wizerunek

wizerunek
wizerunek
Polski Indiana Jones
1Z_%85
9[J`RN TJŖMb TRNMbĵ LQXî
Y[cNc LQ`RU¢ LQLRJũ Kbî
J[LQNXUXPRNV o XMT[b`Jî
cJPRWRXWN Lb`RURcJLSN XMTXYb`Jî
\TJ[Kb cVJPJî \R¢ c TUž]`JVR
R M^LQJVR Y[cN\cũXĵLR +J[`WN
Y[cbPXMb 2WMRJWb 3XWN\J
YXK^McJũb `bXK[JŔWR¢ 4JYNU^\c
KRLc \Tß[cJWJ T^[]TJ R [N`XU`N[
TJŖMNV^ c WJ\ WRNXMũžLcWRN
TXSJ[cž \R¢ McRĵ c YX\]JLRž
McRNUWNPX J[LQNXUXPJ 3NMWJT
ĵ`RJ] `bT[NX`JWb Y[cNc 0NX[PNnJ
5^LJ\J VJ WRN`RNUN `\YßUWNPX
c [cNLcb`R\]ž Y[JLž J[LQNXUXPJ
?dWVZ b UPOYdX []ed[LOV` YL XTWTZY L]NSPZWZR ZOV]dbL NZĦ
NZ XZŇP MdÛ [Z]ÇbYdbLWYP e QTWXZbÙ L]VÙ []edXTP]eL Ned
ĦbTí_dX 2]LLWPX 1TWXd R]d V^TÙŇVT bdVZ]ed^_`UÙ L_]LVNdU
YZĦÛ kL]NSPZWZRTT []edRZOZbPUu L UPOYZNePĦYTP QLč^e`UÙ ZM]Le
_PU YL`VT ZR]LYTNeZYPU b _dNS []ed[LOVLNS _dWVZ OZ _PXL
_Çb L_]LVNdUYdNS e [`YV_` bTOePYTL XPOTÇb T TNS ZOMTZ]NÇb
BíO]`UÙN e [TWZ_PX []ePe RÙ^eNe []ZR]LXÇb _PWPbTedUYdNS
[]LbTP eLb^eP YL_VYTPXd ^Tí YL QTWXd OZ_dNeÙNP _LUPXYTN QL]L
ZYÇb V]bLbdNS ]d_`LčÇb 4YVÇb Ned _LUPXYTN >_ZYPSPYRP
?dWVZ WL_PX b [PčYT k^PeZY` ZRÇ]VZbPRZu []ePe PV]LY _PWP
bTeZ]L[]ePXVYTP[ZW^VTL]NSPZWZR[ZNSdWZYdYLOULVTXĦebd
NeLUYdXRWTYTLYdXRL]YVTPX
Potrzebna oprawa
BTeP]`YPV [ZW^VTPU L]NSPZWZRTT YTP UP^_ YLUWP[^ed 9TP _dWVZ eP
beRWíO` YL _Z ŇP YTP XZŇPXd [ZNSbLWTÛ ^Tí LYT bTPWVTXT [T]L
XTOLXTLYTR]ZMZbNLXT[PčYdXTečZ_L9TPXLVWÙ_b[`čL[PV
_LUPXYTN L L]NSPZWZR eLebdNeLU [ZeMLbTZYd UP^_ VL[PW`^eL
TMTNeLTYTP[]ed[ZXTYL[ZOŇLOYdXbeRWíOPXMZSL_P]LQTWXÇb
[]edRZOZbdNS5P^_YL`VZbNPX[T^eP[]LNPbUíedV`e]Ze`XTL
čdX_dWVZbUPRZbčL^YdXĦ]ZOZbT^V`T[]ZbLOeTbdVZ[LWT^VL
[ZONeL^V_Ç]dNSZOV]dbLOeTbYPNTPXYP[]ePML]bTPYTLeTPXT
VLbLčVT bd[LWZYPU RWTYd T VLXTPYTP :NedbTĦNTP OWL L]NSPZWZRL
b^ed^_VZ _Z XL ^PY^% []ePML]bTPYTL _Z [ZeZ^_LčZĦNT [LWPYT^V
M]dčd RWTYd _Z Q]LRXPY_d YLNedď b V_Ç]dNS VTPOdĦ RZ_ZbLYZ
LVLXTPYTP_ZYL]eíOeTLeV]ePXTPYTLV_Ç]dXTečL_bZĦNTÙYLbP_
OeT^TLUXZŇYLNTÙÛ^VÇ]dVZĦNTTO]PbYZ4b^ed^_VZ_ZXZRčZMd
wizerunek
MdÛ NTPVLbP OWL ebdVčPRZ 5LYL 6ZbLW^VTPRZ
ZO]ZMTYíTY_P]P^`UÙNPRZ^TíST^_Z]TÙROdMd`ed
^VLčZ ZO[ZbTPOYTÙ kZ[]Lbíu BÇbNeL^ e [Pb
YZĦNTÙ eYLWPŅWTMd ^Tí _LVŇP SZUYT ^[ZY^Z]ed
9L^`bL ^Tí UPOYLV [d_LYTP% ULV kZ[]LbTÛu _í
L]NSPZWZRTí kMPe VL[PW`^eL T ]PbZWbP]`u T MPe
PRT[^VTNS [T]LXTO* ,]NSPZWZRTL YL`VZbL MPe
VWÙ_bT[`čL[PV]LNePUYTPXZŇPQL^NdYZbLÛ9TP
UP^_ _Z []ZMWPX _dWVZ [ZW^VTPU L]NSPZWZRTT NSZÛ
OZ[TP]Z _P]Le ^_LYíčL b UPRZ ZMWTNe` EYLWPeTP
YTPZO[ZbTPOeTYTPUP^_čL_bPLWPeO]`RTPU^_]ZYd
YL^ePkZ[ÇŅYTPYTPu[ZebLWL[]edU]ePÛ^Tí
]ZebTÙeLYTZXbTYYdNSNeíĦNTLNSĦbTL_L
Angielskie wyprawy
i polskie twierdze
/ZM]dX[]edVčLOPXOZYLĦWLOZbLYTLUP^_
L]NSPZWZRTL M]d_dU^VL 6LŇOd V_Z NSZÛ
]LeZMPU]eLč^čLbYPM]d_dU^VTPkBd[]Lbd
bNeL^TPuLYRk?TXP?PLXuYLR]dbLYP
YTP[]eP]bLYTPZO$$]ZV``ĦbTLOLXTL
^ZMTPULVbLŇYÙTeL]LePXNTPVLbÙ[]LNí
bdVZY`UÙL]NSPZWZOed-ZSL_P]ZbTP[]Z
R]LX`[ZONeL^OYT^_L]LUÙ^TíZOV]dbLÛ
_LUPXYTNPULVŇPkebdNeLUYdNSu]edX^VTNS
[Z^TLOčZĦNTNedĦ]POYTZbTPNeYdNSZ[LN_b
9L ^`VNP^ kBd[]Lblu ^VčLOL ^Tí bTPWP
PWPXPY_Çb 5POYdX e YTNS []LbOZ[Z
OZMYTP YLUbLŇYTPU^edX ^Ù L]NSPZWZOed
4NS[ZOPUĦNTPOZ[]LNdZ_bL]_ZĦÛT[ZXd
^čZbZĦÛ Z]Le YTP^LXZbT_P [Z[L]_P YL`VZbÙ
bTPOeÙ _PZ]TP V_Ç]P [Z_]LQTÙ ZYT bd^Y`Û YL
[ZO^_LbTP NeL^PX YTPbTPWVTNS _dWVZ []eP^čLYPV
[]edNTÙRLUÙ bTOeÇb ULV XLRYP^
9TP^_P_d [ZW^VTNS L]NSPZWZRÇb [Z_]LQTÙNdNS
Z[ZbTLOLÛ Z ^bZUPU []LNd b ^[Z^ÇM NTPVLbd
T[]ed^_í[YdUP^_YTPbTPW`,]NSPZWZRTLYL`VZbL
b;ZW^NPUP^_OeTPOeTYÙ[]LbTPNLčVZbTNTPZOTeZ
WZbLYÙ ZO ^[ZčPNePď^_bL 4Y^_d_`_d ^_LUÙ ^Tí
[ZbZWT _bTP]OeLXT OZ V_Ç]dNS _dWVZ YTPWTNeYT
XLUÙOZ^_í[:NedbTĦNTP[]LNLYL`VZbLUP^_TNS
RčÇbYdX NPWPX UPOYLV XZŇP OZUĦÛ OZ ^d_`LNUT
VTPOd b^ed^Nd V_Ç]ed eYLUO`UÙ ^Tí [ZeL X`]LXT
k_bTP]OedueLVbP^_TZY`UÙ[Z_]ePMíUPUT^_YTPYTL
-Z NedXŇPUP^_ ^e_`VL OWL ^e_`VT*
9TP MPe eYLNePYTL [ZeZ^_LUP QLV_ eXYTPU^eL
YTL YLVčLOÇb QTYLY^ZbdNS [Lď^_bL YL YL`Ví
TV`W_`]í5P^__Z^[ZbZOZbLYPkTNSYTPbTPWVTXT
VZ]edĦNTLXT ^[ZčPNeYdXTu ,]NSPZWZRTL YTP UP^_
UPOdYÙ YL`VÙ V_Ç]L XZŇP MZ]dVLÛ ^Tí e _LVTXT
[]ZMWPXLXT 5POYLV UPU ^d_`LNUL b [Z]ÇbYLYT`
eOeTPOeTYLXTĦNT^čdXTbdOLUP^TíMdÛZ_dWPWP[
^eL Z TWP ULVZ YL`VL S`XLYT^_dNeYL YTP bdXLRL
LŇ _LV ^[PNULWT^_dNeYPU bTPOed T ZObZč`UP ^Tí OZ
YL^ePRZ OeTPOeTN_bL YL^ePU []eP^ečZĦNT T _ZŇ
^LXZĦNT ST^_Z]dNeYPU [ZUíÛ ULVŇP Neí^_Z [ZUL
bTLUÙNdNS ^Tí [ZONeL^ Od^V`^UT OZ_dNeÙNdNS keL
T[]ePNTbu`YTQTVLNUT 0`]Z[d
Muzealny PR
;Z_]ePMí[Z[`WL]deLNUTL]NSPZWZRTTb;ZW^NPULVZUPOYPe[TP]b^edNSTY^_d
_`NUT OZ^_]ePRčd X`ePL OWL V_Ç]dNS WTNeML ebTPOeLUÙNdNS UP^_ eLebdNeLU
k^MU_[Z PwQ`^Qv BdYTVL _Z eP ^[PNdQTNeYPU ]ZWT _dNS ZĦ]ZOVÇb V_Ç]P YTP
_dWVZ[]LN`UÙYL`VZbZLWP]ÇbYTPŇXLUÙeLeLOLYTPV^e_LčNTÛ,_]LVNdUYL
ZQP]_L NedWT bd^_Lbd WPVNUP X`ePLWYP Ned TX[]Ped [Z[`WL]YZYL`VZbP
[ZbZWT čLXTÙ ečP ^_P]PZ_d[d _dNS ZĦ]ZOVÇb bTOeTLYdNS ML]OeZ Neí^_Z
[]ePe[]deXL_eLV`]eZYdNSRLMWZ_TYTPe]Ze`XTLčdNSYL`VZbdNSZ[T^Çb
8`ePL_ZU`ŇYTP_dWVZXTPU^NLOZV_Ç]dNSYL`NedNTPWPYL^TčíNTÙRYÙR]Z
XLOdOeTPNTROeTPYTNePRZYTPbZWYZOZ_dVLÛLUPOdYÙL_]LVNUÙUP^_ĦWTeRL
YTP ^Tí b X`ePLWYdNS VL[NTLNS .Z]Le NeíĦNTPU ^Ù _Z TY^_d_`NUP e OZM]eP
^VZY^_]`ZbLYÙ ^_]L_PRTÙ [TL]ZbÙ V_Ç]PU
]PLWTeLNUL[ZebLWL[]edQTYLY^ZbdNSZR]L
YTNePYTLNS Z^TÙRYÙÛeLčZŇZYP NPWP
;= YL [Z_]ePMd YZbZNeP^YPU PO`VLNUT
L]NSPZWZRTNeYPUYTPXZŇPZR]LYTNeLÛ^TíOZ
WPVNUTX`ePLWYdNS]ÇŇYTÙNdNS^TíZO_]LOd
NdUYdNS eLUíÛ ^eVZWYdNS _dWVZ XTPU^NPX
TNS Z]RLYTeLNUT 8`^T eL[]Z[ZYZbLÛ YZbÙ
ULVZĦÛ T Z[TP]LÛ ^Tí YL LV_dbYdX `NeP^_
YTN_bTPROeTPb^ed^_VTPRZXZŇYLOZ_VYÙÛ
bdVZYLÛ ^LXPX` ^[]LbOeTÛ ULV OeTLčL
LYLbP_eP[^`Û>eNePRÇWYdX[]ed[LOVTPX
[Z[`WL]deLNUT L]NSPZWZRTT Z]RLYTeZbLYdX
[]ePe YTPV_Ç]P X`ePL ^Ù QP^_dYd L]NSP
ZWZRTNeYP []edNTÙRLUÙNP ZR]ZXYÙ WTNeMí
bTOeÇb ;Z[`WL]YZĦÛ 1P^_dY` ,]NSPZWZ
RTNeYPRZb-T^V`[TYTPNed1P^_TbLW`BTVTY
RÇb YL BZWTYTP UP^_ OZbZOPX YL _Z ŇP
[]eP^ečZĦÛ XZŇP MdÛ [ZVLeLYL b ^[Z^ÇM
NTPVLbdBL]^e_L_d[ZVLedeLMLbdwb^ed^_VZ_Z^[]LbTLŇP^_LUP^TíZYL
XYTPU_LUPXYTNeLML]OeTPU[]ed^_í[YLLNZeL_dXTOeTPwNTPVLbLBd^ZVL
Q]PVbPYNUL[ZONeL^QP^_dYÇbb^VLe`UPYL[Z_]ePMíZ]RLYTeLNUT_PRZ]ZOeLU`
TX[]PeV_Ç]PeLNedYLUÙbd[PčYTLÛYT^eí[ZXTíOedL_]LVNULXTZQP]ZbLYdXT
[]ePeZWM]edXTPX`W_T[WPV^dTNPY_]LSLYOWZbP
Potrzebę
popularyzacji
archeologii
w Polsce
jako jedne
z pierwszych
instytucji
dostrzegły
muzea
Po pierwsze – chronić dziedzictwo
;Z[`WL]deLNUL L]NSPZWZRTT _Z YTP _dWVZ [Z_]ePML eXTLY b TY^_d_`NULNS LWP
]ÇbYTPŇ [Z_]ePML eXTLY b YL^_LbTPYT` W`OeT T [ZULbTPYTP ^Tí [Z_]ePMd
[ZeYLbLYTL []eP^ečZĦNT Z]Le ZNS]ZYd UPU [ZeZ^_LčZĦNT B OZMTP OZXT
1Z_%85
b]eP^TPď[LŅOeTP]YTV
wizerunek
wizerunek
1Z_%85
Y`UÙNPU YZbZNeP^YPU _PNSYZWZRTT _]`OYZ UP^_ eYLWPŅÛ `eL^LOYTPYTP OWL
k[Zb]Z_Çb OZ []eP^ečZĦNTu ?dXNeL^PX ĦbTLOZXZĦÛ ST^_Z]dNeYL bTíV
^eZĦNT;ZWLVÇb^TíRLYLUOLWPUOZWPRPYOZ;TLĦNTP6ZčZOeTPU`BTPW`eYL^
eYL -T^V`[TY LWP `XTP^eNePYTP R]ZO`
b ULVTXĦ ^eP]^edX VZY_PVĦNTP ST^_Z
]dNeYdX UP^_ OWL bTíV^eZĦNT eLOL
YTPX YTPXZŇWTbdX OZ bdVZYLYTL
.ed YLOLW UP^_PĦXd ^[ZčPNePď^_bPX
b V_Ç]dX [LY`UP []ePVZYLYTP 5LYL
/č`RZ^eLeCAbTPV`ŇPeTPXTL^LXL
e ^TPMTP T [ZO b[čdbPX ^LXPU []ed
]ZOd RL]YVT]ZOeT*
-]LV ĦbTLOZXZĦNT [Z_]ePMd ZNS]ZYd
YLUOLbYTPU^ePRZ OeTPOeTN_bL UP^_
^eNePRÇWYTP bTOZNeYd b []ed[LOV`
[]ZbLOeZYdNS ]L_ZbYTNedNS MLOLď
bdVZ[LWT^VZbdNS 5LOÙN YZbZ bdM`
OZbLYÙL`_Z^_]LOÙ[]LbTPYTV_[ZeL
L]NSPZWZRLXT T TYbP^_Z]LXT YTP bTP
ŇP UP^eNeP []ePO []edRZ_ZbLYTPX
YLbTP]eNSYT bčLĦYTP _`_LU ZOV]d_Z
[ZeZ^_LčZĦNT bTPWVTPRZ NXPY_L]ed^VL
e 44 bTPV` [YP e MZRL_Z bd[Z^LŇZ
YdXTR]ZMLXTYLWPŇÙNPOZ[]edMd^eÇb
e OLWPVTPU >VLYOdYLbTT /WL_PRZ YLUML]OeTPU MZWP^YP eP_VYTíNTP ^Tí e []eP
^ečZĦNTÙ XLUÙ NT V_Ç]ed YL XTPU^NP M`OZbd bdM]LWT ^_LYZbT^VZ L]NSPZWZ
RTNeYP6Z^e_dTZ[ÇŅYTPYTLbdYTVLUÙNPe[Z_]ePMd[]eP[]ZbLOePYTL]L_Zb
YTNedNSMLOLďbdVZ[LWT^VZbdNSML]OeZ^edMVZeX`^eLUÙOZ`ĦbTLOZXTPYTL
^ZMTPbL]_ZĦNTb^ePWVTNS[ZeZ^_LčZĦNT[ZYL^edNS
[]eZOVLNS5POYLVYL^_í[`UP_ZOZ[TP]Zk[Z^_QLN
_`Xu8LčZV_ZeOLUP^ZMTP^[]Lbí[]ePO[ZOUí
NTPXOPNdeUTZM`OZbTPePbPY_`LWYPUXZŇWTbZĦNT
YL_VYTíNTL ^Tí YL kZbP ^LXZ]ZOYP RL]YVTu 9TP
MPe[ZbZO`[ZW^VTP[]LbZNS]ZYTL]NSPZWZRTNeYP
OZM]LV`W_`]d.SZOeT_`_LU[]ePNTPŇZYL^ePOeTP
OeTN_bZZW`OeTV_Ç]dŇdWT[]ePOYLXT
-LOLYTL L]NSPZWZRTNeYP YTP _dWVZ ]L_ZbYTNeP
_Z YL]eíOeTP L]NSPZWZRL eL [ZXZNÙ V_Ç]PRZ
ZOV]dbLZYQ]LRXPY_d`VčLOLYVTZYLebTPk[]eP
^ečZĦÛu5P^__Z]ÇbYTPŇUPOPYeNTPVLb^edNSPWP
XPY_ÇbUPRZ[]LNd9TPMPeeYLNePYTL[ZeZ^_LUP
QLV_ ŇP []LbTP b^ed^_VTP TYQZ]XLNUP L]NSPZWZ
RTNeYP b XPOTLNS OZ_dNeÙ bčLĦYTP bdVZ[LWT^V
L YTP Z[]LNZbLď YL`VZbdNS :OV]dbLYTP NeP
RZĦNZ[]ePe_d^TÙNPWL_WPŇLčZb`V]dNT`[ZebLWL
YLX [ZNe`Û O]P^eNe PXZNUT
4 NSZÛ OWL L]NSPZWZRL ZOV]d
bLYTP ^_LUP ^Tí e MTPRTPX NeL^`
]`_dYÙ OWL XTčZĦYTVL L]NSPZWZ
RTTUP^_[ZO^_LbÙUPRZ[L^UT/WL
YL`VZbNL bdVZ[LWT^VL _Z NeL^
[TPYTÙOeP T ZMZbTÙePV NZ]Le
]eLOeTPU [L^UL T []edUPXYZĦÛ
L OWL L]NSPZWZRLSZMMd^_d w
]ZXLY_dNeYd ^[Z^ÇM ^[íOeLYTL
NeL^`B;ZW^NPb[]ePNTbTPď
^_bTPOZV]LUÇbeLNSZOYTPUNeí
ĦNT 0`]Z[d bNTÙŇ YTPbTPW` UP^_
XTčZĦYTVÇbbZWZY_L]T`^ed MTZ
]ÙNdNS `OeTLč b []ZQP^UZYLW
YdNS bdVZ[LWT^VLNS L NZ]Le
bTíNPU [Z^e`VTbLNed ^VL]MÇb
V_Ç]ed e bdV]dbLNeLXT XP_LWT
[]eP^e`V`UÙ[ZWLTYT^eNeÙ_ZNZ
OWLYTNSYTPXLŇLOYPUbL]_ZĦNT
XL_P]TLWYPU L OWL L]NSPZWZRL
[]ePULbTLZR]ZXYÙbL]_ZĦÛYL`VZbÙ
EL^_LYLbTLUÙN ^Tí YLO ^d_`LNUÙ L]NSPZWZRTT
XZŇYL OZ^_]ePN [PbTPY [L]LOZV^ BTeP]`YPV
L]NSPZWZRTT b bdOLYT` [Z[`WL]YZYL`VZbdX
UP^_ OZ[TP]Z [ZbZWT M`OZbLYd []ePe TY^_d_`NUP
L]NSPZWZRTNeYP 4 NSZÛ NZ]Le bTíNPU ^Tí ]ZMT
[T^eP T Od^V`_`UP YL _PY _PXL_ _Z bNTÙŇ eOL
YTPXL]NSPZWZRÇbUP^__ZeLXLčZ4_`YL[Z_d
VLXd []ZMWPX 0O`VLNUL L]NSPZWZRTNeYL MíOeTP
]ZebTULYL_dWVZb_POdVTPOdMíOeTPYLYTÙeL[Z
_]ePMZbLYTP eP ^_]ZYd W`OeT E O]`RTPU ^_]ZYd
LMd MdčZ YL YTÙ eL[Z_]ePMZbLYTP W`OeTP X`^eÙ
MdÛ PO`VZbLYT L bTíN X`^eÙ XTPÛ ]ZeM`OeZYÙ
[Z_]ePMí[ZeYLbLYTL^bZUPRZOeTPOeTN_bL4YTP
NSZOeT_`_LUZeYLUZXZĦÛ[]edRÇO4YOTLYd5ZYP^L
BTeP]`YPV L]NSPZWZRTT X`^T ^_LÛ ^Tí L_]LVNdUYd
eL]ÇbYZOWLkebdVčdNSeULOLNedNSWPMLuULVTOWL
XPOTÇb5LV_Ze]ZMTÛ*?ZU`ŇeLOLYTPOWL^[PNUL
WT^_ÇbZO V]PZbLYTLbTeP]`YV`
Wystawy, lekcje
muzealne czy
imprezy popularnonaukowe powoli
łamią złe stereotypy
muzeów, widzianych
często przez pryzmat
zakurzonych gablot
i niezrozumiałych
opisów
Agnieszka Mączyńska
1Z_%85