Benedykt XVI Sukcesja apostolska Audiencja generalna, 10 maja

Benedykt XVI
Sukcesja apostolska
Audiencja generalna, 10 maja 2006
Drodzy Bracia i Siostry!
Podczas dwóch ostatnich audiencji zastanawialiśmy się nad tym, czym jest Tradycja dla Kościoła, i
zobaczyliśmy, że jest ona nieustanną obecnością słowa i życia Jezusa pośród Jego ludu. Jednakże
słowo, żeby było obecne, potrzebuje osoby, potrzebuje świadka. I tak powstaje owa relacja
wzajemności: z jednej strony słowo potrzebuje osoby, a z drugiej strony osoba — świadek —
związana jest ze słowem, które jej zostało powierzone, a nie przez nią wymyślone. Ta relacja
wzajemności pomiędzy treścią — słowem Bożym, życiem Pana — a osobą, która je przekazuje, jest
charakterystyczną cechą struktury Kościoła. Dzisiaj będziemy rozważać ten osobowy aspekt Kościoła.
Jak widzieliśmy, Pan dał mu początek, powołując Dwunastu, którzy reprezentowali przyszły Lud Boży.
W duchu wierności poleceniu otrzymanemu od Pana Dwunastu najpierw — po Jego
wniebowstąpieniu — wybiera Macieja na miejsce Judasza, uzupełniając w ten sposób swe grono (por.
Dz I, 15-26), a następnie przyłącza stopniowo innych i powierza im funkcje, by kontynuowali ich
posługę. Sam Zmartwychwstały powołuje Pawła (por. Ga 1, 1); Paweł jednak, choć powołany na
apostoła przez Pana, porównuje swoją Ewangelię z Ewangelią Dwunastu (por. tamże 1, 18), stara się
przekazać to, co otrzymał (por. 1 Kor 11, 23; 15, 3-4), a przy rozdzielaniu zadań misyjnych zostaje
przyłączony do apostołów wraz z innymi, na przykład z Barnabą (por. Ga 2, 9). Jak u początków bycia
apostołem jest powołanie i posłanie przez Zmartwychwstałego, tak późniejsze powołanie i posłanie
innych dokona się — mocą Ducha Świętego — za sprawą tych, którzy już zostali powołani do posługi
apostolskiej. W ten sposób będzie kontynuowana posługa, która później, poczynając od drugiego
pokolenia, będzie się nazywać posługą biskupią, episkope.
Może warto wyjaśnić pokrótce, co znaczy słowo «biskup». Jest ono odpowiednikiem greckiego słowa
episkopos. Oznacza kogoś, kto potrafi spojrzeć z góry, kto patrzy sercem. I tak św. Piotr w swoim
Pierwszym Liście nazywa Pana Jezusa «Pasterzem i Biskupem, Stróżem dusz waszych» (por. 2, 25).
Zgodnie z tym wzorcem Pana, który jest pierwszym Biskupem, Stróżem i Pasterzem dusz, następcy
apostołów nazwali się później biskupami — episkopoi. Powierzona jest im funkcja episkope. Ta ściśle
określona funkcja biskupa rozwinie się stopniowo w stosunku do początków, aż przyjmie formę —
wyraźnie potwierdzoną już u Ignacego z Antiochii na początku II w. (por. Ad Magnesios, 6, 1: PG 5,
668) — potrójnego urzędu: biskupa, prezbitera i diakona. Rozwój ten dokonał się pod kierunkiem
Ducha Bożego, który pomaga Kościołowi w rozeznawaniu autentycznych form sukcesji apostolskiej,
coraz lepiej określanych pośród wielorakości doświadczeń oraz form charyzmatycznych i służebnych,
występujących w pierwotnych wspólnotach.
Tak więc sukcesja w funkcji biskupiej jawi się jako kontynuacja posługi apostolskiej, gwarancja
trwania w Tradycji apostolskiej, słowa i życia, powierzonej nam przez Pana. Więź między kolegium
biskupów i pierwotną wspólnotą apostołów rozumiana jest przede wszystkim w sensie ciągłości
historycznej. Jak widzieliśmy, do Dwunastu zostaje najpierw dołączony Maciej, później Paweł,
następnie Barnaba, a potem inni, i w końcu powstaje w drugim i trzecim pokoleniu posługa biskupa.
Tak więc ciągłość wyraża się w tym historycznym łańcuchu. Ciągłość sukcesji jest gwarancją trwania
we wspólnocie kościelnej kolegium apostolskiego zgromadzonego przy Chrystusie przez Niego
samego. Jednakże tę ciągłość, którą dostrzegamy najpierw w historycznej ciągłości szafarzy, należy
rozumieć również w sensie duchowym, ponieważ sukcesja apostolska w posłudze uważana jest za
szczególne miejsce działania i przekazywania Ducha Świętego. Wyraźne echo tych przekonań
znajdujemy, na przykład, w następującym tekście Ireneusza z Lyonu (druga połowa II w.): «Otóż
każdy, kto chce zobaczyć prawdę, może stwierdzić w każdym Kościele tradycję Apostołów na całym
świecie. I możemy wyliczyć tych, których Apostołowie ustanowili biskupami w kościołach, oraz ich
następców aż do nas. (...) [Apostołowie] chcieli bowiem, żeby ci, których zostawili jako swoich
następców i którym przekazali swój własny urząd nauczycielski, byli 'doskonałymi' i nienagannymi. Ich
prawidłowa działalność przyniosłaby dużą korzyść, a upadek spowodowałby dużą klęskę» (Adversus
haereses, III, 3, 1: PG 7, 848; tłum. Andrzej Bober SJ, Antologia patrystyczna, Wydawnictwo WAM,
Kraków 1966, s. 39).
Wskazując tu na tę sieć sukcesji apostolskiej jako gwarancję zachowania słowa Pańskiego, Ireneusz
skupia uwagę na Kościele «największym i najstarszym, i wszystkim znanym», który został «przez dwu
najchwalebniejszych apostołów Piotra i Pawła założony i ustanowiony w Rzymie», uwydatniając
Tradycję wiary, która w nim dociera do nas od apostołów przez sukcesję biskupów. I tak dla Ireneusza
i dla Kościoła powszechnego sukcesja biskupów Kościoła rzymskiego staje się znakiem, kryterium oraz
gwarancją nieprzerwanego przekazu wiary apostolskiej: «Z tym bowiem Kościołem dla jego
naczelnego zwierzchnictwa (propter potentiorem principalitatem) musi się
zgadzać każdy Kościół, tj. wszyscy zewsząd wierni, bo w nim przez tych, co są zewsząd, zachowała się
tradycja apostolska» (Adversus haereses, III, 3, 2: PG 7, 848; dz. cyt., s. 39). Tak więc sukcesja
apostolska — która opiera się na komunii z sukcesją Kościoła Rzymu — stanowi kryterium trwania
poszczególnych Kościołów w Tradycji wspólnej wiary apostolskiej, która tą drogą mogła od
początków dotrzeć aż do nas: «Tym porządkiem i takim następstwem tradycja apostolska w Kościele i
opowiadanie wiary przeszło do naszych czasów. Taki oto jest najpełniejszy dowód, że jest jedna i ta
sama wiara ożywiająca, zachowana w Kościele od apostołów aż do dziś i przekazywana w prawdzie»
(tamże, III, 3, 3: PG 7, 851; dz. cyt., s. 40).
Zgodnie z tymi świadectwami starożytnego Kościoła, apostolskość komunii kościelnej polega na
wierności wobec nauczania i działalności apostołów, dzięki którym jest zapewniona historyczna i
duchowa więź Kościoła z Chrystusem. Sukcesja apostolska posługi biskupiej gwarantuje wierny
przekaz apostolskiego świadectwa. To, co reprezentują apostołowie w relacji między Panem Jezusem
i pierwotnym Kościołem, analogicznie reprezentuje sukcesja w posłudze pomiędzy Kościołem
pierwotnym i Kościołem współczesnym. Nie jest to zwykłe następstwo materialne. Jest to raczej
historyczne narzędzie, którym posługuje się Duch Święty, by uczynić obecnym Pana Jezusa, Głowę
Jego Kościoła, poprzez tych, którzy są wyświęceni do posługi przez nałożenie rąk i modlitwę
biskupów. Tak więc przez sukcesję apostolską dociera do nas Chrystus: to On mówi do nas przez
słowo apostołów i ich następców; to On działa w sakramentach przez ich ręce; w ich spojrzeniu jest
Jego spojrzenie, które nas obejmuje i sprawia, że czujemy się kochani, przyjęci w sercu Boga. I także
dzisiaj, jak na początku, sam Chrystus jest prawdziwym Pasterzem i Stróżem naszych dusz, za którym
idziemy z wielką ufnością, wdzięcznością i radością.
Streszczenie katechezy w języku polskim, odczytane podczas audiencji generalnej:
Po zmartwychwstaniu Chrystusa do grona apostołów zostają włączeni św. Maciej i św. Paweł.
Ważnym etapem w życiu rodzącego się Kościoła było przekazanie przez apostołów misji głoszenia
Ewangelii ich następcom, tzn. biskupom. Już w II w. po Chrystusie znane są w Kościele urzędy
biskupa, prezbitera i diakonów. Przez posługę biskupów, mocą Ducha Świętego, poprzez sakrament
święceń, jest przekazywana w Kościele sukcesja apostolska — historyczny i duchowy znak łączności
Ludu Bożego każdej epoki z kolegium apostołów i Kościołem pierwszych wieków. Św. Ireneusz,
przypomniał w II w. znaczenie dla całego Kościoła tradycji apostolskiej, podkreślając w swych
pismach, że wypływa ona z więzi wszystkich wspólnot, trwających w duchu łączności wiary i
sakramentów, z Kościołem Rzymu, zbudowanym na fundamencie męczeńskiej śmierci świętych
apostołów Piotra i Pawła. Dzięki sukcesji apostolskiej jesteśmy pewni obecności w Kościele Chrystusa,
który do nas przychodzi. On sam przemawia w słowach Ewangelii, przekazywanej nam przez
następców apostołów, posługuje się ich dłońmi, by udzielać się nam w sakramentach, dostrzega nas,
powołuje i w geście przyjaźni przygarnia do swego serca.
(Słowo Ojca Świętego do Polaków zamieściliśmy w «Kronice», n. 8/2006, s. 61.)