Księga Abstraktów - Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie

Interdyscyplinarna konferencja naukowa
ZBLIŻENIA
językoznawstwo – translatoryka – literaturoznawstwo
Konin, 16-17 listopada 2015 r.
Księga Abstraktów
W YKŁADY PLENARNE
Dr. Lutz Kuntzsch,
GfdS Wiesbaden
Wutbürger, Stresstest und Lichtgrenze
Die „Wörter des Jahres"
Auswahl – Kriterien – Nutzung
Die Sprachbeobachtung und Sprachberatung
bei der Gesellschaft für deutsche Sprache und ihre Potenzen für den Deutschunterricht.
Wer die sprachliche Umgebung beim Zeitungslesen, in Gesprächen oder im Internet bewusst wahrnimmt,
stellt in kurzen Zeitabständen immer wieder Veränderungen im Alltagsdeutsch fest. Die Sammlung,
Zusammenstellung und Kommentierung von aktuellem Wortschatz gehört seit 1972 zu den Aufgaben der
Gesellschaft für deutsche Sprache (GfdS) und mündet in der Bekanntgabe und Publikation der »Wörter des
Jahres«. Auf der Liste waren zum Beispiel Aids (1982), das alte Europa (2003) oder Fanmeile (2006) oder
die oben genannten in den letzten Jahren. Dieser Wortschatz wird - aktuell von Flüchtlingkrise bis Grexit in der Öffentlichkeit viel diskutiert und stellt als „knappe Sprachgeschichte für ein Jahr" wertvolles
Material für alle Deutschlernenden und den DaF-Unterricht dar.
Im Vortrag können neben der Wortschatzerfassung weitere Arbeitsgebiete der GfdS kurz vorgestellt und
mit den Gästen an konkreten sprachlichen Beispielen aktuelle sprachliche Tendenzen diskutiert werden.
Der Referent war als DAAD-Lektor und Seminarleiter des Goethe-Institutes in der Fortbildung für
Lehrerinnen und Lehrer tätig. Er ist seit 1999 in der Jury und in diesem Jahr wie schon einige Male
federführend für die »Wörter des Jahres« verantwortlich. Er betreut als wissenschaftlicher Mitarbeiter der
GfdS auch weltweit über 100 Zweige in 40 Ländern.
Barbara Lewandowska-Tomaszczyk
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Uniwersytet Łódzki
Rozwój kolaboratywnej kompetencji tłumaczeniowej.
Głównym wątkiem referatu jest prezentacja nowego podejścia do tłumaczenia w postaci tzw. przekładu
kolaboratywnego (Lewandowska-Tomaszczyk 2015) oraz implikacji, jakie przekład ten niesie dla
rozumienia pojęcia kompetencji translatorskiej oraz struktury kształcenia translatorskiego. Model
przekładu kolaboratywnego zakłada powiązanie produkcji, przekazu i odbioru wiedzy oraz
zaangażowanie do współpracy (internetowej) uczestników relewantnych dyscyplin naukowych
i praktycznych dla zastosowania (synchronicznego lub asynchronicznego) wyników wkładu
poszczególnych elementów w jednym akcie tłumaczenia i coraz częściej, lokalizacji, komunikatu.
Anthony Pym (2013, 2011:1), jeden z prekursorów interpretacji tej odmiany przekładu, jest zdania, iż
przekład kolaboratywny to nie dziedzina wykorzystująca jedynie jedną z wielu nowych technologii
komputerowych. Przekład kolaboratywny bowiem zmienia samą istotę aktu translatorskiego, operacji
kognitywnych, które mu towarzyszą, relacji społecznych i dzisiejszą pozycję zawodową tłumacza. Próby
tego typu, wykonywane nierzadko poprzez ochotnicze, często amatorskie, grupy w postaci
1
crowdsourcingu (Munro 2003), mające często na celu podważenie hegemonii tłumaczy profesjonalnych,
dziś zastępowane są przez rosnące zespoły profesjonalistów terminologów, korektorów, tłumaczy,
informatyków oraz specjalistów w różnych dziedzinach wiedzy i życia, którzy, dysponując olbrzymimi
zasobami danych, magazynowanymi i używanymi w formacie chmury ‘cloud translation’, tworzą główny
nurt rozwijającego się dynamicznie zespołowego przemysłu tłumaczeniowego.
W referacie zostanie przedstawiony nowy model modyfikowanego obecnie wraz z pojawieniem się
nowego typu przekładu, pojęcia kompetencji tłumaczeniowej, a właściwie amalgamatu kilku różnych
składowych, sumujących się na nowoczesne pojmowanie tego pojęcia. Ukazane także zostaną implikacje
takiego stanu rzeczy dla kształcenia tłumaczy, także na poziomie akademickim, na potrzeby nowego
kontekstu zawodowego, jak również dla zaspokojenia nowych potrzeb rynkowych m.in., synchronicznego
przekładu internetowego dla licznych odbiorców treści naukowych, biznesowych, społeczno-politycznych
i filantropijnych, poradnictwa, treści blogów, komentarzy na portalach społecznościowych oraz
produktów rozrywki masowej takiej jak gry komputerowe, memy czy okazjonalne filmiki na youtube’ie.
Roman Lewicki
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie
Przydać nowego sensu studiom germanistycznym …
Większość studentów filologii germańskiej zdaje sobie sprawę, że na studiach nie zdobędą stosownych
kwalifikacji do wykonywania konkretnego zawodu, i że będą musieli podejmować różne prace
niezwiązane z ich wykształceniem. Jednakże, gdyby byli wyposażeni w dodatkową wiedzę i umiejętności
związane przykładowo gospodarką narodową, ochroną środowiska, zarządzaniem projektami, czy
przetwarzaniem danych, mogliby poprawić swoje perspektywy zawodowe.
Kazimiera Myczko
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Germańskiej
Quo vadis glottodidactica?
Glottodydaktyka jako autonomiczna dyscyplina wiedzy obejmująca problemy kształcenia obcojęzycznego
w kontekście instytucjonalnym realizuje określone cele poznawcze. Jednocześnie jest ona nauką
o charakterze interdyscyplinarnym, co oznacza, że wykorzystuje osiągnięcia innych dyscyplin naukowych,
których przedmiot badań związany jest z podstawowymi elementami układu glottodydaktycznego. Odnosi
się to w szczególności do badań językoznawczych oraz do interpretacji procesu uczenia się. Z drugiej
strony będąc dyscypliną o charakterze pedagogicznym ściśle powiązaną z realizacją określonej koncepcji
kształcenia wychodzi ona również naprzeciw potrzebom współczesnej rzeczywistości. W odniesieniu do
powyższych stwierdzeń w referacie naszkicowany zostanie stan badań, a także podjęta próba
prognozowania perspektyw badawczych współczesnej dydaktyki języków obcych.
Mirosław Pawlak
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Uniwersytet im Adama Mickiewicza w Kaliszu
Dynamiczny charakter motywacji w nauce języka obcego: Perspektywy badawcze
Choć rola motywacji w procesie uczenia się i nauczania języków obcych jest już od wielu dziesięcioleci
przedmiotem zainteresowania specjalistów, większość przeprowadzonych badań koncentrowała się na
określeniu jej poziomu oraz motywów kierujących uczącymi się, co wiązało się z wykorzystywaniem
kwestionariuszy wypełnianych tylko raz przez duża liczbę respondentów (Dörnyei, 2005). Badania tego
typu miały więc charakter statyczny i nie uwzględniały faktu, że ten niezwykle ważny czynnik podlegać
może znacznym fluktuacjom na przestrzeni czasu, nie tylko z upływem miesięcy czy lat, ale również z
lekcji na lekcję, podczas jednej lekcji, a nawet podczas wykonywania jednego zadania. W związku z tym, w
dużej mierze pod wpływem teorii dynamicznych systemów złożonych (Larsen-Freeman i Cameron, 2008),
pojawia się coraz więcej badań empirycznych, które mają na celu uchwycenie dynamicznego charakteru
motywacji (Pawlak, 2012; Dörnyei, 2014). Celem niniejszego referatu jest przedstawienie przeglądu
projektów badawczych przyjmujących tę z pewnością nowatorską perspektywę, odniesienie się do
istotnych kwestii metodologicznych oraz nakreśleniu kierunków dalszych wysiłków badawczych w tym
zakresie.
2
REFERATY W SEKCJACH
Magdalena Baer
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Instytut Filologii Słowiańskiej
Kolokacje języka chorwackiego jako problem dydaktyczny.
Kolokacje jako wyrażenia leksykalne o nieciągłej strukturze i znaczeniu nie wynikającym często ze
znaczenia poszczególnych ich komponentów stanowią duży problem w nauczaniu języka obcego.
Trudności dydaktyczne są tym większe, im mniej jest dostępnych narzędzi wspomagających lektorów w
nauczaniu m. in. kolokacji na potrzeby komunikacyjne studentów, ale również w nauce przekładu.
Wskazany problem jest więc znaczący w nauczaniu kolokacji języka chorwackiego w Polsce, gdyż w
polskiej kroatystyce praktycznie nie istnieją narzędzia służące nauczaniu kolokacji. Lektorzy są zdani na
własne umiejętności dydaktyczne, przygotowując materiały do zajęć. W przypadku kolokacji bazują na
nielicznych słownikach i zawartych w nich ukrytych definicjach i ewentualnych przekładach kolokacji
(wspominając słowniki mam jednak głównie na myśli jednojęzyczne słowniki języka chorwackiego). Nie
istnieje w Polsce słownik kolokacji, ale również Chorwaci nie dysponują opracowaniami dotyczącymi tego
zagadnienia na gruncie tylko swojego języka chorwackiego, bez łączenia jego badań z badaniami nad
innym językiem – angielskim lub niemieckim, ewentualnie rosyjskim. Nie istnieje również korpus
równoległy chorwacko-polski, polsko-chorwacki, który byłby przydatny w dydaktyce.
W Chorwackim Korpusie Narodowym (Hrvatski nacionalni korpus) nie występuje specjalne narzędzie do
wyszukiwania kolokacji, jak ma to miejsce w Korpusie Języka Polskiego IPI PAN w postaci Kolokatora, co
ułatwia też pracę dydaktyczną w oparciu o korpusy językowe.
Celem niniejszego referatu jest przedstawienie istniejącej sytuacji dotyczącej nauczania kolokacji języka
chorwackiego w Polsce oraz wskazanie możliwych rozwiązań problemu, np. przygotowanie pomocy
dydaktycznych do nauczania kolokacji czy słownika kolokacji chorwacko-polskich potrzebnego już nie
tylko w nauczaniu języka, ale również w translacji czy w prowadzeniu chorwacko-polskich badań
lingwistycznych synchronicznych i diachronicznych.
Jakub Bielak
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Badanie użycia strategii afektywnych i meta-afektywnych, lęku egzaminacyjnego i treningu
strategicznego wśród studentów filologii angielskiej.
W wystąpieniu omówiona jest metodologia i wstępne wyniki ilościowe projektu badawczego dotyczącego
(a) związku pomiędzy lękiem wywoływanym przez egzaminy językowe i użyciem strategii, ze
szczególnym uwzględnieniem strategii afektywnych i meta-afektywnych, oraz (b) wpływu treningu
strategicznego na użycie strategii afektywnych i meta-afektywnych, jak i na lęk egzaminacyjny.
Efektywność treningu strategicznego była też dodatkowo przebadana z podziałem na studentów o niskim
i wysokim poziomie lęku egzaminacyjnego. Użycie strategii afektywnych i meta-afektywnych oraz lęk
egzaminacyjny wśród badanych należących do tych dwóch grup zostały przeanalizowane również w
odniesieniu do ustnego egzaminu z języka angielskiego. Wykorzystane narzędzia badawcze to Reactions to
Tests (Sarason, 1984; Reakcje na Egzaminy, kwestionariusz dotyczący lęku egzaminacyjnego),
kwestionariusze dotyczące użycia strategii włącznie ze Strategy Inventory for Language Learning (Oxford,
1990; Zbiór Strategii do Nauki Języków), lękometr (jednoelementowa skala do pomiaru lęku
egzaminacyjnego doświadczanego podczas egzaminu ustnego z języka angielskiego), oraz protokół
głośnego myślenia do analizy lęku egzaminacyjnego. Wyniki wskazują na pozytywny związek pomiędzy
poziomem lęku językowego i użyciem strategii afektywnych i meta-afektywnych, na możliwość
zwiększenia użycia strategii afektywnych i meta-afektywnych za pomocą treningu strategicznego, oraz na
zwiększoną podatność osób o wysokim poziomie lęku językowego na tego rodzaju trening.
3
Joanna Chojnacka-Gärtner
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Nauczyciel, a wybór podręcznika do nauki języka – decyzje proste i zawsze właściwe?
– Studio [21] A1 – analiza i ocena podręcznika do nauki języka niemieckiego z punktu widzenia
wykładowców akademickich i studentów filologii angielskiej.
Kształcenie przyszłych nauczycieli języków obcych, czy to na uniwersytetach, czy też w Państwowych
Wyższych Szkołach Zawodowych uwzględnia bardzo wiele elementów i umiejętności niezbędnych
nauczycielowi w pracy zawodowej, z których można wyodrębnić dwie wiodące grupy, a mianowicie
rozwijanie kompetencji psycho-pedagogicznych oraz dydaktycznych. Do tych drugich, ściśle związanych z
optymalnym przeprowadzeniem zajęć lekcyjnych z języka obcego, zaliczamy, między innymi, umiejętność
odpowiedniego doboru materiałów dydaktycznych. I przede wszystkim na tym temacie chciałabym się
skupić w moim artykule, mając wrażenie, iż w dzisiejszych czasach, kiedy to wydawnictwa prześcigają się
wręcz w dostarczaniu na rynek coraz to nowszych, bardziej atrakcyjnych podręczników, które z kolei
korelują z najnowszymi nowinkami technicznymi oraz uwzględniają aktualny stan wiedzy, wybór
odpowiedniego przysparza osobom nauczającym, jak i młodym ludziom – nauczycielom, którzy dopiero co
sami ukończyli kształcenie akademickie, znacznych trudności. Należy również podkreślić, iż podręcznik do
nauki języka jest niewątpliwie jednym z najważniejszych narzędzi w pracy nauczyciela, jego
drogowskazem, oparciem, przy czym właściwie dobrany podręcznik spełnia wiele istotnych funkcji, które
po pierwsze umożliwiają realizację procesu nauczania, a po drugie decydują o osiągnięciu sukcesu przez
osoby uczące się.
Żeby dokonać najlepszego wyboru podręcznika zdecydowanie nie należy sugerować się jedynie ceną
podręcznika, nazwiskiem autora, czy też wydawnictwem, lecz przede wszystkim należy dokonać rzetelnej
analizy, która uwzględni całą gamę kryteriów oceniających przydatność danego podręcznika dla
konkretnego odbiorcy w konkretnym kontekście edukacyjnym.
Czym jest jednak rzetelna ocena podręcznika? Czy kryteria podawane przez różnych praktyków są
wystarczające? Jakie są cechy "idealnej " pomocy dydaktycznej z punktu widzenia nauczyciela i ucznia, i
przede wszystkim czy podręcznik wybrany przez nauczyciela jest tak samo odbierany przez uczących się?
Na te pytania postaram się udzielić satysfakcjonującej odpowiedzi w części badawczej mojego artykułu.
Andrzej Denka
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Germańskiej
Anatomia sporu. Kontrowersje wokół literatury niemieckojęzycznej 1945 – 1966 – 1990
Wielka kontrowersja wokół Tomasza Manna z 1945 roku, Zurychski spór literacki z 1966 roku oraz spór o
Christę Wolf z 1990 roku, przypadają na daty, lub są zbliżone do dat, które dla historii literatury
niemieckojęzycznej (ale też europejskiej i światowej) wyznaczają istotne ramy periodyzacyjne. W pewien
sposób w owych sporach odzwierciedlone są linie podziałów społecznych, politycznych i cywilizacyjnych
w przełomowych momentach historii. W powojennej historii Niemiec istniał swoisty imperatyw, który
nakazywał spierać się, nie milczeć, jak w czasie dwunastu lat dyktatury. Powstała specyficznie niemiecka
kultura debatowania, która stała się mechanizmem regulującym demokrację (Rathgeb). Każdy z
wymienionych sporów literackich ma zarazem charakter paradygmatyczny – pokazuje jak poprzez
poróżnienie, debatę, wybrzmienie może stopniowo dojść do konwersji, zbliżenia stanowisk. Istnieje cały
szereg teorii socjologicznych (Luhmann) czy filozoficznych (chociażby w postmodernistycznych ujęciu –
Lyotard), które ten proces objaśniają.
4
Marek Derenowski
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Próba określenia miejsca języka pierwszego w klasie językowej na podstawie opinii nauczycielipraktykantów.
Pomimo licznych publikacji i odczytów poświęconych zasadności wykorzystania języka pierwszego w
klasie językowej wydaje się, że w wielu przypadkach jego użycie
uzależnione jest przede wszystkim
od opinii nauczyciela powstałej na bazie własnych doświadczeń, bądź też opinii wyniesionych ze studiów.
Wsłuchując się w głosy nauczycieli można odnieść wrażenie, że dla większości z nich użycie języka
pierwszego w klasie językowej jest czymś niedopuszczalnym, a przynajmniej wykorzystywanym w
ostateczności. Vivian Cook (2001) pisze o użyciu języka pierwszego porównując go do "drzwi, które w
nauczaniu języków były szczelnie zamknięte przez ponad sto lat". A przecież należy pamiętać, że
uczniowie przychodzący do klasy językowej nie pojawiają się znikąd. Przychodzą do klasy 'wypełnieni'
zarówno językiem ojczystym, jak i kulturą języka ojczystego. Zamiast więc postrzegać język ojczysty i
elementy kultury języka ojczystego jako niepożądane podczas zajęć językowych należy zastanowić się jak
je wykorzystać w procesie efektywnej nauki języka obcego.
Jeżeli przyjmiemy, że miejsce języka ojczystego uzależnione jest w znacznym stopniu od osobistych
przekonań nauczycieli to warto spojrzeć dokładniej na przekonania osób, które być może za chwilę wejdą
do sal i rozpoczną swoją pracę jako nauczyciele języków obcych. Część prezentacji stanowią dane zebrane
podczas rozmowy ze studentami trzeciego roku, którzy w momencie wywiadu odbywali swoją praktykę
nauczycielską w szkołach podstawowych. Przeprowadzony wywiad miał na celu uzyskanie informacji na
temat ich opinii dotyczących miejsca języka ojczystego w klasie językowej i ewentualnych sytuacji,
podczas których użycie języka ojczystego byłoby akceptowalne.
Katarzyna Drozd
Uniwersytet Warszawski, Wydział Lingwistyki Stosowanej, Katedra Białorutenistyki
Białoruska kultura popularna i jej odzwierciedlenie w literaturze.
Sytuacja języka białoruskiego na Białorusi jest szczególna. Urzędowy status języka rosyjskiego
i białoruskiego przycyznił się do wyparcia z codziennego użytku tego drugiego. Język rosyjski oficjalnie
używany w mediach, szkolnictwie zdominował przestrzeń kulturową. Powstaje więc pytanie o zakres
użycia języka białoruskiego i powstającą w nim literaturę. Wybór języka białoruskiego czy rosyjskiego jest
fundamentalnym pytaniem w wielu aspektach życia codziennego. Analizie zostaną wybrane utwory
A. Bacharewicza, L. Rublewskiej ostatnich lat.
Dubiec-Stach Joanna / Czabańska-Rosada Małgorzata
Państwowa Wyższa Szkoła im. Jakuba z Paradyżu w Gorzowie Wlkp., Wydział Humanistyczny, filologia niemiecka
Die polnischen und deutschen Konfigurationen in den Ortsnamen des Meseritzer Landes.
Der Beitrag beschäftigt sich mit den Ortsmanen des Meseritzer Landes. Er beginnt mit einer kurzen
Einführung in die Geschichte des Meseritzer Landes und einer Klärung seiner Reichweite. Das Meseritzer
Land ist historisch gesehen sehr interessant, seine Grenzen waren vor allen aus politischen Gründen sehr
fließend. Der zweite Teil des Beitrags ist den Ortsnamen dieses Landes im engeren gewidmet. Durch die
Analyse wird versucht zu bestimmen, welche
Ethnien, bzw. Nationalitäten Einfluss auf die
Ortsnamenbildung ausgeübt haben.
Der Beitrag will ebenfalls die Evolution der Ortsnamen
veranschaulichen; wie und wann verlief die Übersetzung bzw. Ortsnamenveränderung, welche Gründe gab
es hierfür? Auch auf die Frage nach gebrauchten grammatischen Strukturen wird versucht Antwort zu
geben.
5
Anna Godzich
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Filologii Romańskiej
Zdania podrzędne okolicznikowe we współczesnym języku włoskm i polskim- analiza
konfrontatywna.
Dydaktyka języka włoskiego ma w Europie i w Polsce wielowiekową tradycję, jakkolwiek, jako że
celem tej ostatniej zawsze było nauczenie Polaków posługiwania się językiem włoskim, a nie
mówienia o języku włoskim, brakuje dziś materiałów konfrontatywnych i kontrastywnych do
nauki gramatyki opisowej języka włoskiego. Przyczyniły się do tego również lata komunizmu,
izolacji, kiedy to polscy uczeni, w tym italianiści, pozostawali wyłączeni ze spotkań i wymiany
myśli, rezultatów badań na poziomie europejskim i międzynarodowym. Wystąpienie zatem
będzie poświęcone analizie konfrontatywnej zdań okolicznikowych podrzędnie złożonych w
języku polskim i włoskim. Na potrzeby badania przeanalizowałam 19 gramatyk opisowych języka
polskiego i włoskiego, co pozwoli mi przedstawić podział zdań podrzędnych okolicznikowych, ze
szczególnym uwzględnieniem rozbieżności w podejściu polskich i włoskich autorów do podziału
tych zdań. Za korpus posłużyły m. in. typologie zaproponowane przez nastepujących
językoznawców: Regula 1965, Widłak 1997, Klemensiewicz 1953) Serianni 2000, Sensini 2005.
Dla klarowności wywodu rozbieżności te wyjaśnię na podstawie tabelek ilustrujących rozmaite
sposoby klasyfikacji zdań okolicznikowych podrzędnie złożonych by następnie przeprowadzić
analizę porównawczą omówionych typologii, wskazując różnice w obrębie zdań okolicznikowych
w językach polskim i
Włoskim. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić ogólną rozbieżność systemu
polskiego i włoskiego, jednak zaobserwowałam także rożnorodność w podejściu autorów oraz
wielość kategorii zdań okolicznikowych. Potwierdziło się założenie, że zdania okolicznikowe nie
są w pełni utwierdzoną kategorią, tak w języku polskim, jak i w języku włoskim. Znaczące różnice
są zauważalne w grupie zdań konsekutywnych, podczas gdy istnieje grupa zdań
niepodważalnych: są to zdania okolicznikowe czasu, przyczyny, przyzwolenia, celu i warunku. W
dalszych badaniach należałoby zwrócić szczególną uwagę na zdania okolicznikowe miejsca,
sposobu, porównawcze oraz na grupę zdań okolicznikowych przeciwnych, ograniczających,
wyłączających i wykluczających.
Marcin Gołaszewski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu / Uniwersytet Łódzki
Klaus Mann im Schatten seines Vaters
„Es ist nicht leicht, das Kind eines Genies zu sein“, schreibt Klaus Mann in „Wendepunkt“. Dieser
Satz scheint das Gesamtschaffen und das ganze Leben des Schriftstellers und des ältesten Sohnes
Thomas Manns zu prägen.
Klaus Mann wird schon in jungen Jahren immer nur als der Sohn des berühmten Vaters
betrachtet. Als er zu schreiben beginnt, erfährt er sowohl Vor- als auch Nachteile, die sich aus
einer solchen Situation ergeben. Der Vater wird im Laufe der Jahre daraufhin immer mehr zu
einem lebenslangen Problem. Anfangs versuchte sich Klaus Mann zu emanzipieren, doch der
Versuch, sich zu befreien, erweist sich als erfolglos.
Das Ziel des Beitrags besteht darin, das Vater-Sohn-Verhältnis anhand autobiographischer
Aussagen Klaus Manns zu schildern und es im Kontext seines Gesamtschaffens zu interpretieren.
6
Dorota Gonigroszek
Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Filia w Piotrkowie Trybunalskim
Różne poziomy formalności w angielskim języku medycznym a przekład intralingwalny.
Od momentu pierwszych kontaktów społeczności używających różnych języków istniała konieczność
dokonywania tłumaczeń. Poznawano w ten sposób specyfikę innych kultur, nawiązywano kontakty
handlowe, zawierano rozejmy, ale też wypowiadano wojny. Można powiedzieć, iż tłumacze, często osoby
po prostu znające język, pomagali przełamywać barierę obcości. Jednak nawet w obrębie jednego języka
możemy napotkać takie bariery. Sytuacje tego typu mają miejsce, kiedy specjalista w jakiejś dziedzinie
komunikuje się z laikiem. Oczywiście takie bariery można pokonać dzięki dobrej woli obydwu stron,
zwłaszcza rozmówcy używającego terminów branżowych niezrozumiałych dla osoby niebędącej
ekspertem. Nie zawsze jednak się tak dzieje. Czasami ekspert chcąc zaznaczyć swą pozycję społeczną i
dystans między nim a rozmówcą, celowo używa terminów specjalistycznych. Przykładem takiej sytuacji
może być rozmowa lekarza z pacjentem, prowadzona w szczególności w języku angielskim, który posiada
dwa rodzaje terminów medycznych oznaczających w rzeczywistości to samo. Terminy fachowe
wywodzące się głównie z łaciny i greki charakterystyczne są dla dyskursu specjalistycznego. Natomiast ich
nieformalne odpowiedniki używane są w codziennych rozmowach. Pojawia się coś w rodzaju „luki”
komunikacyjnej – brak porozumienia w obrębie jednego języka.
Podczas niniejszej prezentacji zaprezentowane zostaną liczne angielskie terminy używane w dyskursie
medycznym, które mają swoje formalne i nieformalne odpowiedniki. Omówimy etymologię niektórych z
nich. Zastanowimy się, dlaczego doszło do takiego podziału (historyczny rozwój języka, społeczne
uwarunkowania itd.). Wreszcie, zastanowimy się czy w przypadku przekładu tekstu specjalistycznego na
język ogólny mamy do czynienia z tłumaczeniem intralingwalnym i czy przekład taki jest w rzeczywistości
potrzebny, aby pokonać barierę „obcości” między tym, który wie, a tym, który chce się dowiedzieć.
Kołbuk Anna
Katolicki Uniwersytet Lubelski, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Filologii Słowiańskiej, Katedra Kultury BizantyjskoSłowiańskiej
Recepcja literatury norweskiej w Polsce na przełomie XX i XXI wieku.
Jednym z regionów Europy silnie przyciągających zainteresowanie Polaków stała się w ostatnich
dziesięcioleciach Skandynawia. Wynika to z wysokiego materialnego poziom życia jej mieszkańców,
specyficznych cech charakteru i mentalności skandynawskiej, piękna tamtejszej przyrody i barwnej
historii tego obszaru. W szczególny sposób wyróżnia się tu Norwegia - znaczący wpływ mają na to: liczna
„norweska” emigracja Polaków, inwestycje norweskie w Polsce, pozytywne skojarzenia związane z takimi
postaciami jak Edward Grieg, Roald Amundsen czy wydarzeniami takimi jak bitwa o Narwik w 1940 r.
Relacje kulturalne między Polską a Norwegią istniały od dawna. Postacie takich twórców jak Henryk Ibsen,
Knut Hamsun, Sigrid Undset są dobrze znane polskim czytelnikom. Znaczne ożywienie zainteresowania
literaturą norweską w Polsce przyniósł przełom XX i XXI wieku. Na polskim rynku wydawniczym
dominują obecnie dwa rodzaje norweskiej prozy: powieść kryminalno-sensacyjna z wątkami krytyki
społecznej (Karin Fossum, Jørg Horst Lier, Jo Nesbø, Chris Tvedt) oraz powieść obyczajowa z akcentami
psychologicznymi i autobiograficzno-historycznymi (Lars Saabye Christensen, Karl Ove Knausgård,
Herbjørg Wassmø). Oprócz walorów artystycznych czy poznawczych ważne są tu ekonomiczne – takie
książki najłatwiej się promuje i sprzedaje (Unni Lindell, Christer Mjåset, Anne B. Ragde). Inne gatunki i
rodzaje literackie są obecne w bardzo symbolicznym wymiarze (np. reportaże Åsne Seierstad, książki dla
dzieci autorstwa J. Nesbø, Gautego Heidvolla, wybór bajek norweskich, nieliczne opowiadania kilku
pisarzy). Współczesna norweska twórczość dramatyczna, reportażowa i krótkie formy prozatorskie są
przez to słabo znane polskim czytelnikom, a poezja i eseistyka prawie wcale, podobnie jak literatura
fantasy, science fiction i im pokrewne. Nie podejmuje się też niemal próby przypomnienia czy przybliżenia
zapomnianych lub nieznanych w Polsce dawniejszych wybitnych dzieł i twórców literatury norweskiej.
Pomimo to literatura norweska zdobyła dość szerokie grono polskich odbiorców i sympatyków, którzy
chcą poznawać tę właśnie kulturę, obyczajowość, sposób myślenia i wyrażania siebie ludzi tego
północnoeuropejskiego kraju.
7
Katarzyna Królak
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Wydział Filologiczny, Katedra Filologii
Aspekt w języku polskim oraz jego realizacja w języku niemieckim.
Tematem mojego wystąpienia będzie aspekt w języku polskim oraz niemieckim w ujęciu kontrastywnym.
Aspekt jest gramatyczną kategorią czasownika, obok osoby, trybu, strony, liczby oraz czasu. Aspekt jest
zatem kategorią, która odnosi się bezpośrednio do czasownika. W każdym języku realizacja aspektu
wygląda inaczej. W języku polskim wyróżniamy aspekt dokonany i niedokonany. Każdy czasownik w
języku polskim charakteryzuje się zatem wartością aspektualną. Aspekt jest kategorią obligatoryjną języka
polskiego. Natomiast język niemiecki nie posiada kategorii aspektu, co nie oznacza, że nie jest on
realizowany. To właśnie stało się podmiotem moich badań. Zajęłam się realizacją aspektu w języku
polskim oraz niemieckim i przedstawiłam na zasadzie kontrastu różnice między tymi właśnie językami. W
moim wystąpieniu wyjaśnię ogólnie, jak rozumiane jest pojęcie aspektu przez takich językoznawców jak
Czochralski, Kątny czy też Czarnecki, którzy swoją działalność naukową poświęcili właśnie temu
zagadnieniu. Odniosę się również do typów akcji. W mojej prezentacji nie zabraknie również wzmianki
historycznej, które z pewnością ułatwią Nam zrozumienie współczesnych fenomenów językowych.
Ponieważ aspekt jest związany z kategorią gramatyczną – czasem – omówię również czasy występujące w
języku polskim oraz niemieckim z uwzględnieniem różnic. Ostatnia część mojego wystąpienia to część
praktyczna. Będę starała się wskazać różnice na konkretnym materiale empirycznym. Bazę stanowić
będzie utwór Andreasa Franza „Kaltes Blut” oraz jego polski odpowiednik w przekładzie Miłosza Urbana
p.t. „ Z zimną krwią”. Określenie aspektu czasownika w języku niemieckim jest bardzo skomplikowane. W
języku polskim można wręcz natychmiastowo określić, czy dany czasownik ma aspekt dokonany czy
niedokonany. Natomiast w języku niemieckim sam czasownik nie daje takiej informacji. Analizując aspekt
trzeba wziąć pod uwagę takie elementy zdania jak okoliczniki czasu, miejsca, prefiksy a czasami nawet
cały kontekst zdania. Mam nadzieje, że uda mi się zrealizować założone cele i wskazać na różnice między
językiem polskim a niemieckim w realizacji aspektu.
Paweł Kubiak
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Lingwistyki Stosowanej
Selektywne spojrzenie na leksykografię lingwakulturową przez pryzmat słownika helwetyzmów.
Referat wpisuje się w rozważania na temat stosunkowo młodej gałęzi leksykografii, jaką jest leksykografia
lingwakulturowa. Refleksja metaleksykograficzna nad tą odmianą słownikarstwa była dotychczas
podejmowana głównie na gruncie leksykografii rosyjskiej, zatem zasadne jest skierowanie większej uwagi
na pozycje z tego zakresu na innych rynkach wydawnicznych, np. polskim czy też anglo- i
niemieckojęzycznym. Wzorem leksykografii rosyjskiej warto opracować typologię wzmiankowanych
słowników, podjąć trud opisu ich „anatomii” (Piotrowski 2001) oraz namysłu nad ich wykorzystaniem w
dydaktyce (neo)filologicznej. Drobnym krokiem prowadzącym do realizacji tego długofalowego programu
ma być niniejsze wystąpienie, będące kursorycznym przedstawieniem jednego z reprezentantów
przedmiotowej rodziny słowników, a mianowicie monolingwalnego słownika helwetyzmów. Zasadnicza
część referatu poświęcona będzie tektonice tego słownika, przy czym wyprowadzone zostaną także
implikacje dla leksykografii bilingwalnej w zakresie reprezentatywności leksykograficznego ujęcia tych
diatopicznie nacechowanych leksemów w wybranych słownikach niemiecko-polskich.
Grażyna Lewicka
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Kreatywność w dydaktyce szkoły wyższej w aspekcie konstruktywistycznej teorii poznania.
W przyczynku podjęłam próbę spojrzenia na dydaktykę szkoły wyższej z perspektywy
konstruktywistycznej teorii poznania. W obliczu coraz szybciej dokonujących się zmian we współczesnym
świecie i wynikających z tego nowych wyzwań uważam, że zaistniała potrzeba innego spojrzenia na
dydaktykę szkoły wyższej. Sądzę, że godną rozważenia byłaby idea stworzenia nowego paradygmatu
kształcenia akademickiego według konstruktywistycznego modelu rozwijania kreatywności studiujących.
8
Magdalena Lipińska
Uniwersytet Łódzki, Katedra Filologii Romańskiej
Ograniczenia językowe i kulturowe w tłumaczeniu francuskich zdań cytowanych na język polski.
Praca pt. Ograniczenia językowe i kulturowe w tłumaczeniu francuskich zdań cytowanych na język polski
dotyczy problemów związanych z tłumaczeniem tekstów, rozumianym
jako akt komunikacji
interlingwalnej i interkulturowej. Określono specyfikę zdań cytowanych rozpatrywanych jako komunikaty
językowe podlegające tłumaczeniu. Wynika ona z przynależności większości analizowanych tekstów
języka wyjściowego (francuskiego) do systemu paremiologicznego. Ekwiwalencja zdań cytowanych
rozumiana jest szeroko jako ich odpowiedniość semantyczna, składniowa, stylistyczna i pragmatyczna.
Przyjęto założenie o autonomii przysłów z punktu widzenia powyższych poziomów analizy
językoznawczej. Umożliwia ono badanie ekwiwalencji tych jednostek poza kontekstem. Wnioski o
charakterze traduktologicznym dotyczą przysłów nienacechowanych formalnie, a także paremii
nacechowanych formalnie, takich jak priamele, welleryzmy i przysłowia dialogowe. Wzmiankuje się
również facecje, zagadki i zdania idiomatyczne. Omawiając trzy rodzaje możliwych ekwiwalentów:
idiomatyczny, niedokładny idiomatyczny i nieidiomatyczny (literalny) wskazano na ograniczenia, które
dotyczą odpowiedników polskich, a mają charakter pragmatyczny, stylistyczny, semantyczny i kulturowy.
Problemy, jakie napotyka tłumacz, będący pośrednikiem między nadawcą i odbiorcą francuskiej formy
cytowanej związane są z prawie każdym elementem aktu komunikacji międzyjęzykowej (oprócz
kontaktu), a więc z odmiennością kulturową nadawcy i odbiorcy przekazu (ograniczenia kulturowe),
właściwościami komunikatu (np. kalambury), kodu (polisemia lub homonimia słów lub wyrażeń, brak
odpowiednika idiomatycznego) i kontekstu (desygnaty charakterystyczne dla kultury francuskiej). Formy
cytowane okazują się więc najtrudniejszą częścią słownictwa z punktu widzenia traduktologicznego, ale
zarazem najciekawszą, bo świetnie oddającą specyfikę języka wyjściowego.
Anna Mystkowska-Wiertelak / Mirosław Pawlak
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny / Uniwersytet im Adama Mickiewicza w Kaliszu
Wpływ stylu uczenia się na gotowość komunikacyjną ucznia.
W ostatnim czasie obserwujemy istotną zmianę w podejściu do badań nad gotowością komunikacyjną
(GK) w języku obcym. Odchodzi się od jednorazowych pomiarów ankietowych przeprowadzanych na
dużych próbach badawczych (np. MacIntyre i in., 1998) na rzecz bardziej szczegółowych,
umiejscowionych w danym kontekście projektów badawczych ogniskujących się na konkretnych zajęciach
lub zadaniach komunikacyjnych wykonywanych przez uczących się języka (np., Cao & Philp, 2006;
MacIntyre & Legatto, 2011; Yashima, 2012; Peng, 2014). Choć rezultatem takich dociekań jest
zidentyfikowanie grupy czynników odpowiedzialnych za wzrost lub spadek GK, to stosunkowo niewiele
nadal wiadomo o związku pomiędzy GK a poszczególnymi różnicami indywidualnymi w przebiegu
komunikacji. Niniejsze badanie jest próbą wypełnienia tej luki poprzez przyjrzenie się fluktuacjom w
poziomie GK w zależności od reprezentowanego stylu uczenia się. Sześć par studentów anglistyki wzięło
udział w dwóch zadaniach komunikacyjnych różniących się typem luki informacyjnej. Pierwsze wymagało
uzasadnienia podjętej decyzji, a drugie ustalenia różnic pomiędzy obrazkami), przy czym każde trwało 10
min. Do zebrania danych wykorzystano: (1) formularze umożliwiające samoocenę poziomu GK w
odstępach trzydziestosekundowych, (2) nagrania audio interakcji w parach, (3) wywiady przeprowadzone
bezpośrednio po wykonaniu zadań, (4) kwestionariusze mierzące czynniki kształtujące GK w czasie
wykonywania zadań, oraz (5) Ankietę Pomiaru Stylów Uczenia się (Cohen, Oxford & Chi, 2011). Analiza
ilościowa i jakościowa wskazuje na istnienie związku pomiędzy dominującym stylem uczenia się a chęcią
udziału w rozmowie.
9
Katarzyna Papaja
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Rozwój kompetencji językowych w zintegrowanym nauczaniu treści i języka (clil).
CLIL (zintegrowane nauczanie treści i języka) jest zjawiskiem rozwijającym się w Polsce oraz w innych
krajach Unii Europejskiej. CLIL odnosi się do kontekstu edukacyjnego, w którym dodatkowy język, inny niż
rodzimy język uczniów, używany jest, jako medium w nauczaniu i zdobywaniu wiedzy z zakresu różnych
przedmiotów kierunkowych.
Zintegrowane nauczanie treści i języka (CLIL) jest oparte na założeniu, że języków obcych najlepiej uczy
się poprzez skupienie uwagi w klasie nie tak bardzo na samym języku, lecz także na treści, która jest
przekazywana poprzez ten język. Innowacyjność tego podejścia polega na tym, że treścią lekcji nie są
sytuacje z codziennego życia, lecz raczej zagadnienia dotyczące przedmiotów o treściach merytorycznych,
np. matematyki, biologii, geografii, itp. Idea takiego nauczania powstała, jako jeden z celów Unii
Europejskiej. Obecnie w Europie mieszka i żyje ponad 450 milionów ludzi o różnym pochodzeniu
historycznym, społecznym i kulturalnym, wywodzących się z różnych krajów, społeczności, kultur i grup
społecznych. Sama Unia Europejska zbudowana jest na bazie wymiany poglądów i tradycji. W tworzeniu
spójności pomiędzy Krajami Członkowskimi oraz w potęgowaniu uczucia przynależności do innych
Europejczyków, co raz ważniejsze stają się zarówno zrozumienie międzykulturowe, jak i umiejętności
porozumiewania się. Co więcej, świadomość, że sama znajomość języka nie wystarczy, aby być
konkurencyjnym na rynku pracy, zmusza do poszukiwania efektywnych sposób nauczania, które łączyłyby
nauczanie przedmiotu w języku obcym z nauczaniem elementów tego języka.
W prezentacji zostaną przedstawione badania przeprowadzone wśród nauczycieli uczących w klasach
CLIL. Celem badania było uzyskanie informacji na temat kompetencji językowych najczęściej rozwijanych
na zajęciach CLIL a także dydaktycznych materiałów dydaktycznych używanych przez nauczycieli CLIL. W
celu przeprowadzenia badania został zaprojektowany kwestionariusz, który składał się z pytań
zamkniętych oraz pytań otwartych. Kwestionariusz został przeprowadzony wśród nauczycieli szkół
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Przeprowadzenie takiego badania ma swoje uzasadnienie patrząc z
perspektywy rozwoju edukacji dwujęzycznej, która nie tylko stała się w wieku XXI możliwością, ale
koniecznością szczególnie w kraju takim jak Polska gdzie wiedza językowo-przedmiotowa jest bardzo
znacząca ze względu na zmiany polityczno-ekonomiczne.
Małgorzata Pawlata
Katedra Edytorstwa Uniwersytetu Łódzkiego
Recepcja tradycji antycznej w literaturze polskiego oświecenia.
Recepcja tradycji antycznej w literaturze polskiego oświecenia
W swoim wystąpieniu chciałabym poruszyć kwestię antyku, jako źródła inspiracji oświeceniowej poezji.
Chciałabym skupić się na wzorcach, zarówno poetyckich, jak i teoretycznych, które chętnie były
naśladowane przez osiemnastowiecznych twórców i tematyce — co udało się zaadaptować, a co
(z różnych względów) nie nadawało się do adaptacji do rodzimych warunków. Warto byłoby przyjrzeć się
również gatunkom literackim, które na stałe zakorzeniły się w poezji polskiej za sprawą poetyki i retoryki
antyku. Przede wszystkim zaś wpływom Horacego, Arystotelesa, Kwintyliana czy Wergiliusza.
Chciałabym również przeanalizować sposoby obrazowania wywodzące się z literatury starożytnej,
zaadaptowane i z powodzeniem kontynuowane przez oświeceniowych twórców.
Prezentowany temat omówię na przykładach okolicznościowej poezji panegirycznej i laudacyjnej Adama
Naruszewicza, Ignacego Krasickiego, Grzegorza Piramowicza, Marcina Eysmonta, Antoniego Korwina
Kossakowskiego, Urbana Szostowicza, Celestyna Czaplica i innych. Teksty poddane analizie czerpane będą
z „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, warszawskiego czasopisma ukazującego się w latach 1770–1777,
a więc będą dokumentacją bieżących zmian w pojmowaniu dziedzictwa estetyki antyku w oświeceniu
stanisławowskim.
10
Grzegorz Pawłowski
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Efektywność fonetyczna w komunikacji.
Ucząc się języka obcego dążymy do osiągnięcia określonych celów w zakresie poszczególnych sprawności
językowych. W komunikacji werbalnej nieoceniona wydaje się m. in. rola poprawnej wymowy, chociaż nie
wszyscy to zdanie podzielają. Dziwić może utrzymująca się marginalizacja fonetyki korekcyjnej na
zajęciach języka obcego, podczas gdy nasze wypowiedzi w znaczącym stopniu odbierane są właśnie przez
pryzmat wymowy. Szczególnie gdy chcemy realizować aspekty pozaleksykalne wypowiedzi, korzystamy
z dostępnych środków wyrazu oferowanych przez poszczególne komponenty fonetyczne. Jeżeli nie
wykorzystujemy środków fonetycznych nasz przekaz jest dokładnie tyle wart, ile znaczą użyte przez nas
słowa. Częstokroć to fonetyka nadaje głębszy sens naszej wypowiedzi. Mówiąc o efektywności fonetycznej
autor analizuje komponenty fonetyczne przypisując im określone funkcje w komunikacji językowej.
Funkcje te znajdują bowiem bezpośrednie przełożenie na skuteczność i jakość realizowanych wypowiedzi.
Dorota Pierścińska
Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Anglistyki
Dialogi w literaturze pięknej i blogach – analiza porównawcza. Studium oparte na korpusowych
danych językowych.
Wśród badaczy literatury są tacy, którzy popierają tezę występowania mimesis w dialogach literackich
(rozumianej jako odzwierciedlenie komunikacji w świecie rzeczywistym), na przykład Toolan (1987)
cytowany w McHale (2011: [15], podczas gdy inni twierdzą, że cechy żywego języka mówionego są tam
reprezentowane w ograniczonym zakresie, oraz że mimetyzm w dialogach literackich jest "halucynacją
językową" "(Fludernik (1993: 453) cytowany w McHale (2011: [15]). Po drugie, istnieje popularna opinia
wśród użytkowników Internetu, że czatują, czy też rozmawiają na forach internetowych. Podczas gdy oba
gatunki mają formę pisaną z przeznaczeniem do czytania, istnieją różnice dotyczące liczby autorów
rozmowy, jak też możliwości interackcji. Cel analizy jest dwojaki: po pierwsze, ustalenie wspólnych cech
językowych badanych gatunków; po drugie, stwierdzenie czy dialogi w literaturze i blogach noszą cechy
rozmów odbytych w świecie rzeczywistym.
Metodologia oparta na korpusowych danych językowych jest obecnie popularna, jednakże badania,
których przedmiotem jest dialog są wciąż nieliczne. Może to być spowodowane faktem, że pozyskiwanie
tego typu danych w postaci elektronicznej wciąż stwarza problemy. Zebrałam próbki dialogów literackich
i blogów, każda licząca12 000 słów. Teksty literackie pochodzą z powieści i opowiadań pisarzy brytyjskich
i amerykańskich dwudziestego i dwudziestego-pierwszego wieku, zaś konwersacje w blogach miały
miejsce w latach 2013-14. Korpusem referencyjnym jest część korpusu amerykańskiego COCA (1,7 mln
słów). Dominującą metodologią jest analiza ilościowa z zastosowaniem specjalistycznego programu
(WordSmith Tools 5,0), który pozwala na otrzymanie danych dotyczących częstotliwości występowania
słów, wygenerowanie słów kluczowych i wiązek leksykalnych. Zestawione i skontrastowane wyniki
prezentują cechy językowe obu gatunków w zakresie leksyki, wybranych parametrów gramatycznych i
frazeologii. Następnie przeprowadzona jest analiza gatunków, w której dokonany jest pomiar obecności
najbardziej typowych gatunków i mediów w języku literackim i blogach poprzez odniesienie danych
językowych (charakterystycznych zwrotów i struktur gramatycznych) do Brytyjskiego Korpusu
Narodowego. Wyniki ilościowe wskazują na liczne podobieństwa dialogów literackich do rzeczywistych
rozmów, natomiast język używany w konwersacjach przez bloggerów w przeważającej części cechuje
charakterystyka dyskursu pisanego.
11
Magdalena Pospieszyńska-Wojtkowiak
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Zawód: filolog językoznawca – kto to taki?
Od kilku lat wyższe uczelnie borykają się z problemem mniejszej liczby studentów, fakt ów dotyczy
również wydziałów/kierunków kształcących w typowo ‘językowym’ profi-lu, tzn. przeróżnych filologii.
Często spotykam się z opiniami znajomych młodych ludzi bądź ich rodziców, że syn czy córka dobrze zna
dany język obcy, ale na studia filologicz-ne nie pójdzie, ponieważ po nich może być ‘tylko nauczycielem’, a
to zawód nie-wdzięczny. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym, filologie proponują sze-reg
specjalności w obrębie jednego kierunku, które pozwalają ‘znać język’ i ‘mieć za-wód’ (np. filologia z
językiem i kulturą biznesu, z przedsiębiorczością, itp.). A przecież język wiąże się dosłownie ze wszystkim
wokół, tak więc decydując się na ‘językową’ – typowo filologiczną – ścieżkę kariery możemy przeżyć
pouczające doświadczenie i za-pewnić sobie wyjątkowo ciekawy zawód. W artykule chciałabym
zaprezentować wła-sny, subiektywny przegląd możliwości ‘kariery’ dla filologów; począwszy od językoznawców teoretyków (naukowców – badaczy języków), językoznawców eksperymen-talnych,
dialektologów (socjolingwistów), poprzez specjalistów dokumentacji języko-wej, terapeutów mowy,
doradców pracy z głosem po językoznawców sądowych, kom-puterowych, leksykografów, czy
specjalistów pracujących w branży reklamowej.
Małgorzata Posturzyńska-Bosko
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydział Humanistyczny, Instytut Filologii Romańskiej UMCS
Stereotypy narodowe na podstawie Dictionnaire comique, satyrique, critique, burlesque, libre et
proverbial, Philiberta-Josepha Le Roux (1786).
Dictionnaire comique, satyrique, critique, burlesque, libre et proverbial, Philiberta-Josepha Le Roux z 1786
roku zawiera liczne przykłady wyrażeń leksykalnych, których przewodnim motywem jest cudzoziemiec i
Francuzi z różnych regionów Francji. Artykuł przedstawia wyobrażenia na ich temat, panujące opinie i
stereotypy, sympatie i antypatie wobec najbliższych sąsiadów ale też wobec nacji bardziej egzotycznych, u
progu wybuchu Rewolucji.
Marek Rajch
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Filologii Germańskiej
Wydarzenia polityczne i kulturalne w PRL w latach sześćdziesiątych XX wieku z perspektywy władz
NRD.
Stosunki literackie i kulturalne między PRL i NRD były – mimo przynależności obu krajów do obozu
państw socjalistycznych i oficjalnie deklarowanej przyjaźni – bardzo trudne. Duży wpływ na ich
kształtowanie się miały relacje między kierownictwami SPJN i PZPR, partykularne interesy obu partii, ich
bieżąca polityka zagraniczna oraz aktualna sytuacja w rozwoju życia kulturalnego w obu państwach. Po
kilkuletnim okresie dość bliskich relacji w zakresie wymiany kultury w pierwszej połowie lat
pięćdziesiątych, w wyniku wydarzeń październikowych 1956 roku nastąpiło ich zdecydowane
ochłodzenie. Kierownictwo SPJN krytycznie oceniało rozwój wydarzeń w Polsce i politykę prowadzoną
przez PZPR, a w konsekwencji ograniczało wymianę kulturalną między obu krajami do koniecznego
minimum.
W połowie lat sześćdziesiątych – po wybudowaniu Muru Berlińskiego – władze NRD odczuwały coraz
większą izolację na arenie międzynarodowej. Sposobem wyjścia z tej sytuacji miała być z ich perspektywy
intensyfikacja współpracy politycznej, gospodarczej i kulturalnej z europejskimi państwami
socjalistycznymi. Tymczasem informacje napływające z Ambasady NRD w Warszawie skłaniały
kierownictwo SPJN raczej do zachowania daleko idącej ostrożności i uważnego obserwowania rozwoju
wypadków. Nastroje wśród polskich intelektualistów, w tym przede wszystkich wśród pisarzy, List 34 czy
protesty 1968 roku w Polsce nie zachęcały do wzmocnienia wymiany kulturalnej i literackiej między obu
państwami.
12
W proponowanym referacie podjęta zostanie próba zrekonstruowania trudności w nawiązaniu
intensywnej wymiany kulturalnej między PRL i NRD w latach sześćdziesiątych. Podstawą analizy są
niemieckie materiały archiwalne.
Katarzyna Sikorska-Bujnowicz
Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Językoznawstwa Niemieckiego i Stosowanego, Zakład Językoznawstwa
Niemieckiego
Fremdsprachige Elemente als Mittel des Humoristischen im
Deutschen und im Polnischen.
Punktem wyjścia do prezentacji tematu jest przeprowadzona analiza wybranych niemieckich i polskich
skeczów w aspekcie leksyki obcego pochodzenia jako jednego z językowych środków budowania humoru.
Kluczowe jest tu z jednej strony pytanie o ich rolę w tekstach humorystycznych, z drugiej zaś – o wpływ
znajomości leksyki obcego pochodzenia na właściwą, czyli oczekiwaną przez autorów interpretację
proponowanego przez nich żartu. Zjawisko braku znajomości znaczeń tych słów staje się wówczas
motywem przewodnim żartu.
Joanna Smereka
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Filologii Germańskiej
Formy grzecznościowe i imitacja mowy niezależnej w barkowej powieści Grimmelshausena.
Referat stawia sobie za zadanie przedstawić strategie imitacji mowy niezależnej barokowego autora Hansa
Jocoba Grimmelshausena. Na przykładach z powieści Simplicissimus ukazana zostanie analiza konstrukcji
dialogów fikcyjnych postaci, reprezentujących różne warstwy społeczne. Zanalizowane zostanie, w jaki
sposób ukazuje Grimmelshausen różnice w konstruowaniu zdań i wypowiedzi ze względu na stratyfikację
społeczną stron dialogu. Pod uwagę wzięte zostaną kategorie gramatyczne (czas gramatyczny, rodzaje
zdań i ich wewnętrzną budowa), ale i pragmatyczne, jak choćby długość wypowiedzi oraz używane formy
grzecznościowe. Analizie poddane zostaną szczególnie te momenty, w których dochodzi do zaburzenia
kształtujących się w tym czasie uzusów językowych w odniesieniu do form grzecznościowych a także
powoli wyłaniająca się forma per Sie, która tyczy się początkowo tylko najwyższych dostojników
królewskich i kościelnych. Ukazane zostaną czynniki mające wpływ na wybór pomiędzy formą
bezpośredniego i pośredniego kontaktu/formą bezpośrednią i nacechowaną dystansem społecznym vel
respektem. Poprzez obserwacje inteligentnego, szczerego i (jako niewykształcony wychowanek prostych
chłopów) nieskażonego gorsetem cywilizacyjnym Simplicissimusa poznajemy ukazany w ironicznym
świetle świat tamtej epoki. Po wycięciu partii monologowych będących w istocie minitraktatami
spoleczno-filozoficznymi ukazuje się nam obfity korpus dialogów prowadzonych głownie przez
protagonistę z innymi (napotkanymi na jego życiowej drodze do poznania prawdy o sobie samym)
bohaterami reprezentującymi cały przekrój ówczesnego społeczeństwa. Ponieważ sam protagonista
wchodzi w różne role społeczne, pozwala nam to na perspektywiczne uchwycenie możliwe pełnego
obrazu ówczesnego świata kultury i jego językowego zwierciadła, wyłaniającego się z drobnych ujęć
misternie i świadomie konstruowanych przez autora Grimmelshausena dialogów.
Anna Stolarczyk-Gembiak
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Migrantenschriftsteller als Zeitzeugen und Kulturvermittler. Navid Kermani.
Die Schriftsteller mit Migrationshintergrund werden in Deutschland nicht nur populär, sondern vor allem
geschätzt. Davon zeugt u.a. der Friedenspreis des Deutschen Buchhandels, der in diesem Jahr Navid
Kermani, einem deutsch-iranischen Schriftsteller und Autor von zahlreichen Reportagen verliehen wurde.
Das Referat konzentriert sich auf gewählte Aspekte der Migrantenliteratur wie auf die Rolle eines
Migrantenschriftstellers und zeigt am Beipiel von Kermani eine neue Narration in der zeitgenössischen
deutschen Literatur.
13
Magdalena Tkaczyk
UAM, Wydział Neofilologii, Instytut Filologii Romańskiej
Pogranicza terminologii: czterodwudziestak, czarna stopa i czuszykanie. Rozważania teoretyczne na
przykładzie polskich i francuskich terminów łowieckich.
Terminologia kojarzy się przede wszystkim z tzw. dziedzinami zawodowymi jak np. prawo, ekonomia,
medycyna itd. W wystąpieniu zatytułowanym Pogranicza terminologii: czterodwudziestak, czarna stopa
i czuszykanie. Rozważania teoretyczne na przykładzie polskich i francuskich terminów łowieckich
podejmowane są dotyczące definicji terminu i języka specjalistycznego. Rozważania opierają się na
francuskiej i polskiej literaturze przedmiotu. Jako materiał poddany analizie wykorzystane zostaną zasoby
(400) polskie i francuskie z zakresu łowiectwa. Leksyka łowiecka obejmuje ogromną liczbę jednostek
leksykalnych nieobecnych i bez odpowiedników w języku ogólnym, niejasnych dla osób niezwiązanych z
dziedziną jak na przykład określenia przytoczone w tytule i wiele innych (np. szydlarz, chyb, maiż).
Słownictwo to zawiera ponadto wiele elementów zaczerpniętych z języka ogólnego jednakowoż
wzbogaconych o nowe znaczenie (komponenty znaczeń). Istotny rys leksyki łowieckiej stanowią ponadto
mniej znane lub też zapomniane (wyszłe z użycia) jednostki np. łzawnica, łyżkarz. Funkcjonują one na
równi z powszechnie znanymi i używanymi leksemami np. lustro, basista czy lampa. W ten sposób
przenikają się wzajemnie różne poziomy języka. Skuteczna analiza leksyki łowieckiej wymaga zatem
odejścia od tradycyjnie pojmowanego zakresu pojęcia termin. Uwzględnić w niej należy kompetencje
osoby zajmującej się dziedziną możliwą do opisania jednostkami języka ogólnego. Przykładu dostarczają
fachowe nazewnictwo części ciała rozmaitych gatunków, np. użycie nogi czy rogi w odniesieniu do jelenia
zamiast odpowiednio: badyle i poroże/wieniec. nie prowadzi do nieporozumień.
Marcin Trojszczak
Uniwersytet Łódzki, Instytut Anglistyki, Zakład Translatoryki
Metaforyczna konceptualizacja i tłumaczenie – przypadek rozwiązywania problemów.
Celem niniejszej pracy jest pokazanie w jaki sposób obecność różnych metaforycznych konceptualizacji
może wpływać na tłumaczenie wyrażeń językowych odnoszących się do tego samego procesu
poznawczego. Referat poprzez porównanie różnych angielskich i polskich wyrażeń językowych
odnoszących się do czynności rozwiązywania problemów (np. to solve a problem, rozwiązać problem)
wskazuje na potencjalne rozbieżności, które mogą mieć wpływ na jakość i rozumienie przetłumaczonego
tekstu. Wystąpienie zostało podzielone na trzy części. Część pierwsza zarysowuje teoretyczny kontekst
prezentując takie zagadnienia jak poznanie ucieleśnione, symulację umysłową, Teorię Metafory Pojęciowej
jak również kwestię ekwiwalencji w tłumaczeniu. Część druga obejmuje analizę różnych kolokacji
odnoszących się do procesu rozwiązywania problemów pochodzących z Brytyjskiego Korpusu
Narodowego oraz Narodowego Korpusu Języka Polskiego. W tej części zaprezentowana zostanie
klasyfikacja metafor pojęciowych rozwiązywania problemów w dwóch analizowanych językach. Część
końcowa szczegółowo analizuje relację między różnymi aspektami tłumaczenia a sklasyfikowanymi
wyrażeniami językowymi (np. obejść problem, to beat a problem), a co za tym idzie określonymi
metaforycznymi konceptualizacjami. Poddaje ona analizie m.in. sposób w jaki wybór danego wyrażenia
językowego może przełożyć się na proces rozumienia przetłumaczonego tekstu. Oprócz teoretycznej
dyskusji dotyczącej potencjalnej roli metaforycznej konceptualizacji w kontekście tłumaczenia
wystąpienie porusza również kwestię przyszłych badań eksperymentalnych w tym zakresie.
Ewa Urbaniak-Rybicka
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Wydział Filologiczny
Kanada jako postmodernistyczna dystopia w Dzienniku Zarazy Michaela O’Briena.
Dziennik zarazy (1999) Michael’a O’Briena, nawiązujący do sławnej powieści Daniela Defoe pod tytułem
Dziennik Roku Zarazy, która ukazuje epidemię dżumy jaka nawiedziła siedemnastowieczny Londyn,
w dość zaskakujący oraz kontrowersyjny sposób przedstawia współczesną Kanadę jako toczony chorobą
totalitaryzmu i postmodernistycznego relatywizmu kraj, nowy wspaniały świat, gdzie dzięki skrywanym
14
pod płaszczykiem nowoczesności technikom socjologicznym wrogie obywatelom siły prowadzą
powierzchownie szczęśliwe społeczeństwo na skraj moralnej i duchowej przepaści. Napisana w formie
dziennika prowadzonego przez przeciwnika postmodernistycznej wizji świata, Nathaniela Delaney’a
powieść to swoiste spojrzenie na dyskryminację i poprawność polityczną z perspektywy nieczęsto
spotykanej w literackich wizjach pisarzy kanadyjskich. Dziennik Zarazy to polemika z wizją państwa
nowoczesnego, a także wyzwanie rzucone stereotypowemu obrazowi Kanady, która zwykle postrzegana
jest na arenie międzynarodowej jako przykład państwa nieomalże idealnego, dzięki ustawowej
wielokulturowości i nieustannej walce o tolerancję wobec Innego.
Anna Walicka
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Romańskiej
Od tekstu do dyskursu. Rzecz o przekładzie terminów bezekwiwalentowych w tekstach
specjalistycznych w kontekście zawodowego kształcenia tłumaczy.
W referacie zostaną przedstawione rozważania dotyczące przekładu tzw. terminów bezekwiwalentowych
występujących w tekstach specjalistycznych. Stanowią one we wszystkich językach doskonałą ilustrację
nierozerwalnej relacji, jaka istnieje pomiędzy językiem a kulturą, przez co przenoszą w szeroko pojęty
wymiar dyskursywny każdy tekst, w którym występują. Cecha ta czyni je szczególnie użytecznymi w
procesie kształtowania i rozwijania tłumaczeniowej kompetencji dyskursywnej w ramach zawodowego
kształcenia tłumaczy, co autorka postara się wykazać w swojej prezentacji, posługując się francuską nazwą
rejestru przedsiębiorców Registre du commerce et des sociétés jako egzemplifikacją przedmiotowej
kategorii terminów.
Karolina Waliszewska
UAM w Poznaniu, Instytut Filologii Germańskiej
Metafory akwatyczne wyrażające kryzys gospodarczy w dyskursie prasowym.
Analiza metafory kryzysu gospodarczego, przeprowadzona w oparciu o korpus tekstów prasowych
(przede wszystkim komentarzy i raportów gospodarczych), powinna dać dokładną odpowiedź na pytanie,
czy i jak istotny wpływ ma metafora akwatyczna na treść i percepcję tekstów prasowych opisujących
światowy kryzys gospodarczy oraz za pomocą jakich środków językowych metafora ta jest realizowana.
Artykuły prasowe są doskonałym przykładem funkcjonowania metafory w języku, ponieważ na bieżąco
relacjonują oraz oceniają obecną sytuację gospodarczą oraz potencjalne prognozy rozwoju.
Emilia Wojtczak
Uniwersytet Opolski, Wydział Filologiczny, Instytut Slawistyki
Składnia tekstów specjalistycznych (na przykładzie języka niemieckiego).
Obok leksyki składnia jest jednym z najbardziej charakterystycznych aspektów języka specjalistycznego,
odróżniających go od tzw. języka ogólnego. Często duże nasycenie terminologią, użycie wyrażeń
nominalnych i inne charakterystyczne dla języka fachowego cechy sprawiają, że jest on postrzegany jako
bardziej konkretny, precyzyjny i ekonomiczny. To odczucie umacnia jeszcze częstsze niż w języku ogólnym
używanie pewnych konstrukcji syntaktycznych, pozwalających z jednej strony na oszczędne
wykorzystanie środków leksykalnych, a z drugiej - nie obniżające potencjału informacyjnego tekstu, czyli
są to działania w myśl zasady: maksimum treści i minimum środków. W referacie podjęta zostanie próba
przedstawienia najważniejszych elementów składni niemieckiej, stosowanych szczególnie często w
językach fachowych, np. typy zdań, konstrukcje bezokolicznikowe, zdania przydawkowe, nominalizacja
itd. Rozważania kończą uwagi dotyczące dydaktyki nauczania języków fachowych, sugestie, jak można
wykorzystać wiedzę nt. właściwości składni niemieckiej w zoptymalizowaniu procesów przyswajania i
produkcji własnych tekstów fachowych.
15
Marta Woźnicka
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Germańskiej / Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
w Koninie, Wydział Filologiczny
Zur Herkunft und Entwicklung des Präteritummarkers.
Im Beitrag werden kurz die Hypothesen zur Herkunft des Präteritalsuffixes, das als markantes
Kennzeichen des markierten Tempus in der Gruppe der sog. schwachen Verben gilt, kommentiert. Im
weiteren Teil wird präsentiert, wie sich der Präteritummarker vom Gotischen bis zum Neuhochdeutschen
entwickelt hat, wobei der synchronen Betrachtung die diachrone Blickrichtung folgt. Das ganze Konzept
der Ermittlung basiert auf dem synchron konzipierten Modell von Józef Darski (1987; 22004).
16