Wrażliwa kulturowo opieka zdrowotna

Transkrypt

Program warsztatów „Wrażliwa kulturowo opieka zdrowotna”
Oprac. Kazimiera Zdziebło
Warszawa, 2013
Wiedza pracowników ochrony zdrowia na temat różnic kulturowych odbiorców usług zdrowotnych jest niezbędna. Kwestie różnic kulturowych,
ich znaczenie dla praktyki pracowników ochrony zdrowia powinny stanowić podstawowy element programów nauczania przedi podyplomowego. Pracownicy winni mieć możliwość zapoznania się z problemami wynikającymi z różnic kulturowych u podopiecznych oraz
zdobywać umiejętności reagowania na nie zgodnie z zasadami etyki zawodowej. Brak wrażliwości kulturowej pracowników ochrony zdrowia na
różnice kulturowe i religijne może powodować bowiem zagrożenie dla poszanowania godności pacjenta.
Ważne jest zatem przekazywanie wiedzy o przedstawicielach innych kultur zamieszkałych w Polsce, kwestionowanie stereotypów,
uwrażliwianie na różnice kulturowe i wzmacnianie postawy szacunku wobec innego człowieka i jego kultury. Uświadamianie pracownikom
znaczenia tolerancji wobec wyznań innych ludzi, zrozumienie, iż w sprawowanej opiece podstawową rolę odgrywa zaakceptowanie tego, że
ludzie różnią się nie tylko rodzajem choroby, ale także przynależnością kulturową oraz, że istnieje ścisły związek między różnorodnością wśród
ludzi, a etyką zawodową przyczyni się do poprawy jakości świadczeń zdrowotnych i wzrostu satysfakcji pacjentów odmiennych kulturowo.
Celem prowadzonych zajęć jest pogłębianie wrażliwości kulturowej pracowników ochrony zdrowia – pielęgniarek i położnych. Rozbudzanie
świadomości oraz przekazanie wiedzy na temat różnych kultur, różnic kulturowych, różnorodności, stereotypów, uprzedzeń i dyskryminacji.
CELE OPERACYJNE
Po zakończeniu zajęć osoba uczestnicząca:
 ma szerszą wiedzę na temat różnic kulturowych i ich znaczenia w postrzeganiu i interpretacji problemów zdrowotnych ludzi
zróżnicowanych kulturowo,
 jest bardziej otwarta w stosunku do potrzeb osób zróżnicowanych kulturowo w trakcie leczenia/hospitalizacji,
 jest gotowa do konfrontowania się z wymogami obcej kultury możliwymi do realizacji w zakresie pracy zawodowej.
Scenariusz powstał w ramach projektu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Weź kurs na wielokulturowość. Edukacja na temat praw człowieka i wielokulturowości
kluczem do budowania otwartego społeczeństwa przyjmującego obywateli państw trzecich. Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz
Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz budżetu państwa.
Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treści umieszczone w scenariuszu.
Copyright © Helsińska Fundacja Praw Człowieka 2013
GRUPA DOCELOWA:
Szkolenie przeznaczone jest dla pracowników i pracowniczek ochrony zdrowia – pielęgniarek/pielęgniarzy i położnych.
POJĘCIA:
utrwalenie pojęć: różnorodność kulturowa, wymiary kultury
nowe pojęcia: świadomość kulturowa, wrażliwość kulturowa, kompetencje międzykulturowe.
OP – osoba/y prowadząca/e
OU – osoba/y uczestnicząca/e
Przebieg/treści programowe (opis szczegółowy)
Czas
Wprowadzenie
1. Przedstawienie się osoby prowadzącej i osób uczestniczących.
2. Omówienie celu zajęć i celów szczegółowych.
3. Przedstawienie oczekiwań przez uczestników (piszą na kartkach
samoprzylepnych, przyklejają na flipchart). OP omawia każdą po kolei.
4. Ustalenie kontraktu.
50 min.
Spotkanie z osobą z innej kultury – omawianie sytuacji trudnej kulturowo.
II. etap
Wrażenia i emocje osób związane z tym doświadczeniem – ochotnicy/
ochotniczki opowiadają.
Niezbędne materiały

 praca
indywidualna,
 praca na forum.
 praca
indywidualna,
 praca w grupach,
 dyskusja,
 praca na forum
grupy,
 prezentacje.
I. etap
OU indywidualnie wypełniają tabelę (zał. 1).
III. etap
Podział OU na 4 grupy (wyliczanka 1-4). Każda grupa opracowuje na
flipcharcie, na bazie indywidualnie wypełnionych tabel, jedną z kwestii z tabeli:
1. Co się wydarzyło i dlaczego? Jak to wytłumaczyć?
2. Jakie refleksje/emocje towarzyszyły tej sytuacji?
3. Co cię zaskoczyło, zdziwiło? Jak się zachowałeś/aś?
4. Czy teraz zachowałbyś/aś się tak samo? Jeśli nie to co byś zmienił/a?
Metody
 zał. nr 1,
 flipchart,
 markery.
60 min.
Lider/liderka omawia przygotowaną pracę na forum grupy. Dyskusja na temat
sytuacji trudnej w spotkaniu z odmienną kulturowo osobą. OP powinna zwracać
uwagę na sposób wypowiedzi OU (używane określenia, stereotypy,
uprzedzenia). Wspólna analiza emocji towarzyszących spotkaniu z osobą
z innej kultury.
IV. etap
Praktyczny wymiar – spotkanie z osobą z innej kultury w pracy. Praca w tych
samych grupach, co poprzednio. OP rozdaje flipcharty z zapisanymi pytaniami:
1. Jak można zastosować tą wiedzę w pracy zawodowej?
2. Jak pracownik czy pracowniczka ochrony zdrowia powinni się zachować
w kontakcie z pacjentem/pacjentką z innej kultury?
3. Co ułatwia bądź utrudnia kontakt z inną osobą?
4. Co można zrobić, aby relacje te były prawidłowe?
Grupy po kolei prezentują propozycje. Pozostałe grupy mogą zadawać pytania,
dopowiadać. OP komentuje w zależności od odpowiedzi grupy i podsumowuje:
Większa różnorodność społeczeństwa powoduje, że ochrona zdrowia znajduje
się w nowej sytuacji, co stanowi wyzwanie zarówno dla samego systemu opieki
zdrowotnej, jak i jego pracowników i pracowniczek, którzy muszą zmierzyć się
z nowymi zadaniami. Warto zaznaczyć, że dobra opieka to taka, w której
pacjent/pacjentka znajduje się w centrum uwagi, i taka, która pasuje do świata
pacjenta/pacjentki. Poszanowanie tożsamości kulturowej pacjentów i ich
bliskich jest konieczne do osiągnięcia opieki wysokiej jakości. Indywidualne
podejście do pacjentów/pacjentek i ich rodzin stanowią elementy
profesjonalizmu lekarzy/lekarek, pielęgniarek/pielęgniarzy, ratowników/
ratowniczek medycznych, fizjoterapeutów/fizjoterapeutek. Należy wziąć pod
uwagę, że kultura zarówno normatywna (wartości, normy, wzory i wzorce), jak
i symboliczna (idee, symbole, poglądy, przekonania, wierzenia itp.) w znacznym
stopniu determinuje zachowania zdrowotne ludzi oraz postawy i zachowania
w określonej sytuacji; zarówno w zdrowiu, jak i wobec choroby.
(oprac. K. Zdziebło)
Przerwa
15 min.
Różnorodność kulturowa, wymiary kultury – wykład:









definicja kultury,
zmienne i orientacje kulturowe,
termin wielokulturowość,
wymiary kultury wg E.T. Halla,
wymiary kultury wg G. Hofstede,
akulturacja (separacja, integracja, asymilacja, marginalizacja),
10 kluczowych dziedzin integracji wg Ager i Strang,
fazy stresu akulturacyjnego,
szok kulturowy.
 wykład z
prezentacją
40 min.
Ćwiczenie „Sieć”
I. etap
OP prosi, by wszystkie OU usiadły w zamkniętym kole, rozdaje postity
i długopisy. Podchodzi do każdej osoby z woreczkiem z „losami” i prosi
o wylosowanie jednej kartki, przeczytanie i nie pokazywanie pozostałym
osobom. Następnie pisze na tablicy zdanie: „Jestem podobny do …. bo….”. OU
zastanawiają się nad odpowiedzią, którą zapisują na posticie. OP rzutem kłębka
wełny wskazuje pierwszą osobę do odpowiedzi. Osoba podaje, co napisała,
nawija nić wełny na palec i rzuca kłębkiem do kolejnej osoby. I tak do końca,
aż wszystkie osoby się wypowiedzą.
Przykładowe role do „losów” w zał. (zał. 2)
Na końcu OP pyta: Czy ktoś jeszcze chce coś powiedzieć?
60 min.
 paca
indywidualna,
 praca na forum
grupy,
 dyskusja
 zał. nr 2,
 kłębek wełny,
 postity,
 długopisy,
 flipchart,
 markery.
II. etap
Dyskusja. OP prosi, by wszystkie OU podniosły do góry ręce i przyjrzały się
sieci i pyta:
 co jest charakterystycznego w sieci? Jak wygląda?
 co łączyło wszystkie postaci z kartki?
 co może być podobieństwem?
 czy podobieństwa mogą być różnicami?
Ochotnicy odpowiadają. OP prosi, by położyć sieć na podłodze. Dalej OP pyta:
 jakie są wasze wrażenia po tym doświadczeniu?
 co Was zaskoczyło?
 czy
kiedykolwiek
zastanawialiście/zastanawiałyście
się
nad
podobieństwami między sobą, a osobami narażonymi na dyskryminację?
OP pokazuje narysowaną wcześniej górę lodową, która jest metaforą –
podobieństwa widoczne to te nad wodą, niewidoczne – pod wodą. Każda osoba
podchodzi i przykleja swoją kartkę samoprzylepną w miejsce, które sama
wybiera. OP grupuje te odpowiedzi, klasyfikuje je, omawia, dodaje inne, pyta,
czy może przekleić kartkę w inne miejsce, pozwala grupie na dyskusję. Grupy
podobieństw np. narodowość, płeć, wiek, wygląd, stan cywilny, wykształcenie,
język, religia, status społeczny, zawodowy, poglądy polityczne, sposób
spędzania wolnego czasu, zainteresowania, hobby.
Dalsza część dyskusji:
 co utrudnia a co ułatwia znalezienie podobieństwa?
 co naraża „sieć” na rozerwanie?
 jak wzmacniać, rozwijać i poszerzać „sieć”?
III. etap
OP dzieli OU na 3 grupy (wyliczanka 1-3). Grupy opracowują podane tematy
na flipchartach.
Grupa 1: Jak można wykorzystać/ zastosować zdobytą wiedzę w waszej
pracy zawodowej?
Grupa 2: Jakie czynniki/elementy mogą wspomagać współzależność/relacje
między różnorodnymi społecznie i kulturowo pacjentami/pacjentkami,
a pracownikami/pracowniczkami ochrony zdrowia?
Grupa 3: W jaki sposób każdy pracownik/każda pracowniczka może
wzmacniać swoją grupę zawodową w opiece nad pacjentami/pacjentkami
zróżnicowanymi społecznie, kulturowo?
Prezentacje pracy grup. Omówienie, ewentualnie dyskusja.
IV. etap
Podsumowanie OP: Mimo, że w pierwszym kontakcie z pacjentem/pacjentką
wydaje się, że jest on/ona inny/inna, to po bliższym poznaniu i kontakcie
okazuje się, że ma takie same potrzeby, problemy, samopoczucie, zgłasza czy
manifestuje takie same objawy chorobowe, jak i inni chorzy. Jeśli natomiast
inaczej się zachowują, czy nie zgadzają się na proponowane zabiegi, czy
decyzje, to może to wynikać z tego, że jest to niezgodne z ich religią,
zwyczajami, tradycjami. Pracownicy/pracowniczki ochrony zdrowia
powinni/powinny mieć tego świadomość i być wrażliwymi kulturowo; najpierw
poznać problemy pacjenta/pacjentki, jego/jej oczekiwania, a dopiero później
proponować pomoc w rozwiązywaniu tych problemów.
(Na podstawie: Pawlęga M. (red.), Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla
trenerów i trenerek, Lambda, Warszawa 2005; s. 107-108)
Komunikacja międzykulturowa w pracy
i pracowniczek służb medycznych – wykład:








zawodowej
pracowników
komunikacja międzykulturowa wg E. Griffin,
kultury wysoko- i niskokontekstowe,
style komunikacji,
mowa ciała w różnych kulturach,
zasady komunikacji interpersonalnej,
o co warto zadbać w kontakcie z klientem (pacjentem)?
techniki skutecznej komunikacji,
aktywne słuchanie.
Przerwa
 mini-wykład
30 min.
30 min.
Ćwiczenie: „Dwuminutowa komunikacja”
 praca w parach,
 dyskusja
I. etap
Podział grupy na pary (liczenie 1, 2) „Dwójki” – wychodzą z sali – mają za
zadanie (po powrocie na salę) opowiadać ciekawie/entuzjastycznie przez
2 minuty o najlepszych wakacjach swojego życia. „Jedynki” – pozostają w sali
– mają za zadanie przez pierwszą minutę bardzo uważnie słuchać tego, co będą
opowiadać osoby, które wrócą do sali, a przez drugą minutę mają dawać różne
sygnały, że w ogóle ich nie słuchają.




flipchart,
markery,
kolorowe spinacze,
postity,
40 min.
Sygnałem, ze minęła 1. minuta będzie np. chwilowe zgaszenie/zaświecenie
światła w sali. Krzesła par powinny być ustawione naprzeciwko siebie.
W trakcie trwania rozmów OP obserwuje grupę, daje sygnał, że upłynęła
pierwsza minuta, że koniec rozmowy.
II. etap
Odsłuchanie grupy. OP zadaje pytania, osoby chętne odpowiadają:
 co zaobserwowały osoby, które wyszły z sali, a co te, które pozostały w sali?
 jakie emocje towarzyszyły OU?
 na czym polega różnica w rozmowie z kimś:
a) gdy nas słucha,
b) gdy nas nie słucha?
III. etap
Dyskusja moderowana. OP zapisuje odpowiedzi na flipcharcie:
 jak się zachowujemy, kiedy słuchamy naszego rozmówcy?
 jak się zachowujemy, gdy nie słuchamy?
IV. etap
Podział na 3 grupy (losowanie kolorowych spinaczy). OU piszą na kartkach
samoprzylepnych i potem naklejają na duże arkusze.
Grupa 1. Na czym polega aktywne słuchanie? Co pomaga?
Grupa 2. Na czym polega aktywne słuchanie? Co przeszkadza?
Grupa 3. W jakich sytuacjach jest szczególnie ważne aktywne słuchanie?
Grupy prezentują wyniki prac. Po prezentacjach dyskusja na temat: Jak można
zastosować zdobytą wiedzę w pracy zawodowej? OP moderuje dyskusję i zadaje
pytania:
 czy mieliście/miałyście podobne doświadczenie (jak w ćwiczeniu)
w pracy zawodowej lub w życiu codziennym?
 jakim słuchaczem/słuchaczką winien/winna być pracownik/pracowniczka
ochrony zdrowia?
 jakie czynniki utrudniają, a jakie ułatwiają prawidłową komunikację,
kontakty, relacje z pacjentem/pacjentką odmiennym/odmienną
kulturowo?
 jakie udogodnienia/rozwiązania należałoby wprowadzić w placówkach
ochrony zdrowia, żeby proces komunikacji między pacjentamicudzoziemcami i personelem był właściwy?
OP zapisuje odpowiedzi na kolejne pytania na arkuszu, po czym podsumowuje:
Pracownicy i pracowniczki ochrony zdrowia powinni mieć odpowiednie
umiejętności komunikacyjne, wykazywać się postawą zrozumienia i zaufania
oraz brak uprzedzeń wobec pacjentów/pacjentek ze względu na ich płeć, etap
życia, status społeczno-ekonomiczny, wykształcenie, a także rasę, kulturę,
światopogląd.
Powinni
być
otwarci
na
potrzeby,
oczekiwania
pacjenta/pacjentki, jego normy i wartości oraz liczyć się z jego sytuacją
osobistą w trakcie badań, konsultacji, leczenia i opieki. Bariera językowa nie
jest jedynym czynnikiem utrudniającym proces komunikacji; ale np.
rozbieżności dotyczące wartości, poglądów co do postępowania w chorobie,
różnice etniczno-kulturowe, tradycje, zwyczaje, wierzenia, religie itd. mogą
stanowić przyczyny nieporozumień miedzy pacjentem/tką a lekarzem/lekarką
czy pielęgniarką/pielęgniarzem.
trenerów i trenerek, Lambda, Warszawa 2005; s. 112)
Przerwa
15 min.
Zachowania ludzi odmiennych kulturowo wobec zdrowia, choroby,
niepełnosprawności, śmierci – kazusy.
 case study,
 dyskusja
I. etap
Podział OU na 7 grup (wyliczanka 1-7). Każda grupa dostaje do analizy jeden
wybrany kazus.
 zał. nr 3,
 flipchart,
 markery
(Kazusy przygotowane na podstawie: Majda A., Zalewska-Puchała J., Ogórek-Tęcza B.,
Pielęgniarstwo Transkulturowe. Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2010,
s. 163-173.)
Grupy szukają odpowiedzi na pytania do kazusów:
 co sądzicie o opisanych sytuacjach?
 co Was w nich najbardziej zastanawia?
 czy i jakie sformułowania zwróciły waszą uwagę? dlaczego?
Wnioski grupy spisują na kartkach z flipcharta. Prezentacje grup.
120 min.
II. etap
Dyskusja na forum grupy:
 jak byście się zachowali/zachowały w podobnej sytuacji gdybyście
byli/były: pacjentem/pacjentką, rodzicem, obserwatorem/obserwatorką,
pielęgniarką/pielęgniarzem?
 dlaczego dochodziło do nieporozumień między personelem
i pacjentami/pacjentkami?
 czy możliwe było uniknięcie niezręcznych sytuacji? Jeśli tak, to w jaki
sposób?
OP – moderuje dyskusję i jednocześnie zapisuje na flipcharcie najważniejsze
wnioski z dyskusji. Podsumowuje tę część.
III. etap
W tych samych grupach, co poprzednio, OU pracują nad kolejnymi wnioskami,
odnosząc się do swojej codziennej pracy:
1. Czy wszyscy pracownicy/pracowniczki ochrony zdrowia są przygotowani
do spotkania z pacjentem i pacjentką odmiennymi kulturowo i ich
rodzinami? Jeśli nie, to dlaczego?
2. Jak prawidłowo powinny przebiegać rozmowy/kontakty/relacje między
pacjentami/pacjentkami i personelem?
3. W jakim zakresie kwalifikacje zawodowe, normy etyczne i standardy
pracy ułatwiają bądź utrudniają pracę z pacjentami/pacjentkami
odmiennymi kulturowo?
4. W jakich obszarach należałoby rozwijać kompetencje międzykulturowe
pracowników/pracowniczek ochrony zdrowia?
5. Jaki rodzaj szkoleń i jaka tematyka byłaby wskazana w tej problematyce
dla pracowników ochrony zdrowia?
6. Jakie procedury/standardy/zasady byłyby pomocne w kontaktach
z pacjentami/cudzoziemcami w pracy zawodowej?
7. Kto lub co ułatwiłoby/byłoby pomocne w poprawie jakości opieki nad
pacjentami zróżnicowanymi kulturowo/społecznie?
Grupy piszą na dużych arkuszach. Prezentacje grup. OP komentuje (zgodnie
z odpowiedziami i propozycjami grupy) i podsumowuje:
Często w Polsce, mimo przysługujących cudzoziemcom praw do opieki
zdrowotnej, napotykają oni szereg barier, które w znaczny sposób ograniczają
im możliwość korzystania z opieki medycznej. Są to przede wszystkim bariery
komunikacyjne, wynikające z braku znajomości języków obcych, ale także
utrudnienia bardziej formalne, świadczące o nieznajomości przepisów
dotyczących leczenia osób nie posiadających polskiego obywatelstwa.
Najbardziej niepokojące są jednak relacje cudzoziemców – ale także
respondentów polskich z ich najbliższego otoczenia – mówiące o przypadkach
jawnej dyskryminacji ze względu na odmienność językową, kulturową czy
fizyczną. Inną, zgłaszaną przez badanych respondentów, tendencją widoczną
w zachowaniach personelu medycznego, była swoista „infantylizacja”
pacjentów, którzy nie znali dostatecznie języka polskiego. Miało się to objawiać
ignorowaniem ich osoby i kierowaniem informacji do osoby im towarzyszącej,
uśmiechami i pobłażliwością w chwili, gdy starali się sami posługiwać językiem
polskim oraz bagatelizowaniem ich próśb ponownego wytłumaczenia
przekazanych informacji.
Ważne jest zatem zwiększanie/pogłębianie wrażliwości kulturowej
pracowników/pracowniczek ochrony zdrowia oraz edukacja w zakresie wiedzy
o przedstawicielach innych kultur zamieszkałych w Polsce, kwestionowanie
stereotypów, uwrażliwianie na różnice kulturowe i wzmacnianie postawy
szacunku wobec innego człowieka i jego kultury. Uświadamianie
pracownikom/pracowniczkom znaczenia tolerancji wobec wyznań innych ludzi,
zrozumienie, iż w sprawowanej opiece podstawową rolę odgrywa
zaakceptowanie tego, że ludzie różnią się nie tylko rodzajem choroby, ale także
przynależnością kulturową oraz, że istnieje ścisły związek między
różnorodnością wśród ludzi, a etyką zawodową, przyczyni się do poprawy
jakości świadczeń zdrowotnych i wzrostu satysfakcji pacjentów odmiennych
kulturowo.
„Koperty” – co było najlepsze podczas warsztatów... co warto zmienić...
OP przygotowuje wcześniej arkusze papieru do flipchartu z narysowanymi
dużymi kopertami. Na każdą kopertę nakleja dwie samoprzylepne kartki i pisze
na nich odpowiednio: na kartce jednego koloru – co było najlepsze = co należy
zostawić?, a na kartce drugiego koloru – co chcemy zmienić? Prezentuje zasady
20 min.
 paca
indywidualna,
 praca w grupach
 flipchart,
 długopisy,
 postity,
 arkusze ewaluacyjne.
pisania „listu do organizatora”, pokazując arkusz papieru do flipchartu
z kopertami, tłumacząc, co należy wpisać na arkusz papieru oznaczony
odpowiednim kolorem. Każda OU otrzymuje kartki samoprzylepne
w 2 kolorach i ma kilka minut na przemyślenie i zapisanie swoich propozycji.
Gdy OP widzi, że OU skończyły pracę, poprosi o przyklejenie kartek na
określone koperty, odczytuje je, dziękuje OU za pracę.
trenerów i trenerek, Lambda, Warszawa 2005; s. 148/
Zakończenie warsztatów: OP dziękuje za udział, żegna się z grupą, rozdaje
ankiety ewaluacyjne.
Łączny czas:
8h.
BIBLIOGRAFIA:
1. Białek K., Kowalska A., Kownacka E. i wsp. Warsztaty kompetencji międzykulturowych-podręcznik dla trenerów UW. MCAZ,
Warszawa 2008,
2. Borowiak A., Szarota P. (red.) Tolerancja i wielokulturowość. Wydawnictwo SWPS Academica. Warszawa 2004,
3. Branka M, Cieślikowska D. (red.). Edukacja antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski. Villa Decius, Kraków 2010,
4. Chmielecka A. (red.), Od migracji do integracji. HFPC, Warszawa 2012,
5. Chutnik M., Szok kulturowy – przyczyny, konsekwencje, przeciwdziałanie. Universitas, Kraków 2007,
6. Cianciara D., Aspekty wielokulturowości w dzisiejszej Polsce. Problemy higieny i epidemiologii. 2012; 1(93): 129,
7. Grzymała-Moszczyńska,
H.,
Kownacka,
E.
(2005),
Szok
kulturowy
–
zło
konieczne?
Alma
Mater,
7,
http://www3.uj.edu.pl/alma/alma/71/01/18.html, (data pobrania 12.12.2012),
8. Kwiatkowska A., Grzymała-Moszczyńska H., Psychologia międzykulturowa. W: J. Strelau, D. Doliński (red.): Psychologia. Podręcznik
akademicki, GWP, Gdańsk 2008,
9. Matsumoto D., Juang L. (red.), Psychologia międzykulturowa, GWP, Gdańsk 2007,
10. Olczak E., Różnice kulturowe w funkcjonowaniu człowieka. W: Red. A. Paszkowska-Rogacz, E. Olczak, E. Kownacka, D. Cieślikowska:
Doradztwo zawodowe a wyzwania międzykulturowe, KOWEZiU, Warszawa 2006,
11. Rejmer Z., Piegat-Kaczmarczyk M., Innowacyjny System Podnoszenia Umiejętności Inter-kulturowych Nauczycieli.
http://uchodzcydoszkoly.pl/files/Podrecznik_dla_nauczycieli_ISIS-calosc%5B1%5D.pdf (data pobrania 12.12.2012),
12. Szopski M., Komunikowanie międzykulturowe, WSiP, Warszawa 2005,
13. Trompenaars F, Hampden-Turner Ch., Siedem wymiarów kultury, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002.
Załącznik. 1.
(Opracowanie własne na podstawie zajęć w ramach kursu trenerskiego „Weź kurs na wielokulturowość” HFPC, Warszawa XI.2011 – X.2012)
Przypomnij sobie i opisz jakąś sytuację/spotkanie z osobą z innej kultury, innej religii/wyznania, innego koloru skóry, z innego kraju…,
w której brałeś/aś udział – w czasie wyjazdu, w pracy, na ulicy, ...
Co się wydarzyło i dlaczego? Jak to wytłumaczyć?
Jakie refleksje/emocje towarzyszyły tej sytuacji?
Co cię zaskoczyło, zdziwiło? Jak się zachowałeś/aś?
Czy teraz zachowałbyś/aś się tak samo? Jeśli nie to co byś
zmienił/a?
Załącznik 2.
(Na podstawie: Pawlęga M. (red.), Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek, Lambda, Warszawa 2005, s. 107-108)
Ojciec na urlopie wychowawczym
Notorycznie uciekający z domu skinhead
Lesbijka wyrzucona z pracy za orientację seksualną
15-letnia dziewczyna w ciąży
Romska uczennica gimnazjum
Szeregowy pracownik w fabryce
Samotna emerytka
Osoba bezrobotna
Żołnierz służby zasadniczej
Policjant prewencji z rozkazem rozbicia demonstracji
Muzułmanin w obcym kraju
Nauczycielka zagrożona utratą pracy
Narkomanka
Turysta z Izraela zamawiający obiad w restauracji
Nielegalny imigrant z Afryki
Ukrainka pracująca jako pomoc domowa
Niepełnosprawny na wózku inwalidzkim
Białoruska studentka
Bezdomny robotnik
Emigrant z Azji sprzedający ubrania na bazarze
Załącznik. 3. Case studies
(Źródło: Majda A, Zalewska-Puchała J, Ogórek-Tęcza B., Pielęgniarstwo Transkulturowe. Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2010, s. 163-173)
1. Pacjent pochodzi z Dalekiego Wschodu, hospitalizowany w oddziale chorób wewnętrznych. Na pytanie pielęgniarki Jak się Pan czuje? pacjent
odpowiada niepewnie, nie utrzymuje kontaktu wzrokowego, że może już spacerować. Pielęgniarka, chcąc się upewnić, że pacjent może już
chodzić, dalej zadaje to samo pytanie. Pacjent czuje się nieswojo, dalej nie patrzy na pielęgniarkę, czuje się zakłopotany, odpowiada, że może iść
już na konsultację. Pielęgniarka ma obawy, czy chory naprawdę czuje się dobrze, żeby iść na II piętro.
2. W oddziale dziecięcym przebywa 5-cio letnie dziecko. Rodzice są cudzoziemcami, przebywają razem z nim. Na pytanie pielęgniarki Jak masz
na imię?, jak się czujesz? dziecko nic nie odpowiada. Wobec tego pielęgniarka zwraca się do matki pytając o dolegliwości dziecka; matka nie
odpowiada, a między rodzicami następuje krótka wymiana zdań. Matka odpowiada, że krótko są w Polsce, że słabo mówią po polsku, ale mąż
mówi lepiej. Pielęgniarka zadaje dodatkowe pytania o dolegliwości dziecka nadal tylko matkę, pomijając ojca. Między rodzicami następuje
długa wymiana zdań, małżonkowie są wyraźnie skonsternowani. Pielęgniarka oświadcza, że chce zabrać dziecko do pokoju zabiegowego, aby
pobrać krew, więc pyta Czy zgadzają się Państwo? Matka jest wyraźnie poirytowana, mówi – podnosząc głos nie proszę go nie ruszać.
3. Turysta z Izraela trafił na oddział kardiologiczny z zawałem mięśnia sercowego. Po podaniu choremu następnego dnia śniadania (chuda
szynka, zupa mleczna, bułki, masło, kakao, jabłko) pacjent odmówił jedzenia mówiąc, że nie jest głodny. Z apetytem zjadł natomiast jedzenie,
które przyniosła mu żona. Ponadto, po dwóch dniach pobytu zdecydowanie odmówił (wyraźnie zakłopotany) wykonania toalety ciała przez
pielęgniarkę. Po kolejnej odmowie pielęgniarka zastanawia się, nad przyczyną postawy niechęci pacjenta.
4. Na oddziale położniczym przebywa pacjentka po porodzie, która pochodzi z innej kultury. Jest sobota, pora obiadu. Pomimo stosunkowo
dobrego samopoczucia i wiedzy na temat potrzeby racjonalnego żywienia, pacjentka uparcie od piątku wieczora odmawia posiłku, który
proponuje jej podać, bądź podgrzać, pielęgniarka. Pielęgniarka zasugerowała, aby może zadzwoniła do rodziny i poprosiła o przyniesienie
innego/domowego posiłku (bo może szpitalny jej nie smakuje), chora również odmówiła.
5. Młoda kobieta, która 4 tygodnie temu urodziła dziecko, oczekuje przed gabinetem ginekologicznym w towarzystwie swojej matki. Młoda
matka siedzi w drugim końcu korytarza, z daleka od matki i innych pacjentek. Na zaproszenie wejścia do gabinetu, gdzie przyjmuje lekarz,
starsza kobieta jest wyraźnie zdenerwowana. Na pytanie położnej dlaczego się denerwuje, odpowiada, że dziś miała przyjmować lekarka-kobieta
i że ona jest zawsze przy badaniu córki.
6. Na oddziale położniczym przebywa 28-letnia pacjentka po porodzie, w trakcie którego doszło do zaburzeń czynności serca płodu. Dziecko,
w związku ze stanem zagrożenia życia, zostało przyjęte na OIOM. Ojciec dziecka został poinformowany o ciężkim stanie dziecka
i niebezpieczeństwa śmierci. Pielęgniarka pyta ojca, czy wobec takiej sytuacji rodzice chcą, żeby ochrzcić dziecko. Ojciec kategorycznie
odmawia, jest roztrzęsiony i z trudem powstrzymuje łzy. Pielęgniarka myśląc, że źle zrozumiał ponawia swoją propozycję, tłumacząc, że jest do
tego przygotowana, że wiele razy to robiła. Ojciec w dalszym ciągu odmawia. Na sugestię, że wobec tego może zadzwonić po księdza, też
odmawia.
7. Sytuacja miała miejsce w Polsce. Do szpitala przyjechał mężczyzna z Kazachstanu z dzieckiem, które miało mieć tam wykonaną serię badań.
Relacja rodzica z przyjęcia do szpitala: „przyjechałem do szpitala z córeczką, którą przyjmowano na kilka dni na badania diagnostyczne.
Pielęgniarka zrobiła mi straszną awanturę, że nie przywiozłem piżamki, kapci i żadnych rzeczy osobistych dla dziecka. Krzyczała – co z nas za
rodzice, w ogóle o dziecko nie dbamy, nie opiekujemy się, to nie dziwne, że choruje… w ogóle nie dopuszczała mnie do głosu, a ja tylko
chciałam wytłumaczyć, że w Europie tak się postępuje. Jak poprzednio byliśmy w Szwecji i tam trafiliśmy z córką do szpitala, to oczywiście
mieliśmy ze sobą całą torbę ubrań i piżamę na zmianę, ale w ogóle nie pozwolili nam tego wnieść na oddział – patrzyli jak na jakichś
terrorystów, krzycząc, że roznosimy bakterie i czy chcemy wszystkich pozarażać… Tam mieli swoje szpitalne piżamy i ubranka i nic nie
pozwalali wnosić”

Wrażliwa kulturowo opieka zdrowotna

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dialog wielokulturowy w opiece zdrowotnej

Rozwijanie kompetencji międzykulturowych urzędników

PROPONOWANY UKŁAD SCENARIUSZA ZAJĘĆ

Wielokulturowość w opiece zdrowotnej

Wielokulturowość w polskich więzieniach

Kompetencje kulturowe w pielęgniarstwie

Wrażliwość i otwartość pracowników i pracowniczek urzędów

Wielokulturowość w polskiej szkole