Kule lodowe na Półwyspie Helskim
Transkrypt
Kule lodowe na Półwyspie Helskim
Kule lodowe na Półwyspie Helskim kontradmirał dr inż. Czesław Dyrcz Rektor-Komendant Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia W ostatnich dniach stycznia 2014 roku na Półwyspie Helskim w rejonie Jastarni (pomiędzy molem a wejściem do portu) od strony Zatoki Puckiej pojawiły się na brzegu ciekawe formy lodu morskiego – kule lodowe. To niezwykle rzadkie na wodach polskiego wybrzeża zjawisko oceanograficzne. Najbardziej zaskakujące jest to, że wystąpiło ono w warunkach wody słonej. Kule lodowe powstałe na wodach Zatoki Puckiej miały około 15 cm średnicy. W latach ubiegłych zjawisko to było obserwowane na jednym z Wielkich Jezior Ameryki Północnej – na trzecim co do wielkości i całkowicie słodkowodnym jeziorze Michigan. Tam wielkość kul lodowych osiągnęła 25 cm. Fot. 1. Lodowe kule powstałe na jeziorze Michigan w dniu 21.02.2013 r. (Fot. L. Olmsted) Kule lodowe na Półwyspie Helskim Powstanie kul lodowych na akwenie słonowodnej Zatoki Puckiej jest oceniane jako wyjątkowe, rzadkie i bardzo interesujące zjawisko oceanograficzne związane z tworzeniem form lodu morskiego. Na powstanie kul lodowych na wybrzeżu Półwyspu Helskiego w okolicy Jastarni wpłynęło wiele warunków, które wystąpiły jednocześnie podczas ostatnich dni stycznia bieżącego roku. Należy do nich zaliczyć: ▪ długotrwały wiatr o kierunku południowym i południowo-wschodnim o sile 4–6 ºB powstały ze względu na umiejscowienie wyżu barycznego rozbudowanego nad Finlandią i północno-zachodnią Rosją; ▪ wysoką falę morską wygenerowaną na styku Zatoki Puckiej i Półwyspu Helskiego oraz wydłużoną drogę jej spływu w strefie styku z lądem; ▪ niską temperaturę powietrza sprzyjającą oddawaniu do atmosfery ciepła przez wodę morską i powstawaniu lodu morskiego; ▪ ochłodzenie mas wody do temperatury zamarzania wody o danym zasoleniu; ▪ konfigurację głębokości morza (dna morskiego) w strefie przybrzeżnej oraz powiększoną strefę spływu fali toczącej formy lodowe ze względu na obniżenie poziomu morza w związku z długotrwałym oddziaływaniem układu wysokiego ciśnienia. Fot. 2. Kule lodowe rozmieszczone na wschód od mola w Jastarni (01.02.2014 r.) (Fot. C. Dyrcz, 01.02.2014 r.) 2 Kule lodowe na Półwyspie Helskim ok. 15 cm Fot. 3. Rozmiar kul lodowych obserwowanych w Jastarni (01.02.2014 r.) (Fot. C. Dyrcz, 01.02.2014 r.) Fot. 4. Kule lodowe w Jastarni z widocznym niskim stanem wysokości morza w dniu obserwacji 01.02.2014 r. (Fot. C. Dyrcz, 01.02.2014 r.) 3 Kule lodowe na Półwyspie Helskim Na Zatoce Puckiej poddanej długotrwałemu działaniu wiatru i wygenerowanej fali wystąpiło intensywne wiatrowe mieszanie wód powierzchniowych, które doprowadziło do ich oziębienia w całej masie. W rezultacie oziębienia wody do temperatury zamarzania kryształy lodu powstawały nie tylko na powierzchni, ale także wewnątrz wychłodzonych mas wody Zatoki Puckiej, szczególnie w strefie brzegowej i w obszarze styku z krawędzią pływającego lodu. Typowym zjawiskiem dla takich warunków jest powstawanie śryżu, a następnie lepy lodowej i krążków lodowych. Nałożenie się warunków sprzyjających powstaniu kul lodowych doprowadziło w efekcie do procesu, w którym lód znajdujący się w strefie spływu marznącej wody morskiej rozbity został na drobną krę, a fala toczyła ją po piasku, tworząc regularne, gładko wyszlifowane bryły lodu. Określania i opisu form lodowych dokonuje się przede wszystkim podczas obserwacji wzrokowych. Kule lodowe są regionalną osobliwością procesów lodowych poznanych na brzegach jeziora Michigan i obecnie na wybrzeżu Zatoki Puckiej w pobliżu Jastarni. 4