Analiza parametrów Testu Organizacji Zmysłowej w grupie normy

otolaryngologia polska 66 (2012) 274–279
Dostępne online www.sciencedirect.com
journal homepage: www.elsevier.com/locate/otpol
Artykuł oryginalny/Original research article
Analiza parametrów Testu Organizacji Zmysłowej w grupie
normy otoneurologicznej na materiale własnym – wyniki
wste˛pne
Sensory Organization Test outcomes in young, older and elderly healthy
individuals – preliminary results
Katarzyna Pierchała *, Magdalena Lachowska, Krzysztof Morawski, Kazimierz Niemczyk
Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Poland
Kierownik Kliniki: prof. Kazimierz Niemczyk
informacje o artykule
abstract
Historia artykułu:
The goal of this study was to examine healthy young, mature, old and elderly using
Otrzymano: 06.12.2011
Computerized Dynamic Posturography (Smart EquiTest, Neurocom Int,), to collect their
Zaakceptowano: 31.01.2012
data and assess if balance differs significantly with age. Subjects were divided into four age
Doste˛pne online: 07.05.2012
groups: 20–30, 40–50, 60–69, 70–80 years. Their dynamic balance was tested using Sensory
Organization Test under various sensory conditions and the data from this test were
Słowa kluczowe:
kontrola równowagi
evaluated. Our data show that overall equilibrium score and strategy score differ signifi-
starzenie sie˛ układu równowagi
Test Organizacji Zmysłowej
SOT conditions, significant differences are present within both younger between both older
cantly mainly between young and mature versus old and elderly individuals, but in some
age groups. It means, that balance performance declines not only between young and
elderly, but also from decade to decade. Analysis of our data also suggests, that balance
Keywords:
Balance performance
Age
performance depends on multiple factors and age is probably only one of them.
© 2012 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by
Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved.
Aging
Sensory Organization Test
Kontrole˛ równowagi definiuje sie˛ jako złożona˛ interakcje˛
informacji z obwodowych narza˛dów zmysłowych, ich centralna˛ integracje˛ oraz efektywna˛ odpowiedź motoryczna˛.
Głównym zadaniem układu równowagi jest stabilizacja
spojrzenia i postawy. Stabilizacja spojrzenia jest wyrazem
interakcji przedsionkowo-wzrokowo-okoruchowej, w której
udział biora˛ odruch przedsionkowo-oczny oraz układy ruchów
śledza˛cych, sakkadowych, optokinetycznych i ruchów zbieżnych gałek ocznych. Celem układu stabilizuja˛cego postawe˛
jest utrzymywanie środka cie˛żkości ciała (COG) w pozycji
zrównoważonej. Wszelkie bodźce przemieszczaja˛ce położenie
środka cie˛żkości (COG) uruchamiaja˛ automatyczne reakcje
koryguja˛ce (reakcje posturalne), które sa˛ efektem i suma˛
odruchów przedsionkowo-rdzeniowych (VSR), decyduja˛cych
* Adres do korespondencji: Katarzyna Pierchała, Katedra i Klinika Otolaryngologii WUM, Banacha 1a, 02-097 Warszawa.
Tel.: +48 604 471 951.
Adres email: [email protected] (K. Pierchała).
0030-6657/$ – see front matter © 2012 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved.
http://dx.doi.org/10.1016/j.otpol.2012.05.005
otolaryngologia polska 66 (2012) 274–279
o właściwym napie˛ciu w mie˛śniach antygrawitacyjnych,
odruchów miotatycznych, powstaja˛cych na skutek pobudzenia proprioceptorów mie˛śni kontroluja˛cych zasadnicze dla
strategii ruchowych stawy, oraz ośrodkowych odruchów
długope˛tlowych. Narza˛dem wykonawczym dla odruchów
posturalnych jest układ kostno-szkieletowy wraz z zaopatruja˛cymi je mie˛śniami. Definicja równowagi w poje˛ciu czynnościowym oznacza możliwość utrzymania stabilnej pozycji
stoja˛cej i wykonywania ruchów zamiarowych podczas stałych
i zmiennych warunków otoczenia, tj. na ruchomym lub
niestabilnym podłożu lub przy zmieniaja˛cym sie˛ otoczeniu
kontrolowanym wzrokiem (nazywanym dalej otoczeniem
wzrokowym lub ruchomym otoczeniem wzrokowym),
a także zdolność generowania automatycznych odpowiedzi
motorycznych na zewne˛trzne bodźce destabilizuja˛ce.
Jedna˛ z kluczowych dolegliwości wieku podeszłego sa˛
zaburzenia równowagi, postawy i chodu. Procesy starzenia
obejmuja˛ce wszystkie układy i narza˛dy, choć w różnym
stopniu i w różnym czasie u różnych osób, dotycza˛ także
układu równowagi. Stwierdza sie˛ zaburzenia funkcji narza˛dów zmysłowych [1–8], obniżenie sprawności układu nerwowo-mie˛śniowego i szkieletowego [9–11], a także zaburzenia
integracji na poziomie ośrodkowego układu nerwowego
[12, 13]. Skutkiem zmian zwyrodnieniowych w poszczególnych składowych układu równowagi sa˛ zmiany postawy
i zaburzenia kontroli równowagi, co oznacza rosna˛cy wraz
z wiekiem zakres wychyleń ciała, potwierdzony licznymi
badaniami [14–18]. Wiadomo także, że osoby starsze maja˛
mniejsza˛ zdolność kontroli równowagi przy oczach zamknie˛tych lub podczas szybko zmieniaja˛cych sie˛ warunków
otoczenia wzrokowego oraz na niestabilnym podłożu [19–21].
Badaniem pozwalaja˛cym na ocene˛ zmian w układzie równowagi zachodza˛cych z wiekiem jest Test Organizacji Zmysłowej (Sensory Organization Test; SOT), opisany przez
Nashnera [22]. Możliwość badania w warunkach konfliktów
sensorycznych umożliwia także ocene˛ udziału poszczególnych składowych układu równowagi, tj. narza˛du przedsionkowego, narza˛du wzroku i receptorów czucia głe˛bokiego
w procesie kontroli równowagi.
Cel pracy
Celem pracy była analiza przydatności Testu Organizacji
Zmysłowej dla oceny zmian w układzie równowagi zachodza˛cych z wiekiem, na materiale własnym.
Materiał i metody
Materiał pracy stanowia˛ wyniki SOT 52 osób z otoneurologicznego punktu widzenia uważanych za zdrowe. Osoby te nigdy
nie zgłaszały zawrotów głowy, zaburzeń równowagi ani
upadków. Nie stwierdzano u tych chorych także chorób uszu
i zaburzeń słuchu oraz chorób neurologicznych i poważnych
urazów w obre˛bie układu ruchu. U żadnej z badanych osób nie
stwierdzano ewidentnych ograniczeń ruchowych. Z badania
wyła˛czono także osoby z cie˛żkimi chorobami ogólnoustrojowymi (niewydolność układu oddechowego, układu kra˛żenia,
niewydolność nerek) moga˛cymi wpływać na ogólna˛ kondycje˛
275
fizyczna˛. W sposób szczególny wyła˛czano z badania pacjentów z cukrzyca˛, z uwagi na możliwość subklinicznego zaje˛cia
poszczególnych składowych układu równowagi, w szczególności narza˛du przedsionkowego i układu czucia głe˛bokiego.
Kandydatów do badania rekrutowano ze środowiska medycznego (piele˛gniarki, lekarze, studenci) oraz z Klubów Emeryta,
działaja˛cych w obre˛bie Warszawy.
Materiał podzielono w dwojaki sposób. Dla potwierdzenia różnicy wyników mie˛dzy populacja˛ osób młodych
i starszych wyodre˛bniono dwie zasadnicze grupy: przed
60. rokiem życia (n = 29, śr. wieku 32,7, min. 21, max. 54) i po
60. roku życia (n = 22, śr. wieku 67,4, min. 60, max. 77). Dla
oceny, czy pogarszanie sie˛ wyników równowagi z wiekiem
zachodzi płynnie, czy gwałtownie, podzielono materiał na
podgrupy wiekowe: 21–30 lat (młodzi) (n = 16, śr. wieku 22,8,
min. 21, max. 24), 40–59 lat (dojrzali) (n = 13, śr. wieku 44,8,
min. 40, max. 54), 60–69 lat (starsi) (n = 14, śr. wieku 62,9, min.
60, max. 67) oraz 70–80 lat (najstarsi) (n = 8, śr. wieku 73,6, min.
70, max. 77).
Test Organizacji Zmysłowej wykonywano w kabinie posturograficznej urza˛dzenia Smart EquiTest (NeuroCom International), wg protokołu opisanego przez Nashnera [22]. Kabina
posturograficzna zawiera platforme˛ – czujnik, mierza˛ca˛
stopień nacisku stóp na podłoże i położenie środka cie˛żkości
na pocza˛tku każdej z kolejnych prób, a w przypadku prób
z ruchomym podłożem porusza sie˛ ruchem wahadłowym
w osi przednio-tylnej, który powoduje zgie˛cie podeszwowe lub
grzbietowe stawów skokowych. Podczas badania pacjent
zabezpieczony specjalnymi pasami pozostaje w pozycji
wyprostnej, a jego stopy ustawione sa˛ tak, aby kostki
przyśrodkowe obu stóp pozostawały w osi rotacji platformy.
Ściany kabiny pomalowane w kolorowe obrazy stanowia˛
otoczenie wzrokowe.
Test Organizacji Zmysłowej składa sie˛ z 6 prób, każda próba
zawiera 3 powtórzenia. Pierwsze 3 próby wykonywane sa˛ na
nieruchomym podłożu i obejmuja˛: SOT-1: nieruchome podłoże, oczy otwarte; SOT-2: nieruchome podłoże, oczy
zamknie˛te, SOT-3: nieruchome podłoże, ruchome otoczenie
wzrokowe. Kolejne 3 próby wykonywane sa˛ na ruchomym
podłożu, przy czym zakres ruchów platformy jest proporcjonalny do ruchów pacjenta i wychwiań jego środka cie˛żkości.
Próby na ruchomym podłożu obejmuja˛: SOT-4: ruchome
podłoże, oczy otwarte; SOT-5: ruchome podłoże, oczy
zamknie˛te; SOT-6: ruchome podłoże, ruchome otoczenie wzrokowe. Próba SOT-5 uważana jest za próbe˛ ,,przedsionkowa˛’’.
Parametry analizy Testu Organizacji Zmysłowej
1. Ogólny bilans równowagi jest średnia˛ wyników równowagi
wszystkich prób SOT.
2. Wynik równowagi (equilibrium score) opiera sie˛ na założeniu,
że wychylenia zdrowej osoby w płaszczyźnie przednio-tylnej nie przekraczaja˛ 12,58. Wynik równowagi dla każdej
próby obliczany jest przez porównanie ka˛towej różnicy
mie˛dzy maksymalnymi wychyleniami COG badanego,
a wychyleniami osoby zdrowej. Wynik przedstawiany jest
jako odwrócony odsetek pomie˛dzy wartościami 0 i 100.
Wynik bliski 0 wskazuje na wychylenia COG bliskie granicom stabilności, bliski 100 oznacza niemal pełna˛ stabilność.
276
otolaryngologia polska 66 (2012) 274–279
[(Ryc._1)TD$FIG]
3. Analiza Strategii Ruchowych (strategy analysis): ruchy
wokół stawów skokowych i biodrowych oraz górnej cze˛ści
tułowia dla utrzymania równowagi odzwierciedlaja˛ strategie ruchowe. Każde przemieszczenie COG wywiera siły
strzyga˛ce na podstawe˛ podparcia. Ruchy wokół stawów
skokowych charakteryzuja˛ sie˛ niska˛ cze˛stotliwościa˛ i mała˛
wartościa˛ sił strzyga˛cych, ruchy wokół stawów biodrowych
sa˛ szybkie i generuja˛ wie˛ksze siły strzyga˛ce o dużej cze˛stotliwości. Wynik strategii obliczany jest poprzez porównanie maksymalnej amplitudy sił strzyga˛cych badanego
z maksymalna˛ wartościa˛ sił strzyga˛cych (11,4 kg). Wynik
przedstawiany jest w wartościach procentowych, wartość
100 oznacza brak lub minimalna˛ wartość sił strzyga˛cych
(strategia stawu skokowego), wynik bliski 0 wskazuje na
pełna˛ strategie˛ stawu biodrowego.
Equilibrium score
86
84
82
80
78
76
74
72
70
21-30
40-59
60-69
70-80
Ryc. 1 – Ogólny bilans równowagi w poszczególnych
przedziałach wiekowych
Fig. 1 – The overall balance of equilibrium in the different age
ranges
Metody analizy statystycznej
Podczas analizy statystycznej dobierano metody adekwatne
do typu zmiennych. W procesie testowania hipotez statystycznych przyje˛to poziom istotności p < 0,05 z dwustronnym
obszarem krytycznym. Analizowano zmienne cia˛głe, dla
każdej zmiennej obliczono odpowiednio statystyki podstawowe. Przeprowadzono analize˛ rozkładów zmiennych testem
normalności. Przeprowadzono analize˛ średnich i zależnie od
sytuacji badawczej stosowano test t-Studenta, testy analizy
wariancji, a także analizy szczegółowe.
Wyniki
Ogólny bilans równowagi
Średnia wartość ogólnego bilansu równowagi w grupie
<60. r. ż.: 84,17 (SD 2,88), w grupie >60. r. ż.: 78, 41 (SD 5,33).
W podgrupach wiekowych średnia wartość ogólnego bilansu
równowagi przedstawia sie˛ naste˛puja˛co: młodzi: 85,06 (SD 2,84),
dojrzali: 83,08 (SD 2,63), starsi: 79,64 (SD 5,09), najstarsi: 76,25
(SD 5,37). Istotne statystycznie różnice stwierdzono mie˛dzy
populacjami <60. r. ż. (śr. 84,17; SD 2,88) i >60. r. ż. (śr. 78,40; SD
5,33) (p = 0001), ale także mie˛dzy grupa˛ dojrzałych (83,08; SD
2,36) i starszych osób (79,64; SD 5,09) (p = 0,04), co oznacza,
że pogarszanie sie˛ ogólnego bilansu równowagi naste˛puje
gwałtownie mie˛dzy obu młodszymi i grupa˛ starszych osób.
W obre˛bie obu młodszych oraz obu starszych grup wiekowych
wynik jest podobny. Wie˛ksze wartości SD w grupie >60. r. ż.
wskazuja˛ na możliwość wie˛kszego zróżnicowania wyników,
natomiast w grupie <60. r. ż. wyniki sa˛ jednorodne
(Tab. I, Ryc. 1).
Przeanalizowano wynik równowagi w poszczególnych
przedziałach wiekowych dla każdej z 6 prób SOT (Tab. II, Ryc. 2).
Próba SOT-1, podobnie jak ogólny bilans równowagi,
różnicuje populacje˛ na grupe˛ <60. r. ż. (95,77; SD 1,18) i >60.
r. ż. (94,35; SD 1,89), różnica jest znamienna statystycznie
(p = 0,0018). Istotna˛ różnice˛ stwierdzono także mie˛dzy grupa˛
dojrzałych (95,56; SD 0,94) i starszych osób (94,71; SD 1,12)
(p = 0,0428). Pogarszanie sie˛ wyniku równowagi w próbie
SOT-1 naste˛puje wyraźnie mie˛dzy obu młodszymi i grupa˛
starszych osób, natomiast w obre˛bie obu młodszych i obu
starszych grup wyniki sa˛ podobne. Małe wartości SD we
wszystkich przedziałach wiekowych wskazuja˛, że wyniki sa˛
jednorodne w obre˛bie danej grupy. W próbie SOT-2 i SOT-3 nie
stwierdzono istotnych statystycznie różnic wyniku równowagi mie˛dzy grupami wiekowymi. W próbie SOT-4 istotne
różnice stwierdzono jedynie mie˛dzy grupa˛ <60. r. ż. (88,36; SD
3,92) i >60. r. ż. (85,62; SD 3,81) (p = 0,0159). Wartości SD sa˛
najwie˛ksze w grupie młodych i najstarszych osób, co wskazuje
na możliwość zróżnicowania wyników w obre˛bie grupy.
W próbie SOT-5 stwierdzono istotne różnice mie˛dzy grupami
<60 r. ż (72,66; SD 5,95) i >60 r. ż (63,92; SD 10,23) (p = 0,0004),
a także mie˛dzy grupa˛ dojrzałych (72,44; SD 6,19) i starszych osób
(64; SD 11,89) (p = 0,0312). Wzrastaja˛ce wraz z wiekiem wartości
SD wskazuja˛ na duże zróżnicowanie wyników we wszystkich
grupach wiekowych, najwie˛ksze jednak w grupie starszych
i najstarszych. W próbie SOT-6 stwierdzono różnice nie tylko
mie˛dzy grupami <60. r. ż. (75,55; SD 8,91) i >60. r. ż. (63; SD 14,41)
(p = 0,0004), ale także mie˛dzy grupa˛ młodych (78,75; SD 6,51)
i dojrzałych (71,62; SD 10,09) (p = 0,0292), dojrzałych (71,62; SD
10,09) i najstarszych (54,21; SD 16,04) (p = 0,0196) oraz starszych
(68,02; SD 11,06) i najstarszych (54,21; SD 16,04) (p = 0,0266). We
Tabela I – Ogólny bilans równowagi w poszczególnych przedziałach wiekowych
Table I – The overall balance of equilibrium in the different age ranges
Ogólny bilans równowagi
Wiek
<60
>60
21–30
40–59
60–69
70–80
Wynik
84,17 SD 2,88
78,41 SD 5,33
85,06 SD 2,84
83,08 SD 2,63
79, 64 SD 5,09
76,25 SD 5,37
277
otolaryngologia polska 66 (2012) 274–279
Tabela II – Średni wynik równowagi w poszczególnych przedziałach wiekowych dla każdej próby SOT
Table II – The average equilibirum score in the various age ranges for each SOT sample
Średni wynik równowagi (Equilibirum score)
Wynik/Wiek
21–30
40–59
60–69
70–80
<60 lat
>60 lat
SOT1
SOT2
SOT3
SOT4
SOT5
SOT6
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
95,94
95,56
94,71
93,71
95,77
94,35
1,35
0,94
1,12
2,76
1,18
1,89
93,54
93,08
92,14
92,42
93,33
92,24
2,16
2,14
2,18
2,68
2,13
2,31
93,46
93
91,88
93
93,25
92,29
2,04
2,35
2,75
2,12
2,16
2,55
88,85
87,74
86,62
83,88
88,36
85,62
4,21
3,61
2,8
4,84
3,92
3,81
72,83
72,44
64
63,79
72,66
63,92
5,95
6,19
11,89
7,17
5,95
10,23
78,75
71,62
68,02
54,21
75,55
63
6,51
10,09
11,06
16,04
8,91
14,41
[(Ryc._2)TD$FIG]
120
100
21-30
80
40-59
60
60-69
40
70-80
20
grupach, ale wie˛ksze w grupie starszych i najstarszych,
wskazuja˛ na duże zróżnicowanie wyników w obre˛bie grup.
W próbie SOT-6 stwierdzono istotna˛ statystycznie różnice˛
mie˛dzy populacjami <60. r. ż. (86,74; SD 4,54) i >60. r. ż. (78,89;
SD 10,36) (p = 0,0026) i dodatkowo mie˛dzy grupa˛ młodych
(89,33; SD 2,85) i dojrzałych (83,56; SD 4,26) (p = 0,0005). Duże
wartości SD odnotowano tylko w grupie starszych
i najstarszych osób (Tab. III).
0
SOT 1
SOT 2
SOT 3
SOT 4
SOT 5
SOT 6
Omówienie
Ryc. 2 – Średni wynik równowagi w poszczególnych
przedziałach wiekowych dla każdej próby SOT
Fig. 2 – The average equilibirum score in the various age
ranges for each SOT sample
wszystkich grupach wiekowych stwierdzono duże wartości SD
wskazuja˛ce na duże zróżnicowanie wyników w obre˛bie grupy.
Wynik strategii ruchowych
Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic wyniku strategii mie˛dzy grupami wiekowymi w próbach SOT-1, SOT-2
i SOT-3. W próbie SOT-4 stwierdzono istotne różnice wyników
w grupach <60. r. ż. (91,71; SD 2,77) i >60. r. ż. (88,98; SD 3,7)
(p = 0,0026) oraz mie˛dzy grupa˛ dojrzałych (90,31; SD 2,93)
i starszych (89,5; SD 3,07) (p = 0,0108). Próba SOT-5 wyraźnie
różnicuje populacje˛ na osoby <60. r. ż. (83,93; SD 5,66) i >60. r.
ż. (79,14; SD 8,48) (p = 0,0192). Duże wartości SD we wszystkich
Przedstawione wyniki potwierdzaja˛ użyteczność Testu Organizacji Zmysłowej dla oceny zmian w układzie kontroli
równowagi zachodza˛cych z wiekiem. Ogólny bilans równowagi, jak i wynik równowagi w niemal wszystkich próbach
SOT dzieli badana˛ populacje˛ na dwie grupy: przed i po 60. roku
życia. Potwierdza to obserwacje Abrahamovej i wsp. [23], że
zmiany w układzie równowagi zaczynaja˛ sie˛ około 60. roku
życia. Warto jednak zaznaczyć, że w prezentowanym materiale istotne różnice wyników w populacji przed i po 60. roku
życia, a także w wie˛kszości prób SOT mie˛dzy grupa˛ osób
dojrzałych i starszych, moga˛ wynikać z faktu, że w grupie
wiekowej 40–59 lat, o średniej wieku 44,8 roku, znajduja˛ sie˛
jedynie 3 osoby w wieku powyżej 50 lat, z których najstarsza
ma 54 lata. Ta ,,przerwa’’ wiekowa być może odpowiada za
gwałtowne pogarszanie sie˛ wyników w wie˛kszości prób SOT
mie˛dzy grupa˛ osób dojrzałych i starszych, natomiast uwydatnia jeszcze różnice mie˛dzy obu młodszymi i obu starszymi
grupami badanych. Możliwe, że rozszerzenie grupy wiekowej
50–59 lat spowodowałoby ,,płynne’’ pogarszanie sie˛ zarówno
Tabela III – Średni wynik strategii ruchowych w poszczególnych przedziałach wiekowych dla każdej próby SOT
Table III – The average strategy in the various age ranges for each SOT sample
Średni wynik strategii ruchowych (Strategy)
Wynik/Wiek
21–30
40–59
60–69
70–80
<60 lat
>60 lat
SOT1
SOT2
SOT3
SOT4
SOT5
SOT6
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
Śr.
SD
98,13
97,56
97,64
96,63
97,87
97,27
1,07
1,12
1,34
3,79
1,11
2,48
97,27
96,54
96,74
93,67
96,94
96,91
1,59
1,57
2,12
1,56
1,59
1,91
97,31
96,31
96,38
97,42
96,86
96,76
1,73
1,87
1,76
1,78
1,83
1,8
92,85
90,31
89,5
88,08
91,71
88,98
2,07
2,93
3,07
4,7
2,77
3,7
85,56
81,92
79,33
78,79
83,93
79,14
5,77
5,02
8,45
10
5,66
8,48
89,33
83,56
81,57
74,21
86,74
78,89
2,85
4,26
8,92
11,63
4,54
10,36
278
otolaryngologia polska 66 (2012) 274–279
ogólnego bilansu równowagi, jak i wyników w poszczególnych
próbach SOT. Autorzy pracy przewiduja˛ rozszerzenie materiału o przedział wiekowy 50–59 lat i ponowna˛ jego analize˛,
sta˛d też wyniki tej pracy traktowane sa˛ jako wste˛pne.
W przeciwieństwie do wyników Cohen i wsp. [24],
w próbach SOT-2 i SOT-3 nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w wyniku równowagi pomie˛dzy poszczególnymi grupami wiekowymi. Zadziwiaja˛ce, że najłatwiejsza
próba SOT-1 różnicuje populacje˛, podczas gdy próby
z zamknie˛tymi oczami (SOT-2) i z ruchomym otoczeniem
wzrokowym (SOT-3) wypadaja˛ podobnie w grupie młodszych,
starszych i najstarszych pacjentów. Wiadomo, że wychylenia
ciała wzrastaja˛ przy oczach zamknie˛tych lub przy ruchomym
otoczeniu wzrokowym [18, 19, 24, 25], można by wie˛c
oczekiwać gorszych wyników w próbie SOT-2 i SOT-3
w populacji osób starszych, biora˛c pod uwage˛ spadek
informacji proprioceptywnych w tej grupie wiekowej [7].
Wytłumaczenie może stanowić inny dobór grup wiekowych
w materiale Cohen i wsp. [24] oraz wie˛ksza koncentracja
i usztywnienie sylwetki u osób starszych podczas trudniejszych prób SOT na stabilnym podłożu. Dowiedziono, że
koncentracja u osób starszych jest ważnym czynnikiem
kontroli równowagi [26, 27]. Nie bez znaczenia moga˛ być
także czynniki emocjonalne. Badanie w nieznanych warunkach kabiny posturograficznej, obawa przed badaniem podczas pierwszej próby SOT różnicuje badana˛ populacje˛,
natomiast oswojenie z urza˛dzeniem i naste˛powe uste˛powanie
le˛ku oraz wie˛ksza mobilizacja podczas kolejnych prób wśród
osób starszych może tłumaczyć brak istotnych statystycznie
różnic pomie˛dzy grupami wiekowymi. Wykazano, że le˛k
wpływa na kontrole˛ równowagi zarówno negatywnie, jak
i pozytywnie, poprzez wpływ na interakcje˛ informacji wzrokowych, somatosensorycznych i przedsionkowych [28].
W próbie SOT-4 podział na dwie populacje przed i po 60. roku
życia dotyczy wyniku równowagi, natomiast wynik strategii
ruchowych jest nie tylko różny mie˛dzy tymi oboma głównymi
populacjami, ale także mie˛dzy populacja˛ osób młodych
i dojrzałych. Oznacza to, że wynik strategii ruchowych może
pogarszać sie˛ już od młodego wieku. W próbie SOT-5 wynik
równowagi różni sie˛ istotnie nie tylko mie˛dzy populacjami
przed i po 60. roku życia, ale także mie˛dzy grupa˛ osób
dojrzałych i starszych, co oznacza gwałtowne pogarszanie sie˛
wyniku równowagi w próbie SOT-5. Wynik strategii ruchowych jest różny jedynie mie˛dzy oboma głównymi populacjami
(przed i po 60. r. ż.). W próbie SOT-6, podobnie jak w SOT-5,
bardzo wyraźnie zaznacza sie˛ różnica mie˛dzy populacjami
przed i po 60. roku życia, w odniesieniu zarówno do wyniku
równowagi, jak i stosowanych strategii ruchowych. Przyczyna˛
zróżnicowania strategii ruchu pomie˛dzy osobami młodymi
i starszymi oraz mie˛dzy młodymi i osobami w średnim wieku
w warunkach niestabilnego podłoża jest osłabienie funkcji
receptorów czucia głe˛bokiego, co wykazali Alexander i wsp. [29]
oraz Keshner i wsp. [30]. Analiza wyników strategii ruchowych
w różnych grupach wiekowych potwierdza obserwacje Cohen
i wsp. [24], że osoby starsze wykorzystuja˛ bardziej zróżnicowane strategie ruchowe, co wynika z zależnych od wieku zmian
w układzie kostno-szkieletowym i mie˛śniowym oraz zmniejszonej zdolności przewidywania reakcji motorycznych. Bardzo
duże wartości odchylenia standardowego w próbach SOT-5
i SOT-6 wskazuja˛ na duże zróżnicowanie wyników w grupie
starszych i najstarszych osób. Wydolność układu równowagi
osoby starzeja˛cej sie˛ jest z pewnościa˛ wypadkowa˛ nie tylko
zmysłowych, biomechanicznych i motorycznych jej składowych, ale także czynników genetycznych, współistnieja˛cych
chorób, przyjmowanych leków, otyłości, aktywności fizycznej,
uwarunkowań społecznych, nawyków prozdrowotnych
i ogólnej kondycji, zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Może
to oznaczać, że pośród wielu czynników wpływaja˛cych na
wydolność układu równowagi wiek, z cała˛ złożonościa˛ jego
konsekwencji, jest tylko jednym z nich.
Wnioski
1. Test Organizacji Zmysłowej jest użyteczna˛ metoda˛ badania,
dokumentuja˛ca˛ zmiany w układzie równowagi, zachodza˛ce
z wiekiem.
2. Wyraźne różnice wyników równowagi i strategii ruchowych stwierdzono mie˛dzy populacjami przed i po 60. roku
życia.
3. Dla oceny, czy zmiany w układzie równowagi zachodza˛ce
z wiekiem dokonuja˛ sie˛ płynnie, czy gwałtownie, konieczne
jest rozszerzenie i ujednolicenie grup wiekowych.
4. Wyniki przedstawionej pracy należy traktować jako
wste˛pne.
Wkład autorów/Authors’ contributions
Według kolejności.
Konflikt interesu/Conflict of interest
Nie wyste˛puje.
p i ś m i e n n i c t w o / r e f e r e n c e s
[1] Lord SR, Clark RD, Webster IW. Visual acuity and contrast
sensitivity in relation to falls in an elderly population. Age
Ageing 1991;20:175–181.
[2] Lord SR, Menz HB. Visual contributions to postural stability
in older adults. Gerontology 2000;46:306–310.
[3] Paulus WM, Straube A, Brandt TH. Visual stabilization of
posture: Physiological stimulus characteristics and clinical
aspects. Brain 1984;107:1143–1163.
[4] Rosenhall U, Rubin W. Degenerative changes in the human
vestibular sensory epithelia. Acta Otolaryngol 1975;79:
67–80.
[5] Lyon MJ, Wanamaker HH. Blood flow and assessement of
capillaries in the ageing rat posterior canal crista. Hear Res
1993;67:157–165.
[6] Whanger AD, Wang HS. Clinical correlates of the vibratory
sense in elderly psychiatric patients. J Gerontol 1974;29:
39–45.
[7] Skinner HB, Barrac RL, Cook SD. Age-related declines in
proprioception. Clin Orthop 1984;184:208–211.
[8] Fransson PA, Kristinsdottir EK, Hafstrom A, Magnusson M,
Johansson R. Balance control and adaptation during
vibratory perturbation in middle-aged and elderly humans.
Eur J Appl Physiol 2004;91:595–603.
otolaryngologia polska 66 (2012) 274–279
[9] Porter MM, Vandervoort AA, Lexell J. Aging of human
muscle: structure, function and adaptability. Scand J Med
Sports 1995;5:129–142.
[10] Hurley MV, Rees J, Newman DJ. Quadriceps function,
proprioceptive acuity and functional performance in
healthy young, middle-aged and elderly subjects. Age
Ageing 1998;27:55–62.
[11] Woollacott MH, Shumway-Cook A, Nashner LM. Ageing
and posture control: Changes in sensory organization and
muscular coordination. Int J Ageing Human Dev 1986;
23(2):97–114.
[12] Camicioli R, Panzer VP, Kaye J. Balnce in the healthy
elderly: Posturography and clinical assessement. Arch
Neurol 1997;54:976–981.
[13] Houx P, Jolles J. Age-related decline of psychomotor speed:
Effects of age, brain health, sex and education. Percept Mot
Skills 1993;76:195–211.
[14] Gill J, Allum JHJ, Carpenter MG, Held-Ziółkowska M,
Adkin AL, Honneger F, Pierchała K. Trunk sway measure of
postural stability during clinical balance tests: effect of age.
J Gerontol A Biol Sci Med 2001;56:438–447.
[15] Kolleger H, Baumgartner C, Wober C, Oder W, Deecke L.
Spontaneous body sway as a function of sex, age and
vision: Posturographic study in 30 healthy adults. Eur
Neurol 1992;32:253–259.
[16] Manchester D, Woollacott M, Zederbauer-Hylton N,
Marin O. Visual, vestibular and somatosensory
contributions to balance control in the older adult.
J Gerontol Med Sci 1989;44:118–127.
[17] Colledge NR, Cantley P, Peaston I, Brash H, i wsp. Ageing
and balance: the measurement of spontaneous sway by
posturography. Gerontology 1994;40:273–278.
[18] Fujita T, Nakamura S, Ohue M, Fuji Y, Mijauchi A, Takagi Y,
Tsugeno H. Effect of age on body sway assessed by
computerized posturography. J Bone Miner Metab
2005;23:152–156.
[19] Teasdale N, Stelmach GE, Breuning A. Postural sway
characteristics of the elderly under normal and altered
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
279
visual and support surface conditions. J Gerontol
1991;46:238–244.
Wolfson L, Whipple R, Derby CA, Amerman P, Murphy T,
Tobin JN, Nashner L. A dynamic posturography study of
balance in healthy elderly. Neurology 1992;42:2069–2075.
Judge JO, King MB, Whipple R, Clive J, Wolfson LI. Dynamic
balance in older persons: effect of reduced visual and
proprioceptive input. J Gerontol A Biol Sci Med 1995;
50:263–270.
Nashner LM. Computerized dynamic posturography. (w):
Jacobson GP, Newman CW, Kartush JM (red.). Handbook of
balance function testing. St. Louis: Mosby Year Book, 1993,
s. 280-305.
Abrahamova D, Hlavacka F. Age-related changes of human
balance during quiet stance. Physiol Res 2008;57:957–964.
Whiple R, Wolfson L, Derby C, Singh D, Tobin J. Altered
sensory function in balance in older persons. J Gerontol
1993;48:71–76.
Perrin PP, Jeandel C, Perrin CA, Bene MC. Influence of visual
control, conduction and central integration on static and
dynamic balance in healthy older adults. Gerontology
1997;43:223–231.
Stelmach GE, Zelaznik HN, Lowe D. The influence of ageing
and attentional demands on recovery from postural
instability. Age Ageing 1990;2:155–161.
De Hoon EW, Allum JHJ, Carpenter MG, Salis C, Bloem BR,
i wsp. Quantitative assessement of the stops walking while
talking test in the elderly. Arch Phys Med Rehabil 2003;
84(6):838–842.
Bolomont B, Gangloff P, Vouriot A, Perrin PP. Mood states
and anxiety influence abilities to maintain balance control
in healthy human subjects. Neurosci Lett 2002;329:96–100.
Alexander NB, Shepard N, Gu MJ, Schultz A. Postural
control in young and elderly adults when stance is
perturbed: kinematics. J Gerontol 1992;47:79–87.
Keshner EA, Allum JHJ, Honneger F. Predictors of less stable
postural responses to support surface rotations in healthy
human elderly. J Vest Res 1993;3:419–429.