wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez polski kontyngent

wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez polski kontyngent

Adam KOŁCZ
Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki we Wrocławiu
WPŁYW UZBROJENIA WYKORZYSTYWANEGO
PRZEZ POLSKI KONTYNGENT WOJSKOWY
W AFGANISTANIE NA JEGO UNIFIKACJĘ
DO KRAJOWEGO SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA
Za początek misji antyterrorystycznych przyjęto dzień 11 września 2001 r., kiedy
to dwa samoloty Boeing pilotowane przez terrorystów arabskiego pochodzenia uderzają
w dwie wieże Światowego Centrum Handlu1 znajdującego się w Nowym Jorku
w Stanach Zjednoczonych. W wyniku uderzenia zawala się najpierw wieża południowa,
a następnie północna. W zdarzeniu giną 2753 osoby2. Do zamachu przyznaje się
Al-Kaida3 operującą z Afganistanu, wspierana przez rząd Talibów. Tak rozpoczyna się
globalna wojna z terroryzmem, w którą swój wkład ma również polski żołnierz.
Już 7 października wojska koalicyjne na czele z armią amerykańską naruszają
granice lądowe Islamskiej Republiki Afganistanu w ramach operacji „Enduring Freedom”. Dla Polski oznacza to wywiązanie się z zobowiązań sojuszniczych, co ma stanowić największy sprawdzian dla żołnierzy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Misja w Afganistanie stanowi jedno z największych wyzwań, przed jakimi stanęły
Siły Zbrojne RP. Niestabilna sytuacja wewnętrzna w tym kraju i stałe zagrożenie atakami terrorystycznymi powodują, że operacja należy do działań o podwyższonym ryzyku. Mimo to udział Wojska Polskiego w misji afgańskiej pozwoli na zebranie doświadczeń, które przyczyniły się do rozpoczęcia niezbędnych reform i transformacji armii.
Skuteczna i długotrwała kooperacja z sojusznikami stała się jedną z najważniejszych
przesłanek wskazujących kierunki profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP. Współdziałanie
w warunkach realnego pola walki przyczyniło się do zmian w wyposażeniu zarówno
pojedynczego żołnierza, jak i całych jednostek.
Współpraca poszczególnych komponentów działających w ramach Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa wskazuje, w którym kierunku należy prowadzić
dalsze szkolenia oraz w jaki sposób skuteczniej niż dotychczas działać na rzecz popra-
1
World Trade Center – zespół budynków w dzielnicy Lower Manhattan w Nowym Jorku stanowiące
Centrum Handlu Światowego.
2
Liczba ofiar łącznie ze zmarłymi po zdarzeniu w wyniku chorób i obrażeń. Dane z: G. Kuczyński,
K. Deling-Jóźwik, J. Kocik, M. Baj, Zamachy 11 września. 10 lat później. [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło: http://www.tvn24.pl/raporty/zamachy-11-wrzesnia-10-lat-pozniej,374].
3
Al-Kaida – tłum. Baza, organizacja terrorystyczna założona przez Saudyjczyka Osama bin Ladena.
Adam KOŁCZ
wiania bezpieczeństwa żołnierzy i pracowników cywilnych, przebywających na misji,
oraz lokalnej ludności4.
Misja w Afganistanie realizowana jest w warunkach, które pod względem kulturowym, cywilizacyjnym i klimatycznym całkowicie odbiegają od realiów europejskich5.
Podstawę prawną zaangażowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
w konflikt w Afganistanie stanowi Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 22 listopada 2001 r. o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił
Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice
Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim zaczął funkcjonować Polski
Kontyngent Wojskowy „Afganistan”6. Pierwotnie siły wydzielone do wzięcia udziału
w operacji liczyły do 300 żołnierzy7 wywodzących się z wojsk inżynieryjnych8 jak
również Jednostki Wojskowej GROM oraz załogi ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki”. Pierwsi polscy żołnierze w bazie wojskowej w Afganistanie znaleźli się 16 marca 2002 r. w ramach udziału w operacji „Enduring Freedom”.
Polscy żołnierze stacjonowali w byłej poradzieckiej Bazie Bagram na północ od
stolicy – Kabulu, w której głównym zadaniem postawionym przed oddziałami było
utworzenie campu „White Eagle” („Biały Orzeł”) dla Polskiego Kontyngentu Wojskowego. Z czasem zadania zlecane do realizacji polskim oddziałom saperów obejmowały
urządzenie elementów fortyfikacyjnych czy konstrukcji inżynierskich9.
W tym samym czasie równolegle do operacji „Enduring Freedom” odbywała się
operacja ISAF pod auspicjami ONZ10 mająca na celu wsparcie utworzonego tymczasowo rządu w Afganistanie pod przywództwem Hamida Karzaja oraz pomoc
w odbudowie kraju, tworzeniu państwowości czy szkolenia i tworzenia nowych sił bezpieczeństwa11. Polska nie partycypowała w operacji ISAF do roku 2006, kiedy to zapadła decyzja o zmianie charakteru polskiej misji w Afganistanie. Zdecydowano
o wycofaniu wojsk działających w ramach wcześniejszej operacji, prowadzonej od po4
B. R. Bydoń, Wojsko Polskie w Afganistanie. Doświadczenia i perspektywy, Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2012 r.
5
Oficjalna strona Ministerstwa Obrony Narodowej dotycząca PKW Afganistan [dostęp: 01.06.2014 r.;
źródło: http://www.isaf.wp.mil.pl/pl/15.html].
6
Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2001 r. o użyciu Polskiego
Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice
Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim, Monitor Polski
2001, nr 42, poz. 674.
7
Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 grudnia 2001 r o zmianie postanowienia
o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie
Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim, Monitor Polski 2001, nr 47 poz. 773.
8
W skład wchodzili żołnierze 1. Brzeskiej Brygady Saperów im. Tadeusza Kościuszki z Brzegu,
10. Opolskiej Brygady Logistycznej im Piotra Wysockiego z Opola, 4. Brodnickiego Pułku Chemicznego im. Ignacego Mościckiego z Brodnicy oraz Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii z Puław.
9
J. Matuszak, P. Przeździecki, 10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie, Wojskowe Centrum Edukacji
Obywatelskiej, Warszawa 2012 r., str. 37–38.
10
Siły ISAF utworzono 20 grudnia 2001 r. rezolucją ONZ Nr 1386 o powołaniu ISAF.
11
Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych, ISAF X materiał informacyjny. [dostęp: 01.06.2014r.
źródło: http://www.do.wp.mil.pl/plik/Media/metarialy_do_pobrania/ISAF_X_material_informacyjny.pdf].
132
Wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie ...
czątku pobytu Sił Zbrojnych w Afganistanie na rzecz włączenia Polskiego Kontyngentu
Wojskowego do operacji prowadzonej przez ISAF w ramach dowodzenia NATO12.
Działając już aktywnie w ramach sił ISAF, polscy żołnierze mieli uczestniczyć
w budowie stabilności państwa Afgańskiego. Zmiana uwarunkowań misji sprawiła, że
Polacy przyjęli odpowiedzialność za jedną z trzydziestu czterech prowincji – Ghazni.
Sprawiło to, iż dyslokacja Polskich Sił Zadaniowych z baz w całym Afganistanie przeniosła się do bazy „Ghazni”. Polscy żołnierze działali również w Dowództwie Regionalnym
„Wschód” (RC–E13) znajdującym się w bazie w Bagram.
Mapa 1. Rozlokowanie Polskich Sił Zadaniowych w prowincji Ghazni
Źródło: T. Buk, Lessons Learned – Afganistan, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa 2009.
Dołączając do sił ISAF, Polska zaczęła realizację uzgodnień sojuszniczych,
na które składała się operacja Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa. Operacja ISAF została podzielona na V faz, które miały być realizowane kolejno następując
po sobie. Obecnie realizowana jest III Faza – stabilizacyjna. Szacuje się zakończenie
obecnie trwającej fazy do końca 2014, kiedy ma zostać przekazana odpowiedzialność
władzom afgańskim.
12
13
Formalne przekazanie ISAF pod zwierzchnictwo NATO nastąpiło 11 sierpnia 2003 r.
Regional Command - East
133
Adam KOŁCZ
Rys. 1. Fazy operacji ISAF
Źródło: Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych, ISAF X materiał informacyjny
(http://www.do.wp.mil.pl/plik/Media/metarialy_do_pobrania/ISAF_X_material_informacyjny.pdf).
W 2005 roku liczebność polskich żołnierzy zmniejszyła się do 120 żołnierzy14. Od
listopada 2008 roku w ramach PKW zostały wydzielone Polskie Siły Zadaniowe (Polish
Task Force White Eagle), które przejęły odpowiedzialność za prowincję Ghazni –
Zgrupowanie Bojowe Alfa i Bravo15.
Oddziały wchodzące w skład PKW Afganistan realizowały zadania kinetyczne16
i niekinetyczne. Do pierwszych zaliczały się zadania mające na celu użycie bądź demonstrację siły, natomiast drugie polegały na „zdobyciu serc i umysłów” społeczności
afgańskiej.
W czasie wykonywania zadań należących do obu typów działań, nie zapominano
o najistotniejszym elemencie – „Force Protection”. Ochrona wojsk w dalszym ciągu
stanowiła priorytet działań17.
14
Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 grudnia 2004 r. o przedłużeniu okresu
użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskim Państwie Afganistanu, Monitor Polski 2004,
nr 56, poz. 926.
15
Oficjalna strona Ministerstwa Obrony Narodowej dotycząca PKW Afganistan [dostęp: 01.06.2014 r.;
źródło: http://www.isaf.wp.mil.pl/pl/15.html].
16
Działania na polu walki zmierzające do zniszczenia przeciwnika przy użyciu środków przymusu bezpośredniego lub pośredniego.
17
T. Buk, Lessons learned – Afganistan, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa 2009.
134
Wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie ...
Rys. 2. Taktyka działania – zakres działań
Źródło: T. Buk, Lessons Learned – Afganistan, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa 2009.
Obok kontyngentów stanowiących zgrupowanie ISAF, od 21 listopada 2009 r.
funkcjonuje Misja Treningowa NATO – Afganistan18. Misja ma na celu wspieranie
wojsk ISAF oraz zgrupowania Sił Stanów Zjednoczonych w Afganistanie (USFORA)19, w szkoleniu i pomocy w przejęciu odpowiedzialności za bezpieczeństwo Afgańskim Narodowym Siłom Bezpieczeństwa20. Głównymi celami misji są: rozwój sił bezpieczeństwa przez programy partnerskie mające na celu pomoc Afgańczykom
w rekrutacji, treningu oraz rozwoju tych jednostek; wsparcia Afgańskich Sił Bezpieczeństwa w budowaniu bazy treningowej dla afgańskiej armii21, policji22 i sił powietrznych23 w celu koordynacji międzynarodowych wysiłków w trening, wyekwipowanie
oraz podtrzymanie tych sił24.
W celu ukazania wielkości wpływu misji afgańskiej na zmiany sprzętowe
w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej należy przybliżyć charakterystykę oraz
kilka informacji o państwie jakim jest Islamska Republika Afganistanu. Jest to o tyle
ważne ze względu na warunki tam spotykane przez polskich żołnierzy uczestniczących
w misji. Są one zgoła odmienne od warunków klimatycznych panujących w Polsce czy
kultury i religii zastanej na miejscu. To właśnie te kryteria w największym stopniu
przyczyniły się do modernizacji sprzętu wykorzystywanego przez żołnierzy kontyngen-
18
NATO Training Mission – Afghanistan (NTM-A) – utworzona na posiedzeniu szczytu w StrasburguKehl w kwietniu 2009 r.
19
United States Forces – Afghanistan (USFOR – A).
20
NATO Training Mission–Afghanistan. Mission/Mandate. [dostęp: 01.06.2014 r..; źródło:
http://www.aco.nato.int/page272701224.aspx].
21
Afghan National Army (ANA).
22
Afghan National Police (ANP).
23
Afghan Air Force (AAF).
24
NATO Training Mission–Afghanistan. Mission/Mandate. [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło:
http://www.aco.nato.int/page272701224.aspx].
135
Adam KOŁCZ
tu, a później wpłynęły na jego unifikację do krajowego systemu bezpieczeństwa oraz
wykorzystaniu w akcjach nie związanych z prowadzeniem działań bojowych.
Islamska Republika Afganistanu położona jest w Azji Środkowej. Powierzchnia
państwa liczy 652 200 km2, gdzie prawie 4/5 powierzchni zajmują góry, a ponad połowa powierzchni znajduje się powyżej 2000 m n.p.m. Jest to kraj o wysokogórskiej rzeźbie terenu. Największym pasmem górskim jest Hindukusz, rozpościerające się z północnego wschodu na południowy zachód z najwyższym szczytem Noszak (7492 m n.p.m.).
natomiast najniższy punkt Afganistanu stanowi Amu Darya (258 m n.p.m.)25. Kraj nie
posiada dostępu do morza. Suchość klimatu sprawia, że sieć rzeczna jest uboga.
Większość rzek jest okresowa, a główną rzeką kraju jest Amu-daria, licząca na terenie
Afganistanu 1300 km (będąca rzeką graniczną Turkmenistanu, Uzbekistanu
i Tadżykistanu). Ukształtowanie terenu oraz odległość ponad 1000 km od morza znacznie wpływa na warunki klimatyczne panujące w tym kraju.
Ważne jest również położenie geopolityczne Afganistanu na mapie politycznej
Azji Środkowej. Afganistan graniczy z państwami charakteryzującymi się niestabilną
sytuacją polityczną, jak również dążących do posiadania własnych głowic nuklearnych.
Do takich państw należy Iran, z którym graniczy na zachodzie (963 km), a który jest
pod nadzorem społeczności międzynarodowej ze względu na dążenie do opanowania
technologii broni atomowej. Kolejnym ważnym sąsiadem z jakim wspólną granicę posiada Afganistan, są na wschodzie Chiny (76 km), które na arenie międzynarodowej
wspierają Pakistan, który z kolei prowadzi spór z Indiami o Kaszmir. Z samym Pakistanem Afganistan graniczy na wschodzie i południu, co stanowi najdłuższą granicę (2430
km), a sama sytuacja polityczna między państwami nie zalicza się do unormowanych
i stabilnych. Pozostałymi państwami z jakimi graniczy są Turkmenistan (744 km), Uzbekistan (137 km) oraz Tadżykistan (1206 km)26.
Zróżnicowanie etniczne Afganistanu sięga VI w p.n.e. kiedy ziemie zostały zajęte
przez Persów. W następnym wieku podbity przez Aleksandra Macedońskiego.
W VII w n.e. do Afganistanu trafili Arabowie przynosząc religię Islamu, zaś do pierwszego tysiąclecia n.e. Afganistan był celem ekspansji takich ludów jak Partowie, Kuszani, Hefalici, Sasanidzi czy Persowie. Taka różnorodność etniczna we wczesnym
okresie doprowadziła do wytworzenia się 11 dużych grup etnicznych oraz wielu mniejszych27. Szacuje się, że w lipcu 2014 r. Afganistan zamieszkiwać będzie 31 822 848
osób, zajmując 41. miejsce na świecie pod względem liczby ludności28.
Dominującą grupę etniczną są Pasztunowie, stanowiący około 42% populacji zamieszkującej tereny Afganistanu29. Jednak nie tworzą zwartej społeczności, dzieląc się
25
The World Factbook – Afghanistan [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło: https://www.cia.gov/library/
publications/the-world-factbook/geos/af.html].
26
J. Matuszak, P. Przeździecki, 10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie, Wojskowe Centrum Edukacji
Obywatelskiej, Warszawa 2012 r., str. 10 – 12.
27
Ibidem., str. 10 – 12.
28
The World Factbook – Afghanistan [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło: https://www.cia.gov/library/
publications/the-world-factbook/geos/af.html].
29
VII Zmiana Polski Kontyngent Wojskowy Afganistan Kwiecień – Październik 2010, Warszawa 2010,
s. 2.
136
Wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie ...
na wiele pomniejszych plemion, gdzie ważną rolę odgrywają poszczególne rody30.
Pasztunowie zamieszkują tereny południowego Afganistanu oraz północnej części sąsiadującego Pakistanu.
Kolejną liczącą się grupą etniczną zamieszkała w tym państwie, są Tadżycy, stanowiący 27% populacji, a zarazem będący najstarszą grupą etniczną. Tadżycy
w Afganistanie pojawili się z sąsiadującego na północnym–wschodzie Tadżykistanu. Posługują się językiem „dari”, który obok „paszto” stał się drugim uniwersalnym językiem
w tym kraju. Uważa się, że ze wszystkich grup etnicznych reprezentują wysoki poziom
kultury.
Przyjęło się, że Afganistan zamieszkują również potomkowie wojsk Czyngis–
Chana, a mianowicie Hazarowie. Stanowią oni około 9% populacji Afganistanu. Zajmują tereny zachodniego i środkowego Hindukuszu oraz góry Koh-e Baba. Jak większość
społeczeństwa, Hazarowie są wyznawcami Islamu, lecz stanowią mniejszość szyicką.
Powodowało to duże różnice między większością sunnicką, przez co zdarzało się,
że stawali się przedmiotami handlu między innymi plemionami czy byli wykorzystywani jako niewolnicy.
Obok Hazarów, ten sam procent populacji zajmują Uzbecy (9%). Zajmują północną część kraju, tuż przy granicy z Uzbekistanem. Od samego początku byli grupą dyskryminowaną ekonomicznie i politycznie31. Ludność zamieszkująca Afganistan jest
wyznania islamskiego, zdecydowaną większość stanowią sunnici (80%), obok nich
znajdują się szyici (19%). Natomiast inne wyznania stanowią mniej niż 1%32.
Początkowe zadania realizowane przez żołnierzy służących w ramach kontyngentu stacjonującego pod Hindukuszem miały charakter inżynieryjno-saperskich. Polacy
fortyfikowali obóz sił koalicyjnych, rozminowywali teren, ale nie brali czynnego udziału w realizacji zadań bojowych. Mimo tego zaczęły pojawiać się problemy z uzbrojeniem. Przede wszystkich chodziło o karabinki, w które wyposażeni byli żołnierze – wz.
96 Beryl. W broni dochodziło do częstych usterek przełączników ognia pojedynczyciągły. Jako, że misja określana była jako saperska, nie dochodziło do wymiany ogniowej z przeciwnikiem. Dopiero po wycofaniu sił z operacji „Enduring Freedom” i przydzieleniu ich do Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF) zaczynało
nastręczać to pewne problemy. Charakter misji zmienił się z sapersko-inżynieryjnej na
stabilizacyjną, w czasie której realizowany były również zadania bojowe, a kontakt ogniowy z wrogiem był prawie na porządku dziennym.
Skargi żołnierz nie dotyczyły tylko i wyłącznie broni. Pojawiły się również zarzuty pod względem opancerzenia pojazdów. Polscy żołnierze otrzymali w ramach porozumienia Foreign Military Financing w 2004 roku pojazdy typu HMMWV33. Pojazdy
posiadały drugą klasę opancerzenia, tak zwany KIT-2. Oznaczało to, że pancerz pojazdu
jest w stanie ochronić załogę przed pociskami z karabinu maszynowego lub karabinu
30
K. Korzeniewski, Afganistan. Gdzie regułą jest brak reguł, Warszawa 2006, str. 70.
Sz. Niedziela, Afgański tygiel, „Bellona” 2008, nr 1, str. 106 – 107.
32
VII Zmiana Polski Kontyngent Wojskowy Afganistan Kwiecień – Październik 2010, Warszawa 2010.
33
K. Wasilewski, Sprzęt podstawą działania, Sekcja informacyjno-prasowa, PKW Afganistan, Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło: http://www.do.wp.mil.pl/ aktualnosc.php?idaktualnosc=639].
31
137
Adam KOŁCZ
snajperskiego z odległości minimum 30 metrów. Dla porównania pojazdy wykorzystywane przez koalicjantów posiadały 4 stopień odporności balistycznej, zapewniającej
ochronę przed ostrzałem z broni przeciwpancernej kalibru 14,5 mm z odległości 200
metrów34.
Zmiana charakteru misji przyczyniła się również do niedostatecznego wyposażenia kontyngentu, który wzrósł o ponad 1 000 żołnierzy i braku możliwości wsparcia
ze strony śmigłowców bojowych, jak to miało miejsce w przypadku Iraku. W dalszym
ciągu istniał brak odpowiednich wozów patrolowych, mimo doposażenia sił kontyngentu w KTO „Rosomak”35.
Wszystkie te problemy prowadziły do spadku morale wśród żołnierzy, a z czasem
pojawiły się przejawy odmowy wzięcia udziału w wyjazdach poza bazę. W ten sposób
zachowało się 9 żołnierzy służących na co dzień w 18 batalionie desantowoszturmowym z Bielska Białej. Chcieli zaprotestować przeciwko nieodpowiedniemu
opancerzeniu pojazdów oraz zwrócenia uwagi na niebezpieczeństwo związane z użytkowaniem takich pojazdów w czasie patroli – „Chłopaki się normalnie boją, to nie Irak,
tu codziennie się coś dzieje”. Wypowiadali się również o przekazanych pojazdach
w sposób bardzo negatywny - „Nasze hummery to szrot - mówi tymczasem jeden z polskich żołnierzy z bazy Szaran. - Można się było spodziewać, że tak się to skończy. Ten
sprzęt przeszedł generalny remont, był po prostu zajeżdżony”. Okazało się, że pojazdy
przekazane na użytek PKW Afganistan pozostawiła wcześniejsza zmiana amerykańskiego kontyngentu36. Niektóre z nich walczyły w czasie „Pustynnej Burzy” w 1990
roku, a jeszcze inne pamiętały konflikt w Panamie37.
Skargi przekazywane przez żołnierzy do swoich bezpośrednich dowódców dotarły
do Ministerstwa Obrony Narodowej. Wymusiło to na decydentach politycznych decyzję
o przeprowadzeniu modernizacji sprzętu oraz skierowaniu dodatkowego wyposażenia.
Na stanie kontyngentu w Afganistanie pojawiły się nowoczesne Kołowe Transportery Opancerzone „Rosomak”. Pojazdy przeszły specjalna modernizacją mającą przystosować je do misji afgańskiej. Taką wersje określa się nazwą M1M. Posiadała dodatkowe opancerzeni zwiększające bezpieczeństwo załogi pojazdu oraz desantu. Skuteczność pojazdów okryła się złą sławą wśród afgańskich rebeliantów, którzy określili pojazdy jako „zielone diabły”. Pancerz pojazdu jest na tyle wytrzymały, a strzelanie do
niego na tyle nieskuteczne, że twierdzili „Szkoda na nie amunicji”38.
Na stan kontyngentu przekazano również 60 pojazdów HMMWV o klasie pancerza Kit-4 i Kit-5, cechującej się opancerzoną podłogą oraz drzwiami. Wpływało to na
34
M. Górka, Polacy w Afganistanie odmawiają wyjechania na patrole. Wyborcza.pl [dostęp:
01.06.2014r.; źródło: http://wyborcza.pl/1,84308,4242282.html].
35
Misje zagraniczne, a wyzwania modernizacji Sił Zbrojnych RP, Defence24.pl. [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło:
http://www.defence24.pl/felieton_misje-zagraniczne-a-wyzwania-modernizacji-sil-zbrojnych-rp].
36
M. Górka, Polacy w Afganistanie odmawiają wyjechania na patrole. Wyborcza.pl [dostęp:
01.06.2014r.; źródło: http://wyborcza.pl/1,84308,4242282.html]
37
K. Kłodnicki, HMMWV w Wojsku Polskim. Dziennik Zbrojny. [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło:
http://dziennikzbrojny.pl/artykuly/art,2,4,2512,armie-swiata,wojsko-polskie,hmmwv-w-wojskupolskim].
38
Ł. Zalesiński, Kolejne Rosomaki wróciły do Polski. Polska Zbrojna. [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło:
http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/10666?t=Kolejne-Rosomaki-wrocily-do-Polski].
138
Wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie ...
ciężar pojazdu, ale zwiększało bezpieczeństwo żołnierzy uczestniczących w patrolu. Od
tego czasu, pojazdy posiadające klasę ochrony balistycznej Kit-2 służyły wyłącznie do
poruszania się w obrębie bazy.
W celu wsparcia żołnierzy w czasie misji patrolowych oraz zapewnienia dodatkowej ochrony skierowano do Afganistanu śmigłowce szturmowe Mi-24. Przed przystąpieniem do realizacji powierzonych zadań wszystkie maszyny przeszły niezbędną
modernizację mającą na celu przystosowanie ich do prowadzenie działań w nowych
warunkach. Klimat Afganistanu oraz wysokości na jakich miały operować maszyny
różnił się od tego w Polsce. W tym celu dostosowano parametry systemowe do bieżących warunków klimatycznych i wysokościowych. Teren operacyjny śmigłowców –
prowincja Ghazni, w której w większości pełniły zadania polskie maszyny położona
była na wysokości 2 200 m n.p.m. Prócz niezbędnych modyfikacji systemowych, maszyny doposażono by pełniły rolę bezpośredniego wsparcia ogniowego39.
Od 2007 roku, w czasie funkcjonowania Polskiego Kontyngentu Wojskowego
w Afganistanie wydano prawie 6 miliardów złotych. Pieniądze przeznaczono na zakup
nowego uzbrojenia oraz modernizację już posiadanego. Zdaniem generała broni Marka
Tomaszyckiego udział Wojska Polskiego w Afganistanie doprowadził do skoku technologicznego. Najwięcej bo 2,5 mld złotych wydano w latach 2010/2011 na zakup odpowiedniego sprzętu – dodatkowego wyposażenia i opancerzenia Rosomaków, środków
łączności i uzbrojenia40.
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej wnosząc swój czynny udział w trakcie
trwania misji w Afganistanie miało możliwość przetestowania i wypróbowania możliwości
i zdolności bojowych posiadanego sprzętu. Sprzyjały temu realne działania bojowe
prowadzone w czasie trwania kontyngentu a także warunki klimatyczne odmienne od
tych panujących w kraju. Mimo przeprowadzania realistycznych scenariuszy na poligonach czy centrach szkolenia, nie są one w stanie oddać realizmu panującego w czasie
trwania misji. Warunki pustynne czy wysokogórskie panujące w Afganistanie, to jest
piach, wysokie i niskie temperatury, burze piaskowe sprawiały, że w znaczny sposób
zostały ograniczone możliwości eksploatacji sprzętu. Niekiedy wiązało się to
z przeznaczeniem go na straty, w przypadku wykorzystania na misji41. Takich warunków bądź zbliżonych w Polsce nie jest w stanie zapewnić żaden poligon ani żadne Centrum Szkoleniowe Wojsk Lądowych.
Dzięki doświadczeniu zdobytemu w czasie wypełniania zadań przez żołnierzy,
udało się usprawnić system szkoleń czy zmodernizować sprzęt, uzbrojenie
i wyposażenie podstawowe żołnierza. W zakresie usprawnienia systemu szkoleń, pluton
stał się zasadniczym modułem bojowym jak i szkoleniowym, gdzie dowódca plutonu
stawał się osobą zdolną do samodzielnego kierowania operacją. Opracowywano syste-
39
PKW Afganistan, Wyposażenie i uzbrojenie PKW. [dostęp; 01.06.2014 r.; źródło:
http://www.isaf.wp.mil.pl/plik/file/uzbrojenie_pkw/mi24.pdf].
40
mks, ek, Afganistan w złotówkach. Polska Zbrojna [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło: http://polskazbrojna.pl/home/articleshow/11587?t=Afganistan-w-zlotowkach].
41
Ibidem.
139
Adam KOŁCZ
my scenariuszy ćwiczeń mających oparcie w sytuacjach, które zaistniały już w rejonie
misji42.
Warunki panujące w czasie misji wykazały, że posiadane przez polskich żołnierzy
uzbrojenie nie jest w pełni wystarczające do tego co zastaną, gdy znajdą się już na miejscu działania kontyngentu. Przyniosło to skutek w postaci modernizacji uzbrojenia, posiadanych karabinków wz. 96 Beryl oraz jego późniejszych wersji jak również zakup
nowego uzbrojenia. W czasie misji afgańskiej i irackiej Wojsko Polskie wzbogaciło się
o nowe modele broni, takiej jak wkw 12,7 mm TOR, granatniki 40 mm MK-19. Żołnierzy wyposażono również w najnowocześniejszy sprzęt taki jak lornetki noktowizyjne
BROM, celowniki noktowizyjne PSC-5 i PSC-6, gogle noktowizyjne PNL-2A oraz
PNL-2AD43 czy kamerę termowizyjną TKR 2. Zadbano również o zwiększenie bezpieczeństwa żołnierzy zapewniając nowe kamizelki kuloodporne KLV (dla kierowców
pojazdów), OLV (dla żołnierzy Wojsk Lądowych), kamizelkę przeciwodłamkową
DMV-98 oraz hełm kompozytowy wz. 200044.
Dlatego też, misje pełnione poza granicami kraju wniosły nieoceniony wkład na
rozwój sprzętu, wyposażenia czy zdolność bojową polskiego żołnierza nie tylko na polu
walki czy w czasie pełnienia misji, ale również podczas służby w kraju w czasie pokoju,
mające swoje odzwierciedlenie w szkoleniach dla przyszłych żołnierzy mających wziąć
udział w podobnym kontyngencie.
Sprzęt przechodzący modernizację do warunków misyjnych musi posiadać również zastosowanie w systemie bezpieczeństwa kraju. Sprawdzenie w warunkach bojowych pozwala na usunięcie usterki występującej w wyposażeniu oraz wprowadzenia
stosownych modyfikacji. Przykładem takiego działania może być zastosowanie nowych
przełączników ognia w karabinkach Beryl czy zatrzasku magazynka. Poprawiło to nie
tylko opinie panujące wśród żołnierzy o broni, ale również wpłynęło na jej użytkowanie
jak i bezpieczeństwo osób z niej korzystających. O skuteczności prowadzania owych
modyfikacji jak i próbie unifikacji sprzętu misyjnego do systemu bezpieczeństwa wewnętrznego kraju świadczyć może planowana modernizacja ponad 5 000 sztuk karabinków szturmowych wz. 96 Beryl używanych w jednostkach wojskowych pozostających
w kraju, do standardu określanego mianem „C”. Karabinki Beryl o standardzie „C”
używane były dotychczas przede wszystkim przez żołnierzy PKW Afganistan45. Przetarg na modernizację broni ogłosiła 4 Regionalna Baza Logistyczna we Wrocławiu.
Prace mają rozpocząć się 28 listopada 2014 roku i mają potrwać do 30 listopada 2016 r.
Przewiduje się w pierwszym roku modernizację ponad 1 550 sztuk karabinków46.
42
W. Skrzypczak, Co misja iracka zmieniła w funkcjonowaniu Wojsk Lądowych w zakresie: wyposażenia, uzbrojenia i systemu szkolenia żołnierzy, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa, październik
2008 r.
43
Ibidem.
44
T. Buk, Korzyści militarne z udziału Polski w misjach międzynarodowych, Dowództwo Wojsk Lądowych, 24 listopada 2009.
45
J. Sabak, Modernizacja Beryli do „afgańskiego” standardu, Defence24.pl [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło: http://www.defence24.pl/news_modernizacja-beryli-do-afganskiego-standardu].
46
Kolejna naprawa i modernizacja Beryli. Altair.com.pl [dostęp 02.06.2014 r.; źródło:
http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=12565].
140
Wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie ...
Naprzeciw zapotrzebowaniu Sił Zbrojnych w bezzałogowe systemy latające wychodzi polska firma z Ożarowa Mazowieckiego „WB Electronics” produkująca drony
„FlyEye”. Do armii trafiło kilkanaście sztuk. Znalazły się na wyposażeniu nie tylko
jednostek wchodzących w skład Wojsk Specjalnych (obecnie wykorzystywane przez
Jednostkę Wojskową NIL, FORMOZA i Jednostkę Wojskową Komandosów), ale również innych formacji Wojsk Lądowych – 1 Brygadę Lotnictwa Wojsk Lądowych47 czy
23 Śląski Pułk Artylerii z Bolesławca48. Statki mogą zostać wykorzystywane do dokonywania rozpoznania i identyfikacji celów strategicznych w infrastrukturze i zgrupowaniu przeciwnika oraz kierowania ogniem artylerii.
Drony mogą zostać wykorzystane nie tylko w działaniach stricte militarnych, ale
również w bezpieczeństwie wewnętrznym państwa związanym z zarządzaniem kryzysowym. Naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego postanowili wykorzystać bezzałogowy statek zwiadowczy w celu kontroli stanu rzek. Dzięki danym otrzymywanym za
pomocą drona tworzone są mapy rozlewisk oraz prognoz przestrzennych zasięgu zalania49. Sprzęt mimo właściwości bojowych może być również z tą samą skutecznością
wykorzystywany na potrzeby niemilitarnego zapewnienia bezpieczeństwa narodowego.
Sprzęt znajdujący się na wyposażeniu żołnierzy stacjonujących w Afganistanie
w 65% stanowiło najnowocześniejsze uzbrojenie w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej. Został on zakupiony na potrzeby pełnienia misji. Po zakończeniu funkcjonowania PKW Afganistan uzbrojenie trafi do jednostek w kraju.
Wycofywane z Afganistanu pojazdy KTO Rosomak w celu unifikacji do standardów krajowych, przejdą specjalną procedurę standaryzacyjną. Zostaną pozbawione dodatkowego pancerza oraz doposażenia, które było wykorzystywane podczas misji, tak by
doprowadzić pojazdy do standardu stosowanego w kraju. Proces będzie dotyczyć wszystkich pojazdów, z wyjątkiem dwóch kompani. W 17 i 12 Brygadzie Zmechanizowanej,
stanowiących macierzyste jednostki pojazdów, znajdzie się po jednej kompanii wykorzystującej pojazdy w wersji M1M, wykorzystywanej w warunkach afgańskich. Rosomaki
w tej wersji są cięższe, posiadają dodatkowy pancerz oraz wyposażenie. Utrzymanie w tej
wersji ma zapewnić szkolenie żołnierzy oraz zapoznanie ich z obsługą tych pojazdów,
oraz stanowić mają rezerwę zdolną do wysłania na misje poza granice kraju, bez czekania
na doposażenie pozostałych wozów50.
Sprzęt wykorzystywany na misjach zagranicznych oraz planowane zakupy mają
na uwadze późniejsze wykorzystanie go w warunkach krajowych. Istnieje szybka możliwość dostosowania obecnie zakupionego sprzętu do działań poza granicami kraju
w ramach kontyngentów wojskowych jak również późniejsza standaryzacja do warunków krajowych bez konieczności realizowania kolejnych przetargów na uzbrojenie czy
wyposażenie.
47
Marek, Drony Fly Eye trafią do naszych komandosów. Onet.pl [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło:
http://technowinki.onet.pl/militaria/drony-fly-eye-trafia-do-naszych-komandosow/s6ef4].
48
B. Politowski, FlyEye namierzy cele Langustom. Polska Zbrojna [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło:
http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/11776?t=FlyEye-namierzy-cele-Langustom].
49
Dron nad Kotliną Kłodzką. Pomoże w walce z powodziami. Gazeta.pl [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło:
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/10,114927,13165602,Dron_nad_Kotlina_Klodzka__Pomoze_
w_walce_z_powodziami.html].
50
J. Sabak, Rosomaki z Afganistanu znów gotowe na misje, Defence24.pl [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło:
http://www.defence24.pl/news_rosomaki-z-afganistanu-znow-gotowe-na-misje].
141
Adam KOŁCZ
Literatura:
1) Buk T., Korzyści militarne z udziału Polski w misjach międzynarodowych, Dowództwo Wojsk Lądowych, 24 listopada 2009.
2) Buk T., Lessons learned – Afganistan, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa
2009.
3) Bydoń B. R., Wojsko Polskie w Afganistanie. Doświadczenie i perspektywy,
Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2012.
4) Korzeniewski K., Afganistan. Gdzie regułą jest brak reguł, Warszawa 2006.
5) Matuszak J., Przeździecki P., 10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie, Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2012.
6) Niedziela Sz., Afgański tygiel, „Bellona” 2008, nr 1.
7) Skrzypczak W., Co misja iracka zmieniła w funkcjonowaniu Wojsk Lądowych
w zakresie: wyposażenia, uzbrojenia i systemu szkolenia żołnierzy, Dowództwo
Wojsk Lądowych, Warszawa 2008.
8) VII Zmiana Polski Kontyngent Wojskowy Afganistan Kwiecień – Październik
2010, Warszawa 2010.
Netografia:
1) Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych, ISAF X materiał informacyjny. [dostęp: 01.06.2014 r. źródło: http://www.do.wp.mil.pl/plik/ Media/metarialy_do_pobrania/ISAF_X_material_informacyjny.pdf].
2) Dron nad Kotliną Kłodzką. Pomoże w walce z powodziami. Gazeta.pl [dostęp:
02.06.2014
r.;
źródło:
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/
10,114927,13165602,Dron_nad_Kotlina_Klodzka__Pomoze_w_walce_z_powo
dziami.html].
3) Górka M., Polacy w Afganistanie odmawiają wyjechania na patrole. Wyborcza.pl [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło: http://wyborcza.pl/ 1,84308,4242282.
html].
4) Kłodnicki K., HMMWV w Wojsku Polskim. Dziennik Zbrojny. [dostęp:
01.06.2014 r.; źródło: http://dziennikzbrojny.pl/artykuly/art,2,4,2512,armieswiata,wojsko-polskie,hmmwv-w-wojsku-polskim].
5) Kolejna naprawa i modernizacja Beryli. Altair.com.pl [dostęp 02.06.2014 r.;
źródło: http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=12565].
6) Kuczyński G., Deling-Jóźwik K., Kocik J., Baj M., Zamachy 11 września.10 lat
później. [dostęp: 01.06.2013 r.; źródło: http://www.tvn24.pl/raporty/zamachy11-wrzesnia-10-lat-pozniej,374].
7) Marek, Drony Fly Eye trafią do naszych komandosów. Onet.pl [dostęp:
02.06.2014 r.; źródło:http://technowinki.onet.pl/militaria/drony-fly-eye-trafiado-naszych-komandosow/s6ef4].
8) Misje zagraniczne, a wyzwania modernizacji Sił Zbrojnych RP, Defence24.pl.
[dostęp: 01.06.2014 r.; źródło: http://www.defence24.pl/felieton_misjezagraniczne-a-wyzwania-modernizacji-sil-zbrojnych-rp].
9) mks, ek, Afganistan w złotówkach. Polska Zbrojna [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło:
http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/11587?t=Afganistan-w-zlotowkach].
142
Wpływ uzbrojenia wykorzystywanego przez Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie ...
10) NATO Training Mission–Afghanistan. Mission/Mandate. [dostęp: 01.06.2013 r.;
źródło: http://www.aco.nato.int/page272701224.aspx].
11) Oficjalna strona Ministerstwa Obrony Narodowej dotycząca PKW Afganistan
[dostęp: 01.06.2014 r.; źródło: http://www.isaf.wp.mil.pl/pl/15.html].
12) PKW Afganistan, Wyposażenie i uzbrojenie PKW. [dostęp; 01.06.2014 r.; źródło: http://www.isaf.wp.mil.pl/plik/file/uzbrojenie_pkw/mi24.pdf].
13) Politowski B., FlyEye namierzy cele Langustom. Polska Zbrojna [dostęp:
02.06.2014 r.; źródło: http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/11776?
t=FlyEye-namierzy-cele-Langustom].
14) Sabak J., Modernizacja Beryli do „afgańskiego” standardu, Defence24.pl [dostęp: 02.06.2014 r.; źródło: http://www.defence24.pl/news_modernizacja-berylido-afganskiego-standardu].
15) Sabak J., Rosomaki z Afganistanu znów gotowe na misje, Defence24.pl [dostęp:
02.06.2014 r.; źródło: http://www.defence24.pl/news_rosomaki-z-afganistanuznow-gotowe-na-misje].
16) The World Factbook – Afghanistan [dostęp: 01.06.2014 r.; źródło:
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html].
17) Wasilewski K., Sprzęt podstawą działania, Sekcja informacyjno-prasowa, PKW
Afganistan, Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych [dostęp:
01.06.2014 r.; źródło: http://www.do.wp.mil.pl/aktualnosc.php? idaktualnosc=639].
18) Zalesiński Ł., Kolejne Rosomaki wróciły do Polski. Polska Zbrojna. [dostęp:
01.06.2014 r.; źródło: http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/10666?t= Kolejne-Rosomaki-wrocily-do-Polski].
Akty prawne:
1) Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2001 r.
o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił Sojuszniczych
w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim, Monitor Polski 2001, nr
42, poz. 674.
2) Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 grudnia 2004 r.
o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskim
Państwie Afganistanu, Monitor Polski 2004, nr 56, poz. 926.
3) Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 grudnia 2001 r.
o zmianie postanowienia o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim,
Monitor Polski 2001, nr 47 poz. 773.
143
Adam KOŁCZ
INFLUENS OF THE MILITARY EQUIPMENT USING
BY POLISH MILITARY CONTINGENT IN AFGANISTAN
ON ITS UNIFICATION TO NATIONAL SECURITY SYSTEM
Summary
Mission in Afghanistan aren't reached without influence in equipment of Polish soldier which
are changed due to the climatic conditions, ethnic or tasks performed by soldiers quota. Also
acquaints with the possibilities of unification of weapons used in the mission operations outside
the state to the system of national military security.
The study used the following research methods: analysis of the literature, legislation and supporting documents. This research also used Internet sources and materials made available by the
Ministry of National Defence.
144