Halina Olendzka - Rzecznik Ubezpieczonych
Transkrypt
Halina Olendzka - Rzecznik Ubezpieczonych
Halina Olendzka Rzecznik Ubezpieczonych Wartość dodana z ubezpieczenia ochrony prawnej dla konsumentów usług ubezpieczeniowych (konferencja „Ubezpieczenie ochrony prawnej – prawnik dla przezornego Polaka”, Warszawa, 16 maja 2011 r.) Ryzyko, rozumiane jako niepewność związana z przyszłymi wydarzeniami lub wynikami podejmowanych decyzji, jest immanentnie związane z każdą formą działalności ludzkiej, jak i z samą egzystencją człowieka. W naszym życiu ponosimy różnorodne rodzaje ryzyka, nie tylko osobiste, związane ściśle z naszą osobą, ale także ryzyko własności – związane z posiadaniem mienia, w tym zwłaszcza nieruchomości i pojazdów mechanicznych, ryzyko odpowiedzialności za szkody wyrządzone osobom trzecim, ryzyko rynkowe, ryzyko działalności gospodarczej itd. Ograniczenie ryzyka oraz zabezpieczenie się przed jego skutkami jest możliwe poprzez podjęcie działań określanych jako zarządzanie ryzykiem. Do osiągnięcia tych celów niezbędna jest przede wszystkim identyfikacja ryzyka, które powinno następnie podlegać ocenie i którym – co najważniejsze – można sterować. Aktywne podejście do sterowania ryzykiem obejmuje nie tylko unikanie samego ryzyka i podejmowanie działań prewencyjnych, mających na celu zapobieganie negatywnym zdarzeniom losowym, ale także przenoszenie ryzyka na inne podmioty poprzez transfer odpowiedzialności za pokrycie ewentualnych strat. Relatywnie najprostszą i najbardziej dostępną formą takiego działania jest instytucja ubezpieczenia, stworzona w celu ochrony człowieka oraz jego działalności przed skutkami niepomyślnych zdarzeń, będących konsekwencją ponoszonego ryzyka. Ubezpieczenie bowiem pełni swoje podstawowe funkcje, do których należą minimalizacja ryzyka i kompensacja strat powstałych na skutek jego realizacji, przy wykorzystaniu mechanizmu transferu ryzyka. Koszty spowodowane realizacją danego ryzyka są kompensowane z funduszu ubezpieczeniowego (gwarancyjnego) tworzonego ze składek płaconych przez ogół ubezpieczających, którzy stanowią wspólnotę ryzyka. Ubezpieczeniem, które jak się wydaje jest obecnie niedoceniane, ale które bez wątpienia w przyszłości będzie odgrywać coraz szerszą rolę jako skuteczne narzędzie zapewniające osobom fizycznym i podmiotom gospodarczym profesjonalną pomoc prawną za atrakcyją cenę, jest ubezpieczenie ochrony prawnej. Z punktu widzenia Rzecznika Ubezpieczonych najistotniejsza jest jednak odpowiedź na pytanie: Dlaczego możliwość swobodnego korzystania z ochrony prawnej jest w dzisiejszym świecie, a szczególnie w stosunkach ubezpieczeniowych tak istotna? Podstawowym czynnikiem jest bez wątpienia wzrastający poziom skomplikowania prawa, które próbuje nadążyć za dynamicznie zmieniającą się rzeczywistością. Dodatkowo, nakłada się na to zjawisko określane czasem jako inflacja prawa. Niestabilność prawa, dokonywana poprzez jego częste zmiany, ale również na skutek publikacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego eliminujących z obrotu prawnego przepisy niezgodne z Konstytucją, w poważnym stopniu utrudnia życie społeczne i gospodarcze. Nawet profesjonalistom trudno obecnie nadążyć za zmianami dokonywanymi w przepisach prawa. Dość powiedzieć, że w 2010 r. opublikowanych zostało 259 numerów Dziennika Ustaw zawierających 1776 pozycji oraz 348 numerów Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej samej tylko Serii L. Znamiennym przykładem jest Kodeks postępowania cywilnego, który w 2010 r. został znowelizowany dziewięciokrotnie. Kolejną przyczyną, dla której pomoc prawna za pośrednictwem ubezpieczenia staje się przydatna, są wysoce sformalizowane, czasochłonne i kosztowne procedury prawne – zarówno pozasądowe dochodzenie roszczeń, jak i postępowania przed organami administracji, postępowania sądowe (cywilne, karne i administracyjne) oraz egzekucja należności. Wzrost zamożności społeczeństwa wiąże się też z kumulacją dóbr materialnych, rozwojem gospodarczym, aktywnym spędzaniem wolnego czasu, jak również wzrostem znaczenia dóbr niematerialnych. Wszystkie te dziedziny są oczywiście uregulowane przepisami prawnymi. Zwiększające się tempo życia, sprzeczność interesów pomiędzy jednostkami, podmiotami gospodarczymi, a nierzadko również między jednostką a państwem, powodują konieczność zabezpieczenia i ochrony własnych interesów na drodze prawnej. Ma to swoje przełożenie na liczbę postępowań przed sądami. Wpływ spraw do sądów powszechnych wyniósł w 2010 r. 12 900 000 i wzrósł w porównaniu do roku poprzedniego o 8,7 %. Ponad 7,5 miliona spraw miało charakter cywilny, a niecały milion – gospodarczy. W tym stanie rzeczy ubezpieczenie ochrony prawnej przynosi dla konsumenta takiej usługi ubezpieczeniowej rozliczne korzyści. Przede wszystkim, za relatywnie niewielką cenę, przerzuca na ubezpieczyciela ryzyko związane z ciężarem ekonomicznym spowodowanym podejmowaną obroną prawną ubezpieczonego i jego rodziny, w tym również w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Refundacja ubezpieczonemu kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego, kosztów sądowych, kosztów postępowania administracyjnego i egzekucyjnego, stanowi dla niego nie tylko wymierną korzyść finansową, ale także pozytywny bodziec do podejmowania starań zmierzających do zabezpieczenia własnych interesów na drodze prawnej. Ubezpieczenie to obejmuje również ryzyko przegrania procesu sądowego, które dla przeciętnego konsumenta może stanowić poważną przeszkodę w realizacji konstytucyjnego prawa do sądu. Wysokie koszty prowadzenia sporów sądowych są bowiem obecnie, obok ich czasochłonności, przewlekłości i stopnia skomplikowania, jedną z najczęstszych przyczyn rezygnacji z obrony swoich interesów na drodze sądowej. Skorzystanie w ramach posiadanej ochrony ubezpieczeniowej z fachowej pomocy prawnej nie tylko zwiększa szansę zakończenia postępowania sądowego albo pozasądowego dochodzenia roszczeń w sposób dla konsumenta satysfakcjonujący, ale również – dzięki trafnej poradzie lub opinii prawnej – może zapobiec przed powstaniem niekorzystnej z jego punktu widzenia sytuacji, tym samym działając prewencyjnie i chroniąc jego dobra – zarówno osobiste, jak i majątkowe. Obecnie Polacy bardzo rzadko korzystają z usług prawników, zazwyczaj udając się po poradę w nadzwyczajnych i zaistniałych już sytuacjach kryzysowych. Nadal niewielki odsetek oskarżonych w postępowaniu karnym i stron w postępowaniu cywilnym decyduje się na zaangażowanie obrońcy lub pełnomocnika. W dodatku nie istnieje zunifikowany system pomocy prawnej z urzędu, zaś koszty takiej pomocy państwo pokrywa ze środków poszczególnych sądów. Rozwój segmentu ubezpieczeń ochrony prawnej będzie miał doniosłe znaczenie dla całej branży prawniczej. Oznaczał bowiem będzie zwiększenie dostępności usług świadczonych przez adwokatów i radców prawnych. Posiadanie ubezpieczenia ochrony prawnej może pozytywnie wpływać na świadomość związaną z możnością skorzystania z usług prawniczych oraz przełamywać stereotypy dotyczące ich wysokich kosztów i niewielkiej przydatności w codziennym życiu. Skutkować to będzie upowszechnieniem tego rodzaju usług. Z punktu widzenia Rzecznika Ubezpieczonych niezwykle doniosłą kwestią jest znaczenie ubezpieczenia ochrony prawnej dla ubezpieczonych i uprawnionych, którzy dochodzą swoich roszczeń wynikających z umów ubezpieczenia, w tym również z umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Profesjonalna pomoc adwokata lub radcy prawnego w dochodzeniu roszczeń z tytułu umowy ubezpieczenia to znaczące wzmocnienie pozycji ubezpieczonego lub uprawnionego, który bez takiego merytorycznego wsparcia jest zdecydowanie słabszą stroną stosunku obligacyjnego. Aktywność fachowych pełnomocników działających w toku likwidacji szkód po stronie ubezpieczonych i uprawnionych wpływa znacząco na usprawnienie tego procesu. Dzieje się tak dzięki profesjonalnemu gromadzeniu i opracowywaniu niezbędnej dokumentacji, precyzowaniu roszczeń, współpracy z rzeczoznawcami i innymi biegłymi, prowadzeniu negocjacji, zawieraniu ugód, windykacji należności. Pomoc prawna świadczona na wysokim poziomie to także dosyć skuteczne remedium na nieprawidłowości, które można nierzadko dostrzec w działaniu zakładów ubezpieczeń, w tym również na brak obiektywizmu w ocenie związanej z należnymi świadczeniami ubezpieczeniowymi. Ubezpieczenie ochrony prawnej daje ponadto możliwość zaoszczędzenia przez poszkodowanych kwot, jakie zmuszeni byliby uiścić na rzecz swoich pełnomocników jako wynagrodzenia w formie prowizji czy premii za osiągnięcie sukcesu (successfee), szczególnie wysokich zwłaszcza w odniesieniu do szkód osobowych. Możliwość skorzystania w toku likwidacji szkody z usług adwokata lub radcy prawnego w ramach zawartej umowy ubezpieczenia ochrony prawnej oznacza także wzmocnienie konkurencji w tym obszarze. Daje bowiem poszkodowanemu szerszy wybór, obejmujący nie tylko wyspecjalizowane kancelarie odszkodowawcze, które dominują obecnie na tym rynku, ale także tradycyjne zawody prawnicze, które posiadają bardzo ograniczone możliwości reklamowania swoich usług. Profesje te, dzięki zmianom wprowadzonym w ostatnich latach w procedurach naboru na aplikacje, uległy znacznemu otwarciu, co jest widoczne w statystykach związanych z liczbą osób rozpoczynających wykonywanie zawodu adwokata i radcy prawnego. Bez wątpienia zjawisko to będzie także zwiększać konkurencję na rynku związanym z dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych. Reasumując, ubezpieczenie ochrony prawnej może wpłynąć nie tylko na wzrost świadomości prawnej, ale także wzrost świadomości ubezpieczeniowej pośród konsumentów, co w ostatecznym rozrachunku będzie mieć pozytywny wpływ na cały rynek ubezpieczeniowy – zarówno ubezpieczycieli, jak i konsumentów ich usług.