Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci

ARTYKUŁY NAUKOWE
ASO.A.7(1)/2016/501-512
ISSN 2300-1739
Joanna ADAMKIEWICZ 
Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci
Faces of internet. Education for security network
Streszczenie: Internet stał się powszechnym,
najtańszym, zaludnionym przez setki milionów
użytkowników obszarem o wielowątkowej
formie kontaktów, nazwanym „globalną wioską”, którego nie można porównać do jakiegokolwiek innego zjawiska w realnym świecie.
Liczne badania wskazują, że środowisko to
największy wpływ wywiera na dzieci i młodzież,
którzy wykorzystują technologię cyfrową –
zwłaszcza komputer multimedialny podłączony
do Internetu – do komunikacji, rozrywki i nauki.
Medioznawcy wskazują, że rolę Internetu w
społeczeństwie informacyjnym należy postrzegać nie tylko w aspekcie wielorakich możliwości
i wielkich szans, ale także w aspekcie licznych
zagrożeń, szczególnie wychowawczych i społecznych. Z tego względu istotnym jest kształtowanie u dzieci i młodzieży umiejętności oceny
konsekwencji publikowanych w sieci komunikatów, a także właściwych nawyków racjonalnego
wykorzystywania odbieranych komunikatów
medialnych. W tej sytuacji niezbędne jest
podjęcie masowej edukacji medialnej, która
powinna objąć całe społeczeństwo, dla którego
media stały się naturalnym środowiskiem.
Abstract. The Internet has become a common,
inexpensive, populated by hundreds of millions of usersarea of multitheaded form of
contacts called "global village", which can not
be compared to any other phenomena in the
real world. Numerous studies indicate that
the envirionment is the most affected children
and young people who use digital technologyespecially multimedia computer connected to
the Internet- for communication, entertainment and science. Media experts suggest that
the role of the Internet in the information
society should be seen not only in terms of
thiermultiple capabilities and great opportunities, but also in terms of their multiple capabilities and great opportunities, but also in
terms, of the numerous threats, particularly,
cudcation and social. For this reason, it id
important to the formation of choldren and
young people the ability to assess the consequences of the meddages published on the
web, as well as good habits of rational use of
media messages received. In this situation it is
necessary to take mass media education,
which sholud cover the whole of society, for
which media have become the natural environment.
Słowa kluczowe: Internet, społeczeństwo informacyjne, zagrożenia, edukacja medialna
Key words: Internet, information society,
threats, media education
Received: 03.2016
Accepted 06.2016

mgr, doktorantka Wydziału Historyczno – Pedagogicznego Uniwersytetu Opolskiego
Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci
WPROWADZENIE
Technologie informatyczne wywierają olbrzymi wpływ na wszystkie dziedziny aktywności współczesnego człowieka, w tym również na sposób jego
myślenia. Stale doskonalone techniki zbierania, przetwarzania i generowania
informacji, a co za tym idzie, sterowania procesami produkcyjnymi, badaniami naukowymi, procesem kształcenia, zarządzaniem, wpłynęły na powstanie społeczeństwa informacyjnego, dokonując zmian w jego strukturze
społecznej [Gajda 2007, 135]. Szczególnego znaczenia w tym zakresie nabiera komunikacja sieciowa, której kluczową cechą jest wielokanałowość, posiadająca w stosunku do klasycznych mediów ogromny potencjał, zarówno wymiany jak też transmisji informacji, przy jednoczesnej minimalizacji czynnika
odległości między nadawcą i odbiorcą. Obok niewątpliwych zalet, jakie towarzyszą wszechobecnej technologii cyfrowej, rodzą się również liczne problemy towarzyszące społeczeństwu informacyjnemu, w tym przede wszystkim
dotyczące dzieci i młodzieży, a więc środowiska związanego z edukacją. Aktualnie użytkowanie Internetu przestaje być sprawą wyboru, a staje się koniecznością codziennego życia, dlatego należy od najmłodszych lat uczyć
dzieci i młodzież prawidłowych nawyków korzystania z Internetu, odpowiedzialności za podejmowane działania w sieci i kulturalnego zachowania
w cyberprzestrzeni.
J. Bednarek [2006, 268 – 279] wskazując na źródła licznych zagrożeń ze
strony technologii informatycznych twierdzi m.in., że Internet gromadząc
w bazach informacyjnych różnorodne materiały (np. o treściach propagujących przemoc) staje się źródłem zagrożeń dla odbiorcy w zakresie niepożądanego kształtowania jego osobowości, np. poprzez identyfikowanie się ze
stosującymi przemoc lub inne czyny aspołeczne. Autor zwraca uwagę, że sieć
teleinformatyczna zapewniając anonimowość może być źródłem manipulacji
w zakresie formułowania celów i doboru treści. Młoda osoba zagubiona
w sieci internetowej potrzebuje przewodnika, który pomoże mu odróżnić
informacje wartościowe od nieistotnych. Powszechna dostępność nowych
mediów powoduje, że młodzież coraz więcej wolnego czasu spędza w sieci,
uczestniczy w grach komputerowych, ogląda filmy online, słucha muzyki,
uzależniając się od gadżetów technologii cyfrowej, zniechęcając się do czytania książek i nauki z podręczników. Analiza zagrożeń powodowanych korzy-
502
Joanna ADAMKIEWICZ
ASO.A.7(1)/2016/501-512
staniem z multimiediów na szerszą skalę wykazała, że mózg ludzki poddawany jest procesowi ustawicznych zmian, które w przypadku codziennego korzystania z mediów mają niekorzystny wpływ na ich użytkownika, powodując
deficyt koncentracji, bezsenność, zwiększoną podatność na nałóg i wiele
innych, a w skrajnych przypadkach prowadzą do uzależnienia od mediów
cyfrowych, bez których coraz większa liczba ich użytkowników nie potrafi żyć
i zmuszona jest do podjęcia leczenia w specjalnych ośrodkach. W. Strykowski [2004, 46] wskazuje, że jedną z najlepszych metod przeciwdziałania zagrożeniom w sieci jest edukacja medialna, a w szczególności „edukacja dla
Internetu”, która powinna objąć nie tylko uczniów, ale również nauczycieli
i rodziców, wytyczając sobie dwa podstawowe cele: przegotowanie do posługiwania się Internetem jako narzędziem pracy intelektualnej oraz przygotowanie do świadomego i krytycznego korzystania z usług internetowych.
Niniejszy artykuł jest próbą zwrócenia uwagi na liczne zagrożenia, jakie
towarzyszą użytkownikom w trakcie ich aktywności w Internecie, co powoduje konieczność nauczenia ludzi sposobów odpowiedniego posługiwania się
mediami jako narzędziami pracy intelektualnej, oraz przygotowania ich jako
odbiorców do właściwego korzystania odbieranych komunikatów medialnych.
„CYFROWI TUBYLCY” W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM
K. Brzoza [2010, 72] twierdzi, że „społeczeństwo informacyjne” (information society) jest nowym typem społeczeństwa kształtującego się w państwach posiadających wysoki stopień rozwoju technologicznego. Jest to społeczeństwo wiedzy (knowledge society), społeczeństwo sieciowe (network
society) i wreszcie społeczeństwo, w którym informacja jest intensywnie
wykorzystywana w życiu ekonomicznym, społecznym, kulturowym i politycznym; to społeczeństwo, które posiada bogate środki komunikacji i przetwarzania informacji będące podstawą tworzenia większości dochodu narodowego oraz zapewniające źródło utrzymania większości ludzi. Autor ten dowodzi [Brzoza 2010, 73], że wykształcenie się społeczeństwa informacyjnego
określane jest mianem przełomu cywilizacyjnego, zachodzącego na wszystkich poziomach ludzkiej aktywności., stając się naturalną przyszłością, w której niezbędna jest współpraca trzech segmentów tzw. złotego trójkąta, czyli
władzy, edukacji i biznesu. W 1995 r. Grupa G – 7 skupiająca państwa wyso-
503
Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci
ko uprzemysłowione, opracowała zasady funkcjonowania społeczeństwa
informacyjnego [Zob. Gajda 2007, 147]. Przyjęto tym samym, że gospodarka
oparta na realizacji zasad społeczeństwa informacyjnego, wsparta ogólnie
dostępną wiedzą, daje rękojmię rozwoju, wzrostu, jak też przeciwdziała bezrobociu. Dzięki powszechnemu dostępowi do Internetu uzyskano nieograniczony dostęp do nowych wiadomości, możliwość zakładania własnych stron
oraz przekazu informacji o posiadanych własnych zbiorach. Didier Lombard
[2009, 114] twierdzi, że większość członków rozrastającej się w zawrotnym
tempie społeczności użytkowników serwisów społecznościowych to osoby
dorastające w okresie rozwoju Internetu, wykorzystujące sieć telekomunikacyjną z użyciem dostępnych urządzeń oraz komunikatorów. Autor osoby te
określa mianem „Pokolenia sieci” (ang. Net generation),, „Pokoleniem Y” lub
„Pokoleniem milenijnym”. Natomiast M. Prensky [2001, online] określa ich
mianem „cyfrowi tubylcy” (ang. digital natives), którzy odróżniają się od swoich poprzedników - nazwanych „cyfrowymi imigrantami” (ang. digital immigrants), zarówno sposobem przetwarzania informacji, jak też podejściem do
sposobu jej uzyskiwania. Cechą charakterystyczną „cyfrowych tubylców” jest
ich preferencja do nieograniczonego i szybkiego pozyskania informacji oraz
kreatywność w stosunku do nowych technologii. W zakresie przyswajania
wiedzy, tubylcy dość szybko wykazują objawy znudzenia, mają trudności
w zrozumieniu długiego i złożonego tekstu, uznając wyższość przekazu graficznego nad tekstowym. „Cyfrowi imigranci” to osoby urodzone przed rokiem 1983, które w procesie edukacji są cierpliwe i systematyczne, jednak
mają trudności ze zrozumieniem wirtualnej rzeczywistości. Nie asymilują się
ze środowiskiem społeczności serwisów społecznościowych i wykazują sceptycyzm w stosunku do nowych mediów - symbolizowanych przez informatyczne i telekomunikacyjne gadżety. „Imigranci” w zasadzie dość dobrze
przyswajają umiejętności obsługi komputera i korzystania z Internetu, jednak
używanie w tym celu dostępnych urządzeń i narzędzi nie jest ich naturalnym
elementem codziennej rzeczywistości. „Cyfrowi tubylcy” zapamiętują
ogromną liczbę informacji, jednak nie posiadają wystarczających umiejętności ich interpretacji i selekcji, co powoduje u nich brak zdolności do działań
kreatywnych. Powszechnym problemem przedstawicieli tego pokolenia jest
trudność w skupieniu uwagi, zarówno w trakcie nauki z podręczników, jak też
504
Joanna ADAMKIEWICZ
ASO.A.7(1)/2016/501-512
w trakcie wykładu akademickiego, doskonale natomiast przyswajają krótkie
jednozdaniowe komunikaty [Spitzer 2013, 17].
NOWE MEDIA ŹRÓDŁEM NOWOCZESNYCH FORM PRZEKAZU
Termin „nowe media” zdobył duże powodzenie dzięki praktycznej
wszechstronności znaczenia. W odróżnieniu od przymiotników „cyfrowe” lub
„elektroniczne” nie akcentuje samej definicji formalnej i technicznej, nie
podkreśla właściwości tak jak termin „media interaktywne” i wreszcie nie
ogranicza rodzaju urządzeń, jak wyrażenie „komunikowanie się za pośrednictwem komputera” (CMC – ang. computer – mediated commnication). Dlatego też, posługując się określeniem „nowe media” jedni mogą mieć na myśli
określoną rzecz (np. Internet), inni natomiast mogą myśleć o zupełnie innym
(telewizji cyfrowej, nowych sposobach wizualizacji ciała, środowisku wirtualnym, grze komputerowej czy blogu). Według M. Listera [2009, 19] termin
ten jest bowiem powszechnie używany w odniesieniu do szeregu zjawisk,
a stosując go nadajemy status medium rzeczy, którą mamy na myśli, a jednocześnie korzystamy z szerokiego znaczenia i sensu określenia nowość.
Gwałtowny rozwój nowych mediów spowodował powstanie mediów nowszych niż „nowe media” – w takim samym stopniu różniącym się od klasycznych przykładów nowych mediów np. poczta elektroniczna czy strony internetowe, jak nowe środki przekazu różniły się od mediów tradycyjnych m. in.
gazet czy telewizji. Kategorię „nowych nowych mediów” tworzą: blogi, You
Tube, Wikipedia, Digg, MySpace, Facebook Twitter, Second Life i podcasty
[Levinson 2010, 11]. Nowe nowe media charakteryzuje niespotykana dotąd
dostępność, która umożliwia odbiorcy dostosowanie oferowanego mu przekazu do rytmu własnego życia. Nieograniczona elastyczność daje użytkownikom możliwość samodzielnego decydowania o tym, gdzie i kiedy czyta się
dany tekst czy słucha lub ogląda przekaz audiowizualny, dając tym samym
odbiorcy wolność i władzę, której nie było w poprzedniej generacji nowych
mediów. Nowe nowe media zrównały konsumentów i producentów, którzy
mogą tworzyć własny przekaz i korzystać z wielu propozycji oferowanych
przez innych użytkowników sieci [Levinson 2010, 15].
INTERNET DRUGIEJ GENERACJI (WEB 2.0)
Dynamiczny rozwój rynku mediów na początku 2001 r. miał wpływ na
powstanie serwisów internetowych powszechnie nazywanych „Web 2.0”,
505
Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci
w których działają na zasadzie generowania treści wytworzone przez użytkowników tych serwisów, dając w istocie początek nowej generacji Internetu
II. Pojęcie to stworzył i spopularyzował w 2003 roku konsultant medialny Tim
O'Reilly [2003, online], według którego „Web 2.0.” powstała z połączenia
określonych aplikacji, sprzętu i chęci kontaktów społecznych, z których narodziło się „powszechne poczucie, że dzisiejsza sieć jest jakościowo inna niż
kiedyś”. Web 2.0 nie jest nową WWW, ale możliwością dającą użytkownikowi inny sposób korzystania z jego zasobów [Lister i in., 2009, 307]. Możliwości Web 2.0 sprawiają, że jest to aktywna sieć, hipernet, sieć do odczytu
i zapisu, powodując w konsekwencji, że Internet II to dzisiaj globalny, aktywny, funkcjonujący w sieci komputer, którego użytkownicy mogą nie tylko
w nim pracować, ale i zmieniać jego naturę. P. Wallace [2005, 7] określając
wszechstronne możliwości Internetu twierdzi, że dotychczas był to środek
komunikacji dla wtajemniczonych, z którego korzystali tylko wybrani. Dziś
jest on obecny niemal we wszystkich dziedzinach życia, od robienia zakupów
po seks, od gromadzenia informacji po spiskowanie.
Koncepcja Web 2.0 miała zasadniczy wpływ na pojawienie się wielu praktyk i szybki rozwój aplikacji (np. Google Maps, Google Mail) i serwisów społecznościowych (np. Bebo, NK, MySpace, Facebook) [Tapscott 2010, 112].
W przypadku większości nowych mediów, dany serwis czy portal mają następujące zastosowanie: Wikipedia jest encyklopedią, Digg jest serwisem
prezentującym nagłówki artykułów informacyjnych, YouTube udostępnia
klipy i teledyski, Blogspot oferuje hosting blogów, a MySpace i Facebook są
serwisami społecznościowymi [Levinson 2010, 180]. Web 2.0 stwarza niespotykane dotąd możliwości dla praktyki naukowej. Nowe media, takie jak
Internet II generacji powodują możliwości kolektywnego uprawiania nauki,
większego zdynamizowania badań naukowych, łatwości komunikowania do
szerokich kręgów społeczeństwa, zdemokratyzowania badań naukowych.
Podstawowym celem nauki sieciowej jest wytwarzanie, przetwarzanie i dzielenie się informacją [Radomski, Bomba, 2010, 127]. Zmiany, jakie nastąpiły
w nauce i technice pod wpływem technologii informacyjnej, spowodowały
ekonomiczne i społeczne konsekwencje. Nowa technika informacyjna wygenerowała nowy sposób komunikacji, a to wyznaczało nowy sposób myślenia,
studiowania, przekazywania ideologii. W edukacji dokonano zmiany sposobu
506
Joanna ADAMKIEWICZ
ASO.A.7(1)/2016/501-512
kształcenia, musiano opracować nowe zasady prowadzenia wykładów, aby
nauczani mogli zrozumieć logikę intertekstów i przyswoić nowe metody wyszukiwania, sprowadzania i przekazywania informacji przez Internet, a także
posiąść niezbędne umiejętności korzystania z nowych technologii multimedialnych w rodzaju np. CD-ROM. Internet wykorzystywany jest z powodzeniem w kształceniu na odległość, dzięki wykorzystaniu telewizji interaktywnej
oraz komputera multimedialnego, umożliwiających - na zasadzie sprzężenia
zwrotnego, wzajemne oglądanie się i wymianę informacji między nauczycielem a uczniem [Radomski, Bomba, 2010, 538].
ZAGROŻENIA W SIECI
Osobowość młodego człowieka jest niezwykle podatna na wpływ technologii cyfrowej, szczególnie Internetu, co uwidacznia ciągle wydłużający się
statystycznie czas poświęcany na korzystanie z nich, kosztem bardziej pożądanych zajęć, wartościowych zainteresowań, pasji czy hobby. Sprzyja temu
powszechna dostępność gadżetów technologii cyfrowej powodująca, że
młodzież coraz chętniej i coraz więcej wolnego czasu spędza w cyberprzestrzeni, uczestniczy w grach komputerowych, ogląda filmy online, słucha
muzyki i w konsekwencji popada w uzależnienie [Bednarek 2006, 275]. Anonimowość jest cechą Internetu, która poprzez zapewnienie ukrycia tożsamości w cyberprzestrzeni sprzyja pozbywaniu się zahamowań internautów, pobudzając ich tym samym do podejmowania działań, które w realnym świecie
chcieliby zachować w tajemnicy [Wallace 2007, 17]. Świadomość anonimowości powoduje poczucie bezkarności i ewentualnych konsekwencji z własnych zachowań w sieci, z uwagi na odległość do odbiorcy i brak bezpośredniego z nim kontaktu osobistego. Anonimowość umożliwia także zmianę
tożsamości internauty. Zmieniając płeć lub wiek internauta może kreować
dowolną, nową tożsamość, dla realizacji swoich skrytych pragnień, wywarcia
na kimś wrażenia, zaistnienia w danej społeczności, a niekiedy dla realizacji
celów przestępczych (jak w przypadku pedofili) [Wallace 2007, 67]. Szczególnego znaczenia w zakresie zagrożeń nabiera możliwość łatwego dostępu
i odbioru treści nieadekwatnych do rozwoju młodocianych internautów, do
których możemy zaliczyć m.in. te o charakterze pornograficznym – w tym
z udziałem dzieci, propagujących przemoc, faszyzm, totalitaryzm, lub agresję
na tle wyznaniowym, a także z uwagi na przynależność narodową lub raso-
507
Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci
wą [Lipińska 2008, 36]. P. Forma [2006] wskazuje na liczne strony internetowe prezentujące reklamy o treści nieodpowiedniej dla dzieci i młodzieży np.
reklamy wyrobów tytoniowych, alkoholu lub zachęcające do zażywania narkotyków, a także propagujące nienawiść. W wielu przypadkach te strony
WWW pod pozorem zabawy umożliwiają udział w hazardzie, posługiwanie
się bronią, a przy okazji gromadzą poufne dane o rodzinie. P. Antab [2003,
39] dostrzega w powyższym zakresie również zagrożenia generowane przez
samych odbiorców, zwłaszcza młodocianych, którzy mogą przekazywać numery kart kredytowych rodziców z hasłami dostępu, narażając ich na znaczne koszty.
Szczególny niepokój budzi szeroko pojęta wirtualna agresja i przemoc
(cyberbullying) zjawisko coraz częściej widoczne wśród młodzieży, polegające
na oczernianiu, szykanowaniu, tyranizowaniu i wyszydzaniu w sieci [Lipińska
2008, 37]. Początkowo wirtualna przemoc przyjmowała formę wiadomości
SMS i e-maili. Coraz częściej przyjmuje ona formę wpisów na forach dyskusyjnych, dręczenia i nękania przez komunikatory sieciowe, obelżywych
i uwłaczających komentarzy na czatach, blogach, w biuletynach internetowych, a także umieszczania w sieci zdjęć lub filmów zrobionych przy użyciu
telefonów komórkowych, w celu zdyskredytowania danej osoby lub grupy,
a niekiedy nawet całej społeczności.
EDUKACJA MEDIALNA
Głównym źródłem informacji pozostają dzisiaj media, które pokonując
problem przestrzeni i czasu, stały się niezastąpionym narzędziem działalności
intelektualnej i zawodowej. Setki milionów komputerów osobistych podłączonych do Internetu wykorzystywanych jest dzisiaj w różnych obszarach
naszego życia, zarówno w działalności zawodowej, jak również w domu. Dynamicznie rozwijające się media mają zasadnicze znaczenie w procesie
przemian kulturowych, decydując o istocie i charakterze kultury masowej,
dają możliwość niezbędnej orientacji w aktualnych problemach globalnych,
wpływają na kształtowanie systemu wartości i postaw społeczno – moralnych. Czynniki te były m.in. przesłanką do wprowadzenia w 2000 r. do programu kształcenia na studiach pedagogicznych przedmiotu Media w edukacji
[Gajda 2002, 9]. Jednak czynnikiem, który miał na tę decyzję zasadniczy
wpływ, to systematyczny rozwój mediów oraz ich szeroka oferta programo-
508
Joanna ADAMKIEWICZ
ASO.A.7(1)/2016/501-512
wa, zróżnicowana zarówno pod względem treści jak też formy, powodując
w konsekwencji potrzebę nauczenia efektywnego z nich korzystania. Umiejętność odpowiedniego doboru specjalnych programów umożliwiających
wzbogacenie odbioru mediów wymaga obok poznania wszechstronnej ich
oferty, także opanowania technologii informacyjnej i umiejętności interpretacji informacji cząstkowych [Gajda 2002, 9]. W związku z tym edukacja medialna stała się niezbędna, szczególnie ze względu na fakt, że prężnie rozwijające się media coraz częściej wpływały na tok życia człowieka.
Początkowo przyjęto, że edukacja medialna będzie obejmowała zarówno
nauczycieli, jak też studentów, głównie w zakresie umiejętności wykorzystania mediów jako środków dydaktycznych oraz środków masowego przekazu
w celu wspomagania procesu kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego dla podniesienia efektywności procesu dydaktycznego [Juszczyk
2002, 26]. Program edukacyjny nie obejmował wówczas zagrożeń, jakie
mogły powodować komunikaty medialne w świadomości ich odbiorców.
Doświadczenie wskazuje, że rolę mediów w działalności współczesnego
człowieka należy postrzegać nie tylko w aspekcie ich wielorakich możliwości
i wielkich szans, ale także w aspekcie licznych zagrożeń, szczególnie wychowawczych i społecznych. Powoduje to konieczność nauczenia ludzi sposobów odpowiedniego posługiwania się mediami jako narzędziami pracy intelektualnej, oraz przygotowania ich jako odbiorców do właściwego korzystania odbieranych komunikatów medialnych. W tej sytuacji potrzebne jest
podjęcie masowej edukacji medialnej, która powinna objąć całe społeczeństwo, dla którego media stały się naturalnym środowiskiem. W społeczeństwie informacyjnym edukacja medialna spełnia ważną rolę, należy ją rozumieć jako praktyczne nauczanie mediów. T. Huk [2014, 17] twierdzi, że pedagogika medialna, będąc nauką badającą media, kreuje bazę metodologiczną umożliwiającą realizację edukacji medialnej, przyczyniając się w ten
sposób do zrozumienia, że wirtualność jest nierzeczywista, jak np. gry komputerowe. Dotychczasowe badania wskazują, że edukacja medialna obejmuje szereg obszarów, które dotyczą wszechstronności mediów oraz ich kulturotwórczego i edukacyjnego znaczenia, wskazując możliwości wykorzystania
ich w procesie nauczania – uczenia się [Siemieniecki 2002, 146]. Uwzględniając możliwości wykorzystania technologii informacyjnej uznaje się, że media
509
Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci
mogą mieć istotny wpływ na formę, treść i szybkość procesu komunikowania
pośredniego, a także zmniejszyć zakres komunikacji bezpośredniej. W związku z tym, zadaniem edukacji medialnej jest obok przyswojenia nowoczesnych
technologii kształcenia również zdobycie umiejętności posługiwania się mediami jako narzędziami, a także nabycie praktycznych umiejętności tworzenia
programów edukacyjnych i nauczenie selektywnego odbioru treści przekazywanych przez media [Juszczyk 2002, 27]. W zależności, który z wymienionych powyżej celów chcemy osiągnąć, edukacja medialna może przyjąć różne formy kształcenia, które w rezultacie mają przygotować nauczanych do
twórczego uczestnictwa w życiu. Efektywność edukacji medialnej ściśle związana jest ze stopniem przygotowania człowieka do ich odbioru, a więc szeregiem umiejętności obejmujących docieranie do źródeł informacji, dokonywanie świadomych wyborów, wykorzystywanie zdobytej wiedzy w praktyce.
Stąd też jednym z obszarów edukacji medialnej jest metodyka kształcenia
medialnego, która ma przygotować nauczycieli do stosowania mediów [Siemieniecki 2002, 150]. Wobec powyższego, istnieje konieczność poszerzenia
zakresu kompetencji współczesnego pedagoga - refleksyjnego intelektualisty, świadomego zachodzących zmian w otaczającej rzeczywistości - o działania pedagogiczne zmierzające do przygotowania uczniów w zakresie aktywnego, twórczego i krytycznego odbioru treści komunikatów przekazywanych przez różnorodne media.
PODSUMOWANIE
W konkluzji należy podkreślić głęboką zależność edukacji medialnej od
wiedzy nie tylko praktycznej w zakresie umiejętności aktywnego wykorzystania mediów jako nowoczesnych środków techniki informacyjno – komunikacyjnej, ale także w zakresie przygotowania do odbioru przekazywanych przez
nie komunikatów. Dopiero w tej perspektywie możliwym staje się określenie
innowacyjności edukacji medialnej umożliwiającej wkroczenie w przestrzeń
użytkowników mediów celem wykształcenia w nich określonych kompetencji, które umożliwią świadome i krytyczne z nich korzystanie.
SPIS LITERATURY
Bednarek J., Multimedia w kształceniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Brzoza K., Internet narzędziem komunikowania masowego, [w:] Francuz P., Jędrzejewski S.
(red.), Nowe media i komunikowanie wizualne, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010.
510
Joanna ADAMKIEWICZ
ASO.A.7(1)/2016/501-512
Eco U., Nowe środki masowego przekazu. [w:] M. Hopfinger (red.), Nowe media w komunikacji społecznej w XX wieku, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.
Forma P., Znaczenie Internetu dla rozwoju dzieci i młodzieży, Zeszyty Naukowe 2/2006 Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość.
Gajda J., Media w edukacji, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej ZNP, Kraków 2007.
Gajda J., Dominująca rola mass mediów i hipermediów w kulturze i edukacji, [w:] Gajda J.,
Juszczyk S., Siemieniecki B., Wenta K. (red.), Edukacja medialna, Multimedialna Biblioteka
Pedagogiczna Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2002.
Huk T., Pedagogika medialna. Aspekty społeczne, kulturowe i edukacyjne, wyd. Impuls, Kraków - Katowice 2014.
Juszczyk S., Cele i zadania technologii informacyjnej i edukacji medialnej, [w:] Gajda J., Juszczyk
S., Siemieniecki B., Wenta K. (red.), Pedagogika medialna, Multimedialna Biblioteka Pedagogiczna Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2002.
Levinson P., Miękkie ostrze. Naturalna historia i przyszłość rewolucji informacyjne, Warszawskie Wydawnictwo Literackie „Muza”, Warszawa 1999.
Lipińska J., Internet i młode pokolenie. Przeciwdziałanie potencjalnym zagrożeniom [w:] M.
Kowalski (red.), Internet. Między edukacją, bezpieczeństwem a zdrowiem, wyd. Maternus
Media, Tychy 2008.
Lister M., Dovey J., Giddings S., Grant I., Kelly K., Nowe media. Wprowadzenie, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
Lipińska J., Internet i młode pokolenie. Przeciwdziałanie potencjalnym zagrożeniom, [w:] M.
Kowalski (red.), Internet. Między edukacją, bezpieczeństwem a zdrowiem, wyd. Maternus
Media, Tychy 2008.
Lombard D., Globalna wioska cyfrowa: drugie życie sieci, Wydawnictwo MT Biznes, Warszawa
2009.
Radomski A., Bomba R., Web 2.0 a nauka. Internet, Web 2.0, Kultura 2.0, Nauka 2.0, Zbiorowa
inteligencja, [w:] P. Francuz, S. Jędrzejewski (red.), Nowe media i komunikowanie wizualne, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010.
Siemieniecki B., Technologia informacyjna w edukacji, [w:] Gajda J., Juszczyk S., Siemieniecki
B., Wenta K. (red.), Edukacja Medialna, wyd. Multimedialna Biblioteka Pedagogiczna Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2002.
Spitzer M., Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk 2013.
511
Oblicza internetu. Edukacja dla bezpieczeństwa w sieci
Strykowski W., Kompetencje medialne: pojęcie, obszary, formy kształcenia, [w:] W. Strykowski,
W. Skrzydlewski (red.), Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy, wyd. eMPi2, Poznań 2004.
Tapscott D., Cyfrowa dorosłość. Jak pokolenie sieci zmienia nasz świat, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2010.
Wallace P., Psychologia Internetu, wyd. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2007.
O'Reilly T., What is Web 2.0 [online]: http://oreilly.com/web2/archive/wkat-is-web-20.html
[dostęp: 17.01.2016].
Prensky M., Digital natives, digital immigrants [online], 2001, ttp://www.nnstoy.org/
download/technology/Digital%20Natives%20-%20Digital%20Immigrants.pdf [dostęp:
05.03.2015].
512