Spis treści

Spis treści
Contents . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Inhaltsverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Przedmowa (prof. Michał Pietrzak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
O Autorze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Prolegomena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
CZĘŚĆ PIERWSZA. KWESTIE WSTĘPNE
Sytuacja prawna Żydów na ziemiach polskich przed
odzyskaniem niepodległości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
R O Z D Z I A Ł I.
1. Zabór austriacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2. Zabór pruski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3. Zabór rosyjski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
R O Z D Z I A Ł II. Liczebność, rozmieszczenie i struktura społeczno-zawodowa ludności żydowskiej w państwie polskim.
Główne nurty kulturowe i polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
1. Liczebność i rozmieszczenie ludności żydowskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2. Struktura społeczno-zawodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
3. Główne nurty kulturowe i polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
R O Z D Z I A Ł III. Ewolucja charakteru polskiego prawa wobec Żydów
od formalnego egalitaryzmu w kierunku restrykcji w schyłkowym
okresie Drugiej Rzeczypospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
6
Spis treści
CZĘŚĆ DRUGA. PROBLEMY WĘZŁOWE
R O Z D Z I A Ł I.
Obywatelstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
1. System polskiego prawa o obywatelstwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Akty znaczenia podstawowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Traktat mniejszościowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Traktat pokoju z Austrią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Ustawa o obywatelstwie polskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Traktat ryski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Księgi ludności i swojszczyzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Żydzi-bezpaństwowcy w byłej Kongresówce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Żydzi-bezpaństwowcy na Kresach Wschodnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Likwidacja bezpaństwowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Pozbawianie obywatelstwa na podstawie ustawy z 1938 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . .
R O Z D Z I A Ł II.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Powinności wojskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Wojsko narodowe czy państwowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nadzór nad mniejszościami narodowymi w wojsku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chybiona powinność 1920 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Służba w drodze powszechnego poboru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nieobecność w korpusie oficerskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Religia mojżeszowa w wojsku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
R O Z D Z I A Ł III.
56
57
58
58
61
62
Problem uprawnień językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Zobowiązania wynikające z traktatu mniejszościowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konsekwencje wielojęzyczności Żydów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ograniczenia prawne z okresu zaborów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Postulaty Żydów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sprawa nieprzyznania ułatwień językowych w sądach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Restrykcje na zebraniach publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
R O Z D Z I A Ł IV.
45
45
45
46
47
48
48
49
50
51
53
65
66
67
68
70
72
Nazwiska i imiona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
1. Geneza nazwisk Żydów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2. Zmiana nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
3. Problem zmiany imion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
R O Z D Z I A Ł V.
Dokumenty tożsamości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
1. Dowody osobiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
2. Paszporty zagraniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
R O Z D Z I A Ł VI.
Małżeństwa i rozwody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
1. Anachroniczność państwowego prawa małżeńskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
2. Małżeństwo i rozwód w religii mojżeszowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
3.
4.
5.
6.
Spis treści
7
Stosunek prawa stanowionego do przepisów mojżeszowo-talmudycznych . . . . .
Warunki prawnej ważności małżeństw zawartych religijnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Małżeństwa rytualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozwody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
93
94
96
98
Rejestracja stanu cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
R O Z D Z I A Ł VII.
1. Przestarzałość i niespójność systemu rejestracji stanu cywilnego
w międzywojennej Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
2. Marazm w dziedzinie rejestracji stanu cywilnego ludności żydowskiej . . . . . . . . . .107
A. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
B. Województwa południowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
C. Województwa wschodnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
D. Województwa centralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
E. Skutki marazmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
3. Prostowanie imienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114
4. Przejście z wyznania chrześcijańskiego na judaizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
R O Z D Z I A Ł VIII.
Szkolnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
1. Przegląd przepisów o znaczeniu podstawowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
2. Szkolnictwo powszechne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
A. Publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
B. Prywatne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
3. Szkolnictwo zawodowe oraz średnie ogólnokształcące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
4. Szkolnictwo wyższe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Prowadzenie przemysłu, rzemiosła i handlu . . . . . . . . . . . . . . . . .132
R O Z D Z I A Ł IX.
1.
2.
3.
4.
5.
Prawo przemysłowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Przemysł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
Rzemiosło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
Handel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
Problemy kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
R O Z D Z I A Ł X.
Służba państwowa i wolne zawody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
1. Służba państwowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
2. Wolne zawody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
R O Z D Z I A Ł XI.
Stowarzyszenia, związki i zrzeszenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
R O Z D Z I A Ł XII.
Łączność z Palestyną i z diasporą żydowską . . . . . . . . . . . . . . . .150
Wykaz źródeł i literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154