Losy i znaczenie dziedzictwa kulturowego po klasztorach

MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA
Klasztor w nowej rzeczywistości (koniec XVIII – początek XX w.)
15–18 września 2016 r., Pelplin, Biblioteka Diecezjalna im. Biskupa Jana Bernarda Szlagi w
Pelplinie
(Konferencja jest ósmą z cyklu konferencji Klasztor w...)
ORGANIZATORZY:
Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego
Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Pelplińskiej
Biblioteka Diecezjalna im. Biskupa Jana Bernarda Szlagi w Pelplinie
Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego
Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego
Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR)
PATRONAT NAUKOWY:
Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na
Śląsku w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja (11H 11 021280) finansowanego w ramach
programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju
Humanistyki” w latach 2012–2016.
KOMITET ORGANIZACYJNY:
prof. Marek Derwich (Wrocław)
prof. Anna Pobóg-Lenartowicz (Opole)
ks. prof. Janusz Królikowski (Tarnów)
prof. Agata Mirek (Lublin)
ks. prof. Anastazy Nadolny (Pelplin)
o. prof. Roland Preis OFMCap (Lublin)
1
15 IX 2016 (czwartek)
Biblioteka Diecezjalna im. Bpa Jana Bernarda Szlagi w Pelplinie
830 Rejestracja uczestników
Aula Biblioteki Diecezjalnej im. Ks. Biskupa Jana Bernarda Szlagi
9 –9 Uroczyste otwarcie konferencji
00
10
I. Zagadnienia ogólne
910–930 Marek DERWICH (Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego), Klasztor w
nowej rzeczywistości w świetle dotychczasowych rezultatów realizacji projektu „Dziedzictwo
kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku
w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja
930–950 Marek DERWICH, Piotr PIĘTKOWSKI (Biuro Projektu we Wrocławiu), Stan prac nad
projektem „Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja” i jego
bazami danych
950–1010 Henryk GAPSKI (Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce,
Wydział Nauk Humanistycznych KUL), Geografia historyczna klasztorów na ziemiach
polskich. Wybrane zagadnienia
1010–1030 Dyskusja
1030–1100 Przerwa na kawę
II. Prawosławni i unici
11 –11 Antoni MIRONOWICZ (Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w
Białymstoku), Monastery prawosławne na dawnych ziemiach polskich pod zaborem
rosyjskim w latach 1795–1915
1120–1140 ks. Dariusz CIOŁKA (Wrocław), Bazylianie w dziele asymilacji unitów z kulturą
zachodnią i ich wkład w kontekst zachodzących zmian społeczno-kulturowych i politycznych
w XVIII–XIX
1140–1200 Beata LORENS (Instytut Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego), Bazylianie wobec
kasaty papieskiej oraz kasaty państwowej: podobieństwa i różnice
1200–1220 Dyskusja
1220–1250 Przerwa na kawę
00
20
III. W przededniu kasat
1250–1310 Piotr BOROŃ (Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach), Klasztory
reformatów na Górnym Śląsku wobec nowych wymogów władz pruskich, 1740–1810
1310–1330 Małgorzata PIÓRKOWSKA (Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych,
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), Działalność misyjna węgrowskich
franciszkanów-reformatów w parafii Stoczek Węgrowski w 1768 r.
1330–1350 Dorota MATYASZCZYK (Poznań), Władze zakonne i klasztorne, zakonnicy oraz
władze diecezjalne i księża w obliczu zapowiedzi kasat klasztorów w Wielkopolsce w
pierwszej połowie XIX w.
1350–1410 Dyskusja
1420–1520 Obiad (Refektarz Wyższego Seminarium Duchownego)
IV. Kasaty
15 –15 Rafał KUBICKI (Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego), Uwagi na temat
przebiegu i skutków kasat klasztorów w Prowincji Prusy Zachodnie do połowy XIX w.
30
2
50
1550–1610 Witalij ROSOWSKI (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) Wykaz
skasowanych kościołów i klasztorów diecezji kamienieckiej i łucko-żytomierskiej z 1917 r.
1610–1630 Maksymilian KUŚKA (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie; Archiwum i
Biblioteka OO. Bonifratrów w Cieszynie), Próba kasaty konwentu bonifratrów w Prudniku w
roku 1810 i późniejsza ekspansja zakonu na terenie Prus
1630–1650 Dyskusja
1650–1720 Przerwa na kawę
V. Podczas kasat
1720–1740 ks. bp Jan KOPIEC (Gliwice), Biskupi wrocławscy o zakonach w świetle
obowiązkowych relacji "ad limina Apostolorum" do Rzymu (w XIX w.)
1740–1800 o. Aleksander Krzysztof SITNIK OFM (Klasztor Bernardynów w Krakowie),
Strategie przetrwania stosowane przez bernardynów w okresie kasat
1800–1820 Jarmila KAŠPÁRKOVÁ (Katedra historie Univerzity Palackého v Olomouci),
Sekularizace nebo hledání nových cest? Klarisky v českých zemích a josefínské rušení jejich
klášterů [Sekularyzacja albo znalezienie nowych dróg rozwoju? Klaryski na ziemiach
czeskich a kasaty józefiński ich klasztorów
1820–1840 Dyskusja
1840–1900 Przerwa na kawę
1900–1920 Magdalena UJMA (Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego), Działalność
pedagogiczna klasztorów żeńskich Galicji w świetle korespondencji i pamiętników XVIII i
XIX w.
1920–1940 Magda WALTER-MAZUR (Instytut Muzykologii Wydziału Historycznego
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza), Przemiany praktyki muzycznej benedyktynek
sandomierskich w drugiej połowie XVIII i w XIX w.
1940–2000 Jolanta BYCZKOWSKA-SZTABA (Warszawa), Życie muzyczne w Pelplinie przed i po
kasacie opactwa cystersów
2000–2020 Katarzyna BŁOCH (doktorantka w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu), Ze
studiów nad relacjami klasztor a miasto Trzemeszno (XVIII–XX w.)
2020–2040 Dyskusja
2050 Uroczysta kolacja (Refektarz Wyższego Seminarium Duchownego)
3
16 IX 2016 (piątek)
Aula Biblioteki Diecezjalnej im. Ks. Biskupa Jana Bernarda Szlagi
VI. Po kasacie: losy księgozbiorów
900–920 Elżbieta BYLINA (Gabinet Starych Druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie,
Księgozbiory klasztorne w przeddzień kasaty 1819 r. w świetle starych druków zachowanych
w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie
920–940 Irena CIBOROWSKA-RYMAROWICZ (Ірина ЦІБОРОВСЬКА-РИМАРОВИЧ, Biblioteka
Narodowa Ukrainy im. W. Wernadskiego w Kijowie), Losy księgozbiorów kościelnych
guberni Wołyńskiej w świetle kasaty klasztorów katolickich 1832 r. w Rosyjskim imperium
940–1000 Agnieszka FRANCZYK-CEGŁA (Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu),
Losy książek z księgozbiorów ze skasowanych klasztorów na przykładzie egzemplarzy
znajdujących się w Ossolineum
1000–1020 Jolanta GWIOŹDZIK (Instytut Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w
Katowicach), Nowych tendencje w zakresie opracowywania księgozbiorów poklasztornych
1020–1040 Dyskusja
1040–1110 Przerwa na kawę
VII. Po kasacie: losy zabudowań i ich wyposażenie
1110–1130 Janusz HOCHLEITNER (Muzeum Zamkowe w Malborku), Dziedzictwo jezuickie na
zamku malborskim (do końca XIX w.)
1130–1150 Grzegorz WOLIŃSKI (Doktorant Wydziału Historii Uniwersytetu Gdańskiego), Losy
obiektów poklasztornych w wybranych miastach Pomorza Nadwiślańskiego (Świecie – Nowe
– Tczew)
1150–1210 Aleksander ANDRZEJEWSKI ((Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego),
Pokasacyjne zmiany w klasztorze dominikanów w Brześciu Kujawskim w świetle badań
archeologiczno-architektonicznych
V kontynuacja: Podczas kasat
12 –12 Rafał WITKOWSKI (Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w
Poznaniu), Dzieje kongregacji benedyktyńsko-cystersko-kartusko-kamedulskiej w zaborze
rosyjskim i próby ratowania podstaw życia zakonnego wobec polityki carskiej
1230–1250 Dyskusja
1300–1400 Obiad (Refektarz Wyższego Seminarium Duchownego)
10
30
VII kontynuacja. Po kasacie: losy zabudowań i ich wyposażenie
14 –14 Juliusz RACZKOWSKI (Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu), Adaptacja
elementów wyposażenia i wystrojów kościołów klasztornych ziemi chełmińskiej do nowych
potrzeb i funkcji w XIX w.
1430–1450 Janina DZIK (Kraków), Rola duchowieństwa w przechowaniu spuścizny kulturowej
na przykładzie opieki nad malowidłami ściennymi
1450–1510 Tomasz KOWALSKI (Zakład Historii Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej, Wydział
Sztuk Pięknych UMK w Toruniu), Pokasacyjne losy wizerunków łaskami słynących z
kościołów klasztornych diecezji płockiej
1510–1530 Dyskusja
1530–1600 Przerwa na kawę
10
4
30
VIII. Po kasacie: zakonnicy
1600–1620 Henryk GERLIC (Parafia św. Michała Archanioła w Gliwicach), Pod nadzorem
Wikariatu Generalnego. Śląscy zakonnicy po sekularyzacji
1620–1640 Andrzej BUCZYŁO (Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii
Nauk w Warszawie), Losy zakonników nieetatowego klasztoru bernardynów w Łukowie w
latach 1864–1867 w świetle materiałów z Archiwum Diecezjalnego w Siedlcach
1700–1720 Karol SEIDEL (Głogów), Cystersi przemęccy w momencie kasaty ich opactwa w
1836 r. i ich późniejsze losy
1720–1730 Dyskusja
1730–1800 Przerwa na kawę
IX. Pamięć
1800–1820 Cezary JASTRZĘBSKI (Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w
Kielcach), Skasowane klasztory na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” w latach 1859–1914
1820–1840 o. Marek GRUBKA OP (Klasztor dominikanów w Sandomierzu), Rola Bractwa
Różańcowego przy kościele św. Jakuba w Sandomierzu w zachowaniu pamięci o
dominikanach oraz przygotowaniu ich powrotu
XI. Nowe typy zgromadzeń zakonnych
18 –19 Waldemar ROZYNKOWSKI (Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu),
Powstanie i rozwój Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej
1900–1920 Dyskusja
1930 Kolacja (Refektarz Wyższego Seminarium Duchownego)
40
00
2100–2400 Udział w imprezach organizowanych w ramach XVIgo Jarmarku
Cysterskiego:
2100–2200 koncert zespołu Schola Gregoriana Oliviensis (Bazylika Katedralna w Pelplinie)
2300–2400 Nocne zwiedzanie opactwa pelplińskiego
5
17 IX 2016 (sobota)
Aula Biblioteki Diecezjalnej im. Ks. Biskupa Jana Bernarda Szlagi
X. Odbudowa życia zakonnego w nowej rzeczywistości
900–920 o. Roland PREJS OFMCap (Wydziała Teologiczny KUL), Przemiany prawne i
organizacyjne w życiu zakonnym w XIX wieku (do I wojny światowej)
920–940 ks. Robert KANTOR (Wydział Teologiczny Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w
Krakowie, Sekcja w Tarnowie), Powstawanie nowych zgromadzeń zakonnych oraz zarząd
nimi w zaborze austriackim po 1855 rok
940–1000 Agata MIREK (Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce,
Wydział Nauk Humanistycznych KUL), Bezhabitowe wspólnoty zakonne na ziemiach
polskich – geneza, rozwój i działalność
1000–1020 Dyskusja
1020–1040 Przerwa na kawę
1040–1100 ks. Janusz KRÓLIKOWSKI (Wydział Teologiczny Uniwersytetu Papieskiego Jana
Pawła II w Krakowie, Sekcja w Tarnowie), Działania Stolicy Apostolskiej na rzecz
odbudowania życia zakonnego w Kościele na przełomie XIX i XX w
1100–1120 Antoni MAZIARZ (Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego), Biskupi polscy wobec
powrotu benedyktynów
1120–1140 Tomasz GAŁWIACZEK (Instytut Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu),
Utworzenie placówki zakonnej oo. Jezuitów w wambierzyckim sanktuarium w latach 1945–
1946
1140–1200 Dyskusja
1200–1220 Przerwa na kawę
XI. Nowe typy zgromadzeń zakonnych
1220–1240 Agata MIREK (Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce,
Wydział Nauk Humanistycznych KUL), Dynamika powstawania żeńskich wspólnot
zakonnych na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX w.
1240–1300 s. Danuta KOZIEŁ CSFN (Archiwum Diecezjalnym w Kielcach), Wpływ kasat
zakonów na kształtowanie się Zgromadzenia Sióstr Nazaretanek jako przykład nowej fali
wspólnot zakonnych tworzonych po upadku Powstania Styczniowego
1300–1320 Ewelina Maria KOSTRZEWSKA (Instytut Historii Uniwersytet Łódzki), Arystokratka z
honorackiej wspólnoty. Cecylia hr Plater-Zyberkówna o sobie, kobietach i epoce przełomu
XIX i XX w.
1320–1340 Dyskusja i podsumowanie obrad and summing up of the conference
1350–1430 Obiad (Refektarz Wyższego Seminarium Duchownego)
1430 Zwiedzanie Pelplina (zaczynamy od katedry)
1930 Kolacja (Refektarz Wyższego Seminarium Duchownego)
6
18 IX 2016 (niedziela)
830–1830 OBJAZD NAUKOWY:
Pelplin (wyjazd o 830)
Kartuzy (1000–1130): zespół poklasztorny kartuzów
Żukowo (1150–1245): zespół poklasztorny norbertanek
Obiad / Lunch (1330–1430): „Zajazd pod Olivką”
Gdańsk-Oliwa (1440–1700): zespół poklasztorny cystersów
Powrót do Pelplina ok. 1830
7