Obiektywne i subiektywne mierniki jakości życia Quality of Life

Quality of Life - identyfikacja potencjału i
zasobów Dolnego Śląska oraz wytyczenie
przyszłych kierunków rozwoju.
Badania metodami foresight.
Obiektywne i subiektywne mierniki
jakości życia
Cyprian Kozyra
Katedra Statystyki
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
9 grudnia 2016 r.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
1
Definicja koncepcyjna i operacyjna jakości życia
• Definicja koncepcyjna – co chcemy mierzyć i dlaczego (np. poziom warunków życia lub subiektywnego dobrostanu, by go podnosić)
• Definicja operacyjna – jak będziemy mierzyć (jakie wskaźniki opisują mierzoną cechę, np. wskaźniki realne wyposażenia gospodarstwa domowego, poziomu usług publicznych, wskaźniki ekonomiczne dochodów, wskaźniki subiektywne z badań ankietowych) • Nawet w definicjach obiektywnej QoL może być subiektywizm w uwypuklaniu znaczenia wybranych aspektów jakości życia lub w doborze wskaźników ją mierzących 2
Źródło: Model jakości życia w koncepcji rozwoju regionalnego, http://qol.ue.wroc.pl
3
Tezy prezentacji
• Jakość życia definiowana w obiektywny sposób jest łatwiejsza do mierzenia i w większym stopniu sterowalna przez politykę społeczną państwa lub samorządu
• Jakość życia definiowana w subiektywny sposób jest trudniejsza do mierzenia i mniejszym stopniu sterowalna przez politykę państwa lub samorządu.
4
Przykład pomiaru obiektywnej QoL
• Where‐to‐be‐born indeks opracowany przez brytyjskie czasopismo The Economist (wcześniej nazywany Quality‐of‐life index, w skrócie QLI):
Sytuacja materialna – PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu parytetu siły nabywczej. Zdrowie – średnia oczekiwana długość życia, w latach. Stabilność polityczna i bezpieczeństwo – ocena stabilności politycznej i bezpieczeństwa. Życie rodzinne – wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców), wyrażony w skali od 1 (najniższy wskaźnik rozwodów) do 5 (najwyższy). 5
Przykład pomiaru obiektywnej QoL
cd.
Życie wspólnotowe – zmienna ta otrzymuje wartość 1, jeśli kraj ma wysoki wskaźnik uczęszczania do kościoła albo członkostwa w związkach zawodowych; w przeciwnym razie zero. Klimat i geografia – szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między klimatami gorącym i zimnym. Bezpieczeństwo zatrudnienia – stopa bezrobocia, w procentach. Wolność polityczna – przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności). Równość płci – proporcje przeciętnych zarobków mężczyzn i kobiet, ostatnie dostępne dane. 6
Przykład pomiaru subiektywnego dobrostanu
• Skala zadowolenia z życia (SWLS) Eda Dienera
(na siedmiostopniowej skali odpowiedzi):
____W większości aspektów moje życie jest bliskie mojego ideału.
____Warunki mojego życia są doskonałe.
____Jestem zadowolony ze swojego życia.
____Jak dotąd osiągam ważne cele, których pragnę w życiu.
____Gdybym mógł jeszcze raz przeżyć swoje życie, prawie niczego bym nie zmienił.
7
Modele trójwymiarowe QoL
Trzy wymiary jakości życia często pojawiają się w wynikach badań (np. McGregor i Pouw 2016), choć są różnie nazywane
• 1) Materialny (ekonomiczny)
• 2) Relacyjny (społeczny)
• 3) Subiektywny (indywidualny)
Obiektywny charakter ma przede wszystkim wymiar materialny w przeciwieństwie do dwu pozostałych.
8
Korelacja pomiędzy obiektywną a subiektywną jakością życia
•
•
•
W badaniach empirycznych korelacja wychodzi dość niska (nawet w badaniach zdrowotnych), jedynie dla niskich poziomów obiektywnej jakości życia obserwuje się wyższą korelację, od pewnego poziomu obiektywnej jakości życia o zadowoleniu decydują inne czynniki dotyczące subiektywnej jakości życia.
Powiedzenie „Pieniądze szczęścia nie dają” dotyczy osób o spełnionych podstawowych potrzebach materialnych (co potwierdziło się m.in. w Diagnozie Społecznej), zatem subiektywna QoL jakoś zależy od obiektywnej QoL. Amerykański psycholog Ed Diener (zwany Dr. Happiness), twierdzi, że najważniejsza dla bycia szczęśliwym jest praca nad umiejętnościami społecznymi, bliskimi więzami interpersonalnymi oraz wsparciem społecznym. 9
Trudności w ocenie QoL
• Sytuacja materialna grup społecznych może się szybko zmienić (np. zasiłek 500+ poprawia sytuację finansową rodzin wielodzietnych), ale przyczyny biedy mogą być subiektywne (patrz Raport o biedzie Szlachetnej paczki ‐ samotność, nieprzystosowanie społeczne, choroba, nagłe nieszczęście typu śmierć bliskiego czy bezrobocie.
• Osoby wykluczone społecznie mogą się dopasowywać na różne sposoby do trudnej sytuacji (patrz np. reportaż w książce Tomasza Rakowskiego Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego o górnikach z wałbrzyskich biedaszybów świętujących Barbórkę)
10
Wnioski
• Praca nad poprawą jakości życia jest nieustannym zadaniem rządzących, choćby dlatego, że w demokracji to mieszkańcy decydują o przedłużeniu im mandatu, na co ma wpływ bardziej subiektywne zadowolenie z życia niż obiektywne warunki życia.
• Pomiar jakości życia w jej wymiarze subiektywnym i obiektywnym, identyfikacja tego, co najbardziej przeszkadza ludziom cieszyć się z życia jest ciągłym zadaniem badaczy, zarówno w rozwijaniu metodologii pomiaru QoL, jak i jego realizacji.
11
Literatura
1) Ostasiewicz W. (red.), 2004, Ocena i analiza jakości życia,
Wyd. UE we Wrocławiu.
2) Cummins R.A., 2000, Objective and Subjective Quality of Life:
An Interactive Model, Social Indicators Research, 52, s. 55-72.
3) Schulz W., 2000, Explaining Quality of Life - The Controversy
between Objective and Subjective Variables, EuReporting
Working Paper No. 10, Vienna.
4) McGregor J.A., Pouw N., 2016, Towards an economics of wellbeing, Cambridge Journal of Economics Advance Access
published October 24, 2016.
Dziękuję za uwagę!
12