STRÓJ BAMBEREK Z POZNANIA Do najbardziej

STRÓJ BAMBEREK Z POZNANIA
Do najbardziej wyjątkowych, niespotykanych w innych regionach ubiorów ludności wiejskiej w
Wielkopolsce należą uroczyste stroje poznańskich Bamberek. Potomkowie dawnych osadników,
przybyłych w XVIII w. z rejonu bawarskiego Bambergu, na terenach podpoznańskich wsi
wykształcili specyficzną formę kultury. Jej najbarwniejszym elementem jest kobiecy strój, od
podstaw ukształtowany w nowym polskim środowisku.
STRÓJ BISKUPIAŃSKI
Uroczysty strój biskupiański, nazywany także dzierżackim, jest najbardziej charakterystycznym
symbolem grupy regionalnej Biskupian – mieszkańców kilkunastu wsi południowej części powiatu
gostyńskiego. Stroje tej grupy używane są obecnie jedynie w czasie ważnych uroczystości
narodowych i kościelnych oraz przez zespoły regionalne na różnych pokazach i koncertach
folklorystycznych.
STRÓJ SZAMOTULSKI
Noszony był w czasie głównych uroczystości kościelnych i państwowych, stając się od wielu
pokoleń symbolem polskości. Najwcześniejszy opis tego stroju z 2 połowy XIX w. zawdzięczamy
Oskarowi Kolbergowi, który dokładnie opisał jego elementy. Ubiory codzienne – kobiece i męskie
– nie miały szczególnych elementów ozdobnych. Kobiety zakładały spódnice, gorsety, robocze
fartuchy, a na głowę chusty.
Mężczyźni do letnich prac polowych ubierali lniane spodnie w pionowe paski, białą koszulę oraz
kamizelkę z rękawami. Czasem na kamizelkę nakładano sięgający do kolan kaftan z czerwonego
sukna.
STRÓJ Z DĄBRÓWKI WIELKOPOLSKIEJ
Strój ten w najbogatszej formie przetrwał jedynie w Dąbrówce Wielkopolskiej oraz kilku
okolicznych wioskach. Ubiór nazywany jest także strojem międzyrzecko-babimojskirn lub ogólnie
strojem lubuskim. Strój ten przetrwał dzięki temu, że przez wiele pokoleń był świadectwem
polskości mieszkańców kilkunastu wiosek na zachodnim pograniczu Wielkopolski, Łużyc i
Brandenburgii.
Tańce:
FORMY OBERKOWE
To tańce o trójwymiarowym takcie ze swobodnie rozrzuconymi akcentami zaznaczonymi
przytupami, posiadają zróżnicowane struktury rytmiczne. Tę grupę tańców w Wielkopolsce
nazywano różnie: okrągły, równy, do koła, prędki czy gładki. Wszystkie one miały formę
regionalnych oberków, ale tej nazwy w Wielkopolsce nie używano.
Tańczono je parami , krokiem obrotowym, po obwodzie koła, półobrotami zmieniając kierunek
ruchu i obrotów. Różne były formy i sposoby wykonywania tych tańców w zależności od rejonu.
Najciekawsze wykonania tańców oberkowych wykształciły się na: Biskupiźnie, w Szamotulskim,
w okolicach Bukówca Górnego czy ziemi zbąszyńskiej a także w okolicach Środy i Kościana.
PRZODEK
To popularny, uroczysty taniec, tańczony powszechnie na weselach i zabawach. Początkowo nie
był osobnym tańcem o określonej formie muzycznej , a jedynie przodkowaniem w tańcu pary
płacącej graczom za taniec. Z czasem wykształcił się jako forma taneczna z ustalonymi krokami i
figurami tanecznymi. Podstawowym krokiem przodka jest krok chodzony, biegany lub obiegany w
parze; występują w nim także obroty (dookoła wspólnej osi). Różne są formy tańczenia przodka w
różnych regionach Wielkopolski. Tańczony był przez jedną parę „przodkującą” która taniec
zamawiała lub dla jej uhonorowania zamawiano, następnie do tańca włączały się inne pary, ale
zawsze prowadziła go para przodkująca.
„Para przodkująca tańczyła często przodka w miejscu, obrotami dookoła wspólnej osi, w trzymaniu
zamkniętym, przestępując z nogi na nogę (obracając się – jak mówiono – krokami „krokanymi”),
pozostali zaś tańczący chodzili lub biegali po obwodzie koła, przytupując lub tupiąc, trzymali się za
ręce, tworząc koło, bądź też stojąc w miejscu i wiwatując „służyli” parze przodkującej, tańczącej na
środku izby. Ten sposób tańczenia przodka był powszechny w całej Wielkopolsce” (Bobrowska ....)
WIATRAKI
Gwarowo nazywane też wiatroki, występowały jako tańce samodzielne towarzyskie, zespołowe i
figurowe w zachodniej Wielkopolsce – rejon Zbąszynia, Nowego Tomyśla i Dąbrówki
Wielkopolskiej. Tancerze poruszają się w parach, biegając lub obracając się po obwodzie koła. Inną
formą wiatraków jest taniec wykonywany w parze w miejscu - szybkie obroty pary dookoła własnej
osi. W rejonie Szamotuł czy Kościana wiatraki stanowią przyspieszone zakończenie jakiegoś tańca
np. wiwatów, kilkoma obrotami w parze.
WIWATY
Wiwaty – to najbardziej wielkopolskie tańce ludowe. Rozpoczynano nimi wesela i inne
uroczystości. Istniał cały szereg wiwatów opartych są na prostych formach ruchu, chodu, biegu,
chodo-biegu, krokach dosuwnych, dostawnych lub obrotowych, tzw. „krokanych”. Ich nazwy
pochodzą od początkowych słów pieśni, sytuacji lub miejscowości (Wiwat bratu mymu, wiwat
weselny, wiwat od Śmigla). Duża różnorodność wiwatów w Wielkopolsce zarówno w zakresie
form muzycznych jak i tanecznych wiąże się z różnymi okazjami przy których były wykonywane –
wesela, uroczystości czy zabawy. Tańczono je parami, pojedynczo lub w grupie. W różnych
regionach Wielkopolski miały też zróżnicowane kroki taneczne. Na południowych terenach
naszego regionu tempa wiwatów były szybsze natomiast na pozostałych terenach tj. w środkowej i
południowej Wielkopolsce, grane i tańczone były w tempach nieco wolniejszych i bardziej
zróżnicowanych. Wiwat często rozpoczynał pewien typowy cykl tańców charakterystyczny dla
danego regionu, np. na Biskupiźnie najpierw tańczono wiwata, po nim przodka, potem równego i
inne tańce.
Miejsca, które warto zobaczyć:
•
Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach - Oddział Muzeum Pierwszych
Piastów na Lednicy. Na obszarze ok. 21 ha znajduje się ok. 60 obiektów przeniesionych tu z
różnych regionów Wielkopolski.
•
Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią - Oddział Muzeum Okręgowego w Pile.
Gromadzi przykłady architektury ludowej z terenu Krajny, Pałuk, północnej Wielkopolski
oraz Puszczy Noteckiej.
•
Skansen Budownictwa Ludowego Zachodniej Wielkopolski w Wolsztynie - Oddział
Muzeum Regionalnego w Wolsztynie. Gromadzi przykłady architektury ludowej z XVIII i
XIX w. Teren objęty penetracją skansenu to pogranicze lubusko-wielkopolskie.
•
Skansen Etnograficzny w Russowie - Oddział Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej.
Prezentowane są w nim zabytki budownictwa ludowego związanego z regionem kaliskim.