Nr wniosku: 190999, nr raportu: 12858. Kierownik (z rap.): dr Rafał

Nr wniosku: 190999, nr raportu: 12858. Kierownik (z rap.): dr Rafał Quirini-Popławski
Badania podjęte w ramach realizacji projektu polegały przede wszystkim na kwerendzie bibliotecznej w Genui i SanktPetersburgu oraz kwerendzie archiwalnej w Genui. W dalszej kolejności zrealizowano szereg badań terenowych (Turcja,
Grecja, Cypr) na terenach, gdzie powstawały zjawiska artystyczne zbliżone do opisywanych w ramach projektu. Badania
doprowadziły do szeregu ciekawych wniosków i odkryć, które zostaną opublikowane w przygotowywanej do druku
książce (około 350 stron tekstu, blisko 500 stron z ilustracjami i bibliografią) w języku polskim, a następnie w jezyku
angielskim.
Sztuka kolonii genueńskich w późnośredniowiecznym Basenie Morza Czarnego była w istocie mało „genueńska”. Po
pierwsze przejmowanie wzorów urbanistycznych, architektonicznych oraz artystycznych z liguryjskiej metropolii miało w
istocie rzeczy ograniczony charakter, wynikający przede wszystkich z ram organizacyjnych i funkcjonalnych. Po drugie,
Genueńczycy przejęli na tych terenach wiele miejscowości o ukształtowanej topografii, a także liczne istniejące już
budowle, które były przez nich tylko częściowo przekształcone. Po trzecie – analiza zdecydowanej większości budowli
powstałych w koloniach genueńskich, a także przebadane źródła archiwalne wskazują na to, że faktycznymi ich
wykonawcami byli głównie budowniczowie greccy lub ormiańscy. Szczególnie ciekawe światło rzucają na to zjawisko
odkryte materiały archiwalne (Archivio di Stato w Genui) opisujące odbudowę fortyfikacji genueńskiej kolonii w Simisso
(dziś Samsun w Turcji) w latach dwudziestych XV w. przez grupę budowniczych greckich przysłanych przez genueńskie
władze Kaffy – kolonii genueńskiej na Krymie. Nawet kościoły łacińskie były budowane i dekorowane przez greckich i
ormiańskich budowniczych i artystów. Szczególnie charakterystyczne były pod tym względem największe kościoły Pery,
genueńskiej kolonii położonej koło Konstantynopola. Publikowane relacje podróżników z XVI-XVII w., a zwłaszcza
odkrycia nieznanych malowideł dokonane w 2013 r. w samym Konstantynopolu, wskazują, że posiadały one bogatą
dekorację malarską (freskową i mozaikową) wykonaną przez najlepsze warsztaty bizantyńskiej stolicy. Co ciekawe, w
przypadku obu kościołów nieistniejącego już zespołu franciszkańskiego dekorację mozaikową uzupełniały narracyjne
witraże.
Badania wykazały też dynamiczny rozwój sztuki ormiańskiej w koloniach genueńskich na Krymie. Co ciekawe, w
większej niż dotychczas sądzono mierze dotyczył on ormiańskich Katolików. Wyjątkowy charakter ma ogromny zespół
ormiańskich rękopisów iluminowanych z Krymu, liczący około pięciuset sztuk, z których duża część powstała w Kaffie w
XIV-XV w. Jest to najwiekszy zespół rękopisów iluminowanych powstałych w Średniowieczu w ramach Kościołów
Wschodnich w obrębie jednego regionu.