zobacz - Dorota Polaczek

Jaki żyją w niewielkich stadach liczących 10-30 osobników. Dorosłe
samce ważą więcej niż tonę i mają ponad 2 metry w kłębie. Są doskonale przystosowane do życia na wysokościach 3500-6000 m.npm
w ciężkich warunkach pogodowych, gdzie średnie temperatury
roczne wynoszą 0oC, a powietrze jest bardzo rozrzedzone. W związku
Jak zamieszkuje wysokogórskie obszary stepowe Himalajów, Tybetu, od Chin południowo-centralnych aż
po północną Mongolię. Najdalszą zachodnią granicę
jego występowania wyznacza łańcuch górski Karakorum. Dziś przetrwał w odosobnionych dalekich
zakątkach płaskowyżu Tybetańskiego, w przyległej
do niego prowincji Gansu w Chinach, obserwowano
też niewielką populację na obszarach doliny Chang
Chenmo w Ladakhu (wschodni Kashmir - Indie).
W Nepalu prawdopodobnie wyginął całkowicie. Znajduje się na liście gatunków zwierząt zagrożonych
wymarciem. Na wolności żyje około dziesięciu tysięcy
dzikich osobników. W Chinach dzikie jaki są nielegalnie zabijane dla mięsa i dzielą smutny los większości
objętych ochroną zwierząt w tym kraju.
62 | Modny Kraków
z tym mają one wielkie serca i płuca co pozwala im lepiej transportować tlen we krwi. Ich ciało jest pokryte dwiema warstwami
sierści. Wewnętrzna puchowa to szczelnie zbite kołtuniaste futro,
a zewnętrzna to długie kudłate włosie zazwyczaj maści brązowej
lub czarnej, sięgające niekiedy aż do ziemi. Wszystko dodatkowo
posklejane jest lepkim tłustym łojem, co zwiększa izolację. Zarówno
samce jak i samice posiadają długie rogi.
Jaki są zwierzętami blisko spokrewnionymi z bydłem toteż udało się
je udomowić już przed dwoma tysiącami lat w Tybecie. W warunkach
hodowlanych rosną co prawda najwyżej do połowy rozmiarów jaków
dziko żyjących ale zachowują dużą wytrzymałość. Nierzadko spotyka
się też mieszanki jaków z bydłem domowym czy bawołami a nawet
bizonami. Mieszańce są łatwiejsze w hodowli, ale jedynie samica
pozostaje płodna, co w praktyce wymaga kolejnych krzyżówek.
o jaki i ich hybrydy dają rdzennym mieszkańcom surowych obszarów? Przede wszystkim
pomagają w transporcie pomiędzy ciężko dostępnymi osadami wysokogórskimi, służą jako
zwierzęta pociągowe do pługa, są one również
używane w ekspedycjach wysokogórskich.
Wytwarzają mleko, z którego wyrabia się sery,
masło i inne przetwory. Ich mięso stanowi
wysokowartościowy pokarm. Ponadto dają mięciutką wełnę z której
przędzie się nici na ciepłe ubrania. Z długiego zewnętrznego włosia
robi się liny, koce i dywany. Skóry używa się do wyrobu butów i toreb.
Łój jest wykorzystywany w tradycyjnej medycynie ludowej a ich odchody są opałem, niekiedy jedynym dostępnym w całym Tybecie.
Masło jaka w Tybecie jest bardzo ważnym produktem. Dodaje się je
do tradycyjnego napoju z liści herbacianych z dodatkiem soli. Jest
to wysokoenergetyczna oleista herbata o właściwościach rozgrzewających. Pomaga ona w przystosowaniu się do dużych wysokości
a masło zapobiega również pękaniu ust na mrozie. Sączy się ją zgodnie
z tybetańskim zwyczajem maleńkimi łyczkami z glinianych miseczek.
Z masła wykonuje się również rzeźby na religijne festiwale.
Rzadko można jaki zobaczyć w ZOO, a jeśli nawet, to są to odmiany
udomowione - dwa do trzy razy mniejsze niż dzikie. Zaledwie trzy
ogrody zoologiczne na świecie próbowały hodować dzikie jaki, ale
niestety żaden osobnik nie przeżył dłużej niż trzy lata!
Dorota Polaczek
C
Modny Kraków | 63