Świat starożytnych Greków

II
Świat starożytnych
Greków
1
Początki cywilizacji greckiej
Według mitologii plemiona greckie miały pochodzić od różnych potomków Hellena.
Od jego syna Dorosa wywodzili się Dorowie, mówiący dialektem doryckim i zamieszkujący
w czasach historycznych na Peloponezie. Od drugiego syna Hellena – Ajolosa (Eola) – wzięli początek Eolowie, którzy posługiwali się dialektem eolskim, występującym na wyspie
Lesbos i niektórych skrawkach wybrzeża Azji Mniejszej. Od Jona, syna Ksutosa (trzeciego
z synów Hellena), pochodzili Jonowie. Ich dialekt rozpowszechniony był na licznych wyspach Morza Egejskiego (najważniejsza z nich to Samos) i przeważał na wybrzeżu małoazjatyckim. Obszary opanowane przez Jonów nazywano Jonią. Bratem Jona był według mitów
Achajos, od którego mieli pochodzić Achajowie, zamieszkujący w czasach historycznych
niewielką krainę na Peloponezie.
Dzisiejsza naukowa klasyfikacja dialektów starożytnego języka greckiego jest nieco inna, ale
jego zróżnicowanie odpowiada w pewnym stopniu obszarom zamieszkanym w starożytności przez wymienione plemiona.
www.wsip.com.pl
49
Czy wiesz, że...
do wielkiej rodziny ludów indoeuropejskich. Na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e.
w kilku kolejnych falach przybyli na południe Półwyspu Bałkańskiego. Według własnych legend (mitów, zob. s. 80) wszyscy wywodzili się od wspólnego przodka o imieniu
Hellen, stąd sami nazywali siebie Hellenami, a obszar, na którym mieszkali – Helladą.
Nazwę „Grecy” wprowadzili dopiero Rzymianie i z łaciny przeszła ona do języków nowożytnych (pochodziła od nazwy jednego z greckich plemion). Należy jednak pamiętać,
że w odniesieniu do starożytności pojęcie „Grecja” nie oznacza państwa (Hellenowie
nie stworzyli bowiem jednego organizmu państwowego), określa zaś jedynie obszary
zamieszkane przez Greków.
Starożytni Grecy mówili jednym językiem, ale
występowały w nim znacznie różniące się dialekty
Dialekt (gr. dialektos – mowa,
rozmowa) – regionalna od(język ten, z wieloma zmianami, przetrwał do dziś,
miana jakiegoś języka.
jednak starożytna greka bardzo różni się od współczesnego języka greckiego).
Dialekt
Starożytni Grecy – osadnictwo, nazwa, język. Starożytni Grecy należeli
Świat grecki w V–IV w. p.n.e.
Demokracja ateńska
10 STRATEGÓW
• Dowódcy
wojskowi,
wybierani
przez
zgromadzenie.
AREOPAG
• Skład – byli
archonci.
• Kompetencje:
sądy
w sprawach
o przelew krwi
i zabójstwo,
podpalenie,
otrucie lub
próbę otrucia.
ZGROMADZENIE LUDOWE
• Skład – wszyscy obywatele Aten.
• Kompetencje:
– wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju,
– decyzje w sprawach dotyczących polityki
wewnętrznej i zagranicznej,
– ostracyzm,
– sądy w niektórych sprawach politycznych,
– prawo inicjatywy ustawodawczej
przysługujące każdemu obywatelowi,
– kontrola urzędników (z możliwością
zdjęcia z urzędu).
RADA PIĘCIUSET
• Powoływana we wstępnych wyborach
i losowaniu.
• Dzieliła się na 10 zespołów (z których
każdy dyżurował przez 1/10 roku)
kierujących bieżącą polityką państwa.
• Kompetencje:
– ustalanie porządku obrad zgromadzenia,
– przygotowywanie wniosków pod obrady
zgromadzenia,
– zarządzanie finansami polis,
– bieżąca współpraca z urzędnikami.
SĄDY
• Skład – sędziowie powoływani przez losowanie.
• Kompetencje: wszystkie
przestępstwa z wyjątkiem
zabójstwa.
URZĘDNICY
• Wybierani lub wyłaniani
poprzez losowanie.
• Kompetencje:
– współpraca z Radą
Pięciuset,
– wykonywanie uchwał
zgromadzenia w zakresie
odpowiednim do kompetencji danego urzędu,
– przewodniczenie
trybunałom sądowym
w sprawach związanych
z zakresem działania
danego urzędnika.
wniosek złożony przez pojedynczego obywatela w omawianej właśnie sprawie. Prawo
głosu oznaczało w Atenach nie tylko możliwość głosowania nad wniesionym projektem
uchwały (jak w Sparcie), lecz także prawo do swobodnej wypowiedzi i zgłoszenia własnego projektu uchwały. Ateńczycy dbali o konsekwentne stosowanie zasady, że pełnia
władzy należy do ludu, złożonego z obywateli równych w swych prawach. Nie dbano przy
tym o kwalifikacje, nie zwracano uwagi na wykształcenie czy odpowiednie przygotowanie. Uważano, że każdy obywatel jest na równi z innymi zdolny do uczestnictwa w rządzeniu państwem. Ta sama zasada znalazła wyraz w organizacji sądownictwa. Nadal bowiem działał – powołany już przez Solona – sąd przysięgłych, zwany heliają (zob. s. 59),
którego członków początkowo losowano, potem, być może, zapisywano do niego wszystkich chętnych. By także najuboższym umożliwić udział w organach władzy, wprowadzono wynagrodzenie za uczestnictwo w pracach Rady Pięciuset oraz trybunałów sądowych,
a także za sprawowanie urzędów.
Specyficzną instytucją życia politycznego demokratycznych Aten był ostracyzm
(gr. ostrakon – skorupka). Raz do roku, na podstawie specjalnej uchwały zgromadzenia,
obywatele mogli skazać na wygnanie polityka, który ich zdaniem zagrażał ateńskiemu
ustrojowi. Głosowanie wyglądało w ten sposób, że każdy obecny na zgromadzeniu obywatel (musiało ich być przynajmniej 6 tys.) wpisywał na skorupce imię człowieka, którego uznawał za szkodliwego dla demokracji. Polityk, który zebrał najwięcej takich głosów,
zostawał wygnany z Aten na 10 lat.
www.wsip.com.pl
73
PRZYGOTUJ SIĘ DO MATURY
Zadanie 1. (2 pkt)
Wśród wymienionych pięciu faktów wskaż ten, który chronologicznie był pierwszy, i ten,
który był ostatni (wpisz cyfrę 1 przy pierwszym fakcie i cyfrę 5 przy ostatnim).
A. założenie Syrakuz, Tarentu i Neapolu przez Greków
B. podbój Persji przez Aleksandra Wielkiego
C. upadek cywilizacji mykeńskiej
D. zdobycie Knossos przez Greków ze stałego lądu
E. najazd Kserksesa na Grecję
Zadanie 2. (3 pkt)
Wpisz wymienione wydarzenia i zjawiska z dziejów starożytnych Greków do odpowiednich
rubryk tabeli.
A. wojna peloponeska, B. początki jońskiej filozofii przyrody, C. działalność Sokratesa, D. powstanie monarchii Seleukidów, E. działalność Peryklesa, F. spisanie praw przez
Drakona, G. początki filozofii stoickiej, H. twórczość Fidiasza, I. twórczość Homera, J. założenie Muzeum w Aleksandrii, K. założenie Akademii w Atenach, L. pierwsze igrzyska
w Olimpii, M. twórczość Sofoklesa, N. początek Wielkiej Kolonizacji
Epoka archaiczna
Epoka klasyczna
Epoka hellenistyczna
Zadanie 3. (1 pkt)
Dobierz właściwy tytuł do mapy.
A. Osadnictwo greckie w basenie
Morza Egejskiego,
VIII w. p.n.e.
B. Kolonie greckie
w VIII–VI w. p.n.e.
C. Państwa greckie w dobie
wojny peloponeskiej,
V w. p.n.e.
D. Państwa greckie w okresie
hellenistycznym, II w. p.n.e.
www.wsip.com.pl
101
Rzym i świat śródziemnomorski pod rzymskim panowaniem
„ Italia w V w. p.n.e.
„ Posługując się nazwami
rzek, mórz i gór, określ położenie siedzib Etrusków, Samnitów i Galów.
„ Wskaż obszary skolonizowane przez Greków w Italii
i na Sycylii.
Krainę położoną na północ od Lacjum – Etrurię – zamieszkiwali Etruskowie (dziś
obszar ten nosi nazwę Toskanii, w starożytności bowiem Etrusków nazywano także
Tuskami). Etruskowie to lud mało nam znany i dość tajemniczy. Już w czasach starożytnych niewiele wiedziano o ich historii i spierano się o ich pochodzenie (dziś niektórzy badacze przypuszczają, że mogli przybyć do Italii z Azji Mniejszej). Pomiędzy VIII
a III w. p.n.e. w Etrurii istniała pierwsza wielka cywilizacja italska. Miasta etruskie były
już w VIII w. p.n.e. – a więc wcześniej niż Rzym – ważnymi ośrodkami politycznymi
i kulturalnymi. Etruskowie utrzymywali żywe kontakty z Grekami, pod wpływem greckim rozwijała się nie tylko etruska sztuka i religia, lecz także organizacja społeczna
i polityczna miast-państw. Pod wpływem alfabetu greckiego ukształtowało się również
pismo Etrusków. Nie zawsze jednak rozumiemy treść pozostawionych przez nich napisów, gdyż język etruski jest nam słabo znany. Uczeni spierają się nawet o to, czy Etruskowie należeli do rodziny ludów indoeuropejskich (zapewne nie należeli).
108