OANNA SIWIŃSKA Ośrodek Informacji Naukowej FORMAT

□OANNA SIWIŃSKA
Ośrodek Inform a cji Naukowej
FORMAT WYMIANY ZAPISU DANYCH BIBLIOGRAFICZNYCH
NA NOŚNIKU MASZYNOWYM
Rozwój zaetoeowań EMC przez różnego rodzaju służby b i­
b lio g ra fic zn e , ogólne 1 specjalne, wywiera s iln y wpływ na ten­
dencję opracowanie międzynarodowych zasad opisu b ib lio g r a f ic z ­
nego, które znacznie u ła tw iłyb y wymianę inform a cji b ib lio g ra ­
ficzn e j w formach odczytywalnych maszynowo między ośrodkami
dyeponujęcynl odpowiednim wyposażeniem.
Akcja opracowania ujednoliconych zasad opisu b ib lio g r a f i­
cznego w formach odczytywalnych maszynowo prowadzona je s t przez
organizacje międzynarodowe zainteresowane sprawnym przepływem
inform acji naukowej w s k a li światowej. Należy tu przede wszy­
stkim wymienić UNESCO, RWPG. IFLA 1 ISO, a jednocześnie dodać,
że poczętek tym akcjom o charakterze międzynarodowym dały po­
rozumienia między poazczególnymi ośrodkami opracowujęcyml
1
wykorzystujęcymi b ib lio g r a f ie .
Opracowanie międzynarodowych zasad opisu b ib lio g ra fic z n e ­
go Jeet procesem trudnym i długotrwałym ze względu na
duże
zróżnicowanie materiałów poddawanych opracowaniu b ib lio g r a f i­
cznemu, wlelorakość lokalnych, a ugruntowanych zaead opisu,
różnorodność stanu posiadania i poziomu bazy technicznej za­
interesowanych ośrodków. Jak też ze względu na różnice ję z y ­
kowe.
Normalizacje zapisu danych b ib lio g ra fic zn yc h ma na celu
umożliwienie wymiany In fo rm a c ji zapisanych na znormalizowa121
nych nośnikach aaezynowych poaiędzy zaintereeowanyei użytkow­
nikami. D zięki terou nie Jeet konieczna każdorazowa, czaeochłonna i kosztowne progrenowa in te rp re ta c ja 1 konweraja inform acji
ne maszynie odbiorcy. Umożliwia to podziel pracy według zasady
Jednorazowego tworzenia poszczególnych elementów stru ktu ry o pieu dokumentacyjnego każdego źródła oraz przyspiesza procedu­
rę informowania.
Na dorocznej 36 e e a ji IFLA w 1971 r . w Moskwie przedsta­
wiono do dyskusji projekt międzynarodowej normy zapleu danych
b ib lio g ra fic zn yc h ne taśmach magnetycznych^^, będęcy re zu lta ­
tem pracy Grupy Roboczej Ekspertów powołanej w 1969 r . , składaJęceJ się ze specjalistów w zakresie katalogowania 1 b ib lio g ra ­
ficznego opracowywania dokumentów. Projekt ten o k re śla ł
nie­
zbędne elementy opisu oraz ich kolejność, a opracowany został
w oparciu o analizę zasad stosowanych w różnych b ib lio g ra fla c h
narodowych. Od tego czasu na świście powstało wiele projektów
zapisu danych b ib lio g ra fic zn yc h na taśmie magnetycznej, n p ,fo r­
ma ty NTPl, NTP2, PASCAL czy MARC I I . Wszystkie one znacznie
różnię się między sobę, co u trud n ia , a czeaami nawet uniemożli­
wia wymianę in fo rm a c ji. Oo te j pory nie udało się Jednoznacznie
zdefiniować pojęć "format" czy "formatowanie". W lite ra tu rz e
światowej poświęconej problemom formatowania spotyka się wiele
określeń, np. formatowanie to "ustalenie /określenie/ objętoś­
c i miejsc Jednostki danych", "aranżacja danych", "rozmieszcze­
nie lub układ danych na nośniku oraz zestaw znaków dopuszczal­
nych w polach zapisanych na tym nośniku". Formatowanie polega
na p rzyję c iu ustaleń dotyczęcycht
1/ elementów danych,
2/ kolejności występowania elementów danych,
3/ lic z b y znaków w elementach danych / in a c z e j: ustalenie
długości/.
Struktura ogólne zapleu danych b ib lio g ra fic zn yc h na nośni­
ku maszynowym umożliwia re je s tra c ję dowolnej semantyki w za le ż­
ności od potrzeb konkretnego systemu /podsystemu/. Struktura za*
'^Bibliographic Information Interchange Format for Magnetic
Tape. F ir s t D raft ISO Proposal / T h ird re v is io n of document
TC 46/WG 4 N 14/. IFLA Committee on Mechanization, Moscow 1970
122
plsu nie d e fin iu je tre ś c i peezczególnych opisów, a określa je ­
dynie scheeat rezaleezczenla danych 1 u a o lliw la wyalanę I n f e r a a c ji pealędzy eyeteaaal przetwarzania danych w ujednoliconej
i łatwe dostępnej postaci. Format wymiany zapleu danych b ib lio ­
graficznych powinienr
1/ być zgodny z na jb a rd zie j rozpowszechnionymi formatami używa­
nymi na św iacie,
u n g lę d n la ć podział zadaó w gromadzeniu i opracowywaniu do­
kumentów,
3/ ujmożllwlać re je s tra c ję różnego typu dokumentów,
V umożliwiać zapis dodatkowych Inform a cji o Charakterze fakto­
graficznym ,
5/ być niezależny ed typu maszyny cyfrow ej.
STRUKTURA OGÓLNA ZAPISU DANYCH BIBLIOGRAFICZNYCH
NA NOŚNIKU MASZYNOWYM WEOŁJUG STANDARDU ISO 2709-1973
Strukturę ogólnę zapisu danych b ib lio g ra fic zn y c h /zgodni
ze standardem ISO/ nożna przedstawić w postacix
Pole oterujęce
T a b lic a adresów
Pole danych
P e l e
s t e r u j ę o e
znajduje się na poczętku
każdego rekordu. Oege elementami sę dane systemowe i nlektórś
informacje ogólne o z a p is ie . Pole ste ruję ce zajmuje 24 zn a ki,
przy czym:
0 . . . 4 - długość rekordu /wyrażona plęclocyfrowę lic z b ę d z le slętnę uzupełnlonę w ra z ie potrzeby zerami na n a jb a rd zie j znaczęcych pozycjach. Podaje lic z b ę znaków obsjnujęcych etykie tę
aż po separater rekordu. Maksymalna możliwa długość rekordu wy^
nosi więc 99999 znaków, Is c z ze względu na przetwarzanie maszy­
nowa proponuje elę rekordy o długości 4096 znaków/,
5 - status rekordu /pojedynczy znak ok reślajęcy stan rekordu,
np. rekord nowy, zmieniony lu b poprawiony, rekord usunięty/,
6 . . . 9 - kody uzupełnlajęce /w pozycjach znaków 6. 7 , 8 , 9 z a piauje s ię , w sposób zakodowany^typ dokumentu 1 Jago poziom
b ib lio g ra fic z n y / .
123
10 - długoóć Indykatora /Jedna cyfra dziesiętna okra ilaję ca «
znakach długość indykatora, który występuje Jako pierwszy e lament danych każdego pola zaiennego/.
11 - długość Ide n tyfik a tora /Jedna cyfra dziesiętna o k re śla ję ca w znakach długość ide n tyfik a to ra podpola/.
1 2 . . .16 - bazowy adres danych /pięclocyfrowa lic zb a d z ie s ię t­
na. uzupełniona w ra zie potrzeby ze rae l na najba d zie j znaczęcych pozycjach, równa łęcznej długości e ty k ie ty rekordu 1 tab­
li c y adresów/,
1 7 . . .19 - rezerwa dla systemów użytkownika,
20 - długość /w znakach/ pola "długość pola danych" /Jeden znak
wskazujęcy długość pola w ta b lic y adresów "długość pola danych"/
21 - długość /w znakach/ pola "pozycja znaku poczętkowego /Je ­
den znak wskazujęcy długość pola ta b lic y adresów "pozycja znaku
poczętkowego"/.
22, 23 - pola niezdefiniowane, przewidziane do stosowania w
p rzy s zło ś c i.
T a b l i c a
a d r e s ó w
zawiera wykaz e tyk ie t pól
zawartych w rekordzie /e tykie ta Jest identyfikatorem pola/ 1
adres pocżętku oraz długość poszczególnych p ó l. Ta blicę adresów
nożna przedstawić w postaci ;
Etykieta pola
liczb a
z n a k ó w 1 Długość pola danych
Pozycja znaku poczętkowego
• >-s
т->ОЮ
u -H a
>-H o
o
e*D
o. a
Ta blica
adresów
Pozycje ta b lic y adresów
Separator pola
P o l e
d a n y c h
Jako element zapisu zmiennej d łu ­
gości Jest głównym czynnikiem wyznsczajęcyn długość rekordu.
Pole danych nożna przedstawić w postacli
1
IP
DANE
przy czyn:
124
IP
DANE
IP
DANE
SP
1
....... -b
IP
DANE
SR
1 -
indykator pola - pierwszy element danych zwięzsny z polem
danych, dostarczajęcy in fo rm a cji /poza etykietę/ o zawart o ic i tego pola. za le in o ó ci pomiędzy tym polem a innymi
polami rekordu, działaniach wymaganych w niektórych pro­
cesach operowania danymi;
IP - Id e n tyfik a to r /kod podpolą/-element danych złożony z Jed­
nego lub większej lic z b y znaków zwlęzany z podpolem 1 i dentyfikujęcy to podpole. Oługoócl wazyetklch id e n ty fik a ­
torów podpól w ramach Jednego rekordu muezę być Jednakowe
/podpolem Jeat część pola zawlerajęca lo g ic z n ie wyodrębnlonę Jednostkę In fo rm a c ji/:
DANE - lic z b y , fakty lub rozkazy przedstawione w sposób dogod. ny do p rze syłe n is, in t e r p r e ta c ji lub przetwarzania;
SP - separator pola - znak atoaowany do ro zd zie le n ia pól zmien­
nych w rekordzie;
SR - separator rekordu - znak stosowany do ro zd zie le n ia rekor­
dów.
Pole danych można przedstawić w postaci t a b lic y , w której
poszczególnym polom przypisano e ty k ie ty llte row o -cyfro w e,a b y
uniknęć niezamierzonej zbieżności ze znanymi systemami MARC,
w których wykorzystuje się e ty k ie ty w zakresie 1 0 0 ...9 9 9 .
W formacie zapisu danych b ib lio g ra fic zn y c h opracowanym zgodnie
z zaleceniami standardu ISO 2709 - 1973 wykorzystuje się 99
pól danych, przy czym dotychczas zdefiniowano znaczenie 48 p ó l:
pole AOl
Kod ISSN / In te rn a tio n a l Standard S e ria l Number/
pole AQ2
Kod CODEN /pięclocyfrow y kod dla tytułów czasopism/
pole A03
Skrócony t y t u ł wydawnictwa cięgłego
pole A04
Oznaczenie s e r ii
pole A05
Numer tomu
pole A06
Numer wydania
pole A07
Inne Id e n tyfik a to ry wydania
pole A08
T y tu ł dokumentu
pole A09
T y tu ł tomu. monografii lub dokumentu patentowego
125
pole AlO
T y t u ł zbioru
pole A l l
Autorzy a rtykułu
pole A12
Autorzy monografii
pole A13
Autorzy zb io ru
pole A14
Mlejece pracy autorów a rtykułu
pole A15
Miejsce pracy autorów monografii
pole A16
Mlejace pracy autorów zbioru
pole A17
Autor zbiorowy ar'tykułu
pole A18
Autor zbiorowy monografii
pole A19
Autor zbiorowy zbioru
pole A20
Numery etron
pole A21
Data wydania
pole A22
Data opublikowania
pole A23
Sgzyk tekstu
pole
Oęzyk atreezczenle
pole A25
Wydawca - nazmi 1 miejsce
pole A26
Kod ISBN / In te rn a tio n a l Standard Book Number/
pole A27
Wydanie
pole A28
Charakterystyka Ilościowa / lic z b a tomów/ dla wy­
dawnictw zwartych
Charakterystyka Ilościowa dla monografii
pole A29
pole A30
Nazwa konfe ren cji
pole A31
M iejsce konferencji
pole A32
Data konfe ren cji
pole A33
Id e n tyfik a c ja dokumentu patentowego
pole A34
Autorzy wynalazku
pole A35
Organizacja zwlęzana z dokumentem patentowym
pole A36‘
Lokalne dane re je stra cyjn e związane z dokumentem
patentowym
Dane o ustalonym p rio ry te c ie
pole A37
126
pole A38
pole A39
pole A40
Powołanie na lokalny dokument prawny znlęzany
z dokumentem opisywanym
Numer sprawozdania
pole A42
Nazwa o rg a n iza c ji będęcej wykonawcę pracy, o któ­
re j nowa w sprawozdaniu
Nazwa uniwersytetu lub innej o rg a n iz a c ji k s z ta łcęcej
Poziom naukowy lu b stopień naukowy
pole A43
Miejsce udostępnienia dokumentu
pole A44
Źródło referatu
pole A45
Liczba odsyłaczy b ib lio g ra fic zn yc h
pole A46
Zaznaczenie "ty lk o
pole A47
Numer abstraktu
pole A99
Dane pomocnicze /uzupełnlajęce/
pole A41
streszczenie"
UNIWERSALNY FORMAT ZAPISU DANYCH BIBLIOGRAFICZNYCH
NA NOŚNIKU MASZYNOWYM - PROOEKT OPRACOWANY DLA POTRZEB SINTO
Ole potrzeb SINTO zo a ta ł opracowany p rojekt fornatu za­
pisu danych b ib lio g ra fic zn yc h na nośniku maezynowyn, który sta­
nowi uzgodnionę w kraju nornę formatu zapisu In fo rm a c ji. Projekt
formatu zapisu danych b ib lio g ra fic zn yc h na nośniku maszynowym
uwzględnia zapis danych o wydawnictwach zwartych, cię g ły c h . nor­
mach. dokumentach patentowych, mapach 1 lite r a tu r z e firmowej na
wszystkich poziomach b ib lio g ra fic zn y c h .
Projekt składa elę z p ię ciu c zę ś c i:
1/ wstępu.
2/ założeń ogólnych,
3/ d e f i n ic j i,
4/ opisu szczegółowego poszczególnych p ó l,
5/ zasady rozmieszczenia danych na nośniku maszynowym.
Prace ned opracowaniem formatu zapisu danych b ib lio g r a f i­
cznych i ujednoliceniem opisu dokumentów podjęto w 1974 r . , k i e ­
dy rozpoczęto re a liza c ję rzędowego Systemu In fo rm a c ji Naukowej,
Technicznej l Organizacyjnej - SINTO.
127
Wymiana Info rm a cji wymaga apełnlenla warunku zgodnońcl
projektowanego formatu z formatami atoaowanyal w eystamach za­
granicznych, Dlatego też przy projektowaniu omawianego formatu
wzorowano się na na jb a rd zie j rozpowszechnionym w Awlacle fo r­
macie MARC I I LC< zaleceniach IFLA - ISBD /М/, ISBO/S/, pro­
jektach MCINT - NTP2t zaleceniach UNISIST, normach polaklch
PN-73/f+-01152,
PN-74/N-01180 oraz na standardzie ISO-2709.
Oest sprawę oczywletę, le format zapisu danych b ib lio g ra ­
ficznych powinien być uniwersalny, tz n . zawierać takę lic zb ę
elementów 1 m olllwoścl rozwlęzaó, która pozwollłeby na dulę
swobodę u2ytkowania i niewprowadzanle Jednocześnie chaosu 1
niejednoznacznej
in t e r p r e t a c ji.
Zespół opracowujęcy projekt formatu dla potrzeb SINTO mu­
s ia ł w swojej pracy uwzględnić polskie normy na opis b ib lio g ra ­
fic z n y , wybrać opis na jczę ście j używany w bibliotekach oraz
przeprowadzić badanie, czy zwyczaje panujęce w polskim b ib lio ­
tekarstwie różnię się zasadniczo od norm. Przeprowadzono an­
k ie tę , która zapoznała pracowników Inform a cji 1 b ib lio te k a rzy
z formatem MARC 1 pozwoliła uzyskać Ich opinię na temat przy­
stosowania tego formatu do warunków polskich.
W czasie prac nad projektem formatu okazało s ię , ża is t n ie ­
ję rozbieżności między potrzebami służb re je s tra c y jn o -b lb lio te kersklch i systemów Informacyjno-wyszukiwawczych. W pierwszym
przypadku głównę uwagę zwraca elę na dokładne odtworzenie t y tu la tu ry^n ie Intere suję c się przy tym zawartościę trećclowę, a
w drugim - Istotn a Jeet przede wszystkim zawartość treściowe
p o zyc ji wydawniczej, a opis b ib lio g ra fic z n y skracany Jest do
niezbędnego minimum umożliwiaJęcego id e n tyfik a c ję dokumentu
w zb io rze . Warunek uniwersalności formatu zmusił autorów pro­
jektu do uwzględnienie potrzeb obu s łu żb . Format MARC, na któ­
rym się wzorowano Jest przeznaczony głównie dla służb re je s tra ­
c j i dokumentów.
W projekcie opracowanym dla potrzeb SINTO format składa
się z dwóch zasadniczych czę ści:
1/ s ta łe j - wspólnej dla wszystkich typów dokumentów, z e w ierajęcej pole k o n tro ln o -ste ru ję c e ,
2/ zmiennej - zaw ierejęcej dane b ib lio g ra fic z n e .
128
Ka±de pole posiada trzycyfrowy e tyk ie tę , która Id e n ty f i­
kuje poszczególne dane w ranach rekordu. Ne dane o jednym cha­
rakterze przeznaczona Jest określona grupa e ty k ie t:
pola stałe 001 ...0 0 9
pola zmienne 010 ...9 9 9
Pola zmienne za w iera jy:
0 1 0 .. .099 - pola symboli k la s y fik a c ji i sygnatur /29 pól/.
1 0 0 .. .199 - pola haseł głównych /4 pola/.
2 0 0 .. .299 - pole danych tytułowych 1 wydawnlczo-formalnych
/ 9 + 1 2 p ó l/.
3 0 0 .. .399 - pola opisu zewnętrznego dokumentu /5 p ó l/,
4 0 0 .. .499 - pola określenia s e r ii /5 p ó l/.
5 0 0 .. .599 - pola uwag /28 p ól/,
6 0 0 .. .699 - pola haseł przedmiotowych /11 p ó l/,
7 0 0 .. .799 - pola haseł pomocniczych i powlęzanych /30 p ó l/,
6 0 0 .. .899 - pola haseł pomocniczych dla s e r i i /5 p ó l/,
9 0 0 .. .999 - pola dotychczas nie wykorzystane.
Taka struktura zapisu danych nie stwarza trudności przy
adaptacji w warunkach p oleklch. Ponieważ nie wiadomo, czy w
p rzyszło śc i format będzie zaw ierał pola o uporzędkowanych w
przedstawiony
wyżej sposób etykietach.wykorzystano progra­
mowanie typu "table o rie n te d ", a więc stworzono oprogramowa­
nie niezależne od k olejn ości występowania p ó l. Warunkiem ko­
niecznym Jest Jednak przestrzeganie zasady Jednoznacznego 1
zgodnego ze strukturę etykietowania każdego elementu opisu.
W projekcie formatu autorzy s t a r a li się pogodzić przypu­
szczalne potrzeby p rzyszłych użytkowników /w remach uniwersal l z a c j i zestawu elementów opisu/. Zestaw elementów może być
oczywiście zawężony lub rozszerzony o elementy opatrzone o kreślonymi etykietam i.
W stosunku do formatu MARC w opracowanym projekcie za pi­
su danych b ib lio g ra fic zn yc h wprowadzono następujęce zmiany:
1/ dodano nowo pola w zwięzku z opisem dokumentów nie u względnianych przez MARC. a więc dpkumentów patentowych,norm,
lit e r a t u r y firm owej,
2/ zmieniono treść podpól w remach poszczególnych pól pod
kętem dostosowania Ich do PN.ISBO i projektu MCINT,
129
3/ nprowedzono tr z y poziomy opleu b ib lio g ra ficzn e g o : ana­
lit y c z n y , monograficzny i zb io rc zy .
Opracowany projekt formatu umożliwia także stosowanie róż­
nych technik w wykorzystaniu składni 1 semantyki formatu poprzez:
1/ system odsyłaczy do rekordów pokrewnych,
2/ w lęzki pól i r e la c j i między nim i,
3/ podrekordy.
Projekt formatu zapisu danych b ib lio g ra fic zn yc h na nośniku
maszynowym opracowany dla potrzeb SINTO zawiera wykaz wszyst­
kich pól formatu wraz z przypisanymi im etykietam i oraz analo­
giczne wykazy pól dla poszczególnych rodzajów dokumentów: wy­
dawnictw zwartych, wydawnictw cię g łych , norm 1 dokumentów nor­
m alizacyjnych, dokumentów patentowych, map 1 plenów oraz l i t e ­
ra tu ry firmowej. Przedstawiono też szczegółowy ople zawertości
pól, podpól i wartości indyketorów.
W opracowaniu formatu wymiany
zapisu danych b ib lio g ra ­
ficznych na nośniku maszynowym wzorowano się na etandardzie
ISO 2709-1973 1 ANSI Z 39 2-1971. przy czym dla usprawnienia
procesów przetwarzania wprowadzono nowe elementy:
1/ do e tyk ie ty rekordu wprowadzono informację o k re ś le ję c ł sposób' uporządkowanie ta b lic y adresów, a więc kolejność wy­
stępowanie e ty k ie t,
2/ orzyjętO|W rekordzie wyróżnione pole, tzw. podrekordy,
co pozwala na tworzenie s tru k tu ry h ie rarchiczn ej w remach jed­
nego rekordu i opisywanie w ielu podrekordów na różnych pozio­
mach .
FORMAT WYMIENNY OF-8
W grudniu 1974 r . zostało zawarte porozumienie o współ­
pracy między Ośrodkiem In fo rm a c ji Naukowej PAN 1 Wszechzwięzkowym Instytutem In fo rm a c ji Naukowo-Technicznej /W INITl/ AN
ZSRR. Celem porozumienia je s t utworzenie jed n o liteg o systemu
inform a cji naukowej, opracowanie zasad i stworzenie je d n o li­
tego systemu rozpowszechnianie in fo rm a cji w d zie d zin ie neuko*
znawstwa 1 p o lit y k i naukowej. W remach porozumienia dęży się
130
do wykorzystania syateou Informacyjnego w d zie d zin ie nauki 1
techniki ASSISTENT opracowanego w WIMZIT.
W tra kcie prac związanych z adaptacją do warunków polakich
l» k ie tu programów ASPID - wchodzącego w skład ayetemu ASSISTENTi powlfzanla go z opracoaiywenym w OIN PAN ayatemen AWION w ynikł
problem zwłozany z formatowenlam p ó l« a więc zapiaom danych b i­
b lio g ra ficzn ych na noónlku maszynowym. W Pracowni Automatyza­
c j i Pr ocmaów Informacyjnych OIN PAN podjęto prace nad p rzy sto stNMinlea do warunków polakich formatu nymlonnego zapiau danych
b ib lio g ra ficzn ych OP-8. opracowanego przez W IN ITI.
Z matM^iałów otrzymanych z N IN ITI dotyczęcrych pimrwszego
wariantu formatu OP-8 wynlko. Za twórcy Jago d ę Z y li do aakeymolnago p rzyb liże n ia go do formatów JuZ ietniajęc:ych na ówlec la . azcutagólnla do formatu MARC. opracowanego dla potrzeb 6 1bliotm ki Kongreau USA. oraz nora i standardów międzynarodowych
dotyczęcych formatowania. Za podatanę p rzyję to format opraco­
wany d la potrzeb U N ISIST^. k tó ry odpowiada formatowi ISO .
iriękazość pól danycdi w forwacia ■lyalannyw OF-8 odpowiada poloa
formatu UNISIST. W przedstawionej, plarwezoj w a ra jl formatu «rymiennago OF-8 nie wykorzystują się wszystkich pól 1 podpól wy­
stępuj ęcych w opracowaniu UNISIST, natomiast wprowadza się do­
da tkosM pola danych, która aę charakterystyczna ty lk o dla fo r­
matu 0 F -8 i
pola 001
Id e n ty fik a to r rekordu
polo A70
Ind^cay kla syfika cyjn a
polo A71
pola A72
Skrócona nazwo wydawnictwa pericKlycznago lub
cię g ł ago
Seria wydaamictM periodycznego lub cięgłego
pola A73
Pełna nezM srydawnlctwa periodycznego lu b cięgłego
pole A74
Poprzednia nazsn wydawnictwa periodycznego lub
clęgłogo
Specyfikacja srydania wialotoaowogo
pola A75
’^pravocnojm rukovodatvo dla aaainocltajornych b ib lio g ra f ić a a klch o p ls a n ij. И.О. M a rtin . U141SIST S C.74/WS/20. UNESCO. Pa­
ry ż 1974
131
pole A80
pole A98
pole BOI
pole 001
pole COI
Typ dokumentu zgodnie z k lasyfika cję różnych
użytkowników systemu
Elementy brakujęce /defekty/ opisu b ib lio g ra fic z ­
nego
Tekst abstraktu
Charekterystyka wyszukiwawcza dokumentu wyrażona
słowami kluczowymi lub opis deskryptorowy
Charakterystyka wyszukiwawcza dokumentu wyrażona
tekstem 1 cyframi
Zasady zapisu danych b ib lio g ra fic zn y c h w formacie mrynlennyio OF-B wymagaję, aby w o p is ie dokumentu zawsze znajdowało elę
pole 001« wypełnione zgodnie ze etandardeai obowiązujęcyal w sy­
stemie 1 pole A80« w którym użytkownik samodzielnie wykonujęcy
zapis lub wnoszęcy poprawki do zapisu sporzędzonego przez Innę
organizację wypełnia Jedno podpole z naniesieniem nazwy swojej
o rg a n iza c ji.
Dla niektórych dokumentów, opracowywanych przez W INITI
nie z oryginałów a na podstawie r e c e n z ji, omówleó lub opraco­
wań tych dokumentów w b ib lio g r a f ii narodowej wykonuje się tzw.
"wtórny opis dokumentów” . W pierwszej częócl opisu wtórnego za­
mieszcza elę dane o opisywanym dokumencie, w drug iej - Informa­
c je o re c e n z ji, omówieniu lub stre szcze n iu . Ola zaznaczenia, że
ople Jest opisem wtórnym wykorzystuje się pola A46. W drugiej
częócl opisu wtórnego zmienia się li t e r ę A na S w nazwie pola,
np. pole SOS - numer tomu czasopisma w którym zamieszczona
Jest recenzja opisywanego dokumentu,
Z przedstawionego, krótkiego opisu formatu ISO, formatu
opracowanego dla potrzeb SINTO i formatu wymiennego OF-8 wy­
n ik a , ±e format zapisu danych b ib lio g ra fic zn y c h opracowany
dla potrzeb SINTO Jest formatem n a jb a rd zie j rozbudowynym. Za­
wiera on najwlększę lic zb ę pól danych z rozdzieleniem pól wy­
stępujących w opisach różnych typów dokumentów: wydawnictw
zwartych, wydawnictw clęgłych I t p , Duża lic zb a różnorodnych
pól w formacie opracowanym dla potrzeb SINTO wprawdzie stwa­
rza swobodę w użytkowaniu go, le cz wymaga w ielkich umiejętnoś­
c i od osób wykonujęcych opis dokumentu. Rozmieszczenie danych
132
na nośniku юавгупоиуш w fornacie иуп1еплут OF-8 1 w formacie
opracowanym dla potrzeb 5INT0 Jest takie sano /czwarte wersja
opracowanego przez ISO projektu zapieu danych b ib lio g r a f ic z ­
nych na taśmie magnetycznej/.
nr dniach 7 - 1 1 listopada 1977 r . w Smolenlcach koło
Bratysławy odbyło się spotkanie robocze członków - ekspertów
MSINS.
Na spotkaniu tym dyskutowano na temat opracowanego
przez INION AN ZSRR projektu formatu przedmaszynowego 1 forma­
tu wymiany MEKOF-2 opracowanego przez MCINT. Projekt formatu
przedmaszynowego określa podstawowe elementy in fo rm a c ji o do­
kumentach pierwotnych MSINS ze szczegółowościę odpowladajęcę w zasadzie opisom 1 projektom formatu wymiany. Opracowany
przez MCINT format wymiany danych na taśmie magnetycznej
MEKOF-2 ustanawia zestaw elementów obowlęzkowych i nieobowiąz­
kowych, ich znaczenie 1 reguły stosowania w za p isie na taśmie
magnetycznej dla podstawowych typów dokumentów opracowywanych
w remach MCINT, a wlęci wydawnictw zwartych, wydawnictw c lę g ły c h , sprawozdań, dokumentów patentowych, wydawnictw firmowych,
d y s e rta c ji 1 filmów naukowo-technicznych.
Przy o piele
dokumentów
srykorzyatuje się t r z y poziomy b ib lio g ra fIc z n e :
z b io rc zy , a n alityczn y 1 monograficzny. Zapis na taśmie magnety­
cznej w zależności od typu opisywanego dokumentu powinien za­
wierać określonę lic z b ę elementów obowlęzkowych /może również
zawierać pewnę lic zb ę elementów nleobowlęzkowych/. Elementy
danych w formacie wymiany MEKOF-2 podzielono na umowne grupy:
1/ systemowe elementy danych.
2/ ogólne elementy danych,
3/ b ib lio g ra fic zn e elementy danych,
4/ elementy danych dotyczęce tre ś c i dokumentu,
5/ elementy danych dotyczęce dostępu do dokumentu
Elementy danych systemowe 1 ogólne, niezbędne przy wymia­
nie Inform acji w ramach MCINT powinny znajdować się w w ydzielo­
nej części zapisu o długości 32 znaków.
W tra k cie dyskusji podkreślono w iele za le t formatu MEKOF-2
1 podjęto naatępujęce decyzje:
1.
INION AN ZSRR opracuje format wymiany MSINS na podsta­
wie formatu MEKOF-2 z uwzględnieniem uwag 1 p ro po zycji wyeunlę133
tych podczse dyskusji /foraet wysiany systaau nsiNS bidzie
więc podzbloraa foraatu srywlany ПЕК0Р~2/,
2/ INION AN ZSRR dopracuje projekt foraatu przadaaszyno^
wago MSINS dla wykorzystania przez te organy n s iN S , które do»
konuję wymiany In fo ra a c jl na pozloale H a t roboczych,
3/ INION AN ZSRR opracuje w 1978 r . projekt normy uatan»'
nlajęoej zasady tworzenia opisów b ib lio g ra ficzn ych wydawnictw
MSINS z uwzględnlanlaa istn ie ją c yc h J u l nora 1 przepisów kra­
jowych i alędzynarodowych.
L i t e r a t u r a
1. ISO 2709 - 1973. Docuaentatlon - Format fo r b lb ll^ r a p h lc
Info ra atlo n Interchange on aagnetlctape, Geneve: Interna­
tio n a l Organization fo r S ta ndardization, 1973
2. KRYGIER B. Załolenia a d i^ ta c jl - dla potrzeb placówek nau­
kowych PAN radzieckiego eyeteau Inforaacyjnego ASSISTENT,
realizowanego przez W INITI /таохупор1щ/
3. 0BMENNY3 foraat W INITI dla a eainlćitajeaych zaplaej ob
opubllkowannych dokuaente^i / № -8 / . WeesoJuznyJ I n s t lt u t
NaucnoJ i TechnlceskoJ In fo ra a c il /aaazynopls/
4. UN ISIST. Reference Manual fo r aachine - readable b ib lio ­
graphic d e acrlp tlo n e . P a rle i United Motion Education,
S c ie n tif ic end C u ltu r O rga n iza tion , 1974
5. ZAŁOŻENIA do norayi **Foraat maszynowy opisu dokusentów".
Plan PKNiM na rok 1976, nr p o zyc ji 15.44 w "Zbiorcze ze­
stawienie prac noraallzacyjnych na 1976 r . " Warszawa:
IIN T E , 1976
Wykaz skrótóMr wykorzystanych w tekście
ANSI
- Aaerlcan N ational Standards In s t itu te » 1969
ASS1STQ4T - Avtom atizirovannaja Spravocno-lnfom acionnaja
Sistsaa po Nauka i Technika» 1971 - /W INITI - ZSRR/
AMION
- Autonatyczns Wyszukiwanie In f o ra a c jl o Naukoznawstwis
C006N
- pięclocyfroary skrót dla tytułów czasopism» 1961 / Fra n k lin I n s t lt u t s Research Laboratories, Science
In fo ra a tlo n Se rvice - USA/
IFLA
- In te rn a tio n a l Federation of L ib ra ry Associations
INION
- I n s t it u t Naucnoj In f o r a e c ll po Obscestvennym Naukam
/ In s ty tu t In fo rw a c jl Nauk Społecznych/
ISBO/rV
' In te rn a tio n a l Standard B ib lio g ra p h ic D escription
fo r Monographic Publications
ISBD/S/
- In te rn a tio n a l Standard B ib lio g ra p h ic D e scription
fo r S e ria ls
ISBN
- In te rn a tio n a l Standard Book Nunber» 1969
ISO
- In te rn a tio n a l O rganization fo r Standardization
/Genewa/
ISSN
- In te rn a tio n a l Standard S e r ia l Number
MARC
- Machine Readable Cataloguing» 1966 - /LC - USA/
MCNTI
- MezdunarodnyJ Cent г Naucno-TechniceskoJ Informa­
c j i » 1969-/MOS kwa/
MISON
- Mezdunarodnaja Informacionnaja Slatema po Cbscestvennya Naukaa
MSINS
- Międzynarodowy System Info rm a cji Nauk Społecznych
MSINT
- Mlędsryna rodowy System Info rm a cji Naukowo-Technicz­
nej
SINTO
- Państwowy System In fo rm a c ji Naukowej» Technicznej
1 O rganizacyjnej» 1973 - /Polska/
WINITI
- Vsesojuznyj I n s t it u t Naucnoj i Tschnićeskoj I n f o r macil» 1965 - /ZSRR/
/Wszschzwlęzkowy In s ty tu t In fo rm a cji Naukowej
1 Technlcznaj/
UNISIST
- Universal System for Inform ation in Science and
Technology. 1971 - /UNESCO/
135