Programu opieki nad

Transkrypt

Programu opieki nad

UCHWAŁA NR XXIII/192/2016
RADY POWIATU W POLICACH
z dnia 28 października 2016 r.
w sprawie przyjęcia
„Programu opieki nad zabytkami dla Powiatu Polickiego na lata 2016-2020”
Na podstawie art. 12 pkt 11 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r.
o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 814 i 1579) oraz art. 87 ust. 3 w związku
z ust. 1, 2 i 4 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 oraz z 2015 r. poz. 397, 774 i 1505) uchwala się, co następuje:
§ 1. Przyjmuje się „Program opieki nad zabytkami
na lata 2016-2020” stanowiący załącznik do uchwały.
dla
Powiatu
Polickiego
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu w Policach.
§ 3. Program, o którym mowa w § 1, podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym
Województwa Zachodniopomorskiego.
§ 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Uzasadnienie.
Projekt uchwały przedkłada Zarząd Powiatu w Policach w trybie § 21 ust. 1 pkt 1
Statutu Powiatu Polickiego (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2015 r. poz. 5579).
Przepisy art. 4 ust. 1 pkt 7 i art. 12 pkt 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie
powiatowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 814) stanowią odpowiednio m.in., że:
1) powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym
w zakresie kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
2) do wyłącznej właściwości rady powiatu należy podejmowanie uchwał w innych sprawach
zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady powiatu.
Z kolei w myśl przepisów art. 87 ust. 1-4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z późn. zm.):
1) zarząd powiatu sporządza na okres 4 lat powiatowy program opieki nad zabytkami;
2) program, o którym mowa w ust. 1, ma na celu, w szczególności:
a) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych,
wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju,
b) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego
i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody
i równowagi ekologicznej,
c) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu
ich zachowania,
d) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego,
e) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych,
turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi
środków finansowych na opiekę nad zabytkami,
f) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje
konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków,
g) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych
z opieką nad zabytkami;
3) powiatowy program opieki nad zabytkami przyjmuje rada powiatu, po uzyskaniu opinii
wojewódzkiego konserwatora zabytków;
4) program, o którym mowa w ust. 3, jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
„Program opieki nad zabytkami dla Powiatu Polickiego na lata 2016-2020” został
przesłany, pismem znak EK.4121.1.2016.MB z dnia 6 lipca 2016 r., do Wojewódzkiego
Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie z próbą o wydanie opinii. Pismem znak
ZN.5120.8.2016.KS z dnia 8 sierpnia 2016 r. Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator
Zabytków zaakceptował bez uwag przedłożony program.
W związku z powyższym zachodzi potrzeba podjęcia przez Radę Powiatu w Policach
uchwały w tej sprawie.
Podjęcie przez Radę Powiatu w Policach przedmiotowej uchwały nie rodzi dodatkowych
skutków finansowych dla budżetu Powiatu Polickiego.
Załącznik
do uchwały Nr XXIII/192/2016
Rady Powiatu w Policach
z dnia 28 października 2016 r.
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI
DLA POWIATU POLICKIEGO
NA LATA 2016 – 2020
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA POWIATU POLICKIEGO NA LATA 2016-2020
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP
4
1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI
NAD ZABYTKAMI
5
1.2. CEL OPRACOWANIA POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
5
2. UWARUNKOWANIA FORMALNO–PRAWNE, INSTYTUCJONALNE I PROGRAMOWE
FUNKCJONOWANIA OCHRONY ZABYTKÓW W POWIECIE POLICKIM
6
2.1. USTAWY REGULUJĄCE PROBLEMATYKĘ OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI 6
2.2. STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W SFERZE OCHRONY ZABYTKÓW
13
2.3. PROBLEMATYKA OCHRONY ZABYTKÓW W SYSTEMIE ZADAŃ STRATEGICZNYCH,
WYNIKAJĄCYCH Z KONCEPCJI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU
15
2.3.1. NAJWAŻNIEJSZE DLA POWIATOWEGO „PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI” USTALENIA
STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
15
2.3.2. RELACJE POWIATOWEGO „PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI” Z PLANEM
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
– WYCIĄG
15
2.3.3. NAJISTOTNIEJSZE DLA POWIATOWEGO „PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI”
USTALENIA „WOJEWÓDZKIEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA
1
2013-2017 DLA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO” – WYCIĄG
17
2.4. WEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA PRAWNE I PROGRAMOWE OCHRONY ZASOBÓW
DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO POWIATU POLICKIEGO
19
2.4.1. ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I WSPIERANIA TURYSTYKI
WYNIKAJĄCE ZE „STRATEGII ROZWOJU POWIATU POLICKIEGO DO 2020 r. ”
– WYCIĄG
19
3. DZIEDZICTWO KULTUROWE POWIATU POLICKIEGO
20
3.1. RYS HISTORYCZNY
20
3.2. ZASOBY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POWIATU POLICKIEGO
3.2.1. NAJCENNIEJSZE ZABYTKI POWIATU POLICKIEGO
23
23
3.2.2. WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH Z TERENU POWIATU POLICKIEGO
WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
35
3.2.3. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE
39
3.2.4 MUZEUM
40
4. ANALIZA STRATEGICZNA SWOT
42
5. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA W ZAKRESIE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
NA LATA 2016 – 2020 DLA POWIATU POLICKIEGO
44
5.1. WSTĘP
44
5.2. CELE STRATEGICZNE
45
1
Wojewódzki program opieki nad zabytkami na lata 2013-2017 dla województwa zachodniopomorskiego, Szczecin,
styczeń 2013.
2
5.3. TABELA - CELE I DZIAŁANIA USTALONE W PROGRAMIE OPIEKI NAD ZABYTKAMI
DLA POWIATU POLICKIEGO NA LATA 2016 – 2020 (WRAZ Z TERMINARZEM)
45
5.4. MONITORING REALIZACJI POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
50
5.5. INSTRUMENTARIUM POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
50
5.5.1. INSTRUMENTY PRAWNE
50
5.5.2. INSTRUMENTY KOORDYNACJI
51
5.5.3. INSTRUMENTY FINANSOWE
51
5.5.4. INSTRUMENTY SPOŁECZNE
51
5.5.5. INSTRUMENTY KONTROLNE
52
3
1. WSTĘP
Powiat Policki leży w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, między
Zalewem Szczecińskim, Odrą oraz granicą z Niemcami. Sąsiaduje z powiatem gryfińskim
i goleniowskim oraz Miastem Szczecinem, a przez granicę polsko-niemiecką z krajami
związkowymi Meklemburgią-Pomorzem Przednim i Brandenburgią. Obejmuje tereny czterech
gmin: Kołbaskowo, Dobra, Police i Nowe Warpno. Obszar powiatu osiąga 665 kilometrów
kwadratowych, a jego ludność około 75 tysięcy mieszkańców.
Przez powiat policki przebiega autostrada A6 łącząca Berlin ze Szczecinem, a na granicy
z Niemcami działa pięć drogowych przejść granicznych: Rosówek - Rosow, Kołbaskowo Pomellen, Lubieszyn - Linken, Dobieszczyn - Hindersee oraz Warnik - Ladenthin. Zarówno Powiat
Policki, jak i gminy wchodzące w jego skład należą do Euroregionu Pomerania grupującego, oprócz
polskich samorządów, także samorządy z Meklemburgii-Pomorza Przedniego i Brandenburgii.
Powiat położony jest na Równinie Wkrzańskiej i na Wzniesieniach Szczecińskich nad Doliną
Dolnej Odry. Obejmuje Puszczę Wkrzańską z Rezerwatem Świdwie. Niezwykle atrakcyjny
krajobraz, cenne zabytki oraz sąsiedztwo Szczecina i długa granica z Niemcami stwarzają dobre
warunki do rozwoju turystyki. Powiat policki we współpracy z gminami wchodzącymi w jego obręb
powinien dążyć do zwiększania swojej atrakcyjności turystycznej, powinien stwarzać warunki
umożliwiające ochronę obiektów zabytkowych. Sprzyjać temu będzie zachowanie najcenniejszych
elementów krajobrazu przyrodniczego i kulturowego oraz ukierunkowanie rozwoju przestrzennego
zgodne z zasadą dobrej kontynuacji.
4
1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI
NAD ZABYTKAMI
I. Rozstrzygnięcia ustawowe:
a) Art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50,
poz. 362, Nr 126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394, z 2009 r. Nr 31, poz. 206, Nr 97, poz. 804,
z 2010 r. Nr 75, poz. 474, Nr 130, poz. 871.).
W artykule tym znajdujemy:
Ust. 1: Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4
lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami.
Ust. 3: Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio
sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora
zabytków.
Ust. 4: Programy, o których mowa w ust. 3, są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Ust. 5: Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta)
sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa,
radzie powiatu lub radzie gminy.
1.2. CEL OPRACOWANIA POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Powiatowy program opieki nad zabytkami służy poprawie stanu zachowania środowiska
kulturowego. Ustala się w nim rozwiązania organizacyjne i finansowe, jak również edukacyjne i
wychowawcze, które mają doprowadzić do osiągnięcia tego celu.
Zgodnie z art. 85 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (Dz. U. Nr 163 poz. 1568): W krajowym programie ochrony zabytków i opieki nad
zabytkami określa się, w szczególności cele i kierunki działań oraz zadania w zakresie ochrony
zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposób finansowania planowanych działań, a także
harmonogram ich realizacji.
Ustawa precyzuje cele sporządzania programów opieki nad zabytkami w art. 87:
5
1. Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat
odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami.
2. Programy, o których mowa w ust. 1, mają na celu, w szczególności:
1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających
z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;
2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa
archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;
3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich
zachowania;
4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;
5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych,
turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków
finansowych na opiekę nad zabytkami;
6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe
związane z wykorzystaniem tych zabytków;
7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad
zabytkami.
2. UWARUNKOWANIA
I
PROGRAMOWE
FORMALNO–PRAWNE,
FUNKCJONOWANIA
INSTYTUCJONALNE
OCHRONY
ZABYTKÓW
W POWIECIE POLICKIM
2.1. USTAWY REGULUJĄCE PROBLEMATYKĘ OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD
ZABYTKAMI
1) ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r.
Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362, Nr
126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394, z 2009 r. Nr 31, poz. 206, Nr 97, poz. 804, z 2010 r.
Nr 75, poz. 474, Nr 130, poz. 871.),
2) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2003 r. Nr 62 poz.
627 z późn. zm., t.j. – Dz. U. 2013 nr 0 poz. 1232),
6
3) ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 nr 92 poz. 880 z późn.
zm., t.j. – Dz. U. 2013 nr 0 poz. 627),
4) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 1997 nr 115 poz.
741 z późn. zm., t.j. – Dz. U. 2010 nr 102 poz. 651),
5) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003
Nr 80 poz. 717 z późn. zm., t.j. – Dz.U. 2012 nr 0 poz. 647),
6) ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku – prawo budowlane (Dz. U. 1994 nr 89 poz. 414 z późn. zm., t.j.
– Dz. U. 2013 nr 0 poz. 1409),
7) ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
(Dz. U. 1991 nr 114 poz. 493 z późn. zm., t.j. - Dz. U. 2012 poz. 406),
8) ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z
2003 r. nr 96, poz. 873 z późn. zm., t.j. – Dz. U. 2010 nr 234 poz. 1536).
Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach określone zostały w
ustawach:
1) Ustawa z dnia 21 listopada 1996 roku o muzeach (Dz. U. z 1997 roku, Nr 5, poz. 24 z późn. zm.,
t.j. – Dz. U. 2012 nr 0 poz. 987),
2) Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. 1997 nr 85 poz. 539 z późn. zm., t.j. –
Dz.U. 2012 nr 0 poz. 642).
Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy:
1) ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz.U. 1983 nr
38 poz. 173 z późn. zm., t.j. – Dz.U. 2011 nr 123 poz. 698).
W myśl art. 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem jest:
nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub zawiązane z jego
działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie
społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Zgodnie z art. 4 niniejszej ustawy:
Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej
działań mających na celu:
2) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe
zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;
3) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;
4) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;
5) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;
6) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
7
7) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy
kształtowaniu środowiska.
Natomiast w art. 6 stwierdza się, że:
1. ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:
1) zabytki nieruchome będące w szczególności:
a) krajobrazami kulturowymi,
b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,
c) dziełami architektury i budownictwa,
d) dziełami budownictwa obronnego,
e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi,
f) cmentarzami,
g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,
h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji.
2) zabytki ruchome będące w szczególności:
a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej,
b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według
koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje,
c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami,
pieczęciami, odznakami, medalami i orderami,
d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami
i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych
form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego,
e) materiałami bibliotecznymi, których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach,
f) instrumentami muzycznymi,
g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi,
h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości
lub instytucji,
3) zabytki archeologiczne będące w szczególności:
a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
b) cmentarzyskami,
c) kurhanami
d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu
budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.
8
Formy ochrony zabytków określa art. 7:
1) wpis do rejestru zabytków,
2) uznanie za pomnik historii,
3) utworzenie parku kulturowego,
4) ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o
ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o
zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub
decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.
Art. 18:
1. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów
zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania
przestrzennego
powiatu,
strategii
rozwoju
gmin,
studiów
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.
2. W koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust.1, w szczególności:
1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków,
3) zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak
najlepszego stanu,
4) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniając opiekę nad
zabytkami.
Art.. 21:
Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzenia programów opieki nad zabytkami przez
województwa, powiaty i gminy.
Art. 22:
1. Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru kart
ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków.
2. Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart
ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa.
3. Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego nie wpisanego do rejestru do wojewódzkiej
ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku.
4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart
adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy.
9
5. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte:
1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru;
2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków;
3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta)
w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
6. Właściwy dyrektor urzędu morskiego prowadzi ewidencję zabytków znajdujących się na polskich
obszarach morskich w formie zbioru kart ewidencyjnych.
Art. 89
Organami ochrony zabytków są:
1) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w
imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny
Konserwator Zabytków;
2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje
wojewódzki konserwator zabytków.
W art. 91 ust. 4 sprecyzowane są zadania, które wykonywać będzie wojewódzki konserwator
97 zabytków. Są to w szczególności:
1) realizacja zadań wynikających z krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
2) sporządzanie, w ramach przyznanych środków budżetowych, planów finansowania ochrony
zabytków i opieki nad zabytkami,
3) prowadzenie rejestru o wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz gromadzenie dokumentacji w tym
zakresie,
4) wydawanie, zgodnie w właściwością, decyzji, postanowień i zaświadczeń w sprawach
określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych,
5) sprawowanie
nadzoru
nad
prawidłowością
prowadzonych
badań
konserwatorskich,
architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i innych
działań przy zabytkach oraz badań archeologicznych,
6) organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie ochrony zabytków i opieki
7) nad zabytkami,
8) opracowywanie wojewódzkich planów ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego
i sytuacji kryzysowych oraz koordynacja działań przy realizacji tych planów,
9) upowszechnianie wiedzy o zabytkach,
10) współpraca z innymi organami administracji publicznej w sprawach ochrony zabytków.
10
W Art. 102. określone zostały zadania społecznego opiekuna zabytków
1. Społeczni opiekunowie zabytków podejmują działania związane z zachowaniem wartości
zabytków i utrzymaniem ich w jak najlepszym stanie oraz upowszechniają wiedzę o zabytkach.
2. Społeczny opiekun zabytków współdziała z wojewódzkim konserwatorem zabytków i starostą w
sprawach ochrony zabytków i opieki nad tymi zabytkami.
3. Społecznym opiekunem zabytków może być osoba, która posiada pełną zdolność do czynności
prawnych, nie była karana za przestępstwa popełnione umyślnie oraz posiada wiedzę w zakresie
ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
4. Zadania społecznego opiekuna zabytków może wykonywać również osoba prawna lub inna
jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.
W Art. 103. określony został sposób ustanowienia społecznego opiekuna zabytków
1. Społecznego opiekuna zabytków ustanawia, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków,
starosta właściwy dla miejsca zamieszkania (siedziby) kandydata na społecznego opiekuna zabytków.
2. Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków starosta cofa ustanowienie społecznego
opiekuna zabytków, jeżeli opiekun przestał spełniać wymagania określone w art. 102 ust. 3 lub
niewłaściwie wykonuje swoje zadania.
3. O ustanowieniu społecznego opiekuna zabytków lub cofnięciu takiego ustanowienia starosta
zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków.
4. Starosta prowadzi listę społecznych opiekunów zabytków.
W Art. 104. stwierdza się:
Społeczny opiekun zabytków jest uprawniony do pouczania osób naruszających przepisy o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami.
Art. 105.
1. Osobie fizycznej pełniącej funkcję społecznego opiekuna zabytków starosta wydaje legitymację
społecznego opiekuna zabytków, która zawiera jego zdjęcie, imię, nazwisko i miejsce zamieszkania,
datę wydania legitymacji oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska, a także stanowiska
służbowego osoby upoważnionej do wydania legitymacji.
2. Osobie prawnej lub innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, pełniącej
funkcję społecznego opiekuna zabytków, starosta wydaje zaświadczenie, które zawiera informację o
nadaniu uprawnień opiekuna, nazwę i siedzibę tej osoby lub jednostki, datę wydania zaświadczenia
oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska, a także stanowiska służbowego osoby upoważnionej do
wydania zaświadczenia.
11
Nowelizacja ustawy o ochronie zabytków - Ustawa z 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o
ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z
2010 r., nr 75, poz. 474)
Od 5 czerwca 2010 r. rozszerzony został zakres form ochrony zabytków. Ustawa o ochronie
zabytków z 23 lipca 2003 r. określała następujące kategorie ochrony zabytków: wpis do rejestru
zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego oraz ustalenie ochrony w
miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Ustawa z 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010
r., nr 75, poz. 474) wprowadza ochronę zabytków poprzez zapisy w decyzjach o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej oraz decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej. Intencją
ustawodawcy było usunięcie luki prawnej w sytuacji, gdy określony obszar nie posiadał
obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego, a obiekty zabytkowe na tym terenie nie
były chronione w inny sposób. Nowelizacja wyeliminuje sytuacje, w których podejmowano decyzje
dotyczące obiektów zabytkowych, nie uwzględniając opinii konserwatorów wojewódzkich.
Nowelizacja ustawy o ochronie zabytków przewiduje także, że w decyzjach o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej oraz decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej musi być
uwzględniona ochrona zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (wraz z ich
otoczeniem) oraz zabytków włączonych do gminnej ewidencji zabytków. Zmienia to charakter
gminnej ewidencji zabytków, która staje się dokumentem wiążącym prawnie.
Ustawa zmienia także przepisy prawa budowlanego (art. 39 ust. 3), stwierdzając, że w stosunku do
obiektów budowlanych oraz obszarów ujętych w gminnej ewidencji zabytków (a nie tylko
wpisanych do rejestru zabytków), pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego
wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
Nowelizacja z 18 marca ustala termin sporządzenia przez gminy gminnych ewidencji zabytków na 2
i pół roku od wejścia w życie ustawy.
Ustawa wprowadza także zmiany w zakresie zasad wywozu zabytków za granicę.
12
2.2. STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W SFERZE OCHRONY ZABYTKÓW
24 czerwca 2014 r. rząd przyjął uchwałę o ustanowieniu „Krajowego programu ochrony zabytków i
opieki nad zabytkami”, wypełniając w ten sposób przepisy wprowadzone przez ustawę o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami. Jako cel główny „Krajowego programu ...” określono
Wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału
kulturowego i kreatywnego Polaków.
Jako wyzwanie określono – Dziedzictwo kulturowe stanowi naturalny kapitał dla rozwoju
potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków, stanowi także naturalną podstawę wzmacniania
tożsamości społecznej – cel główny Krajowego programu zakłada, poprzez zaplanowane w celach
szczegółowych działania, wzmocnienie roli dziedzictwa w życiu społecznym oraz wzmocnienie
świadomości roli dziedzictwa dla rozwoju społecznego.
Cel szczegółowy 1 – Wspieranie rozwiązań systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce
Wyzwanie 1 – Uporządkowanie i ujednolicenie stanu wiedzy o zasobie zabytków w Polsce
polegające na sporządzeniu kompleksowego raportu o stanie zachowania zabytków nieruchomych
wpisanych do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C), uporządkowaniu rejestru zabytków
nieruchomych (księgi rejestru A i C) (usunięcie „martwych wpisów”), opracowaniu diagnozy stanu
zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych;
Wyzwanie 2 – wzmocnienie instrumentów ochrony krajobrazu kulturowego wpływające na
kompleksowość działań ochronnych i ich integrację z ochroną przyrody.
Kierunki działania:
1. Porządkowanie rejestru zabytków nieruchomych (księgi rejestru A i C).
3. Wypracowanie jednolitych standardów działania konserwatorskiego w odniesieniu do wybranych
typów i kategorii zabytków nieruchomych.
4. Wzmocnienie instrumentów ochrony krajobrazu kulturowego.
5. Opracowanie diagnozy prawnej ochrony zabytków ruchomych.
6. Opracowanie kompleksowego raportu o stanie zachowania zabytków nieruchomych wpisanych
do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C).
7. Realizacja badań w ramach AZP na obszarach szczególnie istotnych ze względu na zagrożenia
dla dziedzictwa archeologicznego.
13
Cel szczegółowy 2 – Wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków
Wyzwanie 1 – Podniesienie jakości zarządzania zabytkami i zarządzania procesami ochrony zabytków
wraz z podniesieniem jakości procesów decyzyjnych w administracji dotyczących ochrony zabytków.
1. Zwiększenie efektywności zarządzania i ochrony zabytków poprzez wdrażanie infrastruktury
informacji przestrzennej o zabytkach.
2. Wypracowanie standardów, pozwalających na lepszy przepływ informacji pomiędzy organami
ochrony zabytków a społecznościami żyjącymi w otoczeniu zabytków objętych ochroną.
3. Podniesienie jakości procesów decyzyjnych w organach ochrony zabytków.
4. Merytoryczne wsparcie samorządu terytorialnego w ochronie zabytków.
Stwierdzono w tym punkcie, że „Samorząd terytorialny odgrywa niezwykle ważną rolę w zakresie
ochrony zabytków. Przepisy ustaw samorządowych wyraźnie wskazują, że działania ochronne
zaliczone zostały do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli.
Jednocześnie najważniejsze zadania powierzone zostały gminom, które odpowiadają m.in. za
ewidencjonowanie zasobu zabytkowego, zachowanie krajobrazu kulturowego, jak i odpowiednie
gospodarowanie otoczeniem zabytków w procesie planowania przestrzennego. Zwiększeniu
efektywności wykonywanych zadań służyć może wsparcie merytoryczne dotyczące zarządzania tym
dziedzictwem, tak w formie ogólnodostępnego portalu informacyjnego, jak i bezpośrednich szkoleń
i warsztatów dla pracowników jednostek samorządu terytorialnego, a także wsparcie merytoryczne
w formie opracowań studialno-dokumentacyjnych..”
Jako zadania zostały przedstawione:
1. Przygotowanie i prowadzenie portalu informacyjnego dla jednostek samorządu terytorialnego
w zakresie ochrony zabytków.
2. Cykl szkoleń dotyczących zarządzania dziedzictwem w samorządzie.
3. Wsparcie samorządu terytorialnego przy tworzeniu dokumentów planistycznych poprzez
opracowanie studiów ochrony wartości kulturowych, opracowanie wytycznych dla tworzenia
gminnych programów opieki nad zabytkami oraz zasad przygotowania i treści planu ochrony
parku kulturowego.
Cel szczegółowy 3 – Tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na
rzecz dziedzictwa kulturowego oraz jego promocji i reinterpretacji
Wyzwanie 1 – zwiększanie dostępu do dziedzictwa i jego aktywna promocja – narzędzia do
podnoszenia świadomości społecznej o funkcji dziedzictwa kulturowego jako podstawy
kształtowania się wszystkich poziomów tożsamości.
14
1. Przygotowanie ratyfikacji Konwencji ramowej Rady Europy w sprawie znaczenia dziedzictwa
kulturowego dla społeczeństwa, Faro 2005.
2. Wspieranie budowania świadomości społecznej funkcji dziedzictwa kulturowego jako podstawy
kształtowania się tożsamości narodowej i społeczności lokalnych.
3. Promocja zasobu dziedzictwa za pośrednictwem Internetu.
4. Zwiększanie dostępu do zasobu dziedzictwa i ułatwienie jego odbioru społecznego.
2.3. PROBLEMATYKA
STRATEGICZNYCH,
OCHRONY
ZABYTKÓW
WYNIKAJĄCYCH
Z
W
KONCEPCJI
SYSTEMIE
ZADAŃ
PRZESTRZENNEGO
ZAGOSPODAROWANIA KRAJU
2.3.1. NAJWAŻNIEJSZE DLA POWIATOWEGO „PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI”
USTALENIA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO2
Wśród celów prezentowanych w „Strategii...” z tematyką szeroko rozumianej ochrony środowiska
kulturowego wiążą się następujące:
1.2. Rozwój i promocja produktów turystycznych regionu
2.2. Popieranie rozwoju lokalnych produktów i usług
4.4. Rewitalizacja obszarów zurbanizowanych
5.8. Współpraca międzynarodowa, transgraniczna i regionalna
6.1. Wzmacnianie tożsamości społeczeństwa lokalnych
2.3.2. RELACJE POWIATOWEGO „PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI” Z „PLANEM
ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMOR-
3
SKIEGO” – WYCIĄG
Wartości kulturowe – niezależnie od ich rodzaju, natomiast w związku z intensywnością
występowania – w połączeniu ze specyficznymi i również wartymi ochrony formami środowiska
naturalnego - tworzą na terenie województwa zachodniopomorskiego wyraźnie wyodrębniające się
zespoły, które w opracowaniu BDZ do nowelizacji Planu Zagospodarowania Przestrzennego
2
3
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 roku, Szczecin, grudzień 2005.
Uchwała Nr XLV/530/10 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 19 października 2010 r.
15
Województwa Zachodniopomorskiego nazwano Obszarami Krajobrazowo-Kulturowymi (OKK). W
działaniach związanych tak z ochroną zabytków, jak i zwłaszcza z opieką nad zabytkami należy
dążyć do korelacji zadań z ich kontekstem kulturowym i środowiskowym. Zdefiniowane w analizie
obszary krajobrazowo-kulturowe (OKK) zostały wpisane do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego, przyjętego przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego uchwałą.
OKK 08 „DOLINA DOLNEJ ODRY” Obszar w granicach geograficznej Doliny Dolnej Odry
przyległy do rzeki Odry od wysokości Ognicy (gm. Widuchowa) do ujścia Odry do Zalewu w
granicach gmin Widuchowa, Gryfino i Kołbaskowo wraz z jez. Dąbie i osiedlami szczecińskimi
położonymi w zasięgu rzeki.
Walory kulturowe
Archeologia: Wszystkie grodziska położone na tym terenie mają wspólna cechę – do ich budowy
wykorzystano naturalnie obronne wzgórza morenowe ciągnące się po obu stronach rzeki Odry.
Ognica - grodzisko wczesnośredniowieczne, położone na morenowej wysoczyźnie przy ujściu
Rurzycy do Odry. Widuchowa – wczesnośredniowieczne grodzisko położone na cyplu na wysokim
brzegu Odry, w dużej części zniszczone przez późniejszy zamek i współczesna zabudowę. Marwice
- grodzisko usytuowane na najwyższym w okolicy wzgórzu morenowym ok. 2 km na wschód od
brzegów Odry. Kamieniec – rozległa osada kultury łużyckiej i późniejsze grodzisko
wczesnośredniowieczne położone na szczycie morenowego wzniesienia, otoczone głębokimi
parowami. Siadło Dolne – grodzisko wyżynne, użytkowane pod koniec epoki brązu i w początkach
wczesnej epoki żelaza, a także we wczesnym średniowieczu. Położone na wysokim, morenowym
skraju doliny. Police-Mścięcino – rozległe grodzisko datowane na IX-XII w., zajmujące
zniwelowany szczyt morenowego wzniesienia na skraju wysoczyzny.
16
2.3.3. NAJISTOTNIEJSZE DLA POWIATOWEGO „PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI”
USTALENIA „WOJEWÓDZKIEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2013-2017
DLA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO”4 – WYCIĄG
„Program opieki nad zabytkami województwa zachodniopomorskiego” przewiduje m.in.
następujące kierunki działań samorządu wojewódzkiego:
I.1. OCHRONA I OPIEKA NAD ZABYTKAMI I KRAJOBRAZEM KULTUROWYM W
DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH I PLANISTYCZNYCH
I.3. POPRAWA MATERIALNEGO STANU ZASOBU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
I.3.5. Stworzenie warunków do zabezpieczenia obiektów zabytkowych przed pożarem,
I.3.6. Promocja prawidłowej konserwacji i rewaloryzacji zabytków zgodnie z zasadami konserwatorskimi.
I.3.7. Wspieranie właścicieli i użytkowników zabytków w prowadzeniu prawidłowej opieki nad zabytkami z obszaru województwa zachodniopomorskiego.
I.4. DECENTRALIZACJA ZADAŃ OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI
I.4.1. Wspieranie działań na rzecz budowy samorządowego systemu służb ochrony zabytków
(gminnego i powiatowego).
II.1. TWORZENIE WARUNKÓW FINANSOWYCH I ORGANIZACYJNYCH DO OPIEKI NAD
DZIEDZICTWEM KULTUROWYM REGIONU MATERIALNYM I NIEMATERIALNYM
II.1.1. Finansowanie z budżetu Samorządu Województwa Zachodniopomorskiego zadań
związanych z ochroną i opieką nad zabytkami – dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie i
roboty budowlane przy zabytkach, dotacje na działania edukacyjne, społeczne, wydawnicze .
II.1.2. Finansowanie z funduszy strukturalnych i zewnętrznych będących w dyspozycji Samorządu
Województwa Zachodniopomorskiego zadań związanych z ochroną i opieką nad zabytkami.
II.2. ZWIĘKSZANIE ROLI ZABYTKÓW W ROZWOJU TURYSTYKI I
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
II.2.2. Rozwój tematycznych szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych, konnych, wodnych,
samochodowych, kolejowych) promujących dziedzictwo kulturowe regionu (w oparciu o
wydarzenia historyczne, zespoły zabytków).
4
Wojewódzki program opieki nad zabytkami na lata 2013-2017 dla województwa zachodniopomorskiego, Szczecin,
styczeń 2013.
17
II.2.3. Zagospodarowanie na cele turystyczne obiektów zabytkowych.
II.2.4. Budowa i promocja produktów turystycznych i kulinarnych w oparciu o zasób dziedzictwa
kulturowego.
III.1. EDUKACJA REGIONALNA
III.1.1. Tworzenie warunków organizacyjnych i prawnych dla funkcjonowania i rozwoju instytucji
zajmujących się dziedzictwem kulturowym i zabytkami województwa.
III.1.2. Organizacja i koordynacja wydarzeń na szczeblu wojewódzkim związanych z popularyzacją
dziedzictwa regionu kierowanych do szerokich grup społecznych – np. Europejskie Dni Dziedzictwa
na terenie województwa zachodniopomorskiego, Noce Muzeów.
III.1.3. Popularyzacja wiedzy o historii i zabytkach województwa, w tym o dynastii Gryfitów, oraz
ochrony i opieki nad zabytkami.
III.1.4. Włączenie problematyki dziedzictwa kulturowego do programów edukacyjnych.
III.1.5. Wspieranie tworzenia i działania lokalnych muzeów / izb regionalnych (np. młynarstwa,
kolei wąskotorowej).
III.1.6. Tworzenie oferty edukacyjnej kierowanej do właścicieli i użytkowników zabytków w
zakresie opieki nad zabytkami.
III.1.7. Promowanie tradycyjnych form i cech regionalnej architektury i budownictwa oraz dawnych
rzemiosł i technik budowlanych, ginących zawodów, dziedzictwa niematerialnego regionu.
III.2. PROMOCJA WALORÓW KULTUROWYCH REGIONU
III.2.1. Popularyzacja wiedzy o zasobach dziedzictwa kulturowego i potrzebie jego ochrony.
III.2.2. Popularyzacja i upowszechnianie wiedzy nt. historii Pomorza Zachodniego i znaczenia
dynastii Gryfitów.
III.2.3. Wspieranie działalności wydawniczej, wystawienniczej, multimedialnej promującej walory
kulturowe regionu – materialne i niematerialne.
18
2.4. WEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA PRAWNE I PROGRAMOWE OCHRONY
ZASOBÓW
DZIEDZICTWA
I
KRAJOBRAZU
KULTUROWEGO
POWIATU
POLICKIEGO
2.4.1. ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I WSPIERANIA TURYSTYKI
WYNIKAJĄCE ZE „STRATEGII ROZWOJU POWIATU POLICKIEGO DO 2020 ROKU5” –
WYCIĄG
Następujące działania ujęte w „Strategii...” wiążą się z ochroną zabytków i dziedzictwa kulturowego
oraz zapewnieniem warunków prawnych i materialnych dla opieki nad zabytkami:

Wykreowanie dużej powiatowej imprezy kulturalnej o zasięgu regionalnym a następnie
ponadregionalnym.

Stworzenie Strategii Rozwoju Turystyki w powiecie polickim.

Rozbudowa istniejącej bazy turystycznej i poprawa jej standardu.

Wykreowanie kilku produktów turystycznych (w tym wspólnych, np. z innymi gminami
bądź powiatami, w tym zza granicy) i ich promocja.

Zainicjowanie i budowa klastra/forum turystycznego obejmującego zasięgiem powiaty i
gminy położone wokół Zalewu Szczecińskiego (w tym również po stronie niemieckiej).

Działania na rzecz poprawy obsługi i wypoczynku turystów oraz mieszkańców.

Rozwój i wspieranie działalności instytucji, organizacji i stowarzyszeń zawiązanych przez
obywateli i działających na rzecz społeczności lokalnych.

5
Budowa infrastruktury dla operatorów transportu turystycznego na Zalewie Szczecińskim.
Strategia rozwoju powiatu polickiego do 2020 roku, Police 2010
19
3. DZIEDZICTWO KULTUROWE POWIATU POLICKIEGO
3.1. RYS HISTORYCZNY
Ślady najstarszego osadnictwa na Ziemi Polickiej, w okolicach Jeziora Świdwie, sięgają późnego
paleolitu (około 8 tysięcy lat p.n.e.). Natomiast na Wysoczyźnie Mścięcińskiej w okresie późnego
neolitu osiedliła się ludność kultury ceramiki sznurowej. W Mścięcinie znaleziono ślady osadnictwa
reprezentującego najstarszą fazę kultury ceramiki sznurowej (2.300 a 2.100 r. p.n.e.).
We wczesnym średniowieczu tereny dzisiejszego powiatu polickiego zamieszkiwało plemię
Wkrzan, zaliczające się do Wieletów. W IX-XI w. w Mścięcinie istniał wkrzański gród obronny.
Drugi wczesnośredniowieczny gród słowiański był zlokalizowany w okolicach późniejszego
polickiego rynku. W I połowie XII książę Bolesław Krzywousty przyłączył ziemie leżące na lewym
brzegu ujściowego odcinka Odry do Polski. W późniejszym okresie, po podziale Polski na dzielnice,
dawne tereny Wkrzan weszły w skład Księstwa Pomorskiego.
Pierwsza źródłowa wzmianka o Policach pochodzi z 1249 r., gdy wymieniony został rycerz
Bartholomeus de Polyz. W 1253 r. w Policach książę szczeciński Barnim I wydał dokument
potwierdzający sprzedaż wsi Pomorzany (Pommersdorf) Szczecinowi. W 1254 r. występuje rycerz
Bartłomiej z Polic. W 1260 r. książę Barnim I nadaje Policom prawa miejskie magdeburskie.
Pierwotnie Policami zarządzał wójt, dopiero w 1294 r. w źródłach pojawiają się burmistrz i rada
miejska, a w 1300 r. ławnicy miejscy. Na początku XIV w. Police zamieszkiwało około pół tysiąca
mieszczan, trudniących się rzemiosłem, handlem, ale także rybołówstwem i rolnictwem. Miasto
posiadało przystań rzeczną na Łarpi.
Układ przestrzenny średniowiecznych Polic miał formę prostokąta, z centralnym placem kościelny i
trzema ciągami ulicznymi o orientacji południkowej oraz ośmioma - równoleżnikowej. Kościół
farny istniał tu już w 1269 r.
W tym czasie (1262 i 1269 r.) w dokumentach pojawia się terra Poliz – Ziemia Policka. W 1269 r.
dziesięciny z Polic płacono polickiej parafii. W 1292 r. Police zostały nadane w lenno Ottonowi
Drake. W 1294 r. książę Bogusław IV (1254-1309) rozszerzył przywileje Polic, zakazując budowy
karczm w odległości 1 mili od miasta. W tym samym roku została powołana rada miejska Polic.
W 1298 r. książę szczeciński Otton I nadał braciom von Hovene tereny pod Mścięcinem, oraz
wyspę Wopak. Pod koniec XIII w. parafia w Policach miała kościoły filialne w Jasienicy (Jaseniz),
Leśnie (Leese) i Siedlicach (Hakelwerch). W 1308 r. książę Otton I potwierdził nadanie klasztorowi
augustianów wsi Duchowo (Duchow) i Jasienicy. W 1333 r. Szczecin sprzedał Burchardowi von
Schwennenz ¼ wsi Mścięcino
20
W 1321 r. rodzina von Drake sprzedała Police Szczecinowi wraz z grodem i wyspą Chimel.
Spowodowało to konflikty ze Szczecinem ze względu na rozbieżne interesy gospodarcze obu miast
oraz podporządkowanie samorządu miejskiego i sądownictwa Polic radzie miejskiej Szczecina. W
drugiej połowie XVI w. dla zażegnania konfliktu między Szczecinem a Policami konieczna była w
1571 r. interwencja księcia szczecińskiego Jana Fryderyka. Rozstrzygnięcie konfliktu było
niekorzystne dla Polic – miasto musiało potwierdzić zwierzchnictwo Szczecina oraz zgodzić się na
daniny na jego rzecz.
Zależność od Szczecina odbiła się negatywnie na rozwoju gospodarczym Polic. Sytuację poprawiła
nieco decyzja księcia pomorskiego Bogusława X z 1482 r. zwalniająca Police z obowiązku
utrzymania dworu książęcego podczas pobytu w mieście. W 1583 r. w Policach było 89 domów
mieszkalnych. Liczba ta wzrosła w ciągu dziesięciu lat do 136. W mieście. działało kilkanaście
zakładów rzemieślniczych, a znaczna część ludności w dalszym ciągu zajmowała się rolnictwem i
rybołówstwem. W I połowie XVI w. na Pomorzu święciła triumfy reformacja. W związku z tym
podupadł klasztor w Jasienicy. Został on zlikwidowany w 1535 r.
Na początku XVI wieku podjęto przebudowę kościoła, przerwaną przez pożar miasta w roku 1510.
W cztery lata później (1514) został odbudowany, przyjmując formę późnogotyckiego halowego
kościoła Mariackiego, któremu w 1735 r. zafundowano barokowy hełm wieży.
Ponieważ Police zabudowane były domami krytymi strzechą częste były pożary. Największe były w
latach: 1510, 1540, 1596, 1603, 1650 i 1735. W pożarze w 1510 r. spłonął kościół Mariacki. W 1596
r. spłonęła 1/3, a w 1735 r. prawie całe miasto.
W początkach XV w. w Drogoradzu zaczęto wydobywać niskoprocentową darniową rudę żelaza.
Prace wydobywcze kontynuowano tam także w XVII w. Żelazo wytapiano i przerabiano w
tutejszych kuźniach, natomiast od połowy XVIII w. wysyłano do huty w Torgelow.
Katastrofalne skutki dla Pomorza Zachodniego miała wojna trzydziestoletnia (1618-1648). Walki,
przemarsze i stacjonowanie wojsk obu stron konfliktu – Cesarstwa Rzymsko-Niemieckiego i jego
sojuszników oraz antycesarskiej koalicji – a także kontrybucje, doprowadziły do wielkich zniszczeń
i wyludnienia nie tylko Pomorza, ale także większości terenów Cesarstwa. W 1638 r. w Policach
było tylko 70 domów mieszkalnych.
W trakcie wojny trzydziestoletniej zmarł w 1637 r. Bogusław XIV, ostatni przedstawiciel dynastii
Gryfitów. O spuściznę po Gryfitach rozpoczął się spór między Brandenburgią i Szwecją. Został on
rozwiązany poprzez podział Pomorza ustalony w postanowieniach pokoju westfalskiego z 1648 r.
Szwecja otrzymała Pomorze Przednie, Szczecin, Rugię, Wolin i Uznam, a Brandenburgia pozostałą
część Pomorza, z tym że do Polski powróciły Lębork i Bytów.
21
Ziemia Policka jeszcze długo po wojnie odczuwała jej skutki. W 1692 r. w Policach było jedynie
nieco ponad sto samodzielnych gospodarstw domowych. W mieście mieszkało 31 rolników, 9
niciarzy, 2 kołodziejów, 2 krawców, 2 szewców, 24 rybaków, rzeźnik, cieśla okrętowy, 14
robotników dniówkowych, 2 balwierzy, 17 piwowarów, 13 gorzelników, lekarz, 3 burmistrzów, 2
skarbników i 4 rajców. Obszar miejski obejmował 485 mórg pól uprawnych, 196 mórg łąk, 1230
mórg lasów i 35 mórg stawów rybnych.
Tereny Ziemi Polickiej ucierpiały znacznie także podczas III wojny północnej. W 1721 r. na mocy
postanowień pokoju w Nystad, kończącego wojnę, Szwecja utraciła na rzecz Prus południową część
Pomorza Przedniego ze Szczecinem i Policami. Pozostałą część Pomorza Przedniego Prusy przejęły
w 1815 r., na kongresie wiedeńskim.
W początkach XIX w. przeprowadzono w Prusach wielkie reformy. W 1807 r. zniesiono
poddaństwo chłopów, a w roku 1811 został wydany edykt uwłaszczeniowy. W 1808 r.
przeprowadzono reformę samorządową, zniesiono podział na miasta wolne i prywatne, odebrano
organom miejskim (magistratom, senatom) kompetencje sądowe. Do kompetencji samorządu
należało odtąd zagospodarowanie przestrzenne (np. wytyczanie ulic), opieka społeczna,
szkolnictwo, sprawy porządkowe oraz policyjne. Dzięki tym reformom w 1808 r. Police uzyskały
samodzielność. Umożliwiło to szybszy rozwój miasta i okolic. Powstawały liczne obiekty
użyteczności publicznej: ratusz, szkoły, nowy kościół, port rzeczny na Łarpii. Uruchomiono
przeprawę promową przez Odrę - Domiążę, łączącą Police i Świętą. Na przełomie XIX i XX wieku
w Policach istniała stocznia rzeczna. W 1898 r. do Polic doprowadzono linię kolejową ze Szczecina,
a w 1910 zbudowano linię do Trzebieży. Połączenia kolejowe miały korzystny wpływ na rozwój
gospodarczy regionu.
W latach 1818-1939, obszar obecnego powiatu polickiego wchodził w skład powiatu rędowskiego z
siedzibą w Szczecinie (Landkreis Randow). Powiat rędowski należał do rejencji szczecińskiej
wchodzącej w skład prowincji Pomorze. Został on zlikwidowany w 1939 r. – Police wraz z
okolicami zostały przyłączone do Szczecina.
W związku z przygotowaniami III Rzeszy do wojny, co wiązało się z przewidywanymi trudnościami
z dostępem Niemiec do ropy naftowej, w Policach została wybudowana w latach 1937-1940 fabryka
benzyny syntetycznej. Fabryka ta (Hydrierwerke Pölitz – Aktiengesellschaft) była jedną z 12 tego
typu fabryk koncernu IG Farben Industrie. Produkcja benzyny odbywała się według procesu
technologicznego
Bergiusa,
polegającego
na
katalitycznym uwodornianiu pod
ciśnieniem
wysokowrzących olei, smoły, oraz węgla brunatnego. Proces ten umożliwiał przekształcenie węgla
w benzynę syntetyczną z wydajnością sięgającą 97%. W 1943 r. zakład w Policach produkował 15%
niemieckich paliw syntetycznych, czyli ponad pół miliona ton. Były to benzyny dla lotnictwa, olej
22
napędowy dla marynarki oraz benzyny, oleje i smary dla czołgów i samochodów. Fabryka
dostarczała także półproduktów dla przemysłu farmaceutycznego. W polickich zakładach
zatrudniano więźniów obozów koncentracyjnych oraz robotników przymusowych. W czasie wojny
zginęło tu 13 tysięcy więźniów, w tym 9 tysięcy Polaków.
Police zostały zdobyte 26 kwietnia 1945 r. przez oddziały radzieckiej 321 dywizji piechoty (116
korpusu armijnego z II armii uderzeniowej) oraz 8 pułku piechoty wojska polskiego dowodzonego
przez płk. H. Lisowskiego. Po przejęciu terenów dzisiejszego powiatu polickiego Sowieci
ustanowili tu tzw. Enklawę Policką, która służyła jako punkt przerzutowy wywożonych w głąb
ZSRR łupów wojennych. Dopiero we wrześniu 1946 r. miasto i okolice zostały przekazane
administracji polskiej. Tereny te weszły w skład szczecińskiego powiatu ziemskiego z siedzibą
władz w Szczecinie.
Dla powojennego rozwoju Polic oraz całego regionu największe znaczenie miała budowa wielkich
zakładów nawozów sztucznych w połowie lat 60. W 1964 r. na terenach dawnego osiedla Kuźnice,
na północ od Starego Miasta, rozpoczęto budowę zakładów azotowo-fosforowych. Fabryka ruszyła
w 1969 r. Zakłady Chemiczne Police należące do Grupy Azoty są dziś jednymi z największych
zakładów przemysłu chemicznego w Polsce.
W 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej rządu Jerzego Buzka restytuowano powiaty jako II,
pośredni między województwem i gminą, stopień podziału administracyjnego kraju. W ramach tej
reformy utworzono powiat policki. Siedzibą Starostwa Powiatowego są Police..
3.2. ZASOBY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POWIATU POLICKIEGO
3.2.1. NAJCENNIEJSZE ZABYTKI POWIATU POLICKIEGO
Gmina Police
Do najcenniejszych zabytków powiatu polickiego należą budowle sakralne. Jedną z nich jest
gotycka kaplica znajdująca się w Policach przy Placu Chrobrego. Kaplica ta stanowi relikt po
XIII-wiecznym Kościele Najświętszej Marii Panny. Pozostałą część kościoła rozebrano pod koniec
XIX w. Kaplica wzniesiona jest z cegły na kamiennym fundamencie z głazów narzutowych.
Przekryta jest ceramicznym dachem dwuspadowym, równoległym do osi dawnego kościoła. W
elewacji wschodniej i zachodniej umieszczono po jednym ostrołukowym oknie pomiędzy dwoma
ostrołukowymi blendami. W szczytach znajdują się także blendy. W elewacji południowej mieści
się ostrołukowy portal oraz ostrołukowe okno i trzy bogato zdobione blendy w układzie arkadowym.
23
Elewacja północna zawiera trzy ostrołukowe blendy – być może zamurowane otwory okienne – oraz
zamurowany otwór wejściowy.
Największą świątynią w Policach jest neogotycki kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
zbudowany w 1894 r. z cegły, na planie krzyża łacińskiego. Ma trzy nawy tworzące halę oraz
transept i prezbiterium zamknięte pięciobocznie. Budowla ma długość 42,4 m oraz szerokość 20,4
m, bez skrzydeł transeptu. Od północy do korpusu kościoła przylega zakrystia. Od strony
wschodniej wznosi się ceglana wieża o wysokości 64 m, przykryta ostrołukowym hełmem
założonym na rzucie ośmioboku. Po obu stronach wieży, w narożnikach korpusu kościoła, wznoszą
się dwie wieżyczki zawierające klatki schodowe. W czasie działań wojennych uszkodzony został
dach świątyni. Remont trwał do 1951 r. W wyposażeniu kościoła znajduje się m.in.: krzyż św.
Franciszka z Asyżu (w prezbiterium). W oknach świątyni znajdują się witraże przedstawiające
Matkę Boską oraz świętych: Jana z Dukli, Alberta Chmielowskiego, Rafała Kalinowskiego,
Faustynę Kowalską, królową Jadwigę i księżnę Kingę.
W Jasienicy, która dawniej była odrębną wsią, a dziś jest dzielnicą Polic, znajdują się dwa cenne
zabytki sakralne związane z zakonem augustianów – kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła
oraz ruiny klasztoru augustianów. Kościół został erygowany w 1299 r., a około 1400 r.
rozbudowany do ceglanej jednonawowej trzyprzęsłowej hali. W 1735 r. została wzniesiona wieża w
konstrukcji ryglowej, która wieńczy zachodnią fasadę. Klasztor został wzniesiony w XIV w. na
Wzgórzu Maryjnym. Do dziś z tego cennego zabytku zachowały się mury obwodowe. Istnieją plany
odbudowy klasztoru.
Barokowy, o konstrukcji ryglowej, kościół pw. Narodzenia NMP w Niekłończycy wzniesiono w
1778 r. Jest to świątynia salowa zbudowana w konstrukcji ryglowej, przekryta ceramicznym dachem
namiotowym. Zbudowano ją na planie prostokąta o ściętych narożach. W centralnej części dachu
wznosi się drewniana sygnaturka na rzucie kwadratu, z hełmem zakończonym kulą z krzyżem. W
jednoprzestrzennym wnętrzu znajduje się z drewniana empora wsparta na 10 słupach oraz cenne
wyposażenie – klasycystyczny ołtarz, neogotycka chrzcielnica oraz żyrandole z XIX w. Świątynia
powstała z fundacji króla pruskiego Fryderyka II.
W Pilchowie znajduje się kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, zbudowany z granitu na
przełomie XIII i XIV w. W XIX w. kościół został przebudowany – podwyższono nawę,
dobudowano absydę i kruchtę, przemurowano otwory okienne, nadając świątyni cechy
24
neoromańskie. Przy kościele stoi drewniana dzwonnica z XIX w. Zachowały się pochodzące z XIII
w. fragmenty kamiennych murów kościelnych.
Granitowy, późnogotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Przesącinie wzniesiono w 1493 r.
na miejscu rozebranej drewnianej świątyni. Pierwotnie należał do klasztoru kartuzów z Grabowa, a
po reformacji stał się zborem luterańskim. Z 1740 r. pochodzi barokowa drewniana wieża z hełmem
z ośmioboczną latarnią. Do najcenniejszych elementów wyposażenia kościoła należy barokowy
ołtarz z XVII w.
Barokowy ryglowy kościół w Tatyni zbudowany został pod koniec XVII w. Wzniesiony na planie
prostokąta, od strony prezbiterium zamknięty jest trójbocznie. Ściany są osadzone na kamiennoceglanym fundamencie i podwalinie. Korpus przekryty jest ceramicznym dachem dwuspadowym,
od strony prezbiterialnej trójdzielnym. W ścianie północnej znajduje się wejście do świątyni. Okna
tworzą okalający świątynię wieniec, usytuowany w najwyższej partii ścian, pomiędzy ostatnim
ryglem i oczepem. Nad zachodnim skrajem bryły kościoła wznosi się drewniana wieża osadzona w
więźbie dachowej. Wieża zbudowana jest w konstrukcji szkieletowej na rzucie kwadratu. Kryta jest
czterospadowym
dachem
zwieńczonym
ostrosłupowym
hełmem
z
kulą
i
krzyżem.
Jednoprzestrzenne wnętrze posiada drewniany strop belkowany, wsparty na jednym słupie. Plac
przykościelny otoczony jest kamienno-ceglanym murem z bramką. Na wyposażenie składają się
m.in.: ołtarz z elementami barokowymi w części centralnej, drewniana empora muzyczna wsparta
na czterech słupach oraz drewniana ambona z baldachimem.
Kościół w Trzebieży pw. Podwyższenia Świętego Krzyża został wzniesiony w 1745 r. na
fundamentach rozebranego kościoła zbudowanego w 1359 r. z głazów polnych. Świątynia ma jedną
nawę oraz drewnianą wieżę z barokowym hełmem z ośmioboczną latarnią, zwieńczoną iglicą i
krzyżem na kuli. Na wieży zawieszone są dwa dzwony: z 1664 i 1729 r. Wyposażenie kościoła jest
współczesne.
Gmina Kołbaskowo
Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Barnisławie wzniesiono w XIII-XIV w. na planie prostokąta
o wymiarach 16,8 x 8,4 m. Zbudowany jest z granitowej kostki. Zachował się blendowany gotycki
szczyt wschodni. Z okresu przebudowy w II połowie XIX w. pochodzi portal zachodni i ceglane
uzupełnienia korony murów, a także przemurowanie elewacji wschodniej: zamurowanie
25
ostrołukowego okna oraz wybicie nowego z ceglanymi obramieniami. Wymieniono wtedy także
stropy i posadzkę. Korpus kościoła pokryty jest ceramicznym dachem dwuspadowym. Kościół i
cmentarz przykościelny otoczony jest kamiennym murem z bramami.
Romański kościół pw. NMP Wspomożycielki Wiernych w Będargowie został zbudowany
w XIII w. Korpus świątyni ma formę salową, na planie prostokąta. Pierwotnie posiadał wieżę,
później rozebraną. Przebudowy w latach 1690, 1701, 1786, 1863 oprócz rozbiórki wieży, po której
pozostały dwie przypory zachodnie, oraz zakrystii, niemal całkowicie zatarły romańską architekturę
światyni: zniszczono romańskie okna, zamurowano portale południowy i północny. Przebudowano
także blendowany i oskarpowany szczyt wschodni. Ocalał natomiast ceglany, ostrołukowy portal
zachodni. Świątynia kryta jest dwuspadowym dachem ceramicznym. Kościół wraz z cmentarzem
otoczony jest kamiennym murem z bramami. Wyposażenie składa się z XIX-wiecznej chrzcielnicy,
ambony, ołtarza i prospektu organowego. Obok kościoła została zbudowana drewniana dzwonnica.
Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bobolinie wzniesiono w końcu XV w. z
kamienia narzutowego na rzucie prostokąta. Korpus świątyni jest orientowany, ma formę
jednonawowej sali. Podczas przebudowy w 1895 r. elewacje otynkowano oraz poszerzono otwory
okienne. Została także rozebrana wieża, której konstrukcja została zagrożono przez pęknięcia w
ścianach. W trakcie odbudowa po zniszczeniach wojennych przemurowano okna – niektóre
zamknięto półkoliście, inne łukiem odcinkowym – oraz wzniesiono zakrystię krytą dachem
pulpitowym. Nawa świątyni przekryta jest drewnianym płaskim stropem. Dwuspadowy dach
pokryty jest ceramicznymi dachówkami. Dach od strony prezbiterium zamknięty jest wielobocznie.
Kościół zwieńczony jest sygnaturką z hełmem z kulą i krzyżem. Świątynia wraz z terenem dawnego
cmentarza otoczona jest kamiennym murem.
Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Kamieńcu zbudowano w XIII w. z ciosanego kamienia. Jest
to budowla salowa, orientowaną, bez chóru, z dobudowaną od zachodu wieżą. Wieża wzniesiona na
planie prostokąta przekryta jest, podobnie jak nawa, dwuspadowym dachem. Wieńczy ją drewniana
kondygnacja na planie kwadratu z ostrosłupowym hełmem. Nawa i wieża nakryte są ceramicznym
dachem dwuspadowym, natomiast hełm wieży – ocynkowaną blachą. W elewacji wieży znajduje się
ostrołukowy portal główny. W ścianie południowej i północnej również usytuowano ostrołukowe
portale. Kościół został w czasie wojny poważnie zniszczony. Odbudowy dokonano dopiero w
1978 r. Na wyposażenie świątyni składają się m.in.: ołtarz z XVIII w., empora chórowa z
26
malowanymi scenami biblijnymi z 1750 r., epitafium z drewna z 1729 r., obraz ukrzyżowania z
1700 r. oraz misa chrzcielna z 1693 r.
Kościół w Karwowie wzniesiono w II połowie XIII w formie budowli salowej, na rzucie
prostokąta, bez chóru i wieży. Budowla została wykonana z granitu. Ostrołukowy portal zachodni
zastąpiono portalem o prostych ościeżach w obramieniu ceglanym. Z portalu południowego
przetrwała jedynie część. Podczas przebudowy w 1896 r. powstała wieża przy zachodnim narożniku
elewacji północnej. Podczas walk w 1945 r. kościół uległ zniszczeniu i popadł w ruinę. Zachowały
się: większa część murów obwodowych, wczesnogotycki portal, część wschodniego szczytu oraz
neogotycka wieża. Wieże zbudowana jest w przyziemiu na rzucie kwadratu, wyżej jest
ośmioboczna. Zwieńczona jest stożkowym hełmem. Nie zachowało się wyposażenie kościoła.
Kościół pw. Św. Trójcy w Kołbaskowie jest późnoromańską budowlą salowa na rzucie prostokąta.
Elewacje ścian zbudowane są z granitu. Elewacja wschodnia ma układ trzech wąskich,
ostrołukowych okien, z których środkowe jest nieco wyższe. Szczyt ozdobiony jest blendą w
obramieniu ceglanym. Do elewacji zachodniej dobudowano w XVIII w. masywną, niewiele węższą
od nawy, wieżę, nakrytą płaskim dachem namiotowym. W wieży znajduje się wejście do kościoła.
Otwór wejściowy portalu południowego został zamurowany. Nawa przekryta jest ceramicznym
dachem dwuspadowym. Wewnątrz kościół posiada drewniany strop. Wystrój kościoła jest w
nowożytny, oprócz gotyckiej empory chórowej, wspartej na dwóch filarach. Barokowy ołtarz
główny pochodzi z XVIII w..
Ruiny niewielkiego, romańskiego kościoła w Moczyłach pochodzą z około połowy XIII w. Była to
budowla salowa, orientowana, wzniesiona na rzucie prostokąta, bez chóru i wieży. Ściany i szczyty
wzniesiono z kamienia narzutowego. Otwory okienne posiadały ceglane obramienia. Elewacje
wewnętrzne były otynkowane i pokryte częściowo polichromią. Nawa kryta była drewnianym,
płaskim stropem i dwuspadowym dachem ceramicznym. Dwa portale wykonane były z ciosów
granitowych. Do dziś zachował się jedynie fragment portalu południowego. Elewacja zachodnia
zachowała się prawie w całości, ze szczytem i otworem wejściowym. W ścianie wschodniej
zachowało się w całości tylko okno środkowe. Ściany południowa i północna przetrwały w formie
szczątkowej. Wyposażenie nie zachowało się.
Kościół w Pargowie wzniesiono na początku XIV w. Była to świątynia salowa na rzucie prostokąta,
bez chóru i wieży, posiadająca cechy przejściowe romańsko-gotyckie. Elewacje ścian i szczytów
27
wykonano z granitu. Obecnie kościół znajduje się w ruinie. Zachowały się mury obwodowe, z
wyjątkiem wschodniej części ściany północnej, oraz trzy portale. Portal w elewacji południowej ma
pierwszy uskok wykonany w formie trójliścia koniczyny, drugi w formie ostrołukowej. W elewacji
północnej oba uskoki portalu są ostrołukowe. Portal zachodni został w XIX w. przekształcony w
neogotyckie epitafium z piaskowca. W tympanonie portalu umieszczono herb rodu von
Blumennthal. Po obu stronach portalu znajdowały się arkady, z których zachowały się tylko te po
północnej stronie ściany. W ścianie południowej znajdują się cztery okna romańskie, natomiast po
stronie północnej są tylko dwa okna. Szczyt wschodni ozdobiony jest dwoma blendami
ostrołukowymi ze ślepą rozetą po środku. Kościół przed zniszczeniem miał płaski strop oraz
ceramiczny dach dwuspadowy. Cmentarz przykościelny otoczony jest kamiennym murem.
Kościół w Smolęcinie pochodzi z XIII/XIV w. Była to świątynia salowa wzniesiona na planie
prostokąta o wymiarach 15,6 x 9,2 m. Ściany wzniesiono z kamieni narzutowych, obramienia okien
i drzwi były zdobione cegłą. Na przełomie XVII i XVIII wieku do elewacji dobudowano drewnianą
wieżę krytą barokowym hełmem. Prawdopodobnie wówczas kościół otynkowano. Śwątynia kryta
była ceramicznym dachem dwuspadowym. Kościół popadł w ruinę w latach 50. i 60. Zachowały się
fragmenty murów, dwa granitowe ostrołukowe portale w elewacji południowej, jeden obecnie
zamurowany, a drugi przekształcony w duży późnogotycki portal ostrołukowy w obramieniu
ceglanym. Z głównego wejścia do świątyni zachowały się jedynie fragmenty ostrołukowego portalu
uskokowego. Przetrwał w całości tylko jeden otwór okienny (w elewacji południowej) oraz
fragmenty trzech okien w elewacji wschodniej. Wyposażenie kościoła nie zachowało się.
Późnogotycki Kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej w Stobnie zbudowano prawdopodobnie w XVI
w. Jest to świątynia salowa, orientowana. Wzniesiono ją na planie prostokąta z półkolistą apsydą od
wschodu i wieżą na planie kwadratu od zachodu. Elewacje wykonane są z kamieni narzutowych.
Cegła zastosowana jest w otynkowanych obramieniach portalu i okien w gzymsie wieńczącym
ściany. W elewacji północnej znajdują się dwa gotyckie okna ostrołukowe. Zakrystia kryta dachem
pulpitowym, z oknami i wejściem od wschodu, pochodzi z okresu powojennego. Apsyda wschodnia
pełniąca ma trzy okna, dwa ostrołukowe, środkowe o łuku półkolistym. Elewacja południowa
posiada dwa okna oraz boczne wejście do świątyni, powstałe w wyniku przebudowy trzeciego okna.
Główne wejście – przez jednouskokowy portal o łuku półkolistym – znajduje się w wieży. Wieża
przekryta jest dachem płaskim z wielobocznym szpicem zakończonym kulą i krzyżem. Świątynia
pokryta została blaszanym dachem dwuspadowym. Teren kościelny otoczony jest kamiennym
murem. Wyposażenie świątyni nie zachowało się.
28
Kościół w Warzymicach powstał w XIII w. Była to budowla salowa, murowana z kamieni
narzutowych, wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 14 x 10,3 m. W XVIII w. podczas
rozbudowy kościoła uszkodzono wieżę, co doprowadziło do jej rozbiórki. Z tamtego okresu
pochodziła prawdopodobnie sygnaturka w konstrukcji ryglowej, wieńcząca zachodnią część dachu.
Sygnaturka miała barokowy spiczasty hełm z kulą i wiatrowskazem. Świątynia została uszkodzona
podczas ostatniej wojny, a następnie rozebrana. Zachowały się jedynie zarośnięte fundamenty
kościoła oraz kamienie pochodzące z rozbiórki.
Gmina Dobra
Pierwotny kościół w Bezrzeczu wzniesiono w II połowie XIII w. W 1480 r. świątynię spaliły
wojska brandenburskie. Obecny kościół pw. Maryi Królowej Różańca Świętego powstał sześć lat
po pożarze, z inicjatywy chłopów z Bezrzecza. Jest to świątynia orientowana, zbudowana z kamieni
narzutowych, kryta ceramicznym dachem dwuspadowym. W południowej elewacji znajduje się
gotycki ostrołukowy portal. W latach 90. XIX w. kościół został przebudowany. Wzniesiono
wówczas ceglaną neogotycką wieżę, zwieńczoną ostrosłupowym czworobocznym hełmem z
krzyżem na szczycie. W tym czasie przebudowano także wschodni szczyt kościoła.
Kościół pw. św. Antoniego w Buku zbudowano w XIII w. na rzucie prostokąta, bez prezbiterium.
Główne wejście do kościoła prowadziło przez ostrołukowy portal w zachodniej elewacji, zachowany
do dziś, lecz nie użytkowany. W XVI w. wzniesiono wieżę, pod którą poprzez odgrodzenie ceglaną
ścianą utworzono kruchtę. W XVIII w. przebudowano zakrystię, wznosząc nad nią emporę z piecem
z ozdobnych kafli. W połowie XIX w. zamurowano otwory okienne i wybito nowe, dwa w ścianie
wschodniej i cztery w ścianie południowej, a także utworzono nowe wejście do świątyni w
południowej ścianie.
Kościół parafialny pw. Matki Bożej Królowej Świata w Dobrej został wzniesiony około 1250 r.
na rzucie prostokąta z kamieni granitowych.. Świątynia jest orientowana, bez wyodrębnionego
prezbiterium i bez wieży, pokryta dwuspadowym dachem. W 1770 r. przebudowano okna w ścianie
wschodniej, dobudowano kruchtę do zachodniego narożnika elewacji południowej, a wnętrze
przykryto drewnianym stropem belkowym. W 1875 r. powstały dwa szczyty schodkowe,
zbudowane z cegły, powiększono otwory okienne i nadano im ostrołukową, neogotycką formę, w
obramowaniu z cegły. Okna w elewacji wschodniej zamurowano, natomiast w zachodniej elewacji
przebito dwa nowe okna, zwieńczone także ostrołukowo, a do zachodniego narożnika północnej
29
elewacji dobudowano kruchtę o takich samych gabarytach jak w kruchcie barokowej, która służyła
jako krypta. W pierwotnej formie zachował się dwuuskokowy portal zachodni zwieńczony ostrym
łukiem. Zachował się barokowy ołtarz, drewniane, barokowe epitafium Bogusława Ernesta von
Ramin z ok. 1730 r. Po wschodniej stronie kościoła znajduje się wolnostojąca dzwonnica.
Kościół w Kościnie wzniesiony w XIX w., ma formę salową, bez wyodrębnionego prezbiterium.
Jest zbudowany z cegły na rzucie prostokąta. Świątynia, choć bez większych zniszczeń przetrwała
wojnę, w okresie powojennym popadła w ruinę. W ostatnich latach świątynia została odbudowana i
pełni rolę kościoła filialnego parafii w Dołujach.
Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Bolesnej w Mierzynie został zbudowany w XIII w.
z ciosów kamiennych, na planie prostokąta, bez wydzielonego prezbiterium. Przekryty jest
dwuspadowym
dachem
ceramicznym.
Kościół
reprezentuje
styl
przejściowy
pomiędzy
romańszczyzną i gotykiem. W 1637 r. świątynia została uszkodzona przez pożar. Spłonęła wtedy
m.in. drewniana wieża. Odbudowa zakończyła się w 1644 r. Postawiono wówczas istniejącą do dziś
48-metrową drewnianą wieżę przykrytą stożkowym hełmem zwieńczonym kulą i krzyżem. Z
wyposażenia zachowały się m.in.: barokowy ołtarz główny z początku XVIII w., ambona z
początku XVIII w. oraz neobarokowa empora organowa z końca XIX w.
Barokowy kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Stolcu został zbudowany w latach 1731
-1735 w miejscu poprzedniego XVI-wiecznego kościoła. Jest to budowla salowa, orientowana,
wzniesiona na rzucie prostokąta, przekryta ceramicznym dachem dwuspadowym. Ściany o
kamienno-ceglanym fundamencie zbudowano z cegły. Elewacje południowa, wschodnia i północna
mają duże okna zamknięte łukami odcinkowymi. Wnętrze nakryte płaskim, drewnianym stropem.
Do elewacji zachodniej przylega wieża, której szersza, dolna kondygnacja zbudowana jest z cegły,
natomiast górna, ma konstrukcję szkieletową o rzucie kwadratu. Wieża była dawniej zwieńczona
barokowym hełmem z podwójną latarnią. Obecnie nakryta jest dachem namiotowym. Oryginalne
wyposażenie nie zachowało się. o szachulcowej wieży Na cmentarzu przykościelnym znajduje się
pomnik nagrobny Jürgena Bernarda Wilhelma von Ramin (1764 -1792), ufundowany w 1793 r.
Cmentarz przykościelny otoczony jest wysokim kamienno-ceglanym murem z barokową bramą
wjazdową, zwieńczoną płyciną z kartuszem herbowym rodziny von Ramin.
Kościół w Wąwelnicy wzniesiono w drugiej połowie XIII w. z kamienia narzutowego i cegły na
rzucie prostokąta. Jest to świątynia salowa, kryta blaszanym dachem namiotowym. W XVIII w.
30
została przebudowana. Powiększono i zmieniono obramienie wszystkich, z wyjątkiem dwóch,
otworów okiennych. Ceglany, ostrołukowy portal południowy został zamurowany. Nad zachodnim
skrajem nawy nadbudowana jest kwadratowa, odeskowana wieża zwieńczona latarnią i barokowym,
kopulastym hełmem z iglicą. Od strony północnej kościoła znajduje się dobudowana zakrystia kryta
dachem pulpitowym. Teren dawnego cmentarza przykościelnego otoczony jest fragmentami
kamienno-ceglanego muru z XVII-XVIII wieku, z portalem wejściowym. Z pierwotnego
wyposażenia zachowała się jedynie barokowa ambona.
Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Wołczkowie zbudowano w XIII w. Jest to świątynia
orientowana, salowa, na rzucie prostokąta, bez wyodrębnionego prezbiterium. Wymurowany z
kwadr granitowych korpus kościoła, kryty jest stropem belkowanym i ceramicznym dachem
dwuspadowym. Na fasadzie wschodniej zachowały się ślady trzech wąskich okien ostrołukowych,
które zostały zamurowane. W szczycie tej fasady znajdują się cztery okna szczelinowe oraz blendy
w obramieniu ceglanym (środkowa w kształcie krzyża łacińskiego). Elewacje północna i
południowa mają okna ostrołukowe o ceglanych ościeżach. W 1865 r. dobudowano do elewacji
zachodniej ceglaną wieżę, założoną na rzucie kwadratu. Wieża zwieńczona jest czworobocznym,
szpiczastym hełmem z latarnią. Cmentarza przykościelny otoczony jest ceglanym murem z bramą i
furtami. Na wyposażenie kościoła składa się m.in. manierystyczna misa chrzcielna z XVII wieku,
XVII-wieczny barokowy ołtarz, XVIII-wieczna rzeźby anioła chrzcielnego i Chrystusa
Zmartwychwstałego, XIX-wieczne neogotyckie ambona i empora organowa z czynnym
instrumentem oraz klasycystyczna chrzcielnica.
Gmina Nowe Warpno
Kościół św. Huberta w Nowym Warpnie-Karsznie powstał prawdopodobnie w 1793 r. Korpus
świątyni zbudowany w technice ryglowej na rzucie prostokąta kryty jest ceramicznym dachem
dwuspadowym; posiada prosto zamknięte prezbiterium. W ścianie północnej i południowej znajdują
się po dwa prostokątne okna. W XIX w. dobudowano neogotycką ceglaną wieżę na planie kwadratu.
Dwukondygnacyjna wieża zwieńczona jest czterema sterczynami i ośmioboczną wieżyczką z
ostrosłupowym hełmem z chorągiewką. W wieży znajduje się wejście do kościoła ozdobione
ostrołukowym portalem. Po wojnie kościół popadł w ruinę. W latach 1994- 1998 odbudowano go
jako świątynię filialna parafii w Nowym Warpnie. Wnętrze posiada strop płaski, drewniany.
Wyposażenie kościoła współczesne.
31
Kościół Wniebowzięcia NMP w Nowym Warpnie został wzniesiony w XV w. jako świątynia
salowa z zamknięciem trójbocznym i wejściem od strony zachodniej. Ściany zbudowane zostały z
cegły na fundamencie z granitu. Ostrołukowe okna usytuowane są między przyporami. Wejścia
ozdobione portalami umieszczone są po obu bokach nawy. Kościół przekryty jest ceramicznym
dachem dwuspadowym. W 1693 r., po pożarze, świątynię przebudowano – do zachodniej elewacji
dostawiono wieżę. Wieża posiada sklepienie krzyżowe. W XIX w. została przebudowana w stylu
neogotyckim – szczyt został zwieńczony spiczastym hełmem z kulą. W XVIII w. do północnej
ściany kościoła dobudowano zakrystię. Na wyposażenie świątyni składają się m.in.: barokowy
ołtarz z obrazem Ukrzyżowania i Ostatniej Wieczerzy z 1704 r., XVII –wieczna ambona z
płaskorzeźbą ewangelistów i baldachimem, obraz Sądu Ostatecznego oraz anioł z chrzcielnicy
z XVIII w.
Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Warnołęce wybudowano w XVIII w. na planie
prostokąta, od wschodu zamkniętego trójbocznie. Ściany w konstrukcji szkieletowej postawiono na
fundamentach z kamienia i podwalinie, w której zostały osadzone drewniane słupy. Korpus kościoła
przekryty jest ceramicznym dachem dwuspadowym. Okna szczelinowe znajdują się w elewacjach
północnej i południowej. Nad zachodnim skrajem nawy wzniesiono wieżę o konstrukcji
szkieletowej, zwieńczoną hełmem w kształcie ostrosłupa z kulą i krzyżem. Wnętrze kościoła
przykryte jest stropem drewnianym. Od strony północnej znajduje się dobudowana zakrystia na
planie kwadratu. Wejście do kościoła znajduje się w wieży. Na wyposażenie składa się m.in.
cynowy świecznik z 1740, empora chórowa oraz dzwon spiżowy z 1727 r. na wieży.
Zespoły dworsko-pałacowo-parkowe
Ważną rolę dla utrzymania tożsamości i ciągłości kulturowej powiatu polickiego odgrywają zespoły
dworsko- i pałacowo-parkowe. Przetrwało kilkanaście takich zespołów lub ich elementów
składowych. Niestety tylko w sześciu z nich zachowały się dwory i pałace.
Zespół pałacowo-parkowy w Stolcu
Pałac zbudowano w latach 1721-1727 w stylu barokowego klasycyzmu. Jest to budynek
dwukondygnacyjny, murowany, przykryty dachem mansardowym, usytuowany w parku, którego
główna oś rozciąga się równoleżnikowo od wsi Bolków, na wzniesieniu opadającym w stronę
jeziora Stolsko. Reprezentuje typ założenia entré cour et jardin. Na tympanonie nad portykiem
pałacu widnieją herby dawnych właścicieli – von Raminów. Główną oś założenia wyznacza
prowadząca od wschodu do zespołu pałacowego aleja lipowa, której kontynuacją w parku jest
32
aleja kasztanowa
prowadząca
przez
podłużny
dziedziniec
aż
do
kolistego gazonu przed
reprezentacyjnym wejściem do pałacu. Brama wjazdowa do pałacu ma kute motywy roślinne z
wplecionymi inicjałami właściciela, a wejście zdobią dwa kamienne jelenie. Po zachodniej stronie
pałacu, znajdującej się na terenie Niemiec, główną oś tworzy także aleja lipowa, która biegnie w
kierunku kompleksu lasów stoleckich, gdzie w XIX w. powstał krajobrazowo-naturalistyczny park
obejmujący lasy, łąki i jeziora. W polskiej części parku występują graby, świerki, lipy i cisy, w tym
cis „Barnim” o obwodzie pnia 290 cm. Nie zachowało się wyposażenie wnętrza pałacu, z wyjątkiem
dębowych schodów oraz części sztukaterii i plafonów. W skład zespołu wchodzi także kilka
ceglano-kamiennych i ryglowych budynków mieszkalnych i gospodarczych, pochodzących z XVIII
w. (stajnia z 1734 i obora z 1735) i przełomu XIX i XX w. Pałac wraz z przyległym parkiem jest
własnością Starostwa Powiatowego w Policach.
Zespół dworsko-parkowy w Ostoi
Klasycystyczny dworek w Ostoi zbudowano w 1825 r. W latach 60. XIX w. dobudowano do niego
piętrowe skrzydło, wzniesione w stylu angielskiego neogotyku. Park dworski został powiększony na
przełomie XIX i XX w. Obejmuje różnorodny drzewostan w tym m.in. jodłę kaukaską, daglezję
zieloną, świerk pospolity, modrzew, mahoń, olszę czarną i wierzbę białą. W pobliżu parku znajdują
się zabudowania folwarczne. Właścicielem obiektu jest Zachodniopomorski Uniwersytet
Technologiczny.
Zespół dworsko-parkowy w Rajkowie
Pałac w Rajkowie jest budynkiem piętrowym wzniesionym w 1910 r. w stylu eklektycznym z
elementami neogotyku i neorenesansu. Zbudowany jest na rzucie prostokąta z mansardowym
dachem i gankiem wspartym na dwóch kolumnach jońskich. Elewacja południowa przecięta jest
półokrągłym ryzalitem zwieńczonym tarasem. Dwór otoczony jest angielskim parkiem
krajobrazowy z XIX w., o powierzchni 1,45 ha, w którym występuje wiele cennych drzew, m.in.
dębów, klonów, buków, lip, grabów i platanów. W parku znajduje się staw.
Zespół pałacowo-parkowy w Brzózkach (Trzebieradzu)
Pałac zbudowany został na terenie parku o obszarze 6,19 ha z II połowy XIX w., mieszczącego
pierwotnie ośrodek wypoczynkowy generalicji niemieckiej. Park zawiera niezwykle cenne ponad
stuletnie okazy dendrologiczne, m.in.: ostrokrzew kolczasty, świerk sitkajski, jodła olbrzymia, jodły
greckie i kaukaskie, cyprysik nutkajski, modrzewie europejskie i japońskie, orzesznik pięciolistny,
skrzydłorzech kaukaski, dąb kaukaski, dąb bezszypułkowy (395 cm obwodu), klon srebrzysty, buki
33
czerwonolistne, brzozy brodawkowe. W parku znajdują się pozostałości po sztucznej grocie. Pałac
został ufundowany przez cesarza Wilhelma II z przeznaczeniem na sanatorium dla zasłużonych
oficerów niemieckiej marynarki wojennej. Zbudowany został na rzucie prostokąta w stylu
historyzmu z elementami neoklasycystycznymi. Jest to budynek dziewięcioosiowy, piętrowy z
dwoma skrzydłami bocznymi. Wejście główne z reprezentacyjnymi schodami i gankiem z balkonem
wsparte jest na sześciu kolumnach. Część środkowa w formie ryzalitu wznosi się trójkątnym
tympanonem ponad korpus pałacu. Kubatura pałacu sięga 7150 m3, a powierzchnia 900 m2. W
obręb zespołu wchodzi także dawny budynek mieszkalny służby i ujeżdżalnia, stajnia i wozownia.
Pałac w Nowym Warpnie-Karsznie
Pałac wzniesiony został w 1898 r. nad brzegiem Jeziora Nowowarpieńskiego w stylu neorenesansu
francuskiego Jest budowlą jednopiętrową, podpiwniczoną, przykrytą mansardowym dachem z
lukarnami. Fasadę frontową przecina w osi centralnej ryzalit, a w fasadzie tylnej dwa boczne
ryzality. Pomiędzy ryzalitami elewacji tylnej znajduje się rozległy taras wsparty na arkadach.
Elewacje pałacu zdobione są gzymsami, opaskami okiennymi, półkolumnami i pilastrami. Na
elewacji frontowej znajduje się herb rodziny Enckevort. Obok elewacji północnej wznosi się
trzykondygnacyjna wieża na rzucie kwadratu. Dach, pierwotnie był kryty łupkiem, obecnie –
blachą,. Wyposażenie ruchome pałacu nie zachowało się.
Pałac w Leśnie Górnym
Pałac w Leśnie Górnym wzniesiono w latach 90. XIX w. w stylu neogotyckim z formami
eklektyzmu. Jest to budynek trójkondygnacyjny o elewacjach podzielonych symetrycznie otworami
okiennymi, zbudowany z otynkowanej czerwonej cegły. Przekryty jest czterospadowym dachem.
Posiada narożną wieżę. Obecnie budowla jest odrestaurowana i stanowi własnością prywatną.
Większość dawnych zespołów pałacowo- i dworsko-parkowych przetrwała w stanie szczątkowym.
Ocalały z nich jedynie parki. Wśród nich parki w Bezrzeczu, Dobrej, Kościnie, Rzędzinach,
Skarbimierzycach, Kurowie i Przylepie zostały wpisane do rejestru zabytków.
Zespoły urbanistyczne i ruralistyczne
Najcenniejszym zespołem urbanistycznym w powiecie polickim jest Stare Miasto w Nowym
Warpnie. Jego układ przestrzenny ma genezę średniowieczną Zachowały się budynki historyczne o
formach
charakterystycznych
dla
zabudowy
małomiasteczkowej
Pomorza
Zachodniego.
Rozplanowanie miasta uwzględnia zasady kompozycji, czego przejawem są otwarcia szczelinowe
34
na budynek kościoła, stwarzające efekt placyków rozwarcia zabudowy na skrzyżowaniach ulic. Ład
przestrzenny podkreślony jest
przez konsekwentne zastosowanie pierzejowej zabudowy
kamienicowej. Do najcenniejszych obiektów na terenie nowowarpieńskiego Starego Miasta należą:
późnogotycki, XV-wieczny kościół, przebudowywany w późniejszych stuleciach, unikatowy ratusz
z 1697 r., o konstrukcji szkieletowej, ryglowe budynki z przełomu XVIII/XIX w. (kamienica przy
rynku – Pl. Zwycięstwa 3, oraz chałupa przy ul. Kościelnej 2). Dominuje zabudowa murowana z
przełomu XIX/X w.
Do najlepiej zachowanych układów ruralistycznych należą:
ulicowa wieś Brzózki, założona w ramach tzw. kolonizacji fryderycjańskiej;
Niekłończyca, gdzie granice zabytkowego układu przestrzennego wyznacza zewnętrzna linia
zabudowy w głębi działek;
Przęsocin – zabudowa wzdłuż ulic: Kościelnej, Centralnej i Szczecińskiej;
Trzebież – miejscowość rybacka o zachowanym układzie przestrzennym zawartym między ulicami:
WOP, Kościuszki i Rybacką;
Ważnym elementem krajobrazu powiatu są wsie zachowane w swoich historycznych układach
przestrzennych wraz z oryginalną ceglaną zabudową, charakterystyczną dla regionu Pomorza
Zachodniego:
Dołuje, Grzepnica, Rzędziny, Stolec, Wołczkowo, Kamieniec, Kołbaskowo, Ostoja, Przylep, Siadło
Górne, Smolęcin, a także zabudowania folwarczne w tym szczególnie Skarbimierzyc i Stolca.
3.2.2.
WYKAZ
ZABYTKÓW
NIERUCHOMYCH
Z
TERENU
POWIATU
POLICKIEGO
WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Zabytki nieruchome wpisane do rejestru, uporządkowane wg gmin i miejscowości6
Gmina
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
6
Miejscowość
Bezrzecze
Bezrzecze
Bezrzecze
Nr
rejestru
Obiekt
cmentarz
przykościelny
kościół MB
Różańcowej
park dworski
Na podstawie wykazu Narodowego Instytutu Dziedzictwa
35
Data wpisu
Nr decyzji
Dawny
nr rej.
503
2014-04-04 Dz.5130.031.2014.AR
503
1979-07-26 Kl.I.5340/39/79
873
864
1979-07-20 Kl.I.5340/28/79
863
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Buk
Buk
Dobra
498
2013-12-30 Dz.5130.39.2013.AR
498
1956-05-14 Kl.V.-0/75/56
93
497
1956-07-30 Kl.V.-0/76/56
177
Dobra
park dworski
541
1979-06-18 Kl.I.5340/32/79
867
Kościno
cmentarz
przykościelny
1136
1990-08-03 Kl.3-5340/123/90
1138
Kościno
kościół (ruina)
1138
1990-08-03 Kl.3-5340/123/90
Kościno
park dworski
577
1979-06-21 Kl.I.5340/30/79
477
2014-01-27 DZ.5130.02.2014.AR
477
1956-07-31 Kl.V.-0/132/56
133
Mierzyn
Mierzyn
cmentarz
przykościelny
kościół MB
Bolesnej
865
Mierzyn
wiatrak koźlak
523
1965-12-22 Kl.20/21/65
544
Rzędziny
park dworski
532
1979-07-26 Kl.I.5340/29/79
864
Skarbimierzyce
park dworski
531
1979-06-21 Kl.I.5340/31/79
866
507
2000-05-16
507
1963-01-22 Kl.20/5/63
380
Dobra
Szczecińska
Stolec
Dobra
Szczecińska
Stolec
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
Dobra
Szczecińska
cmentarz
przykościelny
kościół św.
Antoniego
kościół MB
Królowej Świata
cmentarz
przykościelny,
pomnik Jurgena
von Ramin
kościół św.
Maksymiliana
Marii Kolbego
DZ4200/40/O/99/2000
36
Stolec
pałac
536
1965-12-22 Kl.20/18/65
545
Stolec
park dworski
536
1978-11-25 Kl.I.5340/32/78
836
508
1965-12-22 Kl.20/16/65
548
509
2013-12-30 DZ.5130.38.2013.AR
509
1956-08-01 Kl.V.-0/152/56
499
2014-09-15 DZ.5130.39.2014.AR
499
1963-01-22 Kl.20/1/63
504
2014-09-15 DZ.5130.37.2014.AR
504
1956-07-02 Kl.V.-0/99/56
108
513
1989-05-29 Kl.3-5340/25/89
1098
513
1963-01-22 Kl.20/9/63
383
Wąwelnica
Wołczkowo
Wołczkowo
Kołbaskowo
Barnisław
Kołbaskowo
Barnisław
Kołbaskowo
Będargowo
Kołbaskowo
Będargowo
Kołbaskowo
Bobolin
Kołbaskowo
Bobolin
kościół MB
Częstochowskiej
cmentarz
przykościelny
kościół MB
Szkaplerznej
cmentarz
przykościelny
kościół św.
Stanisława Kostki
dzwonnica na
terenie cmentarza
przykościelnego
kościół NMP
Wspomożycielki
Wiernych
cmentarz
przykościelny
kościół MB
Nieustającej
Pomocy
36
151
376
Kołbaskowo
Bobolin
Kołbaskowo
Kamieniec
Kołbaskowo
Kamieniec
Kołbaskowo
Karwowo
Kołbaskowo
Karwowo
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Kurów
Kołbaskowo
Kurów
Kołbaskowo
Moczyły
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Moczyły
Ostoja
Ostoja
Kołbaskowo
Pargowo
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Pargowo
Przylep
cmentarz
przykościelny
kościół (ruina)
dwór
park dworski
cmentarz
przykościelny
kościół (ruina)
park dworski
Kołbaskowo
Rajkowo
dwór
520
Kołbaskowo
Kołbaskowo
Rajkowo
Siadło Górne
Kołbaskowo
Siadło Górne
Kołbaskowo
Smolęcin
Kołbaskowo
Smolęcin
Kołbaskowo
Stobno
Kołbaskowo
Stobno
Kołbaskowo
Warzymice
park dworski
cmentarz
kościół (do
skreślenia z rej.)
cmentarz
przykościelny
kościół (ruina)
cmentarz
przykościelny
kościół pw. MB
Fatimskiej
kościół (ruina) fundamenty
pałac
park dworski
budynek
mieszkalny,
pl. Zwycięstwa 3
budynek
mieszkalny, ul.
Kościelna 2
kościół św.
Huberta (Karszno)
kościół
Wniebowzięcia
NMP
Nowe Warpno Nowe Warpno
Nowe Warpno Brzózki
Nowe Warpno Brzózki
rządcówka
cmentarz
przykościelny
kościół Bożego
Ciała
cmentarz
przykościelny
kościół (ruina)
cmentarz
przykościelny
kościół Św. Trójcy
cmentarz
przykościelny
522
1990-06-04 Kl.3-5340/81/90
496
2014-09-15 DZ.5130.40.2014.AR
496
1963-01-22 Kl.20/10/63
384
514
1990-10-05 Kl.3-5340/166/90
1152
514
1956-12-15 Kl.V.-0/105/56
288
483
2014-09-15 DZ.5130.41.2014.AR
483
101
park dworski
330
1956-06-11 Kl.V.-0/77/56
DZ2007-11-16
4200/19/O/05/2007
DZ2007-11-16
4200/19/O/05/2007
515
1990-10-03 KL.3-5340/164/90
1153
515
535
535
1956-07-31 Kl.V.-0/134/56
1990-09-12 Kl.3-5340/149/90
1990-06-26 Kl.3-5340/90/90
135
1085
1133
516
1990-09-13 Kl.3-5340/153/90
1144
516
538
377
1135
520
1091
1963-01-22 Kl.20/2/63
1990-06-26 Kl.3-5340/91/90
DZ2005-01-31
4200/18/O/04/2005
1990-06-26 Kl.3-5340/92/90
2012-06-22 DZ.5130.11.2012.AR
148
1956-07-31 Kl.V.-0/148/56
517
1990-10-04 Kl.3-5340/163/90
1151
517
1963-01-22 Kl.20/8/63
382
502
2014-09-08 DZ.5130.36.2014.AR
502
1963-01-22 Kl.20/4/63
91
1956-05-15 Kl.V.-0/91/56
16
862
1999-11-25 DZ-4200/51/O/98/99
1979-07-26 Kl.I.5340/27/79
525
1984-09-07 Kl.III.5340/8/84
1038
526
1984-09-12 Kl.III.5340/7/84
1037
542
1965-12-22 Kl.20/23/65
512
1958-07-05 Kl.V.-0/57/58
pałac (Karszno)
340
2008-03-10
park pałacowy
(Karszno)
511
330
37
DZ4200/80/O/07/2008
DZ2008-03-10
4200/80/O/07/2008
1131
202
1134
379
295
340
Nowe Warpno Warnołęka
Nowe Warpno Warnołęka
Police
Police
Leśno Górne
Leśno Górne
Police
Niekłończyca
Police
Pilchowo
Police
Pilchowo
Police
Police
Police
PoliceJasienica
Police
PoliceJasienica
Police
Police
Police
Przęsocin
Police
Tanowo
Police
Tatynia
Police
Trzebież
Police
Trzebież
Police
Trzebież
Police
Trzebież
Police
Witorza
poczta, ul.
Kościuszki 58
ratusz
teren Starego
Miasta
cmentarz
przykościelny
kościół MB
Czestochowskiej
pałac
park dworski
kościół
Narodzenia NMP
cmentarz
przykościelny
kościół
Wniebowziecia
NMP
kaplica
przykościelna
(dawna),
pl. Chrobrego
424
PSOZ/Szn/III/5340/207/93
1956-11-15 Kl.V.-0/79/56
232
1956-11-15 Kl.V.-0/184/56
518
1997-10-30 DZ-4200/38/O/97
1356
518
1997-10-30 DZ-4200/38/O/97
1356
866
866
1990-05-18 Kl.3-5340/74/90
1990-05-18 Kl.3-5340/75/90
1126
1127
476
1965-12-22 Kl.20/19/65
543
519
1997-05-10 DZ-4200/4/O/97
1339
519
1997-05-10 DZ-4200/43/O/96/97
1339
521
1963-01-22 Kl.20/3/63
378
510
1958-07-05 Kl.V.-0/55/58
310
500
1958-07-05 Kl.V.-0/56/58
294
58
2001-03-23
501
1965-12-22 Kl.20/20/65
550
528
1977-11-12 Kl.I.5340/7/77
804
505
1963-01-22 Kl.20/6/63
381
529
1965-12-22 Kl.20/15/65
547
506
1965-12-22 Kl.20/17/65
546
380
2008-12-29 DZ-4200/53/O/2008
530
1997-04-25 DZ-4200/3/O/97
1338
527
1995-08-10 DZ-4200/27/O/95
1291
524
klasztor (ruina)
kościół św.
Apostołów Piotra i
Pawła
kościół
Niepokalanego
Poczęcia NMP
(wraz z
otoczeniem)
kościół
Wniebowzięcia
NMP
chałupa, ul.
Szczecińska 67
kościół św. Pawła
Ap.
budynek
mieszkalny,
ul.Rybacka 5 (d.4)
kościół
Podwyższenia
Krzyża Św.
otoczenie kościoła
Podwyższenia
Krzyża Św.
plebania ul.
Rybacka 2
d. zagroda
leśniczego
38
1993-11-30
1240
178
DZ4200/59/O/2000/2001
3.2.3. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE
Zabytki archeologiczne stanowią jedną z najciekawszych kategorii dziedzictwa kulturowego. W
wielu przypadkach są jedynym źródłem informacji o rozwoju i charakterze osadnictwa na
konkretnym terenie. Ważna rola dziedzictwa archeologicznego została także podkreślona w
zapisach „Europejskiej konwencji o ochronie archeologicznego dziedzictwa kulturowego” z La
Valetta, która uznała je za źródło zbiorowej pamięci europejskiej i instrument dla badań
historycznych i naukowych. Z zapisu tego wynika konieczność umiejętnego pogodzenia dwóch
podstawowych celów działań ochronnych i opiekuńczych w odniesieniu do dziedzictwa
archeologicznego:
1) dokładne rozpoznanie, zadokumentowanie i popularyzacja zabytków archeologicznych
narażonych na zniszczenie (inwestycje, przyczyny naturalne);
2) zachowanie dla przyszłych pokoleń jak największej liczby zabytków archeologicznych
(możliwych do rozpoznania nowszymi metodami, zwłaszcza nieinwazyjnymi).
A. Ochrona zabytków archeologicznych
Ochrona zabytków archeologicznych jest w Polsce uregulowana przepisami Ustawy o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami oraz pakietem odpowiednich aktów wykonawczych (rozporządzeń
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego).
Ochronę dziedzictwa archeologicznego (znajdującą się w gestii właściwej administracji państwowej
i w części samorządowej) oraz określenie definicji zabytku archeologicznego i badań
archeologicznych zapewniają w szczególności przepisy ww. Ustawy...:
art. 3, pkt. 4
zabytek archeologiczny – zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną
pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i
znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem;
art. 3, pkt. 11
badania archeologiczne – działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i
zabezpieczenie zabytku archeologicznego;
art. 6, ust. 1, pkt. 3
Ochronie i opiece podlegają bez względu na stan zachowania:
1) zabytki archeologiczne będące, w szczególności:
39
a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
b) cmentarzyskami,
c) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
art. 7
Formami ochrony zabytków są:
1) wpis do rejestru zabytków;
2) uznanie za pomnik historii;
3) utworzenie parku kulturowego;
4) ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
A. OCHRONA STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH
1. Wymóg uzgadniania z Zachodniopomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków
wszystkich planów i projektów dotyczących stref ochrony archeologicznej.
2. Konieczność inwentaryzacji i dokumentacji obszarów archeologicznych objętych strefami
ochronnymi przed podjęciem tam prac ziemnych.
3. Zakaz inwestowania na terenie stanowisk o własnej formie krajobrazowej, a także na obszarze
przylegającym bezpośrednio do nich.
3.2.4. MUZEA
Muzeum Historyczne "Skarb" w Policach – muzeum z siedzibą w Policach. Placówka jest
prowadzona przez Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Polickiej "Skarb" na terenie dawnej fabryki
benzyny syntetycznej Hydrierwerke Pölitz AG.
Stowarzyszenie działa i udostępnia do zwiedzania teren fabryki od 2006 roku. W 2010 roku w
dwóch schronach, mieszczących siedzibę stowarzyszenia, zorganizowana została wystawa,
poświęcona historii Polic, dawnej fabryki oraz obozów, których więźniowie pracowali przy
produkcji benzyny. Ponadto muzeum posiada zbiory militariów, techniki użytkowej oraz
dokumentów i fotografii, w większości obejmujące okres II wojny światowej.
Bezpłatne zwiedzanie terenu fabryki oraz muzeum odbywa się w każdą sobotę o godzinie 13. Grupa
jest oprowadzana przez członków Stowarzyszenia.
40
Muzeum posiada następujące działy:
Dział historii regionu - gromadzi wszelkiego rodzaju przedmioty i dokumenty związane z historią
miasta Police i jego najbliższych okolic. Posiadamy m.in. eksponaty z hitlerowskich obozów
zlokalizowanych w czasie II wojny światowej w Policach i z fabryki benzyny syntetycznej, w której
produkowano paliwo dla niemieckiej armii.
Dział techniki użytkowej - gromadzi zbiory z zakresu rozwoju społeczno-technologicznego
podzielone na następujące kategorie: radio i tv, sprzęt biurowy, telefony, narzędzia, komputery,
artykuły gospodarstwa domowego, zegary, fotografia, kolejnictwo itp.
Dział oręża - gromadzi militaria m.in. broń klasyczną (konwencjonalną) białą, palną i pancerną,
umundurowanie, wyposażenie wojskowe takie jak: kabury, hełmy, maski ochronne, menażki,
manierki, nieśmiertelniki itp.
Dział dokumentów - gromadzi wszelkiego rodzaju dokumentację historyczno-techniczną oraz
historyczno-społeczną m.in. posiadamy bogatą kolekcję dokumentów i zdjęć z okresu II wojny
światowej.
41
4. ANALIZA STRATEGICZNA SWOT
Perspektywy rozwoju powiatu – mocne i słabe strony oraz wynikające stąd szanse i zagrożenia
dla ochrony środowiska kulturowego
Mocne strony
Słabe strony
Szanse dla ochrony
Zagrożenia dla
środowiska
ochrony środowiska
kulturowego
kulturowego
obszary o wybitnych
zbyt mała wiedza o
tworzenie i realizacja
potencjalna groźba
walorach
walorach
programów
utraty części
krajobrazowych i
przyrodniczych,
rewitalizacyjnych
obiektów
kulturowych – Puszcza krajobrazowych i
zabytkowych
Wkrzańska, obszary
kulturowych powiatu
wykorzystanie
zagrożonych
przyległe do Zalewu
wśród potencjalnych
zasobów dziedzictwa
dewastacją i
kulturowego dla
popadnięciem w
rozwoju turystyki
ruinę, w tym cennych
Szczecińskiego i Odry turystów
słabo rozwinięta baza
duża liczba
turystyczna
zwiększenie wiedzy o
i dworskich oraz
walorach
układów
niepełne pokrycie
krajobrazowych i
ruralistycznych
ważnych kulturowo
kulturowych powiatu
zabytkowych
kościołów
zespołów pałacowych
obszarów miejscowymi oraz ich promocja
zachowany cenny
planami
wśród potencjalnych
tendencja do
układ urbanistyczny
zagospodarowania
turystów, w tym z
modernizacji
Starego Miasta w
przestrzennego
Niemiec
obiektów
Nowym Warpnie
bliskość Szczecina
zabytkowych bez
zły stan wielu
tworzenie systemu
liczenia się z
obiektów
szlaków turystycznych wartością oryginalnej
zabytkowych, w tym
pieszych i rowerowych substancji zabytkowej
zespołów dworskich i
pałacowych
rozwój turystyki
sąsiedztwo z
wodnej poprzez
ograniczony zakres
Niemcami, współpraca niezadowalający stan
tworzenie
edukacji dzieci i
42
w ramach Euroregionu parków (m.in w
odpowiedniego
młodzieży o
Pomerania
dawnych zespołach
zaplecza oraz
dziedzictwie
dworsko- i pałacowo-
infrastruktury, a także
kulturowym
parkowych)
jej promocję
wzrost świadomości
wagi dziedzictwa
rewitalizacja pałaców i
kulturowego dla
parków
umacniania tożsamości
regionalnej
promowanie tworzenia
gospodarstw
agroturystycznych oraz
turystycznego
wykorzystania
obiektów zabytkowych
kontynuowanie działań
na rzecz włączenia
dziedzictwa
kulturowego w
budowanie tożsamości
społeczności lokalnej
43
5. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA W ZAKRESIE OCHRONY DZIEDZICTWA
KULTUROWEGO NA LATA 2016 – 2020 DLA POWIATU POLICKIEGO
5.1. WSTĘP
W artykule 87. Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. cele
„Programu ...” zostały sformułowane w sposób następujący:
1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;
2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa
archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;
3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich
zachowania;
4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;
5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych,
turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków
finansowych na opiekę nad zabytkami;
6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe
związane z wykorzystaniem tych zabytków;
7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad
zabytkami.
Cele te, w zakresie odpowiedzialności samorządu powiatu polickiego, przekładają się na
przedstawione poniżej priorytety, cele szczegółowe i działania.
44
5.2. CELE STRATEGICZNE
CEL STRATEGICZNY 1.
WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW PRAWNYCH I ORGANIZACYJNYCH DLA
ZABEZPIECZENIA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH
CEL STRATEGICZNY 2.
WSPIERANIE I INICJOWANIE DZIAŁAŃ SPRZYJAJĄCYCH OCHRONIE
ZABYTKÓW
CEL STRATEGICZNY 3.
BADANIE, WYEKSPONOWANIE ORAZ PROMOWANIE DZIEDZICTWA
KULTUROWEGO POWIATU
5.3.
NAD
TABELA
–
CELE
ZABYTKAMI
DLA
I
DZIAŁANIA
POWIATU
USTALONE
POLICKIEGO
W
NA
PROGRAMIE
LATA
2016
OPIEKI
–
2020
(WRAZ Z TERMINARZEM)
CELE
CELE
STRATEGICZNE
OPERACYJNE
Działania
Terminarz
Działań
CEL STRATEGICZNY CEL OPERACYJNY
Działanie 1. Zapisy w
1. Wykorzystanie
1. Uwzględnianie
powiatowych programach
środków prawnych i
problematyki ochrony strategicznych respektujące
organizacyjnych dla
zabytków w
wysoką pozycję ochrony
zabezpieczenia
programach
dziedzictwa kulturowego
obiektów zabytkowych
strategicznych
opracowywanych
przez powiat oraz
wspieranie tej
problematyki w
45
sukcesywnie
opracowaniach
gminnych
Działanie 2. Sporządzenie
wrzesień 2018 r.
sprawozdania z wykonania
oraz wrzesień
zadań przewidzianych przez 2020 r.
niniejszy „Program...”
Działanie 3. Opracowanie
wrzesień 2020 r.
następnej edycji „Programu
opieki nad zabytkami”
CEL OPERACYJNY
Działanie 3. Ustanawianie
2. Wykorzystanie
przez starostę na wniosek
środków
Zachodniopomorskiego
organizacyjnych do
Wojewódzkiego
ochrony środowiska
Konserwatora Zabytków
kulturowego
społecznych opiekunów
sukcesywnie
zabytków oraz cofanie ich
ustanowienia7
Działanie 4. prowadzenie
sukcesywnie
listy społecznych
opiekunów zabytków
Działanie 5. Wydawanie
sukcesywnie
osobom fizycznym
legitymacji społecznego
opiekuna zabytków; a
osobom prawnym lub
innym jednostkom
organizacyjnym pełniącym
funkcję społecznego
7
Osoba starająca się o zostanie społecznym opiekunem zabytków powinna złożyć wniosek w Zachodniopomorskim
Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków zawierający informację o dotąd podejmowanych działaniach na rzecz
ochrony zabytków, opieki nad zabytkami i popularyzowaniu wiedzy o nich oraz następujące dokumenty:
1. Oświadczenie o posiadanej pełnej zdolności do czynności prawnych;
2. Aktualne (z ostatnich trzech miesięcy) zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Sądowego;
3. Program działania na rzecz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami jako społeczny opiekun zabytków.
46
opiekuna zabytków zaświadczeń
Działanie 6. Umieszczanie
sukcesywnie
przez starostę (przy
współpracy z gminami
wchodzącymi w skład
powiatu polickiego oraz w
uzgodnieniu z
Zachodniopomorskim
Wojewódzkim
Konserwatorem Zabytków)
na zabytkach rejestrowych
oznaczeń wskazujących, że
podlegają one ochronie
ustawowej
Działanie 7. Remonty i
lista obiektów
2. Wspieranie i
3. Zachowanie
restaurowanie obiektów
zabytkowych
inicjowanie działań
oryginalnej substancji zabytkowych będących
remontowanych i
sprzyjających ochronie
zabytkowej obiektów
własnością powiatu, w
odrestaurowanych
zabytków
będących własnością
sposób zgodny z
znajdzie się w
powiatu
zaleceniami
sprawozdaniach z
konserwatorskimi
wykonania
niniejszego
„Programu ...”
Działanie 8. Zabezpieczenie stale
i utrzymanie obiektów
zabytkowych będących
własnością powiatu oraz ich
otoczenia we właściwym
stanie oraz eksploatacja
tych obiektów w sposób
zapewniający zachowanie
ich wartości zabytkowej.
47
Działanie 9. Zapewnienie
w miarę potrzeb
warunków do naukowego
badania i dokumentowania
obiektów zabytkowych.
CEL OPERACYJNY
Działanie 10. Podjęcie
4. Inicjowanie
starań w Urzędzie
programów mających
Marszałkowskim na rzecz
na celu ochronę
włączenia zabytków z
dziedzictwa
terenu powiatu do
kulturowego
projektów mających na celu
sukcesywnie
finansowanie ochrony
dziedzictwa kulturowego,
działania na rzecz
opracowania i realizacji
takich projektów
Działanie 11. Zainicjowanie do września 2017 r.
programu ochrony
zespołów
rezydencjonalnych (we
współpracy z samorządami
gminnymi, samorządem
wojewódzkim i
wojewódzkim
konserwatorem zabytków)
Działanie 12. Pomoc
3. Badanie,
5. Nawiązanie do
Stowarzyszeniu Przyjaciół
wyeksponowanie oraz
tradycji pomorskiej w Ziemi Polickiej „Skarb” w
promowanie
badaniach i promocji
rozwoju Muzeum
dziedzictwa
dziedzictwa
Historycznego „Skarb” w
kulturowego powiatu
kulturowego oraz
Policach
stale
historycznego
Działanie 13. Współpraca z stale
partnerami z Euroregionu
48
CEL OPERACYJNY
Działanie 14. Opracowanie
6. Promocja
przewodnika
dziedzictwa
uwzględniającego atrakcje
kulturowego powiatu
krajobrazowe i kulturowe
za pośrednictwem
powiatu
do września 2018 r.
publikacji
Działanie 15. Umieszczenie do września 2018 r.
przewodnika na portalu
internetowym powiatu
Działanie 16. Publikacja
do września 2020 r.
przewodnika
Działanie 17. Inicjowanie i
sukcesywnie
pomoc przy publikacji
opracowań dotyczących
dziedzictwa kulturowego i
atrakcji turystycznych
powiatu
Działanie 18. Współpraca z stale
gminami powiatu
polickiego w zakresie:
- uporządkowania i
oznakowania istniejących
szlaków turystycznych.
- wytyczenia i oznakowania
szlaków konnych.
- rozbudowy systemu
ścieżek i szlaków
rowerowych
Działanie 19. Szkolenie
osób i firm w zakresie
przewodnictwa
turystycznego
49
sukcesywnie
CEL OPERACYJNY
Działanie 20.
7. Wykorzystanie
Wykorzystanie imprez
mediów, imprez
masowych organizowanych
masowych oraz
przez samorząd powiatowy
sukcesywnie
instytucji do promocji oraz innych okazji
dziedzictwa
budzących zainteresowanie
kulturowego powiatu
mediów do promocji
dziedzictwa kulturowego
powiatu
Działanie 21. Organizacja
sukcesywnie
konferencji naukowych
promujących i
przybliżających wybitne
walory dziedzictwa
kulturowego regionu
5.4. MONITORING REALIZACJI POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD
ZABYTKAMI
Zgodnie z Ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zarząd powiatu ma obowiązek
sporządzania, co dwa lata sprawozdań z realizacji powiatowego programu opieki nad zabytkami i
przedstawiania go do akceptacji przez Radę Powiatu.
Wyniki osiągnięte przy realizacji Programu Opieki nad Zabytkami powinny być oceniane na
podstawie stopnia realizacji działań wyszczególnionych powyżej.
5.5. INSTRUMENTARIUM POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
5.5.1. INSTRUMENTY PRAWNE
1) przepisy ustawowe
2) programy określające politykę państwa i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa
kulturowego.
50
3) miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego;
4) wynikające z przepisów ustawowych dokumenty wydawane przez wojewódzkiego konserwatora
zabytków;
5.5.2. INSTRUMENTY KOORDYNACJI
1) strategia rozwoju powiatu;
2) programy rozwoju infrastruktury powiatu;
3) programy ochrony środowiska przyrodniczego;
4) programy prac konserwatorskich;
5) studia i analizy, koncepcje;
6) umowy i porozumienia;
7) kontrakty;
8) prowadzenie instytucji, w tym tworzenie podmiotów prawnych;
9) współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków
10) współpraca z innymi samorządami w celu wypracowania wspólnej polityki ochrony środowiska
kulturowego i przyrodniczego
11) współpraca z ośrodkami naukowymi i akademickimi;
12) współpraca z diecezją w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami.
5.5.3. INSTRUMENTY FINANSOWE
1) dotacje;
2) subwencje;
3) dofinansowania;
4) nagrody;
5) zachęty finansowe;
6) zbiórki społeczne;
7) programy operacyjne uwzględniające finansowanie z funduszy Wspólnoty Europejskiej.
5.5.4. INSTRUMENTY SPOŁECZNE
1) pozyskanie poparcia społecznego na rzecz ochrony środowiska kulturowego;
2) edukacja kulturowa;
3) informacja nt. znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozwoju powiatu;
4) współdziałanie z organizacjami społecznymi;
51
5.5.5. INSTRUMENTY KONTROLNE
1) monitoring stanu środowiska kulturowego.
2) aktualizacja bazy danych geodezji i gospodarki gruntami, infrastruktury technicznej, stanu
zagospodarowania przestrzennego powiatu, stanów technicznych obiektów zabytkowych.
52

Programu opieki nad

Transkrypt

Podobne dokumenty

Rola samorządu w ochronie dziedzictwa

Rada Ochrony Zabytków - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w

Pomorski Konserwato Zabytków dane teleadresowe

Zarządzenie Nr 0050. 28.2016 Burmistrza Barczewa z dnia 9.03

Zaświadczenie stwierdzającego prawidłowe utrzymanie i

Ogólnopolska Konferencja Naukowa ”10 lat