Informacje o aneksie do Księgi Poległych na Polu Chwały 1943-1945

Anna Szymczak-Sikora
INFORMACJA O ANEKSIE DO KSIĘGI
POLEGŁYCH NA POLU CHWAŁY 1943—1945
Od momentu ukazania się Księgi Poległych na Polu Chwały 1943—1945, tj.
od roku 1974 kontynuowano w Centralnym Archiwum Wojskowym gromadzenie
informacji na temat żołnierzy poległych, zmarłych i zaginionych w okresie drugiej
wojny światowej. W miarę upływu czasu nazbierała się znaczna ilość dalszych
nazwisk żołnierzy poległych i zaginionych, jak również nowych, pełniejszych danych
o już umieszczonych w Księdze Poległych. Zaistniała tym samym konieczność
opracowania aneksu, który by uwzględniał nieujęte dotychczas nazwiska, a
jednocześnie uzupełniał i zawierał poprawki do wiadomości występujących w wyżej
wymienionym wykazie.
Aneks składa się z następujących części:
— Część I — Polegli, zmarli z ran i chorób oraz zabici w wypadkach,
— Część II — Zaginęli bez wieści,
— Część III — Errata,
— Część IV — Errata (skreślenia).
W części pierwszej i drugiej zawarto w sposób fonetyczny nazwiska żołnierzy
poległych na polu walki, zmarłych z ran i chorób, zabitych w nieszczęśliwych
wypadkach oraz zaginionych bez wieści, których nie umieszczono w Księdze
Poległych. Zasadniczą przyczyną ich nieumieszczenia, były trudności w ustaleniu
bliższych wiadomości o śmierci, czy zaginięciu, które to nie zawsze można było
znaleźć w aktach do tego celu przeznaczonych, a więc w spisach poległych, zmarłych,
zaginionych, czy też w ewidencji personalnej. Dane o dacie śmierci, miejscu zgonu
żołnierzy LWP często zamieszczane były w innych rodzajach akt i to nie zawsze
macierzystych, ale i nadrzędnych. Interesujących nas wiadomości należało szukać w
ewidencjach i spisach rannych i chorych, pogrzebanych, w rejestrach zawiadomień o
śmierci, jak również w ewidencji szpitalnej, w meldunkach o nadzwyczajnych
wypadkach, czy też w rozkazach dziennych.
Trzecia część zawiera erratę błędów zauważonych w trakcie korzystania z
Księgi Poległych, a występujących głównie w:
— nazwiskach i imionach,
— dacie i miejscu urodzenia,
— dacie, miejscu i przyczynie śmierci,
— stopniu i jednostce wojskowej,
— sygnaturze.
Błędy te najczęściej spowodowane były omyłkami drukarskimi, nieczytelnym
zapisem w aktach, a w konsekwencji złym odczytaniem głównie nazwisk, imion, nazw
miejscowości1.
W części tej nieograniczone się tylko do wykazania błędów, starano się
również uzupełnić występujące w Księdze Poległych dane — nowymi, pełniejszymi
informacjami odnalezionymi w aktach.
Część czwarta zawiera specyficzną erratę polegającą na skreśleniu z wykazu
Księgi Poległych nazwisk pewnej ilości żołnierzy żyjących, błędnie uznanych przez
ich jednostki za poległych lub zaginionych bez wieści. Błędne zapisy w ewidencjach
jednostek powstawały najczęściej na skutek gwałtownie zmieniającej się sytuacji
wojennej. Zdarzały się przypadki, że ranni zabierani byli z pola walki przez jednostki
sanitarne lub inne polskie, czy radzieckie jednostki wojskowe, w których pozostawali
niekiedy do zakończenia działań wojennych. W macierzystych zaś jednostkach z
braku lub na skutek błędnych informacji, uznawano ich za zmarłych lub zaginionych.
Od momentu ukazania się Księgi Poległych, do Centralnego Archiwum
1
Więcej szczegółów na ten temat patrz: Księga Poległych na Polu Chwały 1943—1945, Warszawa
1974, s. 68—72.
Wojskowego napływają listy od osób zainteresowanych tą sprawą. Zgłaszają w nich
wykryte pomyłki z prośbą o ich sprostowanie. Po ponownym sprawdzeniu tych
informacji w zasobach aktowych, a następnie w Centralnym Biurze Adresowym
uzyskano podstawę do skreślenia żyjących z wykazu Księgi Poległych.
Opracowany aneks nie stanowi zamknięcia wymienionych we wstępie spraw.
Nadal w kręgu zainteresowań Centralnego Archiwum Wojskowego będzie pozostawać
kwestia pełności wykazu i poprawności zapisu danych o żołnierzach ludowego
Wojska Polskiego poległych, zmarłych z ran i chorób oraz zaginionych bez wieści w
latach 1943—1945. W miarę napływu dalszych informacji Centralne Archiwum
Wojskowe przystąpi do opracowania kolejnego aneksu.