Ernest Bloch - Stowarzyszenie De Musica

Mu z y k a l i a
VI · Judaica 1
List do dra Salliego Leviego
(World Centre for Jewish Music in Palestine)
Ernest Bloch
Ernest Bloch
Châtel Haute Savoie, France
22 XII 1937
Dr Salli Levi
c/o World Centre for Jewish Music
Al. Króla Jerzego
Dom Halbreich
Jerozolima
Szanowny Panie,
Pani Tebaldi, jak również Pan Hermann Swet1 skontaktowali się ze mną w sprawie Pańskiego listu
z 13 grudnia, na który chciałbym właśnie odpowiedzieć.
Życie moje, które nigdy, nawet w dniu dzisiejszym, nie było łatwe, wypełnia po brzegi intensywna
i nieprzerwana praca oraz konieczność prowadzenia olbrzymiej korespondencji. Radzić sobie z tym...
w moim wieku, przy wątpliwym zdrowiu, wydaje się rzeczą niemożliwą - marnować wszelkie siły, które,
jak Pan rozumie, potrzebne są mi przede wszystkim do moich dzieł, których nikt za mnie nie stworzy.
Kiedy podejmuję owo zadanie staje się dla mnie niezwykle ważne aby pozostać lojalnym wobec siebie
i dążyć ku wypełnieniu tej najbardziej obiecującej misji. Prawdziwy kompozytor nie może o tym
zapomnieć, czas na dyskusję nad problemami muzycznymi czy innymi sprawami powinien zaś pozostawić
innym, bardziej kompetentnym osobom. Wierzę, że dzieła Wagnera, Debussy’ego i Strawińskiego
przetrwają wszystkie teorie na ich temat...
Pisząc o tym pozostaję jednak myślami przy Pańskich wysiłkach i szczerze życzę Panu sukcesów
na polu działania w World Centre for Jewish Music. Będzie mi bardzo miło uczestniczyć w tych
działaniach – chociażby angażując się w Pański magazyn poświęcony muzyce żydowskiej2.
Brak natychmiastowej odpowiedzi z mojej strony mogę tłumaczyć, pomijając niewiarygodną ilość
pracy, którą mam przed sobą, tym, iż podstawowy problem judaizmu, o którym mówimy w odniesieniu
do sztuki żydowskiej, zwłaszcza tej spod znaku „renesansu żydowskiego”, jawi mi się tak złożonym,
mglistym i kontrowersyjnym, że nie sposób potraktować go swobodnie.
1
Wraz z Sallim Levim był on założycielem World Centre for Jewish Music in Palestine – wszystkie przypisy
moje – M.K.
2
Musica Hebraica.
By permission of Oxford University Press
1
Mu z y k a l i a
VI · Judaica 1
Właśnie dlatego, że kwestia ta jest dla mnie tak ważna, problematyczna i subtelna, nie mogę
wyznać Panu wszystkiego, co się we mnie burzy – nie znalazłem dotąd lepszej od innych odpowiedzi
na to pytanie.
W takim razie po co piszę te słowa?:
Po prostu dlatego, że kwestia rasy – tak kontrowersyjna naukowo, jest już zawarta w tym pytaniu.
Następnie istnieje kwestia otoczenia i możliwego jego wpływu (również bardzo kontrowersyjny aspekt,
obecny w najnowszych studiach genetyków – T. H. Morgana – Guyènota i in.!). Wreszcie istnieje
tu problem całych dziejów Izraela, ludu pozostającego w diasporze, bez ojczyzny, w większym lub
mniejszym stopniu zasymilowanego; który nie miał czasu by zapuścić korzenie – jak wspaniale nazwał
te kwestię Chaim Weizman podczas swojego benefisu w Nowym Jorku w 1933 r.Muzyka, w swojej esencji rodzi się z życia i nie jest osobnym bytem wybieranym arbitralnie,
jak niejeden by chciał ją postrzegać...
I dlatego relacja pomiędzy rasą, otoczeniem i czasem odgrywa w niej elementarną rolę.
Ale przede wszystkim być może jest ona formą indywidualnej, ludzkiej adaptacji!
I tu leżą kwestie najbardziej subtelne i problematyczne...
Nie mogą być one rozwiązane
za pomocą „postanowień”, pragnień, które mają stać się realnością, „potrzeby” tworzenia... nikt nie tworzy
w ten sposób!
Proces ten jest o wiele bardziej złożony i tajemniczy. Najczęściej oddziela się on sam od artysty.
To właśnie Freud rzucił jasne światło na ten problem – ale nie był w stanie wyjaśnić wszystkiego.
Dlatego również ja, drogi Panie, rozważając przez całe życie te problemy, nie jestem zdolny
do wypracowania jakiegoś stanowiska lub podpisania się pod jakimś przedwczesnym, chorobliwym
rozwiązaniemJest to dla mnie kwestia sumienia:
W moich utworach, które nazywam „żydowskimi” – Psalmach; Schelomo3; Israël4; Trzech
Poematach żydowskich5; Baal-Shem6, utworach wiolonczelowych, Świętej Służbie7, Głosie na pustyni8 –
nie spoglądam na ten problem z zewnątrz – raczej wykorzystuję w utworze mniej lub bardziej autentyczne
melodie (najczęściej zapożyczone, zasymilowane, pochodzące od innych ludzi), mniej lub bardziej typowe
formuły, „orientalne” rytmy czy interwały! Przede wszystkim jednak staram się słuchać głosu
wewnętrznego, głębokiego, intymnego, naglącego, emocjonalnego, instynktownego, głosu, którego
znaczenie wykracza poza kategorie jasności-niejasności, głosu przemawiającego do mnie z wielkiego
dystansu, z czasu przede mną, przed moimi rodzicami, wydobywającego się z najważniejszych fragmentów
biblijnych: Księgi Hioba, Eklezjasty, Psalmów, Proroctw... I wtedy przygniata mnie całe dziedzictwo
żydowskie, z którego zrodziła się muzyka 3
Schelomo: Rapsodia hebrajska na wiolonczelę i orkiestrę (1916).
II Symfonia Israël (1916).
5
Trois poèmes juifs na orkiestrę (1913).
6
Baal-Shem – Trzy Obrazy z życia Chasydów na skrzypce i orkiestrę (1923).
7
Akvodath Hakodesh na baryton, chór i orkiestrę (1933).
8
Poemat symfoniczny Voice in the Wilderness na orkiestrę i wiolonczelę obbligato (1936).
4
By permission of Oxford University Press
2
Mu z y k a l i a
VI · Judaica 1
W jakim stopniu jest to głos żydowski W jakim stopniu jest to tylko... głos Ernesta Blocha?
Nie mam pojęcia...
Ogromne znaczenie Żydów po prostu znosi to pytanie.
Tylko przyszłość rozsądzi tę kwestięJest to profesja pełna wiary; której nie da się pogodzić z żadnymi argumentami tzw. myślicieli
żydowskich. To wszystko co mogę o niej powiedzieć – że jest szczera.
Oczywiście pragnę całym moim sercem, pełen nadziei, wyrażać to wszystko co pomoże biednemu,
zatroskanemu Ludowi Izraela, co da im mocny fundament - kraj, który pozwoli im zanurzyć się w innych
źródłach - fizyczną i duchową glebę, która stanie się żywicielką ich narodowej egzystencji; ziemię, której
dotąd nie mieli – co tłumaczy ich pewne ‘przywary’ – która ostatecznie pomoże im rozwijać się, wydawać
owoce, w zdrowiu i pełni przynosić nieporównane dary ...Aby stało się to realnością... potrzeba stuleci – Najważniejsze są jednak próby. A wyniki, chociaż
odległe w przyszłości, będą dla nas nagrodą.
Z najgłębszym szacunkiem
Ernest Bloch
Tłumaczenie z języka francuskiego na angielski Philip V. Bohlman, cytat. za: Ph. V. Bohlman The World Centre for Jewish
Music in Palestine 1936-1940: Jewish musical life on the eve of World War II, Clarendon Press, Oxford 1992, s. 233-235.
Tłumaczenie z jęz. angielskiego Michał Klubiński.
By permission of Oxford University Press
3