ELASTYCZNE FORMY ZATRUDNIENIA Procesy zachodzące na

ELASTYCZNE FORMY ZATRUDNIENIA
Procesy zachodzące na rynku pracy
Wraz z procesem „dojrzewania”
rozwiniętych
rynków
pracy
możemy
zaobserwować stałą tendencję wskazującą na
coraz większe problemy pracodawców ze
znalezieniem
odpowiedniej
kadry,
w
szczególności
do
realizacji
wyspecjalizowanych zadań. Sytuacja taka
występuje zarówno w sferze przedsiębiorstw,
administracji jak i trzecim sektorze, a więc na
całym rynku pracy.
Bardzo szybki postęp zarówno
techniczny jak i technologiczny oraz
swobodny przepływ kapitału, ludzi i towarów
to
zjawiska,
które
wyciskają
swoje
bezpośrednie piętno na funkcjonowaniu
zakładów pracy i ich pracowników. Zjawiska
te wymuszają ciągłe dostosowywanie się do
wymagań rynku zarówno ze strony
pracowników (poszukujących pracy) jak i
pracodawców.
Należy zauważyć, że na funkcjonowanie
zakładów pracy i ich pracowników mają
wpływ także czynniki pozarynkowe takie jak:
 uregulowania prawne dotyczące między
innymi sposobu i zasad organizacji pracy
oraz funkcjonowania pracowników w
tychże zakładach,
 fiskalizm,
 koszty zabezpieczenia społecznego.
Czynniki te są domeną pracodawców czy też
samego organizmu jakim jest państwo. Po
stronie pracowników występuje dążność do
realizacji zamierzeń w życiu prywatnym, w
których to praca jest jedynie sposobem na
zdobycie środków do ich spełnienia. Mają oni
zwiększające się oczekiwania do korzystania z
efektów osiągniętych dzięki pracy i do
korzystania z nich właśnie w życiu
prywatnym. Występuje tu silne powiązanie
relacji
pomiędzy
trzema
stronami
pracownikiem, pracodawcą i państwem.
Pogodzenie tych stron wymaga coraz większej
elastyczności, aby relacje te mogły się
prawidłowo układać i aby nie dochodziło do
konfliktów czy upadków przedsiębiorstw.
Elastyczne zatrudnienie sprzyja przede
wszystkim
większym
możliwościom
dostosowywania gospodarki i rynku pracy do
zmieniających się trendów. Istotną rolę w
różnorodnych
formach
elastycznego
zatrudnienia
odgrywa
niewątpliwie
konieczność
zapewnienia
osobom
zatrudnionym bezpieczeństwa socjalnego
poprzez dostęp do systemów zabezpieczenia
społecznego.
Stan rynku pracy coraz częściej
pokazuje występujące braki w zasobach
pracowników
wykwalifikowanych,
szczególnie
tych,
z
wysokimi
umiejętnościach, odpowiadających potrzebom
pracodawcy.
Występujące
problemy
pracodawców z cenionymi pracownikami
wynikają nie tylko z wysokości zarobków, ale
również z samego środowiska pracy. Trzeba
przyjąć,
iż
pracodawca
najczęściej
zainteresowany jest np. dyspozycyjnością
pracownika przyjmując do wiadomości
wynikające z tego wyższe koszty. Sytuacja ta
może być spowodowana oczekiwaniami
klientów zmuszającymi pracodawców do
wydłużenia godzin pracy. Z drugiej strony
dużą rolę zaczyna odgrywać cała seria sytuacji
wynikających ze zobowiązań pracownika
wobec rodziny (opieka nad osobami
zależnymi).
Często
dochodzi
wtedy
do
wewnętrznych konfliktów u pracodawcy,
pomiędzy chęcią zmiany pracownika (
zatrudnienie
bardziej
dyspozycyjnego),
wytłumaczenia
mu
roli
nadrzędnej
wykonywanej pracy ( nad innymi celami
osobistymi) czy też wprowadzenie takich
rozwiązań w organizacji i realizacji jego
zadań, które to umożliwiłyby pogodzenie
obowiązków zawodowych z obowiązkami
rodzinnymi.
Z tego rodzaju zjawiskami mamy do
czynienia także na polskim rynku pracy. Wiele
firm wprowadza już nowe uregulowania do
regulaminów pracy, aby utrzymać związek z
pracownikami, w których już zainwestowali
znaczne środki.
Problem ten coraz częściej rozpatrywany jest
także na szczeblu ministerialnym . W marcu
2010 z inicjatywy MPiPS zorganizowano
konferencje "Polska dla rodziny - rodzina dla
Polski" na której to zwrócono uwagę, że
jednym z rozwiązań ułatwiających godzenie
pracy zawodowej z opieką nad dziećmi są
elastyczne formy zatrudnienia ( obecnie mało
wykorzystywane ).
Polskie rozwiązania prawne nie są
jeszcze w pełni przystosowane do modelowych
rozwiązań, ale na bazie już istniejących
przepisów, pracodawcy mogą wprowadzać
instrumenty
elastycznego
zatrudnienia.
Gwarantują one pracodawcy możliwość
pełnego
egzekwowania
obowiązków
pracowniczych, a pracownikom dają wszystkie
gwarancje wynikające z prawa pracy lub
innych uregulowań prawnych . Poprzez swoją
elastyczność dodatkowo umożliwiają pracę
osobom, które w tradycyjnych unormowaniach
nie podejmą pracy w ogóle, będą pracować bez
gwarancji pisemnych (na czarno) .
Można przyjąć, że pracodawcy i
pracownicy, poprzez stosowanie pewnych
(nielicznych) rozwiązań prawnych starają się z
jednej strony zapewnić sobie większą
stabilizację co zatrudnienia i poczucie
bezpieczeństwa, z drugiej zaś starają się
ograniczać koszty funkcjonowania i zwiększać
dochody. Analizując wady i zalety dla
pracowników i pracodawców widać wyraźnie,
że pracodawcy rezygnują ze stabilnej kadry
(zwiększają ryzyko utraty pracownika) na
rzecz zmniejszenia kosztów kadrowych
zakładu pracy. Z kolei pracownicy rezygnują z
poczucia stabilności i bezpieczeństwa na rzecz
większej swobody w decydowaniu o własnym
czasie i szansy na większe dochody.
Poszukiwanie optymalnego rozwiązania dla
współpracy
pomiędzy
pracodawcą,
a
pracownikiem jedynie poprzez pryzmat
rodzaju umowy jaką powinni podpisać będzie
zawsze konfliktogenne oraz nie będzie w pełni
satysfakcjonujące dla obu stron jednocześnie.
Istniejące bowiem, najczęściej stosowane
rozwiązania, z góry narzucają liczne
ograniczenia dla obu stron. Dzieje się tak
dlatego gdyż nie dokonuje się gruntownej
analizy w jaki sposób w danym przypadku
powinno się zorganizować pracę, a dopiero
potem do tego dostosowywać rodzaj umowy.
Na przykład pracodawcy i pracownicy nie
pamiętają (lub nie wiedzą), że w umowach
pozakodeksowych ( kodeks pracy) można
zawrzeć praktycznie te same elementy co w
umowie o pracę (a więc dać pracownikowi
poczucie stabilności) lecz o wiele swobodniej
je kształtując -inaczej mówiąc poprzez
odpowiednie sformułowanie umowy możemy
znacznie zwiększyć korzyści obu stron,
jednocześnie
ograniczając
wady
jakie
ujawniają się w nieodpowiednio dobranych
formach zatrudnienia. Aby takie podejście było
możliwe konieczne są co najmniej dwa
warunki do spełnienia:
 partnerskie podejście do rozwiązywania
problemów zatrudnieniowych,

umiejętność analizowania problemów
zatrudnieniowych
i
znajomość
przepisów prawnych.
Dzięki takiemu podejściu pracodawcy staną się
elastyczni w zatrudnianiu pracowników, a
pracownicy w podejmowaniu zatrudnienia.
W zagospodarowywaniu narastających
zasobów siły roboczej (zasobów pracy)
dominujące znaczenie odgrywa rynek - zasady
jego funkcjonowania. Inaczej mówiąc, sfera
kontroli wspomnianego zagospodarowywania
poddawana była w coraz szerszym zakresie
mechanizmowi rynkowemu. Oznacza to
stopniowe
ograniczanie
możliwości
oddziaływania (kontroli) przez jednostki (siłę
roboczą), organizacje i stowarzyszenia ludzi
pracy (w tym związki zawodowe) oraz
państwo i jego agencje, na organizację
zatrudnienia oraz sam proces pracy.
Wraz ze zmianami zachodzącymi na
rynku pracy zmienia się także znaczenie słowa
stabilizacja. Jak wykazuje coraz większa
fluktuacja i migracja na rynku pracy
przeciętnie człowiek 6 razy w ciągu życia
będzie zmieniał pracę. Coś takiego jak "etat"
na czas nieokreślony, który wydaje się że
chroni nasze miejsce zatrudnienia stanie się
prawdopodobnie iluzją. Patrząc na system ten
w sposób racjonalny musimy sobie zdawać
sprawę, iż rozwiązanie takiej umowy wbrew
pozorom jest proste i powoduje tylko i
wyłącznie niewielki wzrost kosztów po stronie
pracodawcy.
To świat stawia na kształcenie
ustawiczne i zmiany zawodów. To świat
stawia na elastyczne miejsca pracy i
zatrudnienie. Chcąc nie chcąc musimy się z
tym pogodzić i zdążyć dostosować swoje
oczekiwania do zmieniających się warunków
rynku pracy, zdając sobie sprawę z praw na
nim rządzących.