pobierz plik pdf

Anna Wołosik
KOBIETY W CZASACH
NAJDAWNIEJSZYCH
Jak wyglądało życie kobiet i mężczyzn przed
dziesiątkami tysięcy lat ? Kto zapewniał gromadzie
pożywienie i bezpieczne schronienie ?
Mężczyźni - brzmiała odpowiedź archeologów
i antropologów. Przez długi czas naukowcy
uważali, że to mężczyźni polujący na grubego
zwierza zapewniali przeżycie grupie. Kobiety
brzemienne, karmiące , opiekujące się dziećmi były
od nich całkowicie zależne. Zazwyczaj pozostawały
nieopodal obozowisk i gdy mężczyźni wracali z
mamutem mogły im ofiarować garść owoców albo
orzechów.
Czy jest to obraz prawdziwy ? Czy już u
zarania dziejów ustalił się znany nam i dziś podział
obowiązków uwarunkowany płcią ? Wielu
naukowców twierdzi, że nie. Wskazują oni, że
płody natury zebrane przez kobiety i dzieci
stanowiły większą część pożywienia grupy.
1
Dowodzą, że kobiety , tak jak mężczyżni polowały,
robiły narzędzia rozwijały plecionkarstwo i sztukę
tkacką. Były aktywne na wielu polach a
siłą,znaczeniem i wpływami dorównywały
mężczyznom
Dlaczego warto dociekać i rozważać jak
wyglądało życie kobiet w czasach najdawniejszych?
Wiedza o rzeczywistej roli kobiet w społeczności
epoki kamiennej może się przydać w dyskusjach
ze zwolennikami tradycyjnego społeczeństwa i
rodziny. Wielu z nich bowiem lubi powoływać się
na czasy najdawniejsze i przykladami stamtąd
zaczerpniętymi wyjaśniać i uzasadniać
współczesne nierówności i niesprawiedliwy
podział obowiązków między kobietą a mężczyzną.
Znając dokonania i styl życia kobiet w epoce
kamiennej można im wtedy wykazać, jak bardzo
się mylą.
KOBIETY W CZASACH NAJDAWNIEJSZYCH
W POSZUKIWANIU POCZĄTKÓW
RODZINY LUDZKIEJ
Pojawia się człowiek rozumny
Kiedy człowiek nauczył się mówić ?
Kiedy nauczył się odtwarzać w rzeźbie i
rysunku kształty ludzi i zwierząt ? Kiedy
po raz pierwszy dał wyraz takim
uczuciom jak strach przed śmiercią i żal
za tymi, którzy odeszli ? Słowem kiedy
człowiek nabył ludzkich zachowań ?
Naukowcy przypuszczają, iż nastąpiło
to między 100 a 10 tysiącami lat temu.
Dokonali tego przedstawiciele gatunku
nazywanego po łacinie homo sapiens
sapiens czyli człowiek rozumny właściwy.
My, ludzie współcześni, również należymy
do tego gatunku.
Homo sapiens pojawił się w Afryce
około 100 tysięcy lat temu i w ciągu
następnych kilkudziesięciu tysięcy lat
dotarł na wszystkie kontynenty. W
Europie pojawił się około 40 tysięcy lat
temu.
Homo sapiens odziedziczył wiele po
swoich przodkach, którzy zaludniali
ziemię od milionów lat. Poprzednicy
homo sapiens wprowadzili mięso do
swojej diety, ujarzmili ogień i budowali
proste schronienia. Tę wiedzę i te
umiejętności posiadał także homo
Malowidło zachowane w
północnej Afryce
opowiada o dniu
powszednim kobiet z
epoki kamiennej.
Kobiety zbierały owoce,
orzechy, jaja ptasie,
małże i mięczaki. Płody
natury zebrane przez
kobiety stanowiły
większą część całego
pożywienia grupy.
2
sapiens, ale nie poprzestał na tym.
Wprowadził do swojego życia zmiany,
które dały zdumiewające rezultaty i
przyspieszyły rozwój
ludzkości.Przyjrzyjmy się jak toczyło się
życie naszych bezpośrednich
praprzodków w epoce paleolitu.
Życie w epoce paleolitu
Nasi przodkowie byli wędrowcami.
Szli gromadą liczącą około 20-30 osób.
Przemierzali rozległe obszary, w
zależności od pory roku zatrzymując się
nieopodal tras wędrówek zwierząt lub na
skraju lasu, kiedy dojrzewały owoce. W
miejscach postoju zakładali swoje
obozowiska na dłużej. Chaty budowali z
kamienia, drewna, a także kości oraz skór
zwierząt. Czas spędzany w obozowisku
sprzyjał wzajemnej komunikacji między
ludźmi. Dzięki temu rozwijali oni
umiejętność posługiwania się mową.
Taką liczącą 20-30 osób grupę
utrzymującą się z tego co jej członkowie
znajda i upolują naukowcy nazywają
wspólnotą zbieracko-łowiecka. Takie
wspólnoty ciągle żyją na Ziemi przykład w
Afryce na pustyni Kalahari.
KOBIETY W CZASACH NAJDAWNIEJSZYCH
Zapewnieniem środków do życia
zajmowali się zarówno mężczyźni jak i
kobiety. Polowali przede wszystkim na
drobną zwierzynę, łowili też ryby i ptaki.
Tropienie i osaczanie grubego zwierza –
mamuta, lwa jaskiniowego, niedźwiedzia
było niebezpieczne i zdarzało się rzadko.
Na co dzień ludzie polowali na małe
zwierzęta jak króliki lub lisy. Zapewne
chwytali je w sieci, bo tak polując można
liczyć na duży łup przy stosunkowo
małym nakladzie czasu i energii. W
polowaniu z siecią współdziałali wszyscy:
mężczyźni i kobiety, dzieci i starsi.
Przeczesywali zarośla, naganiali
zwierzęta, zarzucali na nie sieć i
wyłapywali. Każdy miał swój udział w
sukcesie, ale największy kobiety, które
zbierały rośliny i z ich włókien splatały
sieci.
Na polowaniu, przy przygotowywaniu
żywności i przy budowie domostw, ludzie
Wenus z Brassempouy (Francja)
to najstarszy znany wizerunek
ludzkiej (kobiecej!) twarzy. Głowę
wyrzeźbiono w kawałku kła
mamuta, na 3.65 cm wysokim, i na
1.9 cm szerokim. Twarz, choć nie
ma ust a tylko zaznaczone brwi,
oczy i nos, jest harmonijna i
spokojna w wyrazie. Pionowe i
poziome nacięcia biegnące od
czubka głowy do ramion to
prawdopodobnie włosy, lub rodzaj
welonu bądż kapelusza.
Rzeżba jest realistyczna, ale rysy
twarzy i proporcje głowy nie
pozwalają - zdaniem naukowców
- powiązać kobiety z żadnym
znanym plemieniem. Kim była
Wenus z Brassempouy ? Do
jakiego rodu, plemienia należała ?
Zapewne już się tego nie
dowiemy.
3
ówcześni – tak jak ich przodkowie –
posługiwali się przede wszystkim
narzędziami wykonanymi z kamienia. Były
to jednak narzędzia znacznie
doskonalsze, niż te, których używali
ludzie w minionych tysiącleciach.
Rzemieślnicy wytwarzali noże, groty do
włóczni, skrobaczki do czyszczenia skór,
rylce do rzeźbienia, ostrza do pił, szydła
przebijaki i świdry. Nasi przodkowie
zaczęli także używać części zwierząt,
takich jak kości, rogi do wyrobu
delikatnych przedmiotów codziennego
użytku. Były to igły do szycia, haczyki i
wabiki na ryby, a także figurki ludzi i
zwierząt. Przedmioty te były
kunsztownie wykonane, ponieważ wśród
naszych przodków nie brakowało
artystów. Często tworzyli oni prawdziwe
dzieła sztuki.
FASHION MONTHLY 18 czerwca 2008
Wenus z Willendorfu, znaleziona w
1908 roku w Austrii wyrzeżbiona
została w kawałku wapienia około
27 000 lat temu. Figurka ma 11 cm
wysokości i swobodnie mieści się w
dłoni. Przedstawia nagą kobietę o
obfitych piersiach, biodrach i
brzuchu, z wyraźnie zaznaczonym
wzgórkiem łonowym.
Dlaczego artysta (artystka ?) tak
zniekształcił(a) postać kobiety,
uwydatniając pewne części ciała?
Być może nie jest to wizerunek
odzwierciedlający wygląd kobiet, ale
w sposób symboliczny ukazujący
ówczesne pojmowanie świata,
życia. Pełne ciało kobiety,
brzemienny brzuch, głeboko
osadzony pępek mogły
symbolizować więź między dającym
życie łonem, a podtrzymującą życie
Ziemią. Kobieta , a potem Bogini,
stawała się uosobieniem potężnych,
przenikających wszystko energii
życia
Wenus z epoki kamiennej
bóstwa,personifikacje życiodajnych sił
natury.
Paleoltyczni twórcy wykonywali też
Archeolodzy przypuszczają, że
figurki kobiet. Najczęściej rzeźbili
rzeżby kobiece przedstawiają Boską
płodne kobiety o pełnych piersiach i
Matkę, która w następnych tysiącleciach
biodrach, nierzadko cięzarne.
będzie czczona jako wielka bogini,
Zachowały się one do naszych czasów,
Matka Ziemia . Inni twierdzą, że figurki
na obszarze od Pirenejów po Syberię,
mogły pełnić rolę amuletów
odkrywane na dnie jaskiń, bądź
zapewniających bezpieczeństwo,
wydobywane z głębi ziemi, tam gdzie
pomyślność i obfitość gromadzie. W
przed dziesiątkami tysięcy lat były
owych czasach, kiedy ludzie głodowali
obozowiska. Figurki te uczeni nazwali
nie mogąc nic upolować , ani zebrać,
paleolitycznymi Wenus. Obecnie, około
obfite, pełne kształty kobiet
100 takich niewielkich, bo liczących od symbolizowały dostatek i wyrażały
4 do 25 cm figurek, wykonanych z
odwieczną tęsknotę ludzi za stanem
kamienia, kości, ceramiki znajduje się w sytości i obfitości.
muzeach i galeriach.
Większość naukowców przychyla
Zbyt mało wiemy o odległej
się do tych koncepcji, ale nie wszyscy.
przeszłości, aby ustalić, jakie znaczenie Jeden z brytyjskich archeologów na
miały figurki dla ich twórców. Być może
przykład uznał,ze niewielkie,mieszczące
paleolityczne Wenus to kobiece
się w dłoni figurki mogły być po prostu
zabawkami dla dzieci.
4
KOBIETY W CASACH NAJDAWNIEJSZYCH 18 czerwca
Wenus z Laussel
we wzniesionej prawej ręce trzyma róg
księzyca, lewą dłonią wskazuje na
wzgórek łonowy - bramę życia
Wenus z Dolní
Věstonice (Czechy)
jest datowana na
29000 - 25000 lat
temu. Figurka jest
najstarszą znaną
ceramiką na
świecie.
Wenus z Lespugue
(Francja)
Wenus z Kostenki
( Rosja )
5
KOBIETY W CASACH NAJDAWNIEJSZYCH
REWOLUCJA NEOLITYCZNA
ZMIENIA OBLICZE ŚWIATA
10 tysięcy lat temu klimat na ziemi
ocieplił się. Rozkwitły rośliny, pojawiła się
wielka obfitość zwierząt. Wraz z
poprawą warunków życia liczebność ludzi
zaczęła wzrastać. Liczne grupy ludzi
rywalizowały ze sobą o najbogatsze
tereny łowieckie. Ci, którzy mieli
ograniczony dostęp do zwierzyny łownej
zaczęli szukać nowej strategii
przetrwania, nowego sposobu
pozyskiwania żywności . Począwszy od 9
– 8 tysiąclecia przed naszą erą, w wielu
miejscach na świecie, niektóre grupy
porzuciły tradycyjny, myśliwsko- zbieracki
styl życia i rozpoczęły uprawę roślin, a
potem hodowlę zwierząt. Rozpoczęła się
kolejna epoka w dziejach człowieka,
zwana przez naukowców młodszą epoka
kamienia czyli neolitem.
Wędrujący dotąd ludzie zaczęli łączyć
się w osiadłe gromady, zajęte pracą na
roli. Zmiana trybu życia z wędrownego na
osiadły dała ludziom wiele korzyści. Życie
w dużej wspólnocie sprzyjało wymianie
nowych pomysłów, odkryć i wynalazków.
Ludzie udoskonalili techniki
produkowania narzędzi, nauczyli się
Widok Çatalhöyük
W Çatalhöyük domy,
w kształcie foremnych
pudełek stały blisko
siebie. Wysokie,
prawie pozbawione
otworów ściany
stanowiły zaporę dla
rabusiów i miały
chronić przed atakiem.
Wejście do wnętrza
domu prowadziło
drabiną przez drzwi na
II piętrze domu. W
każdym domu
znajdowały się –
przestronna izba,
kuchnia, magazyny i
spiżarnie . Ściany w
głównej izbie zdobiły
malowane postaci
ludzi i zwierząt, a także
głowy byków.
6
formować naczynia z gliny i wypalać je w
piecu, opanowali także podstawy tkactwa
i plecionkarstwa. Te innowacje - osiadły
tryb życia, rolnictwo i hodowla, początki
rzemiosła - wprowadzone przez
ówczesnych ludzi, naukowcy nazwali
rewolucją neolityczną. Słowo rewolucja
podkreśla jak głębokie i nieodwołalne
zmiany w trybie życia ludzi niosło
wprowadzenie rolnictwa.
Jak wyglądało codzienne życie
pierwszych rolników ?
W okresie neolitu przeciętne osady
były na ogół niewielkie, zamieszkałe przez
10-50 osób. Zdarzały się też osady
ludniejsze, w których mieszkały setki ludzi
jak na przykład w Çatalhöyük, mieście
założonym około roku 6 700 p. n. e w
Anatolii, na terenach dzisiejszej Turcji.
Miasto było jednym z cudów swojej
epoki. Życie w nim toczyło się w spokoju
i dobrobycie przez długie wieki.
Mieszkańcy Çatalhöyük uprawiali zboża,
owoce i warzywa, hodowali owce,
polowali na dziką zwierzynę. Miejscowi
rzemieślnicy wyrabiali gliniane naczynia,
KOBIETY W CASACH NAJDAWNIEJSZYCH
Wielka Matka – bogini z Çatalhöyük.
Mieszkańcy Çatalhöyük czcili siłę, potęgę i
płodność natury, która w ich
wyobrażeniach przybierała postać kobiety Wielkiej Matki zwanej tez Panią Wszystkich
Zwierząt.
U boku kobiety spokojnie stoją dwa dzikie
koty. W tamtych czasach często
przedstawiano kobiety i boginie w
otoczeniu zwierząt. Być może jest to
dowód na to, że dzieła udomowienia
zwierząt podjęły się przede wszystkim
kobiety, trzymając dzikie zwierzęta w
pobliżu domów i hodując młode.
Dwie kobiety zespolone w uścisku. Stauetka
marmurowa z Catal . Być może ludzie z
Çatalhöyük wywodzili swój ród i
przekazywali dziedzictwo, według linii
żeńskiej, od prababki, babki i matki.
Uczeni przypuszczają, że życie
poszczególnych rodzin koncentrowało się
wokół otoczonej autorytetem matki rodu, a
życie całej współnoty wokół królowejkapłanki.
Pod opieką Wielkiej Matki
koszyki, piękne tkaniny. Wśród rzemieślników
szczególnie ceniony był obsydian – czarne szkliwo
zbierane w okolicach wulkanu i wykorzystywane
do produkcji luster.
Wśród mieszkańców nikt nie wyróżniał się
zamożnością. Mieszkańcy Çatalhöyük razem
pracowali przy budowie domów, wycinaniu lasów,
uprawie i hodowli. Ich główną troską było dobro i
pomyślność całej wspólnoty.
7
Ludzie z Çatalhöyük wykonywali z gliny i
kamienia dziesiątki figurek ludzi i zwierząt. Wiele
rzeźb przedstawia kobiety, stojące i siedzące,
trzymające na rękach zwierzęta, a także
rodzące.W jakim celu je wykonywano ? Wielu
uczonych przypuszcza,że w Çatalhöyük , tak ja i w
innych osadach neolitycznych objawiła się ludziom
Bogini, przedstawiana jako Wielka Matka,
opiekunka i dawczyni życia. Płodność natury,żeńską
moc rodzenia wielbiono i otaczano czcią. Czy to
oznacza że w Çatalhöyük panował matriarchat
czyli ustrój społeczny, w którym władzę sprawują
kobiety ?
KOBIETY W CASACH NAJDAWNIEJSZYCH
Matriarchat
Termin matriarchat opisuje społeczeństwo, w
ktorym kobiety pełnią wiodącą rolę i podejmują
wszystkie ważne dla wspólnoty decyzje, a
matki otoczone są szczególną czcią.
Czy matriarchat funkcjonował w czasach
najdawniejszych, w paleolitycznej gromadzie i
w neolitycznych osadach, takich jak na
przykład Çatalhöyük ? Wśród uczonych nie ma
zgody. Twierdzącą odpowiedź na pytanie dali
Robert Graves w dziele Biała Bogini oraz Maria
Gimbutas w pracy The Civilization of the
Goddess. Większość naukowców uważa
jednak, że matriarchat jest mitem, pięknym
wyobrażeniem i w żadnej znanej z przeszłości
kulturze ani we współcześnie i stniejących
prostych społecznościach nie funkcjonuje.
Pozostaje jednak faktem,że istniały i istnieją
społeczeństwa, w których wlasność
rodzinna( a nawet władza) przekazywana jest w
linii żeńskiej od matki do córki. Uczeni nazwali
je społeczeństwami matrylinearnymi.
Znane są też społeczności, w których to nie
kobieta idzie do domu przyszłego męża, ale
mężczyzna osiada w domu rodziców panny
młodej i jest niejako przypisany do rodu i
współnoty swojej żony. Są to więc
społeczeństwa rządzące się zasadą określaną
przez naukowców jako matrylokalność.
8
KOBIETY W CASACH NAJDAWNIEJSZYCH
<
Taniec na cześć bogini Yemaya, czczonej w
Afryce, w Brazylii i na Kubie
Taniec w kręgu kobiet z indiańskiego
plemienia Hopi. Zdjęcie z 1879 roku
V
Wiedzy o żeńskich bóstwach
czasów najdawniejszych
dostarczają nam archeolodzy a
także antropolodzy współcześnie
uczestniczący w życiu prostych,
pierwotnych społeczności w
Afryce, Ameryce Południowej i
Australii
Dzięki antropologom znamy pieśni
jakie na cześć Matki Ziemi
śpiewają Indianie Hopi
Matko, czują Cię stopy moje
Matko, słyszę serce Twoje
heya heya heya heya heya heyheya heya heya heya hey-ooooh
9
KOBIETYWCZASACH NAJDAWNIEJSZYCH
ĆWICZENIA
Na całym
świecie
to kobiety są
mistrzyniami
w splataniu
mat,
koszyków
oraz tkaniu
dywanów,
narzut i
zasłon
Ćwiczenie 1
Natalie Angier to amerykańska dziennikarka, feministka,uhonorowana
Nagrodą Pulitzera za swoje artykuły popularnonaukowe dla “New York Times”.
O kobietach pisze z zaangażowaniem, kompetentnie i z poczuciem humoru.
Roztacza przed oczami czytelników wizje kobiecości wyzwolonej, aktywnej i
radosnej.
Poniższy artukuł zatytułowany “Futro na specjalne okazje a przepaska na
codzień.Moda epoki kamiennej.” opowiada o tym, jak przedsiębiorcze kobiety
epoki kamiennej rozwijały sztukę tkacką.
Przeczytaj artykuł i odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania:
I.
Uczeni cytowani w artykule, formułują tezę, że kobiety paleolitu
rozwijały sztukę tkacką. Jakie mają na to dowody ?
II.
Jakimi materiałami i technikami posługiwały się tkaczki epoki paleolitu ?
Jakie przedmioty codziennego użytku wykonywały ?
III. Co zdaniem badaczy nosi na głowie Wenus z Willendorfu?
IV. Co zdaniem uczonych przemawia za tym,że figurki Wenus były dziełem
kobiet?
10
KOBIETYCZASÓW NAJDAWNIEJSZYCH ĆWICZENIA
Futro na specjalne okazje,
a przepaska na codzień ?
Moda epoki kamiennej
napisała Natalie Angier
Wiele przemawia za tym, że kobiety paleolitu były przedsiębiorcze, a także
zręczne i biegłe w sztuce tkackiej, w o wiele większym stopniu niż
dotychczas sądzono.
Ach ta biedna kobieta jaskiniowa - współczująco kiwamy głową, myśląc o życiu w
czasach paleolitu, zwanych też epoką kamienia. Bidulka - o ile nikt nie dawał jej po głowie,
lub nie ciągnął za włosy, tkwiła, zgięta wpół przy ognisku,doglądając pieczeni z mamuta, za
jedyne okrycie mając brudne zwierzęce skóry.
Naiwne te wyobrażenia o marnym życiu kobiet czasów najdawniejszych można już
spokojnie wyrzucic na smietnik historii - radzą antropolodzy. Po analizie figurek
paleolitycznych Wenus, naukowcy twierdzą, że kobiety paleolitu były zręczne i biegłe w
rzemiośle plecionkarskim, w o wiele większym stopniu niż dotychczas sądzono. Wiele detali,
widniejących na figurkach pozwala sądzić, że kobiety już w paleolicie umiały z włókien
roślinnych pleść liny, sieci, koszyki a także tkać materie. Dysponowały więc pewnymi
umiejętnościami o tysiące lat wczesniej niż dotychczas sądzono.
Dzięki talentom tkackim, kobiety paleolitu mogły wytwarzać delikatne tkaniny i upinać je
na ciele w kuszacy i prowokacyjny sposób. Ich garderoba nie ograniczała się do - jak to ujęła
Olga Soffer, profesor antropologii na Uniwersytecie Illinois - cuchnących zwierzem okryć.
Piersi przesłaniały pasem materiału, długie paski tkanin upinały w talii bądź na biodrach, na
głowę wciągały kapelusz, lub zarzucały welon. Niektóre ich stroje były tak niewiarygodnie
wyrafinowane i niesamowite, jak te oferowane dziś przez Donne Karan albo Calvina Kleina,
zauważa prof. Soffer.
Archeolodzy i antropolodzy, zafascynowani figurkami paleolitycznych Wenus prowadzą
niekończące się spory na temat ich pochodzenia i przeznaczenia. Jedni uważają, że są to
fetysze płodności, inni, że to prehistoryczna pornografia, kolejni, że to zabawki dla dzieci.
Nakrycie glowy Wenus
z Willendorfu
przypomina koszyk.
Bylo splatane, tak jak i
dziś splata się koszyki.
Z głównego węzła
umieszczonego na
czubku promieniście
rozchodzą się luźno
przeplecione włókna.
Ow podobny do
koszyka kapelusz
został wyrzeźbiony z
wielką dbałością o
szczegóły. Rzeźbiarz
(rzeźbiarka?)
poświęcił(a) mu więcej
czasu i uwagi niż
pozostałym częściom
figurki. Być moze
dlatego, że figurka
służyła za wzór
osobom, które chciały
nauczyc się splatać
podobne kapeusze
11
KOBIETYCZASÓW NAJDAWNIEJSZYCH ĆWICZENIA
Niektórzy badacze zauważyli, że na wielu figurkach oprócz ekscytujących
anatomicznych szczegółów dostrzec można fragmenty ubrań.
“Uczeni wpatrywali się w te rzeżby przez lata, ale, co niefortunne, ich myśli biegły gdzie
indziej “ - pokpiwa doktor James M. Adovasio, archeolog i antropolog. Większość z nich nie
rozpoznała ubrań. Jeśli w ogóle coś zauważali, to żle to interpetowali, uznając na przykład
pasmo materiału opasujace biust, za tatuaż.
Badawcze od dawna zwracali uwagę na figurkę Wenus z Willendorfu, której pozbawioną
twarzy głowę w połowie pokrywają tajemnicze ni to zwoje, ni to loki. Przyjęło się uważać, że
to paleolityczna fryzura. Doktor Adovasio jest innego zdania i dowodzi, że to nakrycie głowy.
Doktor podkreśla, że kapelusz Wenus z Willendorfu wygląda tak, jak kapelusze ciągle
noszone na Jamaice. (...)
Rośliny dostarczają pożywienia, ale są też budulcem wykorzystywanym do wyrobu lin, sieci,
koszyków, tkanin. Ludzie paleolitu zapewne to spostrzegli i wykorzystywali w codziennym
życiu.Wykonywali kosze służace do przenoszenia, przechowywania żywności i do jej
gotowania. Splatali szelki, dzięki którym dziecko spało smacznie, przytulone do ciala matki,
nie przeszkadzając jej w pracy i w wędrówce. Budowali wnyki, czyli pulapki na drobną
zwierzynę. Inaczej mówiąc zapoczątkowali plecionkarstwo- najstarsze znane ludzkości
rzemiosło.
Zdaniem uczonych w plecionkarstwie przodowały kobiety, choć oczywiście mężczyźni
przyczyniali się do rozwoju tego rzemiosła konstruując sidła i wnyki. Dlaczego kobiety ? Skąd
to wiadomo?
Dowody na poparcie swoich tez uczeni znajdują we współcześnie prowadzonych
studiach międzykulturowych. Na całym świecie to kobiety są mistrzyniami w tkaniu
dywanów, narzut i zasłon, splataniu mat, koszyków. Obecnie zajęcia te, zwane potocznie
babską robotą nie przynoszą ani należytych dochodów, ani podziwu otoczenia. Według opinii
badaczy, przed tysiącami lat było inaczej. Zręczność w sztuce tkackiej podziwiano i
otaczano szacunkiem.
Na niektórych figurkach Wenus twórcy z niezwykłą starannością odwzorowywali nawet
splot włókien, po to , by pokazać biegłość i artyzm tkaczki. Nie ulega wątpliwości że ktoś,
kto zadawał sobie tyle trudu i wycinał w kamieniu poszczególne włókna, chciał uwiecznić
dzieło mistrzowskie i czyjeś niezwykłe umiejętności. W kamieniu wycina się to, co ważne, to,
co przynosi chwałę, co jest powodem do dumy.
Wenus z
Kostenki
Wieś Kostenki
jest połozona
na prawym
brzegu Donu,
nieopodal
Woroneża, w
centralnej
Rosji
12
KOBIETYCZASÓW NAJDAWNIEJSZYCH ĆWICZENIA
Paleolityczne Wenus zajmują w sztuce Zachodu wysokie miejsce, tuż obok malowideł
naskalnych z Lascaux i Altamiry. Kto je wyrzeźbił ? Od zawsze zakladano,że twórcami byli
męzczyźni. “Siedzieli przy ognisku, w kręgu i wycinali w kamieniu “puszyste “lale żartobliwie podsumowuje Olga Soffer. Czy tylko męskie ręce trzymały dłuto ? Nie zawsze.
Osoba wykonująca rzeźby wiedziała wiele o tkactwie. A więc, albo sama parała się tym
zajęciem, albo żyła ramię w ramię z kimś, kto tkactwo znał na wylot i mógł służyć radą i
wskazówkami. Istnieje więc możliwość,że to kobiety odwzorowywały w kamieniu swoje
własne wizerunki.
Kamienne , niezniszczalne Wenus przetrwały tysiąclecia, a paradoksalnie mogą wiele
opowiedzieć o tym co znikło, przepadło w otchlani dziejów, czyli o tkaninach. Doktor
Adovasio zwraca uwagę, że przytłaczająca większość wytworów rąk ludzkich wykonano z
surowców, które uległy rozkladowi. Szacuje się,że z minionych epok ma szansę przetrwać
nie więcej niż 5% przedmiotów.
Przez dziesiątki tysięcy lat w ziemi przetrwały przede wszystkim groty strzał i włóczni
oraz kamienne ostrza, dlatego też archeolodzy najwięcej mają do powiedzenia o ich
użytkownikach - łowcach czasu paleolitu. “Ciągle słuchamy o myśliwskich wyprawach
zdrowych młodych mężczyzn - zwraca uwagę doktor Adovasio - a nikt nie stara się ustalić,
jak wyglądało życie kobiet, dzieci, ludzi starych. Skupiamy uwagę na myślistwie, a pomijamy
inne działania, dzięki którym życie paleolitycznej gromady toczyło się pomyślnie podsumowuje doktor Adovasio.
Tkanina to rzecz nietrwała, szybko ulegająca rozkładowi.Najstarszy zachowany kawałek
tkaniny (kawałek sznura) liczy 19 tysięcy lat a więc został wykonany wiele tysięcy lat później
niż te z czasów paleolitu. Uczonym nie jest łatwo pisać o tkaninach paleolitycznych, o
czymś co już dawno uległo rozkladowi. Radzą sobie z problemem, szukając informacji
pośrednich. prowadząc badania porównawcze. Wynika z nich, że można początek sztuki
plecionkarstwa i tkactwa szacować na 40 000 lat przed naszą erą, a może nawet na
wcześniejsze lata.
Ludzie paleolitu zaczęli oswajać naturę na długo przed tym zanim ostatecznie porzucili
wędrowny tryb życia. Rośliną, którą najwcześniej się zainteresowali i włókna ktorej
wykorzystali była pokrzywa.” W opowieściach i baśniach pokrzywa pojawia się jako roślina o
magicznych właściwościach. W jednej z baśni braci Grimm, dziewczyna, ktorej dwóch braci
zostało zmienionych w łabędzie, musi utkać dla nich koszule z pokrzyw, aby przywrócić im
ludzką postać. Choć pięka ja palce, nie przerywa tkania.
Bracia Grimm nie odnotowali, że kiedy dziewczyna utkała koszule, to wzięła do ręki dłuto
i w kawałku kamienia wyrzeźbiła siebie.
źródło:
NY Times, 14 grudnia, 1999 roku
13
KOBIETYWCZASACH NAJDAWNIEJSZYCH
ĆWICZENIA
Wiele odkryć
umożliwiających
uprawę roli,
sporządzanie
potraw oraz
roślinnych
leków było
dziełem kobiet
Ćwiczenie 2
Czy przeżyłabyś w czasach paleolitu, wędrując z grupą kobiet?
Sądzisz zapewne,że przewyższasz pod każdym względem kobietę
epoki kamienia. Twoja wiedza jest ogromna, ale czy wytrzyma
konfrontację z wyzwaniem jakie stawia codzienne życie w
otoczeniu przyrody? Jakie są Twoje szanse na przeżycie w
otoczeniu setek roślin, z których jedne nadaja się do jedzenia , a
inne są trujące. Możesz to sprawdzić rozwiązując poniższy test.
Udziel prostych odpowiedzi TAK, NIE. Jeśli odpowiesz właściwie
na wszystkie pytania, przyroda nie ma przed tobą tajemnic.
14
1.
Trafiłaś nad Bałtyk.
Przy zejściu na plażę rośnie
bażyna czarna.
Zerwiesz jagody i poczęstujesz
najbliższych ?
TAK NIE
2.
Na brzegu lasu natrafiłaś na cisy
niewysokie drzewa szpilkowe,
obsypane czerwonymi jagodami.
Poczęstujesz się ?
TAK NIE
3.
Jest już jesień. Na łące nad
rzeką rośnie czernidłak
Zerwiesz go i upieczesz na
ogniu ?
TAK NIE
15
4.
Na piasku, nieopodal rzeki rośnie
brzoskiew.
Narwiesz liści i poczęstujesz
najbliższych ?
TAK NIE
5.
Na brzegu lasu , między
korzeniami sosny natrafiłaś na
babie uszy. Jadłaś juz takie
grzyby ?
TAK NIE
6.
Nad stawem rośnie żywokost
zwany też kosztywałem.
Narwiesz liści i zaniesiesz
babce, aby przyłożyła je na
swoje trudno gojące się
rany?
TAK NIE
16