docP 8. przybyłem, zObaczyłem i..., czyli prOpOzycje pOznania przyrOdniczych
download 
Reklamacja Transkrypt
P 8. przybyłem, zObaczyłem i..., czyli prOpOzycje pOznania przyrOdniczych
153 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 152 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony 8. Przybyłem, zobaczyłem i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Przeszedł wydarty puszczy szmatek pól uprawnych i zanurzył się w las, który był świetlisty, pełen złotych połysków i drżenia. Wilgotna ścieżka wiła się ku górze, wśród zapachu ziół, rozgwaru dzięciołów, kukułek, ptaszęcego drobiazgu (...) Zofia Kossak, Wielcy i mali Na Czantorii Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 Fot. W. Suchta Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 155 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 154 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony Niniejsza książka nie jest typowym przewodnikiem turystycznym po gminach Beskidzkiej 5, nie aspiruje także do bycia przyrodniczą encyklopedią czy kompendium wiedzy o przyrodzie tego regionu. Cel książki jest znacznie skromniejszy - jej lektura ma zachęcić do bliższego i bezpośredniego poznania przyrody Beskidzkiej 5, wyruszenia na szlaki i bezdroża tego regionu na spotkanie żyjących tu roślin i zwierząt, poznania niezapomnianego beskidzkiego krajobrazu oraz mniej lub bardziej znanych zakątków beskidzkich gór i pogórza. Oczywiście nie sposób dotrzeć do wszystkich opisanych we wcześniejszych rozdziałach miejsc, zwłaszcza że dotarcie do części z nich jest niewskazane lub wręcz prawnie zabronione. Nasze odwiedziny przede wszystkim zaburzyłyby spokój należny prawowitym i odwiecznym mieszkańcom tej ziemi - wszystkim żyjącym tu roślinom i zwierzętom. Wiele z opisanych, cennych przyrodniczo i krajobrazowo miejsc jest objętych różnymi formami ochrony, a obowiązujące na ich terenie zakazy uniemożliwiają zwiedzanie czy wręcz wstęp na ich obszar (poza na przykład wyznaczonymi ścieżkami czy szlakami). Nie sposób także spotkać czy zaobserwować wszystkich opisanych gatunków roślin i zwierząt. Powodem tego może być na przykład ich rzadkość, gdyż w tym regionie występuje bardzo nieliczna populacja jakiegoś gatunku, często licząca zaledwie kilka czy kilkadziesiąt okazów bądź osobników. Wiele gatunków roślin występuje w miejscach trudno dostępnych lub wręcz niedostępnych, szereg gatunków zwierząt jest aktywnych w nietypowych dla nas porach dnia czy nocy albo szczególnie unika człowieka i stroni od miejsc przez niego odwiedzanych. Mamy również świadomość, że osoba bez przynajmniej podstawowej wiedzy przyrodniczej będzie miała kłopoty na przykład z rozpoznaniem typów zbiorowisk leśnych bądź dostrzeżeniem różnic i„niuansów” w fizjonomii różnych zespołów łąkowych. Książka, którą trzymacie Państwo w ręce raczej nie spełni w tym przypadku funkcji klucza do rozpoznania gatunków roślin i zwierząt, zbiorowisk roślinnych czy rodzajów skał budujących beskidzkie stoki i wzniesienia Pogórza Cieszyńskiego. Ma na celu jedynie uświadomienie Czytelnikowi bogactwa i różnorodności świata ożywionego i nieożywionego Beskidzkiej 5, przyrodniczych niezwykłości, jakie na tym terenie możemy spotkać. Przede wszystkim ma zachęcić do świadomego, uważnego i odpowiedzialnego zwiedzania tego regionu, do poznania jego przyrodniczego oblicza. * * * Na różny sposób można poznawać uroki i atrakcje przyrody Beskidzkiej 5. Pod tym względem oferta tego regionu jest bogata i zróżnicowana. Na terenie gmin Beskidzkiej 5 poprowadzone są znakowane szlaki turystyczne o łącznej długości 374 km. Ponadto można wybrać się na spacer ponad 20 trasami spacerowymi o łącznej długości blisko 130 km, a także licznymi ścieżkami tematycznymi. Bogata jest sieć tras rowerowych - przez gminy Beskidzkiej 5 przebiega między innymi międzynarodowa trasa Greenways. Osoby ceniące sobie wygodę i możliwość szybkiego dotarcia do celu samochodem lub autobusem także nie powinny narzekać czy poczuć się zawiedzione brakiem możliwości dotarcia w pobliże miejsc atrakcyjnych widokowo, krajobrazowo czy przyrodniczo. Popularną formą zwiedzania Beskidu Śląskiego są autokarowe i samochodowe objazdy tak zwaną Beskidzką Pętlą, na trasie której położone są gminy Beskidzkiej 5. Wiele atrakcji oferuje Szlak Architektury Drewnianej, na którym znajduje się 11 obiektów położonych w gminach Beskidzkiej 5. Może się wydawać, że drewniane kościoły, chaty i inne budowle nijak się mają do przyrodniczych walorów Beskidu Śląskiego i Pogórza Cieszyńskiego; pamiętajmy jednak, że obiekty te zostały wykonane z drewna, z drzew najczęściej wycinanych w beskidzkich lasach, są więc swoistymi pamiątkami po dawno już minionych czasach i krajobrazach zmienionych nie do poznania. Są również dowodem, że człowiek potrafił niegdyś zręcznie i niezbyt nachalnie wpisywać dzieła swych rąk w krajobraz Beskidu Śląskiego. Są wreszcie świadectwem niezłomnej wiary i przekonania niegdysiejszych mieszkańców gmin Beskidzkiej 5, że to jest ich miejsce na Ziemi, z którym związali się na dobre i na złe. Niejako w uzupełnieniu tej bogatej oferty zwiedzania Beskidzkiej 5 zaproponowane zostały w niniejszym rozdziale trasy i obiekty, które powinny zainteresować osoby nastawione na poznanie przede wszystkim beskidzkiej przyrody i krajobrazu. Propozycje te są w istocie ograniczone do zaledwie kilku punktów widokowych, z których rozpościerają się wspaniałe widoki oraz ścieżek przyrodniczych czy ośrodków edukacji ekologicznej, a więc obiektów oferujących bardzo skonkretyzowaną wiedzę o tematyce przyrodniczej i leśnej. Dodatkowo przygotowane zostały propozycje tras zwiedzania i poznania przyrodniczych atrakcji każdej z gmin Beskidzkiej 5 z osobna oraz wszystkich razem, przy założeniu, że do dyspozycji mamy zaledwie jeden dzień. * * * Każdy może oczywiście wybrać własny sposób poznania przyrody Beskidzkiej 5, wyznaczyć własny szlak i kolejność zwiedzania. A czy zdołamy poznać wszystkie uroki przyrody i krajobrazu tego regionu - to już zupełnie odrębna sprawa. Udając się na wędrówkę po gminach Beskidzkiej 5 - bez względu na to, jaką formę zwiedzania i trasę wybierzemy - warto pamiętać, że tutejszą przyrodę należy poznawać dosłownie wszystkimi dostępnymi nam zmysłami. Wzrok pozwoli dostrzec malownicze beskidzkie krajobrazy, barwy kwiatów i jesienną paletę liści drzew, iskrzące się pióra zimorodka czy gibkość spłoszonej sarny. Słuch pozwoli docenić śpiewaczy talent wielu gatunków ptaków, niezwykłe kompozycje tworzone przez drzewa kołysane wiatrem czy wodę szumiącą na skalnych progach, poczuć prawdziwy zew natury w „graniu” jeleni podczas rykowiska. Smak jest niezbędny, by docenić rześkość wody zaczerpniętej z górskiego strumienia, słodycz poziomek, borówek i jeżyn zbieranych na górskich polanach czy choćby kwaskowaty smak delikatnych listków szczawika zajęczego, zwanego zajęczą koniczyną lub zajęczą kapustą, który spotkamy w wielu lasach Beskidzkiej 5. Dotykiem możemy poznać chropawość kory świerka i gładkość pnia buka, strukturę powierzchni skalnej wychodni z godulskiego piaskowca czy delikatność kęp mchów na dnie świerkowego boru. Zapach będzie nam towarzyszył Widok z Zebrzydki na Bucze w każdej wędrówce po polanach i lasach Beskidzkiej 5 - czy to będzie zapach łąki w pełni kwitnienia, zapach leśnego powietrza przesyconego olejkami eterycznymi wydzielanymi przez drzewa, czy wreszcie pachnąca grzybnią ściółka bukowego lasu. Wyostrzmy więc zmysły i ruszajmy na poznanie przyrody Beskidzkiej 5! 8.1. Punkty widokowe Bucze - punkt widokowy jest usytuowany pomiędzy I i II odcinkiem ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej „Góra Bucze”. Na pierwszy plan wysuwa się szeroka dolina rzeki Brennicy (płynącej przez Górki Wielkie, Górki Małe oraz Brenną), z widocznymi na jej końcu szczytami Małego Skrzycznego, Malinowa, Kotarza i Starego Gronia. Na lewo od rzeki Brennicy widać szczyty pasma Klimczoka i Błotnego (Cisowy, Łazek, Czupel, Zebrzydka) i dalej po lewej stronie fragment Beskidu Małego i wzgórza Górka, zaliczanego do Pogórza Śląskiego. Po prawej widać natomiast szczyty Równicy z Lipowskim Groniem oraz nieco dalej - pasmo Czantorii, kończące się stromym progiem od strony widocznych grzbietów Pogórza Cieszyńskiego - Tułu, Jasieniowej i Chełmu. Na dalszym planie widoczne są położone na terenie Czech pasma Beskidu Morawsko-Śląskiego z najwyższym szczytem - Łysą Górą. Fot. M. Śniegoń Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 157 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 156 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony Widok z Błotnego w kierunku południowo-zachodnim Dojście/dojazd: z centrum Górek Wielkich za znakami ścieżki przyrodniczej „Góra Bucze”. Błotny - ze szczytu w kierunku północnym można zobaczyć rozległy widok na dolinę Wapienicy, miasto Bielsko-Biała oraz w oddali Zbiornik Goczałkowicki. Od strony wschodniej rozciąga się panorama najwyższych szczytów Beskidu Śląskiego - Skrzycznego (z charakterystyczną wieżą przekaźnika telewizyj- Widok ze Starego Gronia na dolinę Brennicy Fot. T. Jonderko nego), na prawo od niego pasma baraniogórskiego z kulminacją Baraniej Góry oraz szczytami Malinowskiej Skały, Zielonego Kopca i Malinowa. Na ostatnim planie, przy dobrej widoczności, widoczne jest pasmo Małej Fatry, położone na terenie Słowacji. W kierunku południowym i zachodnim na pierwszym planie widoczne jest pasmo Kotarza i Starego Gronia w Brennej, dalej pasma Stożka i Czantorii oraz położone bliżej Orłowa i Równica Fot. M. Śniegoń Widok z Kiczor na Ochodzitą Fot. A. Klimek z Lipowskim Groniem, a na odległym planie szczyty Beskidu Morawsko-Śląskiego - Kozubowa, Ropica i Łysa Góra. Dojście/dojazd: z Brennej Centrum czarnym, a później zielonym szlakiem turystycznym; możliwe również dojście żółtym szlakiem turystycznym od strony Klimczoka oraz szlakiem „Harcerskim” (oznakowanym dużą literą H) lub czerwonym z Jaworza Nałęża. Widok ze Skrzycznego na Kotlinę Żywiecką Stary Groń - ze szczytowych polan Starego Gronia rozpościera się rozległy widok „na cztery strony świata”. Począwszy od strony wschodniej widać pasma Skrzycznego, Baraniej Góry, Kotarza i na ostatnim planie pasmo słowackiej Małej Fatry. Dalej na południe i zachód zauważyć można pasmo Stożka i Czantorii oraz Orłowej i Równicy, a na końcu szczyty Beskidu Morawsko-Śląskiego po stronie czeskiej: Ostry, Jaworowy i Łysa Góra. Całkiem na północ Fot. M. Śniegoń Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 159 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 158 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony widać pasmo Klimczoka i Błotnego, kończące się w okolicach Górek Wielkich. Na końcu pasma w oddali można dostrzec górę Bucze, położoną już na Pogórzu Cieszyńskim. Dojście/dojazd: zielonym szlakiem turystycznym z Brennej Centrum, z przystanku autobusowego Brenna Leśnica I lub z Przełęczy Salmopolskiej przez Grabową. Ochodzita - z bezleśnego szczytu można zobaczyć w kierunku północno-zachodnim Kiczory, Przełęcz Kubalonkę, a na dalszym planie pasma Czantorii oraz Równicy. W kierunku północnym rozciąga się pasmo Malinowa i dalej na wschód masyw Baraniej Góry, następnie Pilsko, a w oddali przy dobrej widoczności - Tatry. W kierunku południowym rozciąga się panorama z Małą i Wielką Rycerzową, następnie na dalszym planie ukazuje się Mała Fatra na Słowacji, a dalej na południe - Wielka Racza. W kierunku południowo-zachodnim można podziwiać panoramę Beskidu Morawsko-Śląskiego z Łysą Górą. Dojście/dojazd: ścieżką od Karczmy „Ochodzita” w Koniakowie. Skrzyczne - ze szczytu roztacza się rozległa panorama; w kierunku południowo-zachodnim na najdalszym planie widoczny jest Beskid Morawsko- Widok z Równicy na Czantorię Śląski z Łysą Górą, Trawnym, Smerekiem, Kniehynią, Ropicą, Jaworowym, Ostrym i Kozubową oraz Wielki i Mały Połom i Girowa. Nieco bliżej położone są pasma górskie należące do Beskidu Śląskiego: Czantorii i Stożka oraz najbliżej leżące pasmo Równicy i pasmo Kotarza. Na południowy wschód, na najdalszym planie widoczne są Tatry od Gerlachu po Hawrań i Rohacze, „rozdzielone” położonym w Beskidzie Żywieckim szczytem Pilska. Bliżej widoczna jest Babia Góra i Polica oraz pasmo Jałowieckie, Przed Pilskiem, Romanka, potem Rysianka i Lipowska, Kotlina Żywiecka z Grojcem, pasmo Pewelsko-Ślemieńskie oraz Beskid Mały od Laskowca aż po Czupel nad Lipnikiem. Dojście/dojazd: ze Szczyrku niebieskim lub zielonym szlakiem turystycznym bądź wyciągiem krzesełkowym. Równica - miejscem, z którego rozciąga się szczególnie atrakcyjny widok, są polany pod szczytem Równicy, o południowej i południowo-zachodniej wystawie, położone 850-880 m n.p.m. Można stąd podziwiać panoramę bliżej położonych wzniesień Beskidu Śląskiego (z Orłową, Bukową, Stożkiem, Małą i Wielką Czantorią), a w dalszej perspektywie widoczna jest Barania Góra. Przy dobrej pogodzie można także zobaczyć Tatry na Słowacji. Wyróżnia Fot. W. Suchta Widok z polany Bąkula w kierunku północno-wschodnim Fot. M. Mijal się Łysa Góra - najwyższy szczyt Beskidu MorawskoŚląskiego w Czechach. W kierunku zachodnim, od Małej Czantorii dobrze widoczny jest teren Pogórza Cieszyńskiego z najwyższym wzniesieniem Tułem, a dalej można dostrzec m.in. Ostrawę, Jastrzębie, Wodzisław i Rybnik. Widok z Trzech Kopców Wiślańskich w kierunku północnym Dojście/dojazd: dojazd samochodem z Ustronia przez wiadukt położony w Ustroniu Brzegi lub z doliny Jaszowca; dojście czerwonym szlakiem turystycznym z centrum Ustronia lub z Jaszowca oraz zielonym szlakiem turystycznym z Brennej Centrum. Fot. T. Jonderko Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 161 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 160 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony Trzy Kopce Wiślańskie - wspaniały widok od zachodu na wschód na masyw Czantorii, dolinę Wisły w Ustroniu, Orłową i Równicę, dolinę Brennej Leśnicy. Ze szczytu dobrze widoczne Zbiornik Goczałkowicki, pasmo Błotnego, Klimczok, masyw Skrzycznego i Baraniej Góry. Wędrówka na Trzy Kopce od strony Ustronia Dobki jest urozmaicona, prowadzi przez lasy bukowe i świerkowe oraz łąki i górskie polany, z których również możliwe jest podziwianie beskidzkiego krajobrazu. Dojście/dojazd: zielonym szlakiem turystycznym z przystanku autobusowego Brenna Leśnica I przez Gronik, żółtym szlakiem turystycznym z Wisły Centrum lub czarnym, a następnie niebieskim szlakiem turystycznym z Ustronia Dobki. Widok spod Baraniej Góry w kierunku zachodnim Polana Stokłosica - położona na wysokości 775855 m n.p.m. na zboczu Czantorii (na niej zlokalizowano górną stację kolejki linowej). Wspaniały widok roztacza się w kierunku północnym, wschodnim i południowym. Od północy widać miasta Górnego Śląska: Żory, Łaziska, Pszczynę oraz dolinę Wisły ze Zbiornikiem Goczałkowickim. Od wschodu - pasmo Fot. M. Mijal Lipowskiego Gronia, Równicy, Orłowej i Bukowej, na dalszym planie pasmo Klimczoka i Kotarza, a dalej w kierunku południowym - masyw Skrzycznego i Baraniej Góry. Przy dobrej pogodzie można stąd podziwiać skaliste grzbiety słowackich Tatr. Dojście/dojazd: z Ustronia Polany kolejką linową lub czerwonym szlakiem turystycznym. Barania Góra - ze szczytu wieży widokowej rozpościera się jedna z najrozleglejszych panoram beskidzkich. Na wschodzie widnieje charakterystyczny kształt Babiej Góry i kopa Pilska wraz z okolicznymi szczytami Romanki i Lipowej. Dalej na odleglejszym planie, przy dobrej widoczności, można zobaczyć pasmo Tatr. Bardziej w prawo, na południe wznosi się „gniazdo” Rycerzowej i Muńcuła oraz nieco w prawo od nich Wielka Racza, spoza której wyglądają orawsko-lipowskie hale ze stożkowatym Choczem, a dalej w prawo położony jest łańcuch Małej Fatry. W kierunku zachodnim panorama obejmuje rozległą krainę gór Beskidu Morawsko-Śląskiego z Łysą Górą i Smrekiem oraz bliższe, na tle gór Zaolzia, ciągnące się pasmo graniczne od Stożka po Czantorię. Ku północnemu zachodowi, północy i wschodowi widać grzbiety od Równicy po Malinowską Skałę, a w prawo od nich Skrzyczne nad rozległą Kotliną Żywiecką. Dojście/dojazd: od strony Czarnej Wisełki czarnym, a następnie czerwonym szlakiem turystycznym. Od strony Białej Wisełki, od przystanku Wisła Czarne Fojtula, niebieskim szlakiem turystycznym (szlak im. J. Lipowczana). Stożek - spod budynku schroniska rozciąga się widok od północnego wschodu, gdzie można zobaczyć Magurę i Kotarz, następnie Skrzyczne, Malinowską Skałę i Zielony Kopiec, a na pierwszym planie Kozińce, dalej na wschodzie masyw Baraniej Góry, w oddali bardziej na południe można zauważyć Romankę i Pilsko. Dojście/dojazd: zielonym lub niebieskim szlakiem turystycznym od doliny potoku Łabajów (Wisła Głębce) lub czerwonym szlakiem turystycznym od przełęczy Kubalonka. Panorama ze Stożka w kierunku wschodnim Fot. A. Klimek Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 163 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 162 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony 8.2. Ścieżki przyrodnicze Ścieżka przyrodniczo-leśna Brenna Bukowa - Karkoszczonka Początek: na parkingu przy „Karczmie pod Skalicą” lub na przystanku autobusowym w Brennej Bukowej. Koniec: Przełęcz Karkoszczonka (723 m n.p.m). Długość: ok. 3 km. Czas zwiedzania: ok. 1 godziny. Oznakowanie: ścieżka poprowadzona wzdłuż żółtego szlaku turystycznego. Opis: tablice informacyjne (6) oraz przewodnik ,,Ścieżka przyrodniczo-leśna Brenna Bukowa - Karkoszczonka” (wyd. 2002), dostępny w Nadleśnictwie Ustroń lub w Regionalnym Leśnym Ośrodku Edukacji Ekologicznej „Leśnik” w Ustroniu Jaszowcu. Ścieżka prowadzi z parkingu w Brennej Bukowej na przełęcz Karkoszczonka przez lasy jodłowo-bukowo-świerkowe podlegające Nadleśnictwu Ustroń. Trasa ścieżki biegnie początkowo ogólnodostępną drogą wzdłuż rzeki Brennicy, następnie asfaltową, ale zamkniętą dla ruchu samochodowego drogą leśną wzdłuż malowniczego potoku Połaczny, by na ostatnim odcinku prowadzić stromą drogą gruntową. Na całej długości ścieżka wiedzie wzdłuż żółtego szlaku turystycznego. Wariantowo fragment trasy poprowadzono leśną dróżką biegnącą na drugim (prawym) brzegu potoku Połaczny, przez stary, 160letni las świerkowo-jodłowy. Wędrówka ścieżką pozwala na poznanie wielu gatunków roślin i zwierząt występujących w Beskidzie Śląskim. Trasa ścieżki jest podzielona na cztery odcinki, na których są rozmieszczone tablice informacyjne. Znajdziemy na nich informacje o występujących tu gatunkach roślin i zwierząt oraz o ochronie lasu i gospodarce leśnej. Do najciekawszych gatunków roślin chronionych, jakie możemy spotkać na ścieżce należą: dziewięćsił bezłodygowy, goryczka trojeściowa, widłak goździsty. W okresie letnim można m.in. obserwować kwitnące okazy naparstnicy purpurowej, gatunku charakterystycznego dla lasów w Brennej. Spotkać możemy także mniej lub bardziej znane gatunki zwierząt, na przykład: sarnę, jelenia, kruka, myszołowa, sójkę, jaszczurkę żyworodną i jaszczurkę zwinkę, zaskrońca. Szczególnie cennym obiektem na trasie ścieżki jest 160-letni las jodłowy pochodzenia naturalnego, o wysokości pojedynczych drzew przekraczającej 40 m. Jest to powierzchnia badawcza przeznaczona do zbioru nasion z drzew stojących. Potok Połaczny, wzdłuż którego prowadzi trasa ścieżki, jest typowym górskim potokiem z licznymi kaskadami i potężnymi głazami piaskowca. Wraz ze swymi dopływami, z których największym jest potok Niedźwiedzi, potok Połaczny zachował praktycznie niezmieniony przez człowieka, naturalny charakter. Spacer ścieżką umożliwia podziwianie wspaniałych widoków, w tym pasma Kotarza i doliny Brennicy, a z przełęczy Karkoszczonka można zobaczyć pasmo Klimczoka, Szczyrk i - przy dobrej widoczności - Jezioro Żywieckie. Trasa ścieżki prowadzi szlakiem pielgrzymek z Brennej do sanktuarium na Górce w Szczyrku. Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Góra Bucze” w Górkach Wielkich Początek: centrum Górek Wielkich, przed mostem na rzece Brennicy, obok ronda i przystanku autobusowego Górki Spółdzielnia. Koniec: jak wyżej. Długość: ok. 4 km. Czas zwiedzania: ok. 1,5 godziny. Oznakowanie: biało-czerwone znaki szlaku spacerowego. Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Góra Bucze” Fot. T. Jonderko Opis: tablice informacyjne (7), przewodnik „Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna Góra Bucze w Górkach Wielkich” (wyd. 2004 r.), dostępny w Urzędzie Gminy Brenna. Trasa ścieżki przebiega w przedziale wysokości 330-417 m n.p.m. i prowadzi przez różne zbiorowiska leśne i nieleśne występujące na górze Bucze w Górkach Wielkich. Wśród zbiorowisk wiele jest typowych i charakterystycznych dla zachodniej części Pogórza Śląskiego, czyli Pogórza Cieszyńskiego. Najlepszą porą do zapoznania się z różnorodnością przyrodniczą ścieżki jest okres wiosenny, od marca do czerwca, w czasie kwitnienia większości najbardziej interesujących gatunków roślin. W trakcie spaceru możemy spotkać szereg roślin rzadkich w skali regionu i kraju, związanych z żyznymi lasami lipowo-dębowo-grabowymi, czyli z zespołem grądu subkontynentalnego. Na trasie ustawionych jest 7 tablic dydaktycznych, zawierających informacje o walorach przyrodniczych ścieżki, podzielonej na 6 odcinków. Do najciekawszych występujących tu gatunków roślin należą m.in. storczyki - storczyk blady, storczyk męski nakrapiany, buławnik wielkokwiatowy, Ścieżka przyrodniczo-leśna Brenna Bukowa - Karkoszczonka listera jajowata, podkolan biały oraz cieszynianka wiosenna, goryczka orzęsiona, miesiącznica trwała, obrazki alpejskie. Płazy reprezentują kumak górski, ropucha szara, rzekotka drzewna, żaba trawna, salamandra plamista; gady: padalec, jaszczurka zwinka, zaskroniec zwyczajny. Do najciekawszych ptaków, które możemy spotkać podczas wędrówki należą: kobuz, puszczyk, dzięcioł zielony, paszkot, strumieniówka, pustułka, derkacz i gąsiorek. Spośród ssaków najliczniej występują w rejonie ścieżki: zając szarak, sarna, borsuk, lis, kuna leśna, wiewiórka, jeż wschodni; rzadka i trudna do zaobserwowania jest natomiast popielica. W partii szczytowej góry Bucze, po lewej stronie ścieżki, możemy zobaczyć kilkumetrowej głębokości doły. Według legendy (upamiętnionej przez urodzonego w Górkach pisarza regionalnego Walentego Krząszcza w opowiadaniu „O zapadniętym kościele na Buczu”) doły te powstały po zapadnięciu się starego kościoła. Była to kara dla mieszkańców za zabawy i tańce w dzień Wszystkich Świętych. Zachowując ciszę podczas wędrówki przez las na Buczu, można ponoć jeszcze dziś usłyszeć dźwięk dzwonu z zapadniętego kościoła. Fot. T. Jonderko Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 165 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 164 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna „Olza” Początek: pod Ośrodkiem Edukacji Ekologicznej w Istebnej Dzielecu. Koniec: parking Istebna Prądowiec. Długość: ok. 1,5 km. Czas zwiedzania: ok. 40 minut. Oznakowanie: niebieskie znaki trasy spacerowej. Opis: tablice informacyjne (10) oraz przewodnik „Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna »Olza«” (wyd. 2000 r.), dostępny w Nadleśnictwie Wisła (mapkę trasy przejścia można pobrać ze strony internetowej Nadleśnictwa Wisła). Spacer ścieżką „Olza” można połączyć ze zwiedzaniem Ośrodka Edukacji Ekologicznej w Istebnej Dzielcu. Trasa ścieżki jest łatwa i dostępna dla osób w różnym wieku i o różnej kondycji fizycznej. Ścieżka przebiega malowniczą doliną Olzy, przez zróżnicowany wiekowo las świerkowy z domieszką innych gatunków drzew. Na ścieżce znajduje się dziesięć przystanków z tablicami, w kilku miejscach umieszczono również ławy i stoliki, gdzie można usiąść i odpocząć. Wędrując wyznaczoną trasą możemy zapoznać się przede wszystkim z problematyką zamierania beskidzkich lasów, poznać różne czynniki wpływające na kondycję lasu - abiotyczne, takie jak wiatr, śnieg czy zanieczyszczenia chemiczne oraz biotyczne, do których zaliczyć należy głównie owady z rodziny kornikowatych. Wzdłuż ścieżki łatwo również zauważyć nowe pokolenie sadzonych przez Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna „Olza” leśników drzew. Zamierające drzewa świerkowe zastępowane są sadzonkami buka, jodły oraz mniejszej ilości świerka i innych gatunków, tak aby w przyszłości monokulturę świerkową zastąpił zdrowszy i odporniejszy na szkodliwe czynniki las mieszany. Bardzo ciekawą częścią ścieżki, zarówno pod względem przyrodniczym, jak i geograficznym, jest fragment przebiegający w korycie rzeki Olzy. Umożliwia on zapoznanie się z budową geologiczną regionu, gdyż fliszowy układ warstw widoczny jest na dnie i brzegach rzeki. Spacer ścieżką pozwoli również zapoznać się z piętrową budową lasu i podstawowymi gatunkami drzew i roślin runa, zobaczyć żyjące w Olzie ryby (pstrągi i głowacze), zaobserwować szereg gatunków zwierząt związanych z górami i rzekami, jak choćby żabę trawną, salamandrę plamistą, traszkę karpacką czy zaskrońca, wygrzewające się czasem na kamieniach żmiję zygzakowatą i jaszczurkę zwinkę. Z ptaków można zauważyć pluszcza i zimorodka, ale także i pospolite gatunki, takie jak np. sikorki, kowaliki, dzięcioły; bywa też tutaj rzadki bocian czarny. Ssaki w okolicy, w której przebiega ścieżka, reprezentowane są głównie przez rodzinę jeleniowatych, czyli sarny i jelenie, ale występuje tu także chroniona wydra. Beskidzka Ścieżka Planetarna Początek: obok kościółka na Kubalonce. Koniec: przy Muzeum „Na Grapie” w Jaworzynce. Fot. A.Klimek Beskidzka Ścieżka Planetarna Fot. A. Klimek Długość: ok. 12 km. Czas zwiedzania: ok. 5,5 godziny. Oznakowanie: kwadrat z paskiem koloru czerwonego po przekątnej; żółte znaki trasy spacerowej. Opis: tablice informacyjne (9 - po jednej dla każdej planety) oraz przewodnik „Beskidzka Ścieżka Planetarna”, dostępny w Muzeum „Na Grapie” w Jaworzynce. Ścieżka powstała według pomysłu Jerzego Ruckiego, wielkiego miłośnika góralskiej kultury oraz inicjatora i fundatora Muzeum „Na Grapie”, w którym znajduje się stała ekspozycja tradycyjnego wyposażenia góralskiej chaty. Przejście trasą ścieżki pozwala uświadomić sobie, że takie terminy, jak natura, warunki życia, środowisko przyrodnicze mają także swój kosmiczny wymiar, przypomina ponadto o miejscu, jaki zajmuje Ziemia w Układzie Słonecznym. Na trasie ścieżki ustawiono symbole i modele Słońca oraz dziewięciu planet z Układu Słonecznego, przy czym stanowiska te umiejscowiono w odległościach proporcjonalnych do rzeczywistego oddalenia od Słońca. Czas przejścia ścieżki wynosi ok. 5,5 godziny, czyli tyle, ile potrzebuje światło słoneczne na pokonanie odległości od Słońca do Plutona (od 2006 roku Pluton nie jest już planetą Układu Słonecznego, ale jest częścią ścieżki). Ścieżka biegnie wzdłuż szlaku spacerowego im. Jerzego Kukuczki oraz obok izby pamięci poświęconej temu sławnemu alpiniście. Ścieżka przyrodnicza Nadleśnictwa Bielsko Początek: przystanek autobusowy (komunikacja miejska, linia 16) w Wapienicy (dzielnicy miasta Bielsko-Biała). Koniec: jak wyżej. Długość: ok. 18 km. Czas zwiedzania: ok. 8 godzin (cała ścieżka). Oznakowanie: ścieżka poprowadzona wzdłuż szlaków turystycznych; na odcinku przechodzącym przez obszar Beskidzkiej 5 biegnie żółtym szlakiem turystycznym. Opis: tablice informacyjne znajdują się jedynie w wariancie ścieżki wokół Doliny Wapienicy; przewodnik „Ścieżka dydaktyczna w grupie Klimczoka Beskidu Śląskiego” (wyd. 1996 r.), dostępny w Nadleśnictwie Bielsko (nakład praktycznie wyczerpany). Fragment ścieżki przebiega przez teren gminy Szczyrk. Odcinek ten rozpoczyna się na szczycie Klimczoka, skąd kierujemy się żółtym szlakiem turystycznym na południowy zachód. Początkowo ścieżka prowadzi przez teren porośnięty kwaśną buczyną, w której w miarę zbliżania się do Trzech Kopców zwiększa się udział świerka. Przed kulminacją Trzech Kopców mamy do czynienia z dolnoreglowym borem mieszanym, a od strony północnej szczytowe partie porośnięte są przez bór świerkowy o charakterze górnoreglowym. Świadczy o tym masowe występowanie w runie wietlicy alpejskiej. Północne stoki chronione są w formie rezerwatu „Stok Szyndzielni”. Oprócz świerczyny można w nim spotkać dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy, kwaśną buczynę górską, żyzną buczynę karpacką, a wzdłuż potoku Barbara jaworzynę górską z miesiącznicą trwałą. W rezerwacie można dostrzec martwe drzewa, zarówno w postaci posuszu stojącego, jak i leżących kłód. Martwe drzewa pełnią w lesie ważną rolę biocenotyczną: stanowią miejsca żerowania larw wielu gatunków owadów, gniazdowania ptaków (np. strzyżyka i śpiewaka), a często pierwsze miejsca pojawiania się młodego pokolenia drzew; są również najlepszym typem podłoża dla grzybów mikoryzowych. Leżące kłody zabezpieczają glebę przed osuwaniem oraz stanowią naturalny rezerwuar wody. Ścieżka przyrodniczo-leśna Czantoria Początek: górna stacja kolejki linowej na Czantorię. Koniec: I wariant - Ustroń Brzegi, II wariant - pole biwakowe na ,,Kępie u Jonka”. Długość: I wariant - ok. 3 km, II wariant - ok. 4 km. Czas zwiedzania: ok. 3-4 godziny (każdy z wariantów). Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 167 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 166 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony Oznakowanie: ścieżka poprowadzona wzdłuż szlaków turystycznych - czerwonego, niebieskiego, czarnego. Opis: tablice informacyjne (10) oraz przewodnik „Ścieżka przyrodniczo-leśna Czantoria” (wyd. 1999 r.), dostępny w Nadleśnictwie Ustroń lub w Regionalnym Leśnym Ośrodku Edukacji Ekologicznej „Leśnik” w Ustroniu Jaszowcu. Ścieżka poprowadzona została wzdłuż szlaków turystycznych: czerwonego od górnej stacji kolejki linowej na szczyt Czantorii, a następnie czarnego wzdłuż granicy polsko-czeskiej do schronisk górskich po stronie Polski i Czech. Dalej ścieżka przebiega w dwóch wariantach: niebieskim szlakiem turystycznym do Ustronia Brzegów lub czarnym, przez Małą Czantorię do pola biwakowego na „Kępie u Jonka”. Na trasie ścieżki urządzono przystanki z 10 tablicami informacyjnymi. Wędrujący ścieżką mogą poznać bogactwo występujących tu gatunków drzew i krzewów oraz roślin zielnych lasów i łąk górskich. Ponadto mogą zaobserwować wiele gatunków zwierząt lub dostrzec ślady ich obecności (pozostawione tropy, wydawane głosy itp.). Ścieżka pozwala również zobaczyć przykłady gospodarki leśnej, m.in. uprawy leśne, urządzenia do odłowu owadów, skrzynki lęgowe dla ptaków, pozyskane drewno. Wędrówka ścieżką umożliwia ponadto podziwianie pięknych krajobrazów Beskidu Śląskiego po polskiej Ścieżka przyrodniczo-leśna Czantoria i czeskiej stronie; szczególnie godne polecenia są punkty widokowe: na polanie Stokłosica, na szczycie Wielkiej Czantorii (wieża widokowa po stronie czeskiej), na Małej Czantorii (z widokiem na północną część Śląska Cieszyńskiego oraz Górny Śląsk). Na odcinku prowadzącym na szczyt Wielkiej Czantorii, po północno-wschodniej stronie ścieżki, znajduje się rezerwat przyrody „Czantoria”. Natomiast idąc szlakiem czarnym od schronisk na Czantorii w kierunku Małej Czantorii, mijamy po stronie zachodniej, już na terytorium Czech, rezerwat przyrody „Čantoria” o powierzchni około 40 ha. W grzbietowej części pasma Czantorii dostrzec można wiele drzew o dziwacznych kształtach, szczególnie buki, świerki i jawory, uformowane tak przez wiatry i mrozy. Na łąkach pomiędzy Wielką a Małą Czantorią występuje dziewięćsił bezłodygowy i ciemiężyca zielona, a pod wieczór i wczesnym rankiem można zobaczyć pasące się sarny i jelenie. Ścieżka przyrodniczo-leśna Skalica Początek: obok Regionalnego Leśnego Ośrodka Edukacji Ekologicznej „Leśnik”, Ustroń Jaszowiec, ul. Turystyczna 7. Koniec: jak wyżej. Długość: ok. 4 km. Czas zwiedzania: ok. 3 godziny. Fot. L. Mijal Ścieżka przyrodniczo-leśna Skalica Fot. L. Mijal Oznakowanie: tablice informacyjne na trasie, plan trasy przy RLOEE „Leśnik”. Opis: tablice informacyjne (10) oraz przewodnik „Ścieżka przyrodniczo-leśna Skalica” (wyd. 1996 r.), dostępny w Nadleśnictwie Ustroń lub w Regionalnym Leśnym Ośrodku Edukacji Ekologicznej „Leśnik” w Ustroniu Jaszowcu. Ścieżka prowadzi od Regionalnego Leśnego Ośrodka Edukacji Ekologicznej „Leśnik” przez las świerkowy wzdłuż brzegu Wisły na szczyt wzgórza Skalica, a następnie w dwóch wariantach: do starego kamieniołomu przez las lub drogą asfaltową - ulicą Skalica. W obu wariantach po przejściu przez most na Wiśle kierujemy się na południe i nadrzecznym wałem dochodzimy do kładki dla pieszych, przez którą możemy powrócić do RLOEE „Leśnik”. Na trasie ścieżki możemy zobaczyć m.in. posadzone świerczyny oraz buczyny - naturalne dla obszarów górskich zbiorowiska leśne. Bezpośrednio nad Wisłą rosną pozostałości po występujących tu dawniej naturalnych, wielogatunkowych lasach łęgowych, z obfitym stanowiskiem efektownej paproci - pióropusznika strusiego. Lasy porastające Skalicę reprezentują zarówno zbiorowiska charakterystyczne dla piętra pogórza, jak i regla dolnego. Obok buka, świerka, jawora i jo- dły rosną tutaj sosny, graby, dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, topole i wierzby. Z gatunków roślin chronionych, oprócz wspomnianego pióropusznika, występują m.in. barwinek pospolity, bluszcz zwyczajny, parzydło leśne, śnieżyczka przebiśnieg, lilia złotogłów. Często można spotkać wyjątkowe gatunki zwierząt: strzeblę potokową, śliza, piskorza, pstrąga potokowego, salamandrę plamistą, kumaka górskiego, ropuchę szarą, rzekotkę, jaszczurkę zwinkę i jaszczurkę żyworodną, padalca, zaskrońca i żmiję. Ciekawostką jest możliwość obserwowania zarówno ptaków leśnych, takich jak myszołów, jastrząb, kowalik, dzięcioł duży, dzięcioł czarny, jak i związanych ze środowiskiem wodnym - śmieszka, rybitwa, czapla siwa, pluszcz, zimorodek i kaczka krzyżówka. Na Skalicy i na brzegach Wisły pojawiają się również sarny, jelenie, kuny, borsuki i rzadkie popielice. W rzece występują również wydry, piżmaki oraz bobry. Środowisko wodne i żyzne gleby nadrzeczne sprawiły, że pojawiły się nad Wisłą rośliny gatunków obcego pochodzenia, tzw. neofity, z których można zobaczyć na przykład znany wszystkim barszcz Sosnowskiego, rdestowiec ostrokończysty, niecierpek Roylego, nawłoć kanadyjską i mozgę trzcinowatą. Spacer ścieżką daje także możliwość poznania budowy geologicznej regionu dzięki licznym odkrywkom skalnym oraz położonemu na trasie dawnemu Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 169 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 168 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony kamieniołomowi piaskowców godulskich. Trasa ścieżki jest bardzo urozmaicona - przebiega po leśnych ścieżkach i drogach, ulicami i alejkami asfaltowymi, są na niej odcinki płaskie, łagodne oraz strome podejścia i zejścia. Ścieżka Rycerska (,,Rytířská stezka”) na zboczach Wielkiej Czantorii po stronie polskiej i czeskiej Początek: dolna stacja wyciągu krzesełkowego na Czantorię. Koniec: dolna stacja wyciągu krzesełkowego na Czantorię. Długość: ok. 20 km. Czas zwiedzania: ok. 4 godziny po stronie polskiej oraz ok. 5 godzin po stronie czeskiej. Oznakowanie: biało-zielone znaki szlaku spacerowego. Opis: tablice informacyjne przy dolnej i górnej stacji wyciągu krzesełkowego na Czantorię; przewodnik po ścieżce - nakład wyczerpany. Ścieżka pozwala poznać przyrodnicze i kulturowe walory regionu, a jej nazwa nawiązuje do legendy o rycerzach śpiących w jaskini ukrytej w Czantorii, gotowych na wezwanie zbudzić się i ruszyć do walki ze złem i niesprawiedliwością. Legendę tę utrwalił m.in. Józef Ondrusz w swoich „Godkach śląskich”. Po polskiej stronie ścieżka rozpoczyna się przy dolnej stacji wyciągu krzesełkowego na Czantorię, Ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza na Baranią Górę skąd można wyjechać lub wyjść na polanę Stokłosica, a następnie przejść na szczyt Wielkiej Czantorii. Następnie szlak biegnie wzdłuż granicy polsko-czeskiej przez polanę Bąkula, dolinę Poniwca, obok kamieniołomu Poniwiec do Suchego Potoku, kończąc się ponownie przy dolnej stacji kolei. Wariantowo na szczycie Czantorii można pójść czeskim odcinkiem ścieżki, kończącym się w Nydku. Łączna długość trasy polsko-czeskiej wynosi około 20 km, po 10 km po stronie czeskiej i polskiej. Po drodze można podziwiać piękne krajobrazy beskidzkie, zobaczyć lasy, łąki i potoki górskie. Na wielu odcinkach przebieg ścieżki pokrywa się z trasą ścieżki przyrodniczo-leśnej Czantoria. Ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza na Baranią Górę Początek: na parkingu przy leśniczówce Leśnictwa Czarne (przystanek autobusowy Czarne I). Koniec: Strażnica OSP Wisła Czarne (przystanek autobusowy Wisła Czarne Fojtula). Długość: ok. 16 km. Czas zwiedzania: ok. 8 godzin. Oznakowanie: ścieżka poprowadzona wzdłuż szlaków turystycznych - czarnego, następnie czerwonego na szczyt Baraniej Góry i ze szczytu do Strażnicy OSP w Wiśle Czarnem niebieskim szlakiem turystycznym. Opis: tablice informacyjne (25) oraz przewodnik „Ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza na Baranią Górę” (wyd. 2003 r.), dostępny w Nadleśnictwie Wi- Fot. A. Klimek Ścieżka edukacyjna Nadleśnictwo Wisła Fot. A. Klimek sła (mapkę trasy można pobrać ze strony internetowej Nadleśnictwa Wisła). Ścieżka umożliwia zapoznanie się z walorami przyrodniczymi Baraniej Góry, zwraca uwagę na osobliwości przyrodnicze tego terenu, jakie można zobaczyć nie schodząc ze szlaku turystycznego, pokazuje wpływ człowieka na las, a także pozwala zapoznać się z pracą leśników, mającą wpływ na wygląd i funkcjonowanie biocenoz leśnych na terenach objętych gospodarką leśną, jak i na takich, gdzie typowej gospodarki leśnej się nie prowadzi, czyli w rezerwacie przyrody „Barania Góra”. Ścieżka biegnie doliną Czarnej Wisełki na szczyt Baraniej Góry, po czym schodzi do doliny Białej Wisełki. Początek ścieżki znajduje się na parkingu przy leśniczówce Leśnictwa Czarne. Przejście całej trasy wymaga przygotowania turystycznego z uwagi na jej długość, czas zwiedzania oraz różnicę wzniesień wynoszącą około 650 m n.p.m. Początek trasy znajduje się na wysokości 550 m n.p.m., natomiast najwyższym punktem jest szczyt Baraniej Góry o wysokości 1220 m n.p.m., na którym w 1991 r. wybudowano wieżę widokową. Z wieży można obserwować panoramę łańcuchów górskich (opis w rozdziale 8.1). Trasę ścieżki można dowolnie zmodyfikować można iść w odwrotnym kierunku lub przejść tylko jej fragment. Dwadzieścia pięć przystanków ścieżki oznaczonych jest specjalnymi tablicami informacyjnymi, a wzdłuż jej trasy rozstawiono ławki i wiaty, gdzie można odpocząć lub zjeść posiłek. Na trasie ścieżki znajduje się polana Przysłop, gdzie mieści się schronisko PTTK, Muzeum Turystyki - Ośrodek Kultury i Turystyki Górskiej PTTK, a także Izba Leśna oraz Chatka, będące obiektami edukacyjnymi Nadleśnictwa Wisła. Podążając ścieżką można spotkać liczne gatunki chronionych roślin, takie jak tojad morawski, podrzeń żebrowiec, paprotka zwyczajna, omieg górski, widłaki - goździsty, wroniec i jałowcowaty, ciemiężyca zielona, parzydło leśne, goryczka trojeściowa, liczydło górskie. Z chronionych gatunków zwierząt bywają tutaj niedźwiedź, wilk, ryś, występuje również kilka gatunków nietoperzy, m.in. podkowiec mały. Ptaki występują bardzo licznie, a z charakterystycznych gatunków można zaobserwować bociana czarnego czy występującego nad górskimi potokami pluszcza. Z gadów i płazów spotkamy kumaka górskiego, traszkę karpacką, salamandrę plamistą, jaszczurkę zwinkę, padalca zwyczajnego czy żmiję zygzakowatą. Ścieżka edukacyjna Nadleśnictwo Wisła Początek: pole biwakowe przy Nadleśnictwie Wisła (Wisła Czarne). Koniec: przy źródełku niedaleko przystanku autobusowego Czarne Wylęgarnia. Długość: ok. 2 km. Czas zwiedzania: ok. 0,5 godziny. Oznakowanie: brak. Opis: tablice informacyjne (10) oraz przewodnik „Ścieżka edukacyjna Nadleśnictwo Wisła”, dostępny w Nadleśnictwie Wisła (mapkę trasy można pobrać ze strony internetowej Nadleśnictwa Wisła). Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 171 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 170 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony 8.3. Ośrodki edukacji ekologicznej Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Istebnej Fot. A. Klimek Ścieżka jest krótka i łatwo dostępna dla zwiedzających w każdym wieku. Przy trasie ścieżki znajduje się budynek Nadleśnictwa Wisła, a także duża wiata, gdzie można odpocząć, miejsce na ognisko oraz niewielkie boisko piłkarskie. Na ścieżce wyznaczono 10 przystanków oznaczonych tablicami informacyjnymi. Na początku ścieżki można zapoznać się z niewielką szkółką leśną, w której produkowane są sadzonki drzew leśnych. Ciekawym przystankiem jest kolekcja świerków, tworzona obecnie przez drzewa 14 gatunków z rodzaju świerk (z około 35 występujących na świecie). Na trasie ścieżki mijamy również rzekę powstałą z połączenia dwóch Wisełek - Czarnej i Białej, ale nie będącej jeszcze rzeką Wisłą, gdyż za początek Wisły uznaje się jej połączenie z potokiem Malinka, kilka kilometrów poniżej. W niewielkiej odległości znajduje się zapora wodna przy utworzonym w 1973 roku zbiorniku retencyjnym, zwanym Jeziorem Czerniańskim. Wędrując przez las obserwować można dużą różnorodność biologiczną tych terenów - występują tu lasy świerkowe, bukowe i mieszane, w których możemy poznać różne gatunki roślin rodzimych i obcych (np. daglezję) oraz szereg gatunków zwierząt. Dworek myśliwski w Brennej „Konczakówka” Adres: Brenna, ul. Głębiec 26 Telefon: 0 33 85 36 496 Strona: www.katowice.lasy.gov.pl/brenna adres mailowy: [email protected] Godziny otwarcia: zwiedzanie wnętrz obiektu możliwe w okresach, kiedy nie ma gości, po uprzednim telefonicznym uzgodnieniu z gospodarzem ośrodka. Dworek myśliwski położony jest na południowo-zachodnim stoku Czupla, na wysokości 600 m n.p.m. Wybudowany został w 1924 roku przez Brunona Konczakowskiego. Do budowy użyto drewna modrzewiowego, a do wystroju wnętrz drewna limbowego, sprowadzonego z Austrii i Włoch. Podmurówki i podpiwniczenia wykonano z piaskowca godulskiego, pochodzącego z położonego niedaleko kamieniołomu. Wnętrza dworku zdobią trofea myśliwskie, przede wszystkim parostki sarny i wieńce jeleni (wśród nich imponujące wieńce o rozmiarach i wadze rzadko już dziś spotykanych). Malowniczo prezentuje się stojąca obok dworku, zbudowana z piaskowca godulskiego, kapliczka św. Huberta z barwnym witrażem przedstawiającym patrona myśliwych (wykonanym w Krakowskich Zakładach Witraży prowadzonych przez znanego artystę Stanisława Gabriela Żeleńskiego). W okolicach dworku rośnie wiele gatunków drzew, w tym okazałe modrzewie, Dworek myśliwski „Konczakówka” Fot. D. Staś I Stacja Terenowa Karpackiego Banku Genów Wyrchczadeczka dęby i daglezje, a w ogrodzie wokół obiektu występuje wiele roślin charakterystycznych dla górskich łąk i hal. Miejsce to stanowi również doskonały punkt widokowy na grzbiet Równicy i dolinę Brennicy. Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Istebnej Adres: Istebna Dzielec, Istebna 749 Telefon: 0 33 85 56 014 Strona: www.katowice.lasy.gov.pl/wisla/edukacja adres mailowy: [email protected] Godziny otwarcia: wtorek - sobota 9.00- 16.00 Ośrodek powstał w byłej świetlicy Klubu Leśnika i Drzewiarza przy Nadleśnictwie Wisła w ramach działalności Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Beskidu Śląskiego”. Można tu zobaczyć tzw. panoramę beskidzką, która prezentuje spreparowane zwierzęta zamieszkujące okoliczne lasy, wkomponowane w tło gór i dostojnych świerków, ubarwione montażem słowno-muzycznym. Ośrodek dysponuje salą wykładową na ok. 100 miejsc, wyposażoną w sprzęt audiowizualny oraz materiały edukacyjno-dydaktyczne. W ośrodku poza działalnością edukacyjną odbywają się też zajęcia Szkółki Malarskiej Iwony Konarzewskiej, ćwiczy także znany zespół folklorystyczny „Wałasi”. I Stacja Terenowa Karpackiego Banku Genów Wyrchczadeczka Adres: Jaworzynka Wyrchczadeczka, Jaworzynka 812, przy zielonym szlaku turystycznym biegnącym z Jaworzynki Trzycatka przez Zapasieki do niebie- Fot. A. Klimek skiego szlaku turystycznego łączącego Zwardoń z Baranią Górą. Telefon: 0 33 85 56 313 Strona: www.katowice.lasy.gov.pl/wisla/kbg adres mailowy: [email protected] Godziny otwarcia: poniedziałek - piątek w godzinach 7.00-15.00 (po wcześniejszym telefonicznym umówieniu się). Podstawowym zadaniem I Stacji Terenowej Karpackiego Banku Genów w Nadleśnictwie Wisła jest objęcie ochroną cennych drzewostanów świerkowych rasy istebniańskiej, ocena ich wartości w celu ich prawidłowego zagospodarowania oraz przebudowy, umożliwiającej ich zachowanie. Poza tym prowadzone są tu prace mające na celu wzmożenie odporności świerczyn Beskidu Śląskiego poprzez zwiększenie udziału w drzewostanie innych gatunków, takich jak: jodła, buk oraz inne gatunki drzew liściastych. Stacja zajmuje się m.in. typowaniem najcenniejszych drzewostanów świerkowych i wnioskuje o nadanie im statusu Wyłączonych Drzewostanów Nasiennych, a ponadto prowadzi działania ochronne najbardziej odpornych na czynniki środowiska drzewostanów zachowawczych iglastych (w wieku powyżej 150 lat) i liściastych (powyżej 200 lat). Gromadzi także zapasy nasion z drzewostanów zagrożonych, a uznanych za cenne pod względem genetycznym, zakłada archiwa, plantacje i plantacyjne uprawy nasienne, testuje potomstwo drzewostanów i drzew matecznych oraz zabezpiecza nasienny materiał odnowieniowy dla potrzeb przebudowy drzewostanów. Ponadto Stacja prowadzi Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 173 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 172 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony Wolierowa Hodowla Głuszców Fot. A. Klimek nadzór nad drzewostanami nasiennymi na terenie swego działania, nad powierzchniami zachowawczymi jodły i buka oraz nad tzw. archiwum klonów cisa pospolitego. Stacja obejmuje zasięgiem działania osiem górskich Nadleśnictw: Andrychów, Bielsko, Jeleśnia, Sucha, Ujsoły, Ustroń, Wisła i Węgierska Górka. W skład Karpackiego Banku Genów wchodzą: archiwum potomstwa 45 drzewostanów nasiennych z terenu Nadleśnictwa Wisła (założone w 1994 r.), archiwum rodowe potomstwa 42 drzew doborowych z terenu Nadleśnictwa, stacja klimatyczna, szkółka leśna, kompleks wyłuszczarskoprzechowalniczy dla świerka i jodły, stacja kontroli nasion, Wolierowa Hodowla Głuszców oraz obiekty edukacyjne - Muzeum Świerka i Woliera Pokazowa Głuszców. Na terenie Stacji można zwiedzać: •Muzeum Świerka - znajdują się w nim materiały naukowe i historyczne związane ze świerkiem istebniańskim, poszerzone o eksponaty związane z historią i kulturą Beskidu Śląskiego. •Wolierową Hodowlę Głuszców - uruchomioną w celu przywrócenia głuszca (jego reintrodukcji) beskidzkim lasom. Głuszce w lasach Beskidu Śląskiego występowały od zawsze, jednak nie wzbudzały większego zainteresowania ze strony myśliwych. Przełomowa okazała się wizyta administratora lasów arcyksiążęcych, hrabiego Braidy z Wiednia, w 1852 r. Od tego czasu zaczęto urządzać polowania na głuszce oraz przystosowywać tereny leśne, położone zwłaszcza w okolicy Baraniej Góry i Kozińców, gdzie były największe tokowiska, zarówno do polowań, jak i do poprawy warunków bytowych tego pięknego ptaka. Wybudowano m.in. dro- gę dolinową wzdłuż Czarnej Wisełki oraz wiele ścieżek podchodowych. Powstało wtedy wiele domków myśliwskich, leśniczówek i zameczków myśliwskich. Część istnieje do dziś, a jeden z nich - Zameczek na Zadnim Groniu - jest oficjalną rezydencją Prezydenta RP. Te wszystkie zabiegi, połączone z racjonalną gospodarką leśną i ochroną lasów sprawiły, że jeszcze w okresie międzywojennym na terenie Nadleśnictwa Wisła występowała najliczniejsza populacja głuszca w granicach Polski. Stan taki trwał do połowy XX wieku, kiedy zaczął się gwałtowny regres populacji tego gatunku. Przyczyn regresu należy upatrywać m.in. w intensyfikacji gospodarki leśnej, coraz bardziej intensywnej penetracji lasów przez ludzi, w zmianach środowiskowych, zaniechaniu działań wspierających ten gatunek. Na terenie Beskidu Śląskiego zachowała się pod koniec XX wieku jedynie szczątkowa, bardzo nieliczna populacja głuszca. Dla jej zachowania utworzono Wolierową Hodowlę Głuszców; w efekcie jej działalności w latach 2002-2008 wypuszczono do naturalnych środowisk 227 głuszców. Ośrodek koordynuje również wszelkie działania związane z poprawą warunków bytowania głuszców w ich naturalnym środowisku, w tym z ograniczaniem naturalnych drapieżników dla tego gatunku. Z problematyką hodowli i restytucji głuszców można zapoznać się w Wolierze Pokazowej, gdyż zwiedzanie hodowli jest niemożliwe. Ponadto w rejonie Stacji można również obejrzeć przykłady różnych sposobów ochrony i zachowania cennych drzewostanów, takie jak: •Wyłączone Drzewostany Nasienne (WDN) - czyli drzewostany o najlepszych cechach jakościowych, wysokiej wartości genetycznej i hodowlanej, w których pozyskuje się nasiona z drzew rosnących. Drzewostany te są wyłączone z wyrębu i użytkowania. W terenie oznacza się je żółtymi opaskami na drzewach skrajnych i żółtą literą „N”. Najcenniejszym drzewostanem świerka istebniańskiego pod względem historycznym jest drzewostan nasienny w leśnictwie Bukowiec w oddziale 149h. Równie piękny i cenny drzewostan rośnie w oddziale 108f, znajdującym się naprzeciw bramy I Stacji Terenowej Karpackiego Banku Genów na Wyrchczadeczce; •Drzewa Mateczne - drzewa o najlepszej jakości, wybrane w Wyłączonym lub Gospodarczym Drzewostanie Nasiennym (GDN). Jest to swoista „superelita” drzew, z których pozyskuje się nasiona. Można je rozpoznać po żółtej opasce i numerze na pniu. W oddziale 108f (naprzeciw bramy Stacji) jest 19 drzew matecznych; •Powierzchnie Zachowawcze Karpackiego Banku Genów - są to powierzchnie, na których testuje się wartości genetyczne potomstwa drzewostanów karpackich jodły, buka i wiązu. Powierzchnia bukowa znajduje się przy szkółce Stacji, a posadzono na niej 19 pochodzeń (nasiona pozyskano w WDN i GDN, w różnych miejscach w południowej Polsce), reprezentujących 199 rodów (drzewa pochodzące z nasion pozyskanych w tych drzewostanach) buka pospolitego. Obok znajduje się powierzchnia zachowawcza wiązu górskiego, na której posadzono 10 pochodzeń tego gatunku. Regionalny Leśny Ośrodek Edukacji Ekologicznej ,,Leśnik” Adres: Ustroń, ul. Turystyczna 7 Telefon: 0 33 85 42 572 (lub 0 33 85 43 521 - Nadleśnictwo Ustroń) Strona: www.katowice.lasy.gov.pl/ustron adres mailowy: [email protected] Godziny otwarcia: w dni robocze 9.00-14.00; dla grup turystycznych termin należy uzgodnić telefonicznie. W Ośrodku znajduje się ekspozycja przyrodnicza poświęcona lasom Beskidu Śląskiego. W interesujący pod względem plastycznym sposób zaprezentowano podstawowe informacje o gatunkach drzew leśnych, zbiorowiskach roślinnych i glebach wystę- Regionalny Leśny Ośrodek Edukacji Ekologicznej ,,Leśnik” pujących na obszarach leśnych, górskich i podgórskich Śląska Cieszyńskiego i charakterystycznej roślinności zielnej występującej w lasach. Przedstawione zostały również, w różnych formach inscenizacji, wybrane gatunki zwierząt żyjących w Beskidach. Urządzono ponadto ekspozycję o tematyce łowieckiej, prezentującą m.in. poroża zwierzyny łownej, metody określania wieku saren i jeleni, tropy i modele urządzeń łowieckich. Ośrodek dysponuje salą konferencyjną na 100 osób i salą komputerową do prowadzenia edukacji ekologicznej. Ponadto znajduje się tu również sala wystawowa, w której odbywają się liczne wystawy prac z zakresu malarstwa i fotografii, poświęcone tematyce przyrodniczej. Izba Przyrodniczo-Historyczna Nadleśnictwa Ustroń Adres: Ustroń, ul. 3 Maja 108 Telefon: 0 33 85 43 565 Strona: www.katowice.lasy.gov.pl/ustron adres mailowy: [email protected] Godziny otwarcia: w dni robocze 9.00-14.00 Urządzona w pomieszczeniach administracyjnych Nadleśnictwa Ustroń, posiada salę konferencyjną na 50 osób oraz ekspozycję poświęconą lasom Śląska Cieszyńskiego i gospodarce leśnej w aspekcie historycznym i w czasach współczesnych. Fot. L. Mijal Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 175 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 174 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony W Izbie można m.in. zobaczyć panoramę Beskidu Śląskiego autorstwa Eugeniusza Białasa, zapoznać się z istniejącymi na terenie lasów zarządzanych przez Nadleśnictwo Ustroń formami ochrony przyrody, poznać miejscowe chronione gatunki roślin i zwierząt. W salach eksponowane są również znakomite fotografie o tematyce przyrodniczej znanego fotografika Marcina Karetty, jak również obrazy o tematyce przyrodniczej artystów ze Stowarzyszenia Twórczego ,,Brzimy”. Ośrodek dysponuje biblioteką z wydawnictwami o tematyce przyrodniczej. Ponadto w obiektach Nadleśnictwa znajdują się plansze informujące o walorach przyrodniczych i gospodarczych lasów Beskidu Śląskiego. Leśny Park Niespodzianek w Ustroniu Adres: Ustroń, ul. Zdrojowa 16 Strona internetowa: www.lesnypark.pl Telefon: 0 33 851 35 63, 0 33 852 15 39 Godziny otwarcia: od kwietnia do października 9.00-18.00 (w okresie wakacji do zachodu słońca), od listopada do marca - 10.00-16.00 (wstęp płatny). Park - posiadający charakter ogrodu zoologicznego - zlokalizowany jest na zachodnich stokach Równicy, pośród pięknego starodrzewia bukowego. Odwiedzający mają możliwość obcowania z nieco ujarzmioną „dziką przyrodą”, przechadzając się ścieżkami wytyczonymi na terenie parku. Do głównych atrakcji należy niewątpliwie stacja ptaków drapieżnych oraz pokazy lotów tych ptaków prezentowane przez wykwalifikowanych sokolników. W Leśnym Parku Niespodzianek w Ustroniu W parku można zobaczyć m.in. gatunki występujące w stanie dzikim na obszarze Beskidzkiej 5, np. myszołowy, jastrzębie czy niektóre gatunki sów, a także sokoły i orły. Na terenie obiektu można spotkać ponadto różne gatunki ssaków, np. żyjące w beskidzkich lasach jelenie szlachetne, sarny oraz dziki, ale również szereg zwierząt gatunków nierodzimych, m.in. jelenie sika, daniele, muflony lub kozy karłowate. Wiele z tych zwierząt, przyzwyczajonych do tłumu zwiedzających, można dotknąć i pogłaskać lub nakarmić zakupioną uprzednio karmą. Sokolarnia „Anatum” - Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Drapieżnych Adres: Ustroń, polana Stokłosica na Czantorii Strona internetowa: www.sokolarniaczantoria.pl Telefon: 0 606 317 049 Godziny otwarcia: czynna cały rok 9.00-17.30 (wstęp płatny). Sokolarnia znajduje się na polanie Stokłosica, przy górnej stacji kolei linowej na Czantorię. Na jej terenie można zobaczyć z bliska kilkadziesiąt różnych ptaków drapieżnych trzymanych w niewielkich wolierach. Sokolarnia zajmuje się rehabilitacją i hodowlą ptaków drapieżnych - do lęgów składane są m.in. sokoły wędrowne, rarogi stepowe, rarogi górskie, sowy śnieżne oraz jastrzębie Harrisa, a także występujące naturalnie na terenie gmin Beskidzkiej 5 pustułki i pójdźki. Prezentowane są także bieliki, sokoły norweskie, sowy uszate oraz puszczyki (gatunek występujący w stanie dzikim na obszarze Be- Fot. W. Suchta Izba Leśna na Przysłopiu Fot. A. Klimek skidzkiej 5). Możliwe jest zwiedzanie obiektu samodzielne lub z przewodnikiem; dla zainteresowanych organizowane są również pokazy lotów ptaków drapieżnych. Izba Historyczna i Kancelaria Leśniczego przy budynku Nadleśnictwa Wisła Adres: Wisła, ul. Czarne 6 Telefon: 0 33 85 52 426 Strona: www.katowice.lasy.gov.pl/wisla/edukacja adres mailowy: [email protected] Godziny otwarcia: poniedziałek - piątek 7.00-15.00 Obiekt otwarto w 2007 roku na pamiątkę obchodów 10-lecia edukacji ekologicznej w Nadleśnictwie Wisła. W Izbie Historycznej przedstawiono sylwetki leśników, którzy byli związani z terenem obecnego zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa i którzy przyczynili się do rozsławienia piękna tutejszych lasów. Jedną z takich osób jest Paweł Sikora, który zwrócił uwagę na piękne i gonne świerki istebniańskie, a będąc inspektorem hodowli lasu w Rejonie Lasów Państwowych w Cieszynie, w 1938 roku pokazał grupie szwedzkich naukowców na czele z prof. Enarem Andersonem - las świerkowy w oddziale 149 w Leśnictwie Bukowiec. W historycznej Kancelarii Leśniczego zgromadzono różnego rodzaju sprzęt i narzędzia, które wykorzystywali dawniej leśnicy podczas pracy. Izba Leśna i Chatka na Przysłopiu Adres: Polana Przysłop Telefon: --Strona: www.katowice.lasy.gov.pl/wisla/edukacja adres mailowy: [email protected] Godziny otwarcia: lipiec - sierpień codziennie w godzinach 10.00-18.00, czerwiec i wrzesień sobota - niedziela 10.00-18.00 Obiekty edukacyjne Nadleśnictwa Wisła. Na Izbę Leśną zaadaptowano budynek starej leśniczówki z 1863 roku, będący najstarszym budynkiem w Wiśle. Leśniczówka była pierwszym obiektem na polanie Przysłop, a wybudowano ją jako miejsce noclegowe dla myśliwych polujących na głuszce. Później jej rolę przejął wybudowany w 1898 roku Zameczek Myśliwski - przeniesiony obecnie do centrum Wisły w rejon dworca autobusowego. W Izbie można obejrzeć preparaty roślin i zwierząt żyjących w tutejszych lasach. Jedno z pomieszczeń poświęcono problematyce ruchu turystycznego na Baraniej Górze, a kolejne związane jest z ekspozycją dotyczącą ochrony lasu. Chatka na Przysłopiu jest natomiast miejscem, gdzie mogą spędzić czas dzieci i młodzież podczas rajdów szkolnych czy akcji „Sprzątania Świata”. góry moje Beskidy najbardziej modre z drogocennych szafirów tej ziemi, góry, jeziora i źródła lecznicze śpiewajcie przeze mnie pochwałę mojej południowej Ojczyzny Jan Leszcza, Słowa z dymu 8.4. Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 177 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 176 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony 8.4. „Przyrodnicze” trasy zwiedzania Brenna Trasa zwiedzania została podzielona na dwie części. Część I obejmuje miejsca położone na Pogórzu Cieszyńskim. Zwiedzanie rozpoczynamy od parku przy muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej w Górkach Wielkich Sojce, w miejscu o szczególnych walorach kulturowych, historycznych i przyrodniczych. Wielu gatunków drzew rosnących w parku nie spotkamy nigdzie indziej na terenie Beskidzkiej 5. Z tych samych względów warto poświęcić kilka chwil na poznanie parku przy Stanicy Harcerskiej pod Buczem, położonej ok. 500 m dalej, na końcu ulicy Stary Dwór. Kolejnym etapem zwiedzania będzie przejście ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej „Góra Bucze”. Najlepszym okresem na poznanie przyrody góry Bucze jest wiosna, kiedy kwitnie tu wiele rzadkich i interesujących roślin, np. cieszynianka wiosenna czy storczyk blady. Po przejściu ścieżki udajemy się na ulicę Szpotawicką, gdzie rośnie najgrubsze drzewo na terenie Beskidzkiej 5 - dąb szypułkowy o obwodzie pnia 705 cm. Po drodze mijamy kościół p.w. Wszystkich Świętych w Górkach Wielkich, który jest ostoją siedliskową nietoperzy w ramach sieci Natura 2000. Część II trasy zwiedzania gminy Brenna została poprowadzona po obszarze Beskidu Śląskiego, w dwóch wariantach: • Brenna Centrum - Błotny - Stołów - przełęcz Karkoszczonka - Brenna Bukowa (czas przejścia ok. 4,5 godziny); • Brenna Centrum - Kotarz - Grabowa - Stary Groń - Brenna Centrum (czas przejścia ok. 4,5 godzi ny). Wariant I Trasa rozpoczyna się w Brennej Centrum i prowadzi najpierw czarnym, a później zielonym szlakiem turystycznym na szczyt Błotnego i do schroniska na Błatniej. Po drodze mijamy polanę Szarówka z krzaczastym okazem starego cisa i dwiema urokliwymi kapliczkami. Ze szczytu Błotnego oraz z okien schroniska roztacza się piękna panorama na okoliczne pasma Beskidu Śląskiego i Pogórze Śląskie. Na zboczu opadającym w dolinę potoku Jasionka, na północny zachód od schroniska, znajduje się teren proponowany do objęcia ochroną jako rezerwat „Błatnia”. Od szczytu Błotnego idziemy szlakiem żółtym w kierunku Trzech Kopców. Po prawej stronie znajduje się rozległa polana Stołówka porośnięta w większości przez murawy bliźniczkowe. Po zejściu ze szczytu góry Stołów, przed przełęczą pomiędzy Stołowem a Trzema Kopcami, po prawej stronie są zlokalizowane pomniki przyrody nieożywionej - Jaskinia w Stołowie oraz Jaskinia Głęboka. Na przełęczy skręcamy w prawo na oznakowany szlak narciarski, który doprowadzi nas do przełęczy Karkoszczonka, skąd żółtym szlakiem turystycznym udajemy się do Brennej Bukowej. Po pokonaniu stromego zejścia w pierwszej części szlaku dochodzimy do ścieżki przyrodniczo-leśnej Brenna Bukowa-Karkoszczonka, której tablice tematyczne będą nam towarzyszyć do końca naszej wędrówki. Wycieczkę możemy zakończyć na przystanku autobusowym Brenna Bukowa lub obok karczmy regionalnej „Pod Skalicą”. Wariant II Wyruszamy z Brennej Centrum niebieskim szlakiem turystycznym na Kotarz. Po drodze, w rejonie osiedla Woźna przy ulicy Kotarz, mijamy piękne okazy buków pospolitych o wymiarach pomnikowych. Za osiedlem Woźna drogą leśną podchodzimy na Halę Jaworową. Jest to jedna z największych, a zarazem najciekawszych przyrodniczo hal w Beskidzie Śląskim. Porastają ją łąki o dużym stopniu naturalności, takie jak pastwisko tomkowo-mietlicowe czy murawa bliźniczkowa. Z hali rozpościera się piękny widok na okoliczne pasma górskie. Po opuszczeniu Hali Jaworowej dochodzimy do uroczyska „Kotarz”, za którym szlak niebieski się kończy i dalej idziemy szlakiem czerwonym. Za szczytem góry Grabowa skręcamy w prawo na szlak czarny, który prowadzi do Chaty na Grabowej. Po lewej stronie szlaku usytuowane jest proponowane stanowisko dokumentacyjne „Grabowa”. Po minięciu Chaty na Grabowej do końca naszej wędrówki będziemy się poruszać pasmem Starego Gronia. Na łąkach wokół szlaku możemy zobaczyć ciekawe kopce kamienne, tzw. gromadnice. W partiach szczytowych łąki, na stokach o ekspozycji południowej i południowo-zachodniej, są proponowane do ochrony jako użytek ekologiczny „Stary Groń”. Ze szczytu Starego Gronia rozpościera się rozległa panorama we wszystkich kierunkach. Po zejściu ze szczytu Horzelicy skręcamy w prawo na zielony szlak turystyczny, którym zejdziemy do Brennej Centrum. Istebna Poznanie przyrodniczych walorów gminy Istebna rozpoczynamy od odwiedzenia Ośrodka Edukacji Ekologicznej na Dzielcu oraz przejścia ścieżki przyrodniczej „Olza”, która rozpoczyna się przy Ośrodku. W OEE można zapoznać się z fauną występującą na terenie Beskidu Śląskiego, ścieżka zaś prowadzi malowniczą doliną Olzy. Z uwagi na półtorakilometrową trasę jest dostępna praktycznie dla każdego, kto ma ochotę na spędzenie kilku chwil na łonie natury, jej przejście zajmuje około 40 minut. Po tym krótkim spacerze udajemy się autobusem lub samochodem w stronę Koniakowa na Ochodzitą. Zatrzymujemy się obok karczmy „Ochodzita”, zlokalizowanej przy drodze Koniaków - Milówka, skąd podchodzimy ścieżką na szczyt (15 min). Z tego bezleśnego szczytu rozciąga się najciekawsza w okolicy panorama na otaczające pasma Beskidu Śląskiego, Żywieckiego, Morawsko-Śląskiego, a przy dobrej widoczności - na Małą Fatrę oraz Tatry. Przez Ochodzitą przebiega europejski dział wodny. Następnie udajemy się drogą - najwygodniej samochodem lub autobusem - do Jaworzynki Trzycatka, aby odwiedzić tzw. Trójstyk, czyli miejsce, w którym stykają się granice Polski, Czech i Słowacji. Dojeżdżając do pętli autobusowej i parkingu w Jaworzynce Trzycatku, mijamy przy drodze z Istebnej dwa pomniki przyrody - lipy drobnolistne rosnące przy przydrożnych krzyżach. Do Trójstyku dochodzi się od pętli pieszo (czas przejścia ok. 20 minut). Z Jaworzynki Trzycatka łatwo dojechać przez przysiółek Zapasieki do Szkółki Leśnej Wyrchcza- Widok z Malinowa na Skrzyczne deczka, gdzie zlokalizowana jest I Stacja Terenowa Karpackiego Banku Genów. W jego skład wchodzi między innymi Muzeum Świerka, kompleks wyłuszczarsko-przechowalniczy dla nasion świerka i jodły, świerkowe drzewostany nasienne, powierzchnie doświadczalne świerkowe, bukowa i wiązowa oraz Woliera Pokazowa Głuszców. Jeżeli chcemy zapoznać się z całością działalności Banku Genów, musimy poświęcić na to ok. 3 godziny. Szczyrk Wycieczkę umożliwiającą zapoznanie się z osobliwościami przyrodniczo-krajobrazowymi Szczyrku rozpoczynamy w centrum miejscowości, przy mapie szlaków i drogowskazach turystycznych u wylotu doliny Biłej. Kierujemy się za znakami niebieskiego szlaku turystycznego, który wspólnie ze szlakiem zielonym prowadzi nas ulicą Górską. Po lewej mijamy budynek Domu Turysty PTTK o socrealistycznej architekturze i nieco powyżej skręcamy w lewo w ulicę Wrzosową. Po około 35 minutach dochodzimy do Sanktuarium na Górce i bijącego nieopodal źródełka. Po kilkuminutowym zadumaniu i odpoczynku ruszamy dalej szlakiem niebieskim w stronę Klimczoka. Minąwszy zabudowania osady wchodzimy do lasu, w którym widoczne są ślady intensywnego rozpadu drzewostanów świerkowych. Na szczęście widać wszędzie „stożki” naturalnych odnowień buka Fot. W. Suchta Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 179 8. Przyabyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 178 przeszłości izobaczyłem nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony i świerka, a także jeszcze liczniejsze sztuczne odnowienia buka i jodły. Trawersując stoki Magury podziwiamy widoki poprzecinanego trasami narciarskimi Skrzycznego i przytulonego do niego Skalitego z nowo wybudowaną skocznią narciarską. Po około 1 godzinie i 45 minutach docieramy do przełęczy Siodło, zwanej również przełęczą Kowiorek, pomiędzy Magurą a Klimczokiem. Stąd w około 15 minut docieramy na szczyt Klimczoka, by podziwiać rozpościerającą się z tego miejsca piękną panoramę. Przez szczyt Klimczoka przebiega ścieżka edukacyjna Nadleśnictwa Bielsko, blisko stąd także do rezerwatu „Stok Szyndzielni”, położonego w granicach miasta Bielsko-Biała. Okolice szczytów Klimczoka i Magury, a także Trzech Kopców obfitują w liczne jaskinie (Jaskinia w Trzech Kopcach, Jaskinia Ali Baby oraz Jaskinia w Klimczoku). Ze szczytu Klimczoka powracamy na przełęcz, by za znakami czerwonego szlaku turystycznego udać się w kierunku przełęczy Karkoszczonka. Po drodze mijamy liczne polany powstałe wskutek cięć w drzewostanach świerkowych, obecnie obsadzone nowymi pokoleniami drzew. Przez przełęcz już od stuleci przebiega droga łącząca Brenną ze Szczyrkiem. Można stąd dalej za znakami czerwonymi kontynuować marsz przez Hyrcę i Kotarz (mijając ołtarz europejski na Kotarzu) aż do Przełęczy Salmopolskiej. My zaś za znakami żółtymi kierujemy się w dolinę Biłej lub żółtym szlakiem rowerowym schodzimy do doliny Biłej przez osiedle Beskid. Pamiętajmy, że w pobliżu znajduje się drzewostan daglezjowy oraz pomnik przyrody nieożywionej - Jaskinia u Jakubca. Poniżej pętli autobusowej w Biłej, po prawej stronie drogi, rośnie sporych rozmiarów lipa, na której zawieszono kapliczkę. Po około trzech godzinach marszu osiągamy centrum Szczyrku, skąd za niebieskim szlakiem turystycznym kierujemy się na Skrzyczne. Po kolejnej godzinie i 30 minutach wędrówki osiągamy Halę Jaworzyna. Hala ta, jak wszystkie przyszczytowe i grzbietowe polany w Beskidach, powstała przez wytrzebienie lasu pod gospodarkę pasterską w XVI i XVII wieku i aż do dwudziestego wieku była intensywnie wypasana. Dojście na Halę można znacząco skrócić korzystając z wyciągu krzesełkowego. W lesie, na wschód od Jaworzyny, znajduje się wejście do Jaskini w Jaworzynie. W pobliżu znajduje się także Jaskinia Pajęcza. Kontynuujemy wędrówkę niebieskim szlakiem turystycznym na szczyt Skrzycznego, skąd możemy podziwiać rozległą panoramę. Ze szczytu schodzimy kierując się zielonymi znakami turystycznymi i po około 1 godzinie marszu dochodzimy na szczyt Malinowskiej Skały. W tym miejscu warto obejrzeć wychodnie skalne zbudowane z tzw. zlepieńców z Malinowskiej Skały (położone na terenie gminy Lipowa). Kolejne 1,5 godziny wędrówki czerwonym szlakiem turystycznym i dochodzimy na Przełęcz Salmopolską, mijając jaskinię Malinowską kolejny pomnik przyrody, położony na terenie gminy Wisła. W pobliżu także jaskinia w Malinowie. Dotarłszy na Przełęcz Salmopolską ogarniamy wzrokiem obszar naszej wędrówki, możemy posilić się lub zadumać pod stojącym tu „od zawsze” Białym Krzyżem, a jeśli poczujemy się spragnieni, możemy jeszcze pójść do źródeł Żylicy. Na Przełęczy Salmopolskiej kończymy zwiedzanie Szczyrku. Z tego miejsca mo- żemy dojechać autobusem z powrotem do centrum Szczyrku lub pojechać do Wisły. Ustroń Zwiedzanie przyrodniczych i krajobrazowych atrakcji gminy Ustroń rozpoczynamy wyjazdem kolejką linową z Ustronia Polany na polanę Stokłosica. Podczas jazdy w górę można obejrzeć lasy świerkowe i bukowe, a przy wjeździe do lasu okazałe jodły. W okresie letnim w leśnym runie dobrze widoczne będą efektownie kwitnące rośliny: naparstnica purpurowa, goryczka trojeściowa i parzydło leśne. Polana Stokłosica to jeden z najlepszych punktów widokowych na Beskid Śląski. Na jej obrzeżach można zobaczyć ciekawe formy drzew świerka z koronami do ziemi. Z polany czerwonym szlakiem turystycznym wyruszamy na szczyt Czantorii (około 30 minut). Szlak pokrywa się ze ścieżką przyrodniczo-leśną Czantoria. Po drodze, po lewej stronie mijamy las świerkowy, a po prawej las z przewagą buka, uznany za rezerwat przyrody „Czantoria”. Ciekawostką są zniekształcone przez wiatry i przymrozki drzewa bukowe przybierające wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza fantastyczne kształty. Będąc na szczycie Czantorii trudno nie wspiąć się na wieżę widokową, położoną już po czeskiej stronie granicy. Z wieży rozpościera się widok we wszystkich kierunkach, przy dobrej pogodzie możemy zobaczyć Babią Górę i Tatry, a w kierunku zachodnim i północnym miasta Górnego Śląska. Możemy rozpoznać miejsca, gdzie kończą się Karpaty, a rozpoczyna się Pogórze, a następnie obszar podgórskich kotlin. Następnie udajemy się w kierunku schroniska na Czantorii, aby później niebieskim szlakiem zejść do doliny potoku Poniwiec (około 30 minut). W pobliżu szlaku, biegnącego na górnym odcinku przez rezerwat „Czantoria”, spotykamy okazałe egzemplarze buków i jaworów oraz charakterystyczne dla zbiorowisk buczyn górskich gatunki roślin zielnych. Możemy spotkać również niektóre gatunki zwierząt żyjących w górach lub ślady ich obecności, w postaci tropów lub żerowisk, posłuchać śpiewu ptaków, z których większość jest stosunkowo łatwa do zaobserwowania. Po zejściu do ulicy Akacjowej, kierujemy się kilkadziesiąt metrów poniżej na drogę prowadzącą do nieczynnych wyrobisk piaskowca godulskiego. Wizyta w zarastających kamieniołomach pozwala na poznanie budowy geologicznej Karpat Zachodnich oraz zjawiska sukcesji ekologicznej, czyli wkraczania na ten teren roślinności zielnej i drzewiastej. Następnie udajemy się do przystanku autobusowego na ulicy 3 Maja lub na parking pod dolną stacją kolejki na Czantorię, skąd wyruszamy do Regionalnego Leśnego Ośrodka Edukacji Ekologicznej „Leśnik” w Ustroniu Jaszowcu. Tu możemy zobaczyć ekspozycję przyrodniczą poświęconą lasom Beskidu Śląskiego oraz wystawy artystyczne o tematyce związanej z przyrodą. Spod budynku Ośrodka możemy zejść około 300 metrów ścieżką przyrodniczą Skalica przez las na brzeg rzeki Wisły to jedno z najpiękniejszych i najbardziej zacisznych miejsc w Ustroniu. W dalszą trasę zwiedzania udajemy się samochodem lub autobusem i kierujemy się na ulicę Szpitalną, na parking koło Szpitala Reumatologicznego lub Widok z Ustronia Zawodzia na masyw Czantorii Fot. G. Winiarska Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 181 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 180 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony parking obok Szpitala Uzdrowiskowego Równica, skąd już pieszo dochodzimy do Źródła Żelazistego (odległość 200-300 m) lub do Źródła Karola (odległość ok. 1 km), dojście ulicami Sanatoryjną, Leczniczą i Źródlaną. Przejeżdżając przez centrum Ustronia warto podjechać na ulicę Daszyńskiego, aby przed budynkiem nr 51 podziwiać okazały pomnik przyrody, zwany Dębem Sobieskiego. Ostatnim etapem wycieczki jest wyjazd na Równicę, skąd z podszczytowych polan rozpościera się wspaniała panorama. Będąc na Równicy możemy zejść w dół ok. 300 m szlakiem turystycznym i zobaczyć miejsce kultu religijnego, jeden z leśnych kościołów - Kamień na Równicy. Udając się natomiast czerwonym szlakiem turystycznym w kierunku Jaszowca zobaczymy wspaniałe dwustuletnie buki o dziwacznych kształtach, uformowane przez ekstremalne warunki klimatyczne. Na Równicy kończymy zwiedzanie Ustronia. Wisła Najlepszym sposobem na spędzenie na terenie miasta Wisła jednego dnia poświęconego na zapoznanie się z najciekawszymi przyrodniczymi atrakcjami tej gminy, jest przejście trasy ścieżki przyrodniczej na Baranią Górę. Wędrówka ścieżką zajmuje około 8 godzin i jest typowym turystycznym wyjściem w góry, wymaga więc odpowiedniego przygotowania kondycyjnego, ubrania, wygodnego obuwia i innego wyposażenia turystycznego. Udając się z centrum Wisły do punktu, skąd wyruszymy na trasę ścieżki, możemy zobaczyć okazały Wisła - widok z Partecznika pomnik przyrody - dąb szypułkowy rosnący obok Domu Handlowego „Świerk”. Jadąc drogą Wisła Istebna skręcamy na rondzie w lewo, w stronę Wisły Czarnego. Przy przystanku Wisła Nowa Osada II można przyjrzeć się zlepieńcom malinowskim w korycie rzeki Wisły. Na moście w lewo odbija droga prowadząca przez Przełęcz Salmopolską do Szczyrku, skręcamy jednak w prawo, by po przejechaniu 4 kilometrów dotrzeć do zapory wodnej i zbiornika retencyjnego zwanego Jeziorem Czerniańskim. Powstał on w miejscu połączenia Czarnej Wisełki i Białej Wisełki. Jest to dobre miejsce do zrobienia urokliwych fotografii. Możemy wybrać sobie punkt wyjścia na Baranią Górę i kierunek poruszania się ścieżką przyrodniczą. Może to być strażnica OSP w Wiśle Czarnem i wówczas wędrujemy najpierw doliną Białej Wisełki. Jeżeli zatrzymamy się na parkingu przy leśniczówce Leśnictwa Czarne, ruszamy w dalszą trasę malowniczą doliną Czarnej Wisełki, kierując się za znakami czarnego szlaku turystycznego w kierunku Polany Przysłop. Polana Przysłop to zarówno teren proponowanego użytku ekologicznego z uwagi na walory przyrodnicze, jak i miejsce o walorach kulturowych. Na Polanie znajduje się budynek Izby Leśnej z ciekawą ekspozycją, Muzeum Turystyki Górskiej oraz stara leśniczówka (a także schronisko PTTK o zupełnie „nieschroniskowej” architekturze). Polanę porastają m.in. ziołorośla omiega górskiego, wietlicy alpejskiej i ciemiężycy zielonej. Opuszczając polanę udajemy się czerwonym szlakiem turystycznym w kierunku szczytu Baraniej Góry. Wchodzimy na teren najwięk- Fot. W. Suchta Wiosna na górze Bucze Fot. M. Śniegoń szego w Beskidzie Śląskim rezerwatu przyrody „Barania Góra”, mijając po drodze świerkowo-jodłowe bory dolnoreglowe, przechodzące wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza w świerczynę górnoreglową. Po niecałej godzinie wędrówki dochodzimy do szczytu Baraniej Góry, gdzie z wieży widokowej można zobaczyć przepiękną i rozległą panoramę. Schodząc w dół niebieskim szlakiem turystycznym przechodzimy przez fragment 200-letniego lasu, w którym rosną jodły, buki i świerki. W runie leśnym pojawia się tojad morawski, goryczka trojeściowa, omieg górski, podrzeń żebrowiec oraz wietlica alpejska. Opuszczamy rezerwat, a dalsza trasa wędrówki biegnie wzdłuż Białej Wisełki. Po niezbyt długim schodzeniu w dół napotykamy Kaskady Rodła, czyli kompleks malowniczych wodospadów, uważany za najpiękniejszy w Beskidach. Cała dolina Białej Wisełki jest w istocie malowniczą i rozległą odkrywką geologiczną, której przejście umożliwia poznanie skomplikowanej budowy geologicznej Beskidu Śląskiego. Schodząc ze szczytu Baraniej Góry najpierw napotykamy piaskowce warstw istebniańskich, które w okolicy Kaskad Rodła przechodzą w głębiej położone warstwy godulskie. Pod sam koniec trasy, zbliżając się już do Wisły Czarnego, można również wypatrzyć położone na zboczu i grzbiecie skały grzybowe, będące pomnikiem przyrody nieożywionej. W wodach Białej Wisełki można zauważyć czasem pstrąga potokowego - dla zachowania siedlisk tego gatunku utworzono rezerwat „Wisła”, obejmujący doliny Białej Wisełki, Czarnej Wisełki oraz Malinki. Na parkingu przy strażnicy OSP kończymy zwiedzanie ścieżki przyrodniczej na Baranią Górę, a tym samym poznawanie przyrodniczych osobliwości gminy Wisła. Beskidzka 5 Trudne zadanie staje przed kimś, kto dysponując zaledwie jednym dniem zamierza poznać największe atrakcje i osobliwości przyrodnicze wszystkich gmin Beskidzkiej 5. Nie proponujemy w tym przypadku dokładnie wytyczonej trasy zwiedzania, a jedynie podpowiadamy, na jakie obiekty na terenie poszczególnych gmin warto zwrócić uwagę i jakie miejsca odwiedzić, aby… zacząć żałować, iż pobyt w tym regionie trwał tak krótko, zaledwie kilka czy kilkanaście godzin! Brenna Koniecznie trzeba udać się na górę Bucze, aby w rosnących tu grądowych lasach obejrzeć cieszyniankę wiosenną. To bodaj jedyny gatunek rośliny w Polsce, który swą nazwą mocno związał się z regionem, w którym najliczniej rośnie (Cieszyn, Śląsk Cieszyński). Warto poznać park przy Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej z rosnącymi tu drzewami gatunków egzotycznych. Na terenie Brennej rośnie wiele okazałych rozmiarów drzew - pomników przyrody. Spośród nich trzeba poświęcić nieco uwagi takim drzewom, jak dąb szypułkowy o obwodzie pnia 705 cm, rosnący w Górkach Wielkich przy ul. Szpotawickiej, jarząb szwedzki o obwodzie pnia 245 cm, rosnący na skraju lasu na górze Bucze oraz jodła pospolita z pniem o obwodzie 416 cm, rosnąca na stokach góry Kotarz w Brennej Hołcynie. Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 183 8. Przybyłem, i..., czyli propozycje poznania przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5 Pamiątki 182 przeszłościzobaczyłem i nie tylko, czyli istniejące i projektowane formy ochrony Istebna Nie sposób będąc w Beskidzie Śląskim, a zwłaszcza w Istebnej, ominąć drzewostanów świerka zwanego istebniańskim właśnie. Warto obejrzeć słynny oddział leśny 149h, położony w Istebnej, obok przysiółka Bystre Dolne, na terenie Leśnictwa Bukowiec, z powalonym świerkiem noszącym imię prof. Andersona. Koniecznie należy odwiedzić Wolierę Pokazową Głuszców na Wyrchczadeczce (przy stacji Karpackiego Banku Genów) - to jedyna taka okazja, aby z bliska poznać ptaki typowe dla Beskidu Śląskiego. Również na terenie Istebnej znajdują się źródła rzeki Olzy - trzeba je odwiedzić, by, nucąc słynne strofy Jana Kubisza „Płyniesz Olzo po dolinie, płyniesz jak przed laty (…)”, zadumać się choć przez chwilę nad nieuchronnym upływem czasu. Szczyrk Szczyrk jest miejscowością niezwykle atrakcyjną dla turystów, kuszącą pięknem panoram i szumem lasów, a zimą stającą się rajem dla narciarzy. Jednak w naszej przyrodniczej eskapadzie Szczyrk tak naprawdę jaskiniami stoi. Można podejść niebieskim Świerki istebniańskie Fot. A. Klimek szlakiem turystycznym ze Szczyrku, z Hali Jaworzyna około 100 m w stronę Skrzycznego, aby przynajmniej rzucić okiem na otwór wejściowy Jaskini w Jaworzynie. Jej zwiedzanie jest trudne, a wręcz niewskazane z uwagi na chroniące się w niej nietoperze. Można jednak poznać jej sale i korytarze, powstałe w wyniku ruchów odprężeniowo-grawitacyjnych w skalnym masywie, uruchamiając swą wyobraźnię. Warto także udać się na Malinowską Skałę, aby podziwiać wychodnie skalne zbudowane ze zlepieńców malinowskich. Ustroń Choć Ustroń kojarzy się z uzdrowiskiem i miejscowością wypoczynkową, to znajdziemy tu kilka miejsc typowo pogórniczych. Kamieniołomy na Poniwcu i na Skalicy pozwolą poznać budowę geologiczną Beskidu Śląskiego (piaskowce godulskie), a wyrobiska na Kopieńcu i na Jelenicy - wapienie i łupki cieszyńskie, budujące podłoże Pogórza Cieszyńskiego. Warto wyjechać na polanę Stokłosica, skąd widać wszystkie gminy Beskidzkiej 5 jak na dłoni. Można w tym miejscu także zastanowić się przez chwilę nad ekspansją człowieka na górskie zbocza i szczyty. Aby odegnać czarne myśli, należy przejść się kawałeczek w kierunku szczytu Czantorii, by spojrzeć na piękny bukowy las w rezerwacie „Czantoria”. Wisła Nie sposób ominąć źródeł rzeki Wisły. Skoro nie można jednak do nich dotrzeć, to warto przynajmniej przejść się doliną Białej Wisełki, by podziwiać Kaskady Rodła - urokliwy i malowniczy kompleks wodospadów. Niejako przy okazji można dojść do wspaniałych lasów świerkowych, aby przynajmniej uzmysłowić sobie, jak dawniej wyglądać mogła puszcza porastająca całe Karpaty. Niestety, nie możemy zagwarantować, że nawet ktoś o żelaznej kondycji, przemieszczający się na dodatek samochodem, zdoła w jeden dzień obejrzeć tę skromną listę przyrodniczych atrakcji Beskidzkiej 5. Możemy natomiast z całą odpowiedzialnością zapewnić, że chyba nawet nie warto tego próbować. Zdecydowanie lepiej jest przyjechać do Beskidzkiej 5 na dłużej, zostać tu przynajmniej kilka dni i poświęcić więcej czasu na spokojne poznanie uroków tutejszej przyrody i krajobrazu. A kiedy już pozna się beskidzką przyrodę, można wrócić do domu tylko po to, aby… ponownie odwiedzić Beskidzką 5 i później do niej wielokrotnie powracać. Zapewniamy, że warto! Kaskady na Białej Wisełce Fot. M. Śniegoń Veni, Vidi... or Suggestions about Exploring the Natural Attractions of B5 This book is not a typical tourist guidebook of the municipalities of Beskidzka 5, nor does it aspire to be an encyclopedia or compendium of knowledge about the natural environment of the area. Its aim is much more modest – it should encourage people to explore the nature of Beskidzka 5, to wander the trails and pathless tracts of the region, to meet its plants and animals, to traverse its unforgettable landscape and the more- or less-well-known corners of the Beskidian mountains and foothills. The diverse attractions of Beskidzka 5 for tourists (tourist tracks, walking tracks, bicycle trails, the Woo- den Architecture Trail) are completed by trails and sites that should be of particular importance to those who are interested mainly in exploring the natural environment and landscape of the Beskids. There are many scenic viewpoints offering splendid views, like Bucze, Błotny and Stary Groń (in Brenna), Ochodzita (Istebna), Skrzyczne (Szczyrk), Równica and the clearing of Stokłosica (Ustroń), as well as Trzy Kopce Wiślańskie, Barania Góra and Stożek (Wisła), that are definitely worthy of attention. The charms of the Beskidian nature and landscape are better appreciated while following marked nature trails, among others: the forest nature trail of Karkoszczonka in Brenna Bukowa, the didactic trail of Olza in Istebna, the natural forest trails of Czantoria and Skalica in Ustroń, the didactic trails of Barania Góra and the Forest Department of Wisła in Wisła Czarne or the nature trail of the Forest Department of Bielsko, which is located partially (the surroundings of Klimczok and Trzy Kopce) in Szczyrk. The Beskidian Planet Trail in Istebna and the Knight’s Trail (Rytirska stezka) up and down the slopes of Wielka Czantoria on the Polish (Ustroń) and Czech (Nydek) border complete the attractions. Another, more static attraction has been prepared for those who are a bit lazy or tired of the exploration of Beskidzka 5: the centers of ecological education in Istebna Dzielec, the Forest Regional Centre of Ecological Education “Leśnik” (“the Forester”) in Ustroń Jaszowiec, the Forest Department’s Chamber of Nature and History in Ustroń, the Chamber of History and the Forester’s Office at the Forest Department of Wisła and the Chamber of Forest and the Hut on Przysłopie in Wisła. The didactic offer of the 1st Field Station of the Carpathian Gene Bank of Wyrchczadeczka in Istebna is vast, with the Beech Museum, the external farm of the western capercaille, precious tree stands and trees - Excluded Seed Stands, Mother Trees and the Preservative Areas of the Carpathian Gene Bank. Konczakówka, the hunting mansion in Brenna, is also a lovely place to visit. Moreover, one can admire the animals (and not only those native to the Silesian Beskids) in the Forest Park of Surprises of Ustroń or at the falcon center of “Anatum”, which is a Rehabilitation Center for birds of prey, at the clearing of Stokłosica on Czantoria. Furthermore, there have been several tracks planned in each municipality of Beskidzka 5. They have been traced in a way that allows the exploration of the biggest number of beautiful and charming sites of the region. Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5
Podobne dokumenty
OsObliwOści i atrakcje przyrOdnicze Beskidzkiej 5
skierowane do wąskiej grupy profesjonalistów lub omawiają wybrane aspekty środowiska przyrodniczego Pogórza Śląskiego
i Beskidu Śląskiego. Natomiast interesujące publikacje o charakterze popularyza...
