Spin off nr 2

NR 2/2010
EGZEMPLARZ BEZPŁATNY
Przedsiębiorczość
na UAM
Innowacyjny marketing
ewaluacja własności
intelektualnej
PARTNEREM PROJEKTU JEST:
PATRONAT HONOROWY NAD PROJEKTEM SPRAWUJĄ:
PATRONAT MEDIALNY NAD PROJEKTEM SPRAWUJĄ:
Wydawca:
Fundacja ProRegio
ul. 23 Lutego 7, 61-741 Poznań
tel. 61 855 05 28, tel./fax 61 855 05 29
e-mail: [email protected]
www.proregio.org.pl
Redakcja:
Anna Tomtas-Anders
Projekt graficzny: Wojciech Janicki
W NUMERZE
NR 2/2010
EGZEMPLARZ BEZPŁATNY
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
NA UAM
„INNOWACYJNY” MARKETING
FOT. EWA BIELAŃCZYK/SŁAWOMIR OBST
ZARZĄDZANIE WŁASNOŚCIĄ
INTELEKTUALNĄ
4 Co
z tą przedsiębiorczością akademicką? – wywiad z Prorektorem
ds. programów europejskich i współpracy z gospodarką UAM, prof.
dr hab. Jackiem Gulińskim.
6 Ewaluacja własności intelektualnej
Drodzy Czytelnicy
W imieniu zespołu redakcyjnego pragnę podziękować osobom, które wsparły nas
w dystrybucji pierwszego numeru „Spin off”. Dzięki nim nasza publikacja mogła dotrzeć
do szerokiej grupy przedstawicieli świata nauki, studentów i młodych przedsiębiorców.
Prezentując Państwu kolejny numer biuletynu mam nadzieję, że będzie on dalej inspirował przedsiębiorcze zachowania oraz dostarczał ciekawej, praktycznej wiedzy.
Przewodnim tematem drugiego numeru jest własność intelektualna – jako niezbędny element tworzenia innowacyjnych firm. Czym grozi niewłaściwe wykorzystanie
dostępnych narzędzi ochrony pomysłów i technologii oraz jakie elementy pomysłu
zawrzeć w ofercie technologicznej dowiedzą się Państwo z tekstów naszych amerykańskich ekspertów. W numerze znajdą Państwo także wywiad z uznanym pionierem
promocji idei przedsiębiorczości akademickiej w Wielkopolsce profesorem Jackiem
Gulińskim. Partner naszej inicjatywy Fundacja Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości
prezentuje nowe źródło finansowania działalności gospodarczej – inicjatywę JEREMIE.
W drugiej edycji znajduje się także kontynuacja katalogu form prawnych działalności
gospodarczej. Tym razem prezentowana jest spółka, jako sposób na działalność, dająca dużą elastyczność i szerokie możliwości organizacyjne i kapitałowe.
Zachęcam do wypełniania ankiety dostępnej na stronie internetowej Fundacji, która
pomaga nam dostosowywać tematykę biuletynu do Państwa potrzeb.
W Nowym Roku życzę Państwu wielu innowacyjnych pomysłów oraz powodzenia
w realizacji wszystkich planów.
Zapraszam do lektury
– praktyczne rady, jak uniknąć błędów.
8 „Porządkowanie” własności
intelektualnej – czyli o zarządzaniu dobrami niematerialnymi.
10 Marketing
technologii akademickich – opracowywanie strategii promocji dla innowacyjnego rozwiązania.
12Załóż
spółkę – porady na temat
form prawnych prowadzenia działalności gospodarczej typu spin off.
14Inicjatywa
warta poznania –
JEREMIE – nowe źródło finansowania
przedsiębiorczości akademickiej?
15 FLESZ – ważne wydarzenia z regionu.
Jakub Anders
Dyrektor Finansowy Fundacji ProRegio
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
3
DOBRE PRAKTYKI
Co z tą przedsiębiorczością akademicką?
FOT. Sławomir Obst
Co zdaniem Pana Rektora
stanowi istotę przedsiębiorczości akademickiej?
Przedsiębiorczość akademicka ma wiele definicji. Najbardziej podoba mi się ta,
która odnosi się do postaw
przedsiębiorczych społeczności akademickiej. Relatywnie łatwo zdefiniować
samo pojęcie przedsiębiorczości, jednakże hasło „akademicka” jest już bardziej
złożone. Odnosi się ono bowiem zarówno do pracowników Uczelni (lub innych
instytucji badawczych) jak
i jej studentów. Inaczej wyobrażam sobie możliwość ukształtowania postaw
przedsiębiorczych w środowisku studenckim, a inaczej wspieranie i promocję takich postaw wśród pracowników
sektora nauki. W pierwszym przypadku
nacisk kładziony jest na kształtowanie
postaw i cech, które będą pomocne
nie tylko w życiu zawodowym naszych
absolwentów m.in. samodzielność oraz
odpowiedzialność. W drugim przedsiębiorczość to zjawisko będące podstawą do budowy efektywnego zespołu
badawczego, zdobywającego środki na
badania, do komercjalizacji wyników
prac badawczych czy też do założenia
przedsiębiorstwa opartego na eksploatacji rezultatów badań w praktyce, czy
to społecznej czy gospodarczej.
prof. dr hab.
Jacek Guliński
– Prorektor ds. programów
europejskich i współpracy
z gospodarką UAM
Zajmuje się Pan Rektor tematem
przedsiębiorczości akademickiej już
od wielu lat. Jak ocenia Pan zmiany,
które zaszły w tej materii w ostatnim
czasie?
Prawdą jest, że jeszcze 10 lat temu hasło
„przedsiębiorczość akademicka” nie było
pojęciem znanym i łatwo identyfikowanym. Co więcej, samo pojęcie „przedsiębiorczość” nie pozbyło się jeszcze do
końca lekkiego pejoratywnego kontekstu i bywa błędnie kojarzone z „cwaniactwem” oraz podejrzanymi interesami.
4
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
Pozytywnie oceniam fakt, że pojęcie
przedsiębiorczości akademickiej pojawia
się we wszystkich materiałach strategicznych kolejnych rządów i przemówieniach
polityków. Dodatkowo przeznaczane są
na ten cel spore środki budżetowe, choćby w postaci takich programów jak Kreator Innowacyjności. Szczególny nacisk
na rozwój zjawiska przedsiębiorczości
akademickiej kładzie Unia Europejska,
dedykując znaczące wsparcie z funduszy
strukturalnych. Stanowią one nieocenioną pomoc dla przedsiębiorców z sektora
akademickiego.
Czy możemy powiedzieć że Wielkopolska jest nowoczesnym ośrodkiem
rozwoju przedsiębiorczości akademickiej?
Myślę, że stwierdzenie takie byłoby przesadą. Zauważam, że przedsiębiorczość
akademicka rozwija się z podobną efektywnością we wszystkich głównych centrach akademickich kraju. Jeżeli po Warszawie mamy Kraków, a potem Poznań
to Mazowsze i Małopolska obok Wielkopolski mogą spokojnie pretendować do
roli nowoczesnych ośrodków, chociaż
z mojego punktu widzenia wiązałbym
to bardziej z miastem niż regionem. Wracając do Wielkopolski, mimo wzmożonej
aktywności, na uczelniach publicznych
nie ma jeszcze zbyt wielu ośrodków innowacji, które koncentrują swoją aktywność na przedsiębiorczości akademickiej.
Dobrym przykładem takiego miejsca jest
obchodzący niedawno 16. urodziny Poznański Park Naukowo-Technologiczny
Fundacji UAM.
Jaką rolę zdaniem Pana Rektora mają
do odegrania uniwersytety i szkoły wyższe w procesie kształtowania
przedsiębiorczych postaw w środowisku akademickim?
Uczelnie wyższe są od kształtowania
określonych postaw, to wynika z ich historycznych uwarunkowań, funkcji wynikających z tradycji i zapisów prawnych,
a całkiem współcześnie z podstaw proce-
DOBRE PRAKTYKI
W najbliższej perspektywie planujemy
także staże dla naszych pracowników
naukowych w zagranicznych firmach
związanych z obszarem ich badań. Takie
wyjazdy przyczynią się do podniesienia
wśród nich praktycznych umiejętności
FOT. SŁAWOMIR OBST
su bolońskiego i aktualnych wytycznych
tworzonego Europejskiego Obszaru
Szkolnictwa Wyższego. Dobrze, jeśli uniwersytety spełniając swe funkcje edukacyjne i naukowe dążą do przekształcenia
się w uniwersytety trzeciej generacji.
z zakresu użyteczności badań naukowych
dla gospodarki.
Jakie jest zainteresowanie tymi działaniami?
Studenci chętnie uczestniczą w organizowanych przez nas inicjatywach poświęconych przedsiębiorczości akademickiej.
W stosunku do pracowników zadanie
jest o wiele trudniejsze. Tu dominują postawy zachowawcze, mimo że formalnie
wszyscy rozumieją potrzebę kooperacji
z biznesem. Przede wszystkim wciąż brakuje jednoznacznych zasad, kto jest czego właścicielem, gdzie są granice między
interesem uczelni a uczonego, kto i jak
FOT. SŁAWOMIR OBST
Jakie działania w tym kierunku podejmuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, którego jest Pan Prorektorem?
W 2004 roku udało mi się przekonać
JM Rektora UAM i utworzyłem pierwsze wśród poznańskich uczelni publicznych Uczelniane Centrum Innowacji
i Transferu Technologii (UCITT). Centrum
ma za zadanie kształtowanie postaw
przedsiębiorczych na Uczelni obok szeregu innych aktywności wynikających ze
wsparcia procesu transferu technologii
oraz komercjalizacji wyników prac badawczych. Nowa strategia rozwoju UAM na
lata 2009-2019 postawiła w obszarze relacji Uczelni z otoczeniem gospodarczym
i społecznym wiele zadań. Tworzymy
inkubatory i preinkubatory przedsiębiorczości, budujemy bazy ofert, prowadzimy
wiele działań o charakterze promocyjno-informacyjnym. Jednym z nich jest
projekt „Akademik Przedsiębiorczości”
realizowany wspólnie z Fundacją ProRegio. W ramach projektu organizujemy
m. in. spotkania informacyjne, indywidualne konsultacje w tematyce komercjalizacji wiedzy, własności intelektualnej czy
działalności innowacyjnej. Dodatkowo
wydaliśmy broszurę „ABC przedsiębiorczości akademickiej”, której pierwszy nakład
rozszedł się błyskawicznie. Dzięki współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej
wszystkie działania projektowe są bezpłatne dla uczestników. Szczegóły związane z projektem dostępne są na stronie
www.akademikprzedsiebiorczosci.pl.
chroni własność intelektualną i czerpie
z niej korzyści. Obecnie przygotowujemy
kompleksowy regulamin ochrony i wykorzystania własności intelektualnej na
Uczelni. Jego przyjęcie i wdrożenie (związane z powołaniem Rzecznika Własności
Intelektualnej oraz Komisji Rektorskiej
ds. Własności Intelektualnej) planujemy
w tym roku akademickim. Liczę, że będzie to przełom. Jakkolwiek w obszarze
patentowania jesteśmy trochę przed
naszymi „odwiecznymi rywalami” – Uniwersytetem Warszawskim i Uniwersytetem Jagiellońskim, jest jeszcze wiele do
zrobienia w tym temacie. W ostatnim
czasie pozyskaliśmy środki z Programu
Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
na wsparcie procesu ochrony patentowej
w kraju i za granicą. Wierzę, że rezultaty
tych działań będziemy konsumować
w najbliższych dwóch, trzech latach.
Polska wciąż znajduje się na dalekich
pozycjach w różnorodnych rankingach innowacyjności. Czy przedsiębiorczość akademicka może pomóc
zmienić tę sytuację?
Rankingi innowacyjności nie są dla nas
łaskawe – to prawda. One bazują na
określonych parametrach, wynikających
z dostępnych danych statystycznych dla
naszej gospodarki, która bez wątpienia
nie może być jeszcze określana jako innowacyjna. Sytuacja się poprawia, ale
nie oczekujmy zmian o charakterze skokowym. Ciągle niedoceniana jest w gospodarce innowacja imitacyjna. Warto
kopiować dobre rozwiązania jeśli nie
mamy konkurencyjnych własnych. Nie
zmienimy poziomu innowacyjności gospodarki komercjalizując na siłę wyniki
badań, które nigdy nie były orientowane na aplikacje. Wiele jest do zrobienia w procesie podejmowania decyzji
o finansowaniu badań, które szybciej
przekładają się na efekt gospodarczy.
I pamiętajmy o jednym – uczelnie wyższe (a sektor nauki w szczególności)
to przede wszystkim miejsce twórczej
inwencji. Innowacja, czyli transformacja pomysłu do praktycznej realizacji,
i to jeszcze z jednoznacznym efektem
ekonomicznym, to nie jest ani główne,
ani priorytetowe zadanie Uczelni. Jednocześnie uważam, że wskazywanie
środowisku akademickiemu znaczenia
przedsiębiorczości akademickiej to krok
we właściwym kierunku.

Rozmawiała Anna Tomtas -Anders
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
5
OCHRONA WŁASNOŚCI
INTELEKTUALNEJ
FOT. ARCHIWUM AUTORA
Ewaluacja własności
intelektualnej
Mary Dicig
– prawnik specjalizujący
się w prawie własności
intelektualnej, Chicago,
USA
6
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
Dość częstą praktyką małych innowacyjnych firm jest patentowanie wszelkich
rozwiązań i utrzymywanie patentów
w mocy i w duchu teorii, iż są one wartością dodaną firmy. Teoria ta niestety
najsilniej podtrzymywana jest przez
prawników obsługujących zgłoszenia
patentowe. Dobrą praktyką jest wprowadzenie tzw. „IP triage” – czyli systemu
ewaluacji własności intelektualnej i oceny jej potencjału przed podjęciem jakichkolwiek kroków kosztownej ochrony.
Każda innowacja, czy to rokująca wielkie
nadzieje rynkowe, czy też będąca tylko
zalążkiem w głowie twórcy, winna przejść
proces tejże ewaluacji.
Moda na patenty
W latach 80. i na początku lat 90. w USA
panowała wręcz moda na patentowanie i ściganie się w procesach sądowych
o naruszenia praw własności intelektualnej. Kilka spraw zakończonych wielkimi
odszkodowaniami z tytułu naruszeń pociągnęło za sobą jeszcze silniejszą lawinę
zgłoszeń patentowych i spraw w ich obronie. Tematyka patentowania i patenty
same w sobie stały się nieodłączną częścią
publicystyki, co sprawiało, że innowacyjne
firmy wpadały w wir nadmiernej ochrony patentowej ignorując zupełnie koszty
jej utrzymania. Dekadę później praktyka
wykorzystania spraw sądowych, dotyczących naruszenia praw, jako narzędzia zysku okazała się nieskuteczna. Statystyczne
badania wykazały, iż średni koszt rozpraw
sądowych w obronie patentu w USA to 4,2
miliona dolarów, a średni koszt uzyskania
patentu w liczących się gospodarczo krajach to ok. 500 tysięcy dolarów.
Dlaczego zatem, małe firmy innowacyjne w USA mają tendencję do zgłaszania
nadmiernej ilości patentów? Wynika to
z postaw wynalazców, którzy traktują patenty tak, jak naukowcy traktują publikacje – im więcej tym lepiej. Takie myślenie
nie zawsze jest słuszne. Trzeba zadać pytanie dodatkowe – co z jakością?
Należy znać również pewne ograniczenia
odnoszące się do patentu. Prócz kosztu
uzyskania patentu, który w przypadku
zgłoszenia np. w USA, pięciu krajach Unii
Europejskiej, Chinach, Brazylii, Indiach
oraz Japonii wynieść może nawet 500 tysięcy dolarów, zgłoszenie narażone jest
na kilkuletni okres oczekiwania, który
zakończyć się może odrzuceniem zgłoszenia patentowego. W międzyczasie
informacja patentowa ulega upublicznieniu po 18 miesiącach od zgłoszenia
i w ten sposób zostaje ukazana konkurentom rynkowym. W USA i wielu innych
krajach wysoko rozwiniętych odsetek
odrzuconych zgłoszeń patentowych
sięga 40%. Żaden z tych krajów nie płaci podmiotowi zgłaszającemu odszkodowań z tytułu ujawnienia informacji,
która z natury zgłoszenia miała być chroniona. A w krajach, w których wniosek
patentowy został odrzucony, innowacja
w nim opisana może odtąd być swobodnie – bez opłat – stosowana przez
konkurencję w produkcji, sprzedaży itp.
Dalej, wynalazcy w wielu przypadkach
dokonują ulepszeń swych innowacji
w niecały rok od ich powstania. Nie wiedząc jeszcze, czy macierzysty wynalazek
zostanie opatentowany, czy odrzucony, kierują te udoskonalenia do urzędu
patentowego po dodatkową ochronę,
nie zważając na podstawy zarządzania
własnością intelektualną i bez dokonania ewaluacji wynalazku. Ponownie informacja patentowa ulega upublicznieniu, a wniosek patentowy, w przypadku
odrzucenia wniosku mu macierzystego,
w większości wypadków zostaje również
odrzucony. W ten sposób konkurencyjny
podmiot gospodarczy otrzymuje wręcz
„mapę rozwoju produktu i wdrożenia”
– gdyż w kolejnych etapach dokonuje
się odsłonięcia kolejnych elementów innowacji. Stosowanie owej mapy nie jest
naruszeniem praw twórcy czy zgłaszającego, gdyż w tym wypadku prawa te nie
zostały udzielone. W przypadku udzielenia patentu podmiot zgłaszający uzyskuje prawo dochodzenia swych praw
wyłącznych, w stosunku do tych, którzy
na terytorium obowiązywania patentu
OCHRONA WŁASNOŚCI
INTELEKTUALNEJ
go naruszą. Cóż jednak daje to prawo,
gdy koszty sądowe w wielu przypadkach przekraczają możliwości finansowe
uprawnionego?
Niezaprzeczalnie jednak, patent pozostaje jedynym narzędziem ochrony wynalazku zabraniającym innym powielania
go dla celów zarobkowych. Niezbędne
jest zatem dokonywanie ewaluacji potencjału wynalazków. Pozwala ona na
przedmiotem dochodzenia praw i odszkodowań – sprawy sądowe tej natury
są mniej kosztowne, niż sprawy w obronie patentu. Tajemnicę handlową, czy
też know-how firmy, stosuje się głównie
w przypadku, gdy ma się do czynienia
z innowacjami powiązanymi ze sobą
bądź ulegającymi częstym udoskonaleniom. Rozwiązanie to przyjmują również
podmioty, które na ochronę patentową –
„Nie umiemy zarządzać własnością intelektualną. Drodzy Twórcy, proszę o wybaczenie,
ale przemawiam do Was z pozycji doświadczenia udziałowca trzech firm typu spin off
wspartych kapitałem venture, które przez złe
zarządzanie własnością intelektualną zawędrowały do bram bankructwa”.
uzyskiwanie mniejszej liczby patentów,
ale znacznie silniejszych i o wyższym potencjale rynkowym. Co więcej, racjonalna
ewaluacja pozwoli na ocenę potencjalnych zysków i strat. Warto pamiętać, że
technologia będąca podstawą działania
firmy z pewnością powinna być opatentowana, natomiast jej udoskonalenia
i modyfikacje już niekoniecznie. Te mogą
stać się tzw. „know-how” innowacyjnego
przedsiębiorstwa.
Alternatywa patentu
Oszczędnościową alternatywą do patentowania jest utrzymanie tajemnicy handlowej oraz ochrona na podstawie praw
autorskich. Charakterystyka tajemnicy
handlowej różni się w zależności od przepisów prawa danego kraju, z pewnością
jednak jej powodzenie zależy od:
• zachowania poufności cennych danych technologicznych,
• konsekwencji w stosowaniu dobrze
sformułowanych umów o poufności
danych.
Tajemnica handlowa może chronić
wszystko, co przedsiębiorstwo życzy sobie zachować tylko do swojej informacji
i wdrożenie takiej formy ochrony nie jest
dla firmy bardzo kosztowne. Tajemnica
handlowa może jednak bardzo łatwo
ulec wypłynięciu, a zatem upublicznieniu. Wówczas ochrona informacji poufnych ulega całkowitej utracie. Utracona
tajemnica handlowa też może stać się
ze względu na jej koszty – pozwolić sobie
nie mogą. Niektóre innowacje nie mogą
zostać opatentowane i ich ochrona odbywa się na gruncie prawa autorskiego.
Prawa autorskie chronią szeroki zakres
utworów opublikowanych i niepublikowanych we wszelkich formach przekazu:
pisma, druku, zapisie cyfrowym, nutowym, czy muzycznym, jak również zapis
czy grafika stron internetowych, oraz
form artystycznych, takie jak rzeźby czy
fotografie. Prawa autorskie głównie stosowane są w przypadku ochrony oprogramowań (które w większości krajów
nie są patentowalne).
Elementy składowe ewaluacji
Proces ewaluacji zaczyna się od dostarczenia szczegółowego opisu innowacji
do zespołu ewaluacyjnego. Ten składać się powinien z co najmniej jednego
członka reprezentującego kierownictwo
działu technicznego, jednego członka
z działu finansów i jednego z działu opracowywania strategii firmy (często też osoba z działu sprzedaży bądź marketingu).
Zespół ewaluacyjny grupuje zgłoszone
pomysły na:
• niezbędne dla obecnej strategii lub
produkcji,
• przydatne firmie, ale nie niezbędne,
• interesujące, ale nieprzydatne dla
obecnej bądź planowanej strategii.
Pierwsza grupa pomysłów czy też innowacji, z reguły nieliczna, jest naturalnie
przedmiotem natychmiastowej analizy
i często wynalazki w niej zgrupowane trafiają do urzędu patentowego. Druga grupa to często wynalazki bądź innowacje,
które nie tylko są przydatne firmie, ale też
stanowią źródło zysku z licencji. Często
zatem chronione są po to, by z ich użytku przez innych czerpać zyski finansowe.
Grupa trzecia to innowacje czekające na
właściwy moment i chronione tylko tajemnicą handlową. Po zaklasyfikowaniu
innowacji do ww. grup, pierwsza i druga przechodzą kolejny etap ewaluacji.
Stanowi on odpowiedź na pytanie, jaka
forma ochrony jest dla nich i dla firmy
najbardziej odpowiednia. Zwykle kryteria tejże oceny obejmują następujące
informacje:
• czy innowacja spełnia warunek absolutnej nowości (nie była wcześniej publikowana),
• czy innowacja może być łatwo odtworzona np. z budowy produktu (wówczas najlepiej chronić ją patentem) i jak
groźne dla firmy jest powielenie jej
przez konkurencję,
• czy innowacja nadaje się do użytku
przez inne podmioty rynkowe i czy
może w ten sposób generować zysk
z udzielonych licencji (metoda ochrony zależeć będzie od spodziewanych
wpływów),
• czy innowacja jest nowym produktem,
oraz czy czyni dotychczasowe produkty lepszymi bądź tańszymi, itp.,
• czy firma ma pełne prawa własności
wynalazku (co w wielu przypadkach –
szczególnie nawiązanej współpracy –
może okazać się trudnym pytaniem),
• ile wyniosą spodziewane koszty produkcji,
• czy innowacja jest na tyle skomplikowana, że nie będzie mogła być odtworzona np. z budowy produktu (wówczas stosowną metodą ochrony będzie
tajemnica handlowa).
Rzetelna analiza i odpowiedź na powyższe pytania może przynieść firmie
oszczędności w postaci zaniechania procesu patentowania w sytuacjach, gdzie
nie jest ono wskazane oraz zniwelować
ryzyko związane z utratą silnej pozycji
rynkowej przez upublicznienie poufnych informacji technologicznych. Odpowiednio wdrożony system ewaluacji
własności intelektualnej pozwoli firmie
na wybór właściwej sobie metody ochrony, dostosowanej do natury działalności,
możliwości finansowych, jak i natury samej innowacji. 
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
7
OCHRONA WŁASNOŚCI
INTELEKTUALNEJ
prof. dr hab.
Ewa Okoń-Horodyńska
– Uniwersytet
Jagielloński
8
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
the knowledge economy
Powszechnie już niemal uważa się, 10500
że właściwe wykorzystanie kreatyw9000
ności pracowników może zapewnić
knowledge
organizacji konkurencyjną pozycję,
brand equity
7500
a w dłuższej perspektywie przełożyć
się na sukces ekonomiczny gospo6000
innovation
darki. Wytwory ludzkiego umysłu
4500
intellectual property
tzw. dobra niematerialne generują
bowiem nadzwyczajną wartość.
business models
3000
intangible
assets
Czy zawsze jednak tak powszechna
1500
teza idzie w parze ze zdolnością rahard
cjonalnej ochrony cennych rezultaassets
0
1930
1940
1950
1960
1970
1980
1990
2000 2005
1920
tów kreatywności i innowacyjności?
W tym kontekście warto przytoczyć histoŹródło: L. Morris, Permanent Innovation, Downrię Eliasa Howe z Bostonu, który zbudował
load Edition, August 2007.
pierwszą na świecie maszynę do szycia
w 1846 roku. Nie udało mu się sprzedać
Trudne zarządzanie
maszyny ani w USA ani w Anglii, dokąd
Jak więc zdefiniować zarządzanie wławyjechał. Dobrze prosperujący w tym zasnością intelektualną? Trzeba wyjść od
kresie interes zbudował Isaac Singer kradtego, że stanowi ono podsystem w systenąc patent. Choć Singer musiał zapłacić E.
mie zarządzania organizacją, a potrzeba
Howe „tantiemy” od każdej wyprodukojego wyodrębnienia z ogólnego procewanej maszyny, kto kojarzy dziś maszynę
su zarządzania wynika ze specyficznych
do szycia z nazwiskiem Howe?
zasad budowania strategii zarządzania
Analizując ten przykład można stwierwłasnością intelektualną. Są nimi zasadzić, iż odpowiednia ochrona wynalazdy, na które powołują się autorzy podków i wzorów oraz innych nowatorskich
ręcznika „Zarządzanie własnością interozwiązań kreatywnych ludzi jest posulektualną w przedsiębiorstwie”1:
nięciem decydującym o zapobieganiu
• zasada pozyskiwania własności intepotencjalnym naruszeniom praw oraz
lektualnej,
zamianie idei w zasoby gospodarcze.
• zasada wykorzystywania własności
Trzeba też uznać, iż korzystanie w pełni
intelektualnej,
z systemu ochrony własności tego, co
• zasada monitorowania własności intewytworzyły ludzkie umysły, a więc włalektualnej (aby się dowiedzieć czy i jak
sności intelektualnej, powinno ułatwiać
się ona rozwija),
przedsiębiorstwom i uczelniom czer• zasada egzekwowania własności intepanie korzyści z ich zdolności twórczej
lektualnej (czy się za nią dobrze płaci,
i motywować ekonomicznie do dalszej
chroni ją prawnie i dochodzi odszkokreatywności. Podkreślono to w dyrekdowania w sytuacji naruszenia praw).
tywie 2004/48/WE Parlamentu EuropejProces zarządzania własnością intelekskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
tualną w organizacji może być budowaw sprawie egzekwowania praw własnony wg takich faz, jak:
ści intelektualnej. Można więc postawić
1)dokładne rozpoznanie zdolności
tezę, że w nowoczesnej gospodarce kontwórczych (wynalazczych) w orgakurowanie pomiędzy organizacjami staje
nizacji i przekształcenie ich w formy
się w istocie konkurowaniem o własność
własności intelektualnej,
intelektualną i, choć jest to skomplikowa2)„mapowanie” (zbudowanie mapy)
ne i trudne, własność intelektualna powszystkich aktywów własności intewinna być przedmiotem szczególnego
lektualnych zawartych w produktach
zainteresowania organizacji.
i usługach organizacji z punktu wiDow Jones Industrial Average
FOT. ADAM TAUKERT/UP RP
„Porządkowanie”
własności intelektualnej
OCHRONA WŁASNOŚCI
INTELEKTUALNEJ
tegii zarządzania i tym samym twodzenia wartości, jakie każda z nich
rzenia podstaw do udzielenia licencji,
może przynieść organizacji, np. jakie
odstąpienia lub sprzedaży praw, jak
zyski może generować, jeśli znajdzie
i minimalizacji strat związanych z nasię na rynku,
ruszeniem praw wyłącznych,
3)zbudowanie struktury organizacyjnej
• wpływania na ustawodawstwo w zazarządzania własnością intelektualną
kresie własności intelektualnej oraz
(umiejscowienie i wyposażenie komożliwości kształtowania własnej pomórki organizacyjnej zajmującej się
lityki cenowej,
wszystkimi etapami zarządzania),
• wypracowania racjonalnej (rynko4)wartościowanie (oszacowanie,
wej) formy szacowania wartości
wycena) własności intelekwłasności
intelektualnej
tualnych i właściwe wyRozwój własności
intelektualnej
posiadanej w organizacji
nagradzanie
autorów
• planowanie
oraz wzmocnienia tym
w zależności od tego,
i implementacja,
• sprzyjające środowisko,
samym własnej pozycji
jaką wartość przynosi
• motywacja ludzi.
w negocjowaniu warunich pomysł organizacji.
ków transferu technologii.
Ochrona praw
własności intelektualnej
• ochrona prawna,
• tajemnica handlowa,
• rygorystyczny system
pomiaru.
Źródło: Zarządzanie własnością
intelektualną…, s.21.
Zarządzanie
własnością
intelektualną
Analiza rynku
[czuwanie]
• możliwości,
• konkurencja,
• naruszanie.
A w jaki sposób i czy z sukcesem wykorzystywane
• osiągnięcia i sprzedaż,
są wskazane narzędzia?
• spin off,
W dużym stopniu zależy
U podstaw wskazanego
• wspólne jednostki
B + R.
to od przyjętej strategii
postępowania leżą zawsze
zarządzania. Polskie firmy
możliwe do osiągnięcia kostosują przede wszystkim strarzyści ekonomiczne – bezpotegię reaktywną, przy czym koncentrują
średnio dla organizacji, a pośrednio dla
się na ochronie wytworów własnej krespołeczeństwa i państwa. Szczegółowe
atywności bądź orientują się na koszty,
korzyści wynikające z procesu zarządzaczyli konkurują niższymi kosztami. Nania własnością intelektualną powstają
tomiast firmy światowe, jak np. Gillette,
dzięki zastosowaniu dostępnych dla
stosują strategię ograniczania konkumenedżerów narzędzi służących np. do:
rentów, tzn. „wycinania” ich z rynku, co
• redukowania zbytecznej działalności
robią albo za pomocą agresywnej konB+R, co pozwala na racjonalne wykokurencji technologicznej i jakościowej,
rzystanie posiadanych w gospodarce
albo za pomocą aliansów strategicznych
środków finansowych,
przejmując konkurentów. IBM z kolei
• przyspieszenia przygotowania wystosuje strategię pełnego wykorzystatworu ludzkiej kreatywności do ochronia potencjału własności intelektualnej
ny prawnej (patent, itd.),
– żadne pomysły wykreowane w firmie
• uczestnictwa w badaniach nad nowynie leżą na półkach. Zawsze, prędzej czy
mi technologiami kreatywnych prapóźniej, są z zyskiem sprzedawane. Włacowników przedsiębiorstwa razem
sność intelektualna dla obu tych firm
z pracownikami organizacji naukowej
stanowi podstawowe źródło osiągania
współpracującej z danym przedsięwysokiej efektywności i niepodważalnej
biorstwem,
pozycji rynkowej.
• stworzenia zestawu produktów najbardziej innowacyjnych, które przy
Korzystne zarządzanie
zastosowaniu najlepszych form proKorzyści z zarządzania własnością intemocji można w organizacji wytworzyć
lektualną mogą być mierzone przede
i sprzedać z najwyższym zyskiem,
wszystkim, jako:
kreując tym samym rynek własności
• ilość patentów udzielonych przez mięintelektualnej dla kupujących,
dzynarodowe organizacje ochrony
• wyboru właściwej dla organizacji straWymiana własności
intelektualnej
(np. Polska otrzymała tylko 33 patenty
EPO w 2009 roku, jest to zaledwie 0,9
patentu na milion mieszkańców; europejska przeciętna to 46,9),
• ilość wprowadzonych nowych produktów na rynek (decyduje ona
o nadaniu statusu innowacyjnego
przedsiębiorstwa) oraz ich różnorodność na rynkach dojrzałych; produkty ulepszone pod względem jakości
i innej cechy technicznej zyskują dwa
razy większy zysk z inwestycji,
• skrócenie cyklu życia produktu – mierzony on jest w miesiącach (np. odbiorniki telewizyjne) lub latach (dla
bardziej skomplikowanych produktów jakimi są np. samochody). Wyrażenie ‘competing in time’ oddaje tę
tendencję – konkuruje się nie poprzez
wprowadzenie nowych produktów,
ale przez to, że robi się to szybciej niż
konkurenci.
Należy mieć świadomość, że sekret
pozytywnych osiągnięć innowacyjnych
niektórych krajów tkwi w tym, iż innowacje wymagają dyscypliny i ciężkiej
pracy zarówno od strony kreatywnej, jak
i wykonawczej. Pomimo powszechnych
mitów, innowacje rzadko po prostu „się
zdarzają”. Aby je osiągać potrzebna jest
długookresowa strategia zarządzania
własnością intelektualną wbudowana
w strategię zarządzania przedsiębiorstwem, uczelnią czy nawet gospodarką.
Niestety, większość organizacji w Polsce
nie buduje ani strategii tworzenia innowacji ani strategii ich wdrożenia. Zarządzanie własnością intelektualną wymaga posiadania specjalistycznej wiedzy
i kompetencji, m.in. w zakresie rodzaju
dóbr niematerialnych podlegających
ochronie prawnej, jak i zakresu praw wyłącznych w poszczególnych kategoriach
własności intelektualnej. Niezbędna jest
też znajomość systemów uzyskiwania
ochrony oraz sposobów racjonalnego
szacowania jej wartości i metod wykorzystania jej potencjału. Ostatecznie
należy wiedzieć jak zbudować model
biznesowy w oparciu o własność intelektualną i jaką strategię opracować, by
nie pominąć żadnej fazy procesu innowacji i wdrażania.

1Zarządzanie
własnością intelektualną w przedsiębiorstwie – regulaminy korzystania z wyników prac intelektualnych powstałych w przedsiębiorstwie, UJ, Kraków 2008 r., s. 23 -24.
DOBRE PRAKTYKI
FOT. ARCHIWUM AUTORA
Marketing technologii
akademickich
dr Shrijay Vijayan
– v-ce Dyrektor ds.
Licencji, Uniwersytet
Rutgers, New Jersey, USA
10
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
Od czego zacząć – rola
twórcy w pozycjonowaniu
przyszłego produktu
Kluczową rolę w planowaniu strategii promocyjnych
odgrywają twórcy technologii. Choć jako naukowcy
nie mają oni ani wiedzy
ani doświadczenia z zakresu marketingu, to w wielu
przypadkach dysponują imponującą wiedzą na temat
rynku. Z racji doskonałej
znajomości swego dzieła
twórcy potrafią celnie wskazać jej najlepsze zastosowania podstawowe oraz te alternatywne, które na pierwszy rzut oka nie
wydają się właściwe dla danego wynalazku. W młodych przedsiębiorstwach typu
spin off, planujących pierwsze działania
marketingowe, rola twórcy sprowadza się
do odpowiedzi na następujące pytania:
• Jaki produkt bądź jaka usługa będzie
wynikiem wdrożenia innowacji?
• Czy obecnie istnieją podobne rozwiązania i kto jest ich dostawcą?
• Jakie są zalety obecnie wdrażanej innowacji i w jakich aspektach jest ona lepsza
od obecnie stosowanych rozwiązań?
• Czy twórcy mieli do tej pory jakiekolwiek kontakty z przemysłem, w których
wyrażono zainteresowanie sferą badań
twórcy bądź samą innowacją? Czy znają
konkretne nazwy firm, które mogłyby
stać się odbiorcą produktu na bazie innowacji bądź sektory rynku, w których
innowacja spotkałaby się z pozytywnym odbiorem przez użytkowników
ostatecznych?
Gdy przeprowadzana jest analiza potencjalnego rynku pod względem jego wielkości,
wymogów prawnych (atesty, regulacje),
kosztu wdrożenia oraz trendu wzrostu, jej
wyniki powinny być koniecznie przeanalizowane przez twórcę. Zaangażowanie się
twórców w proces komercjalizacji stanowi
podstawę dobrze działającej firmy typu
spin off. Bez tego trudno będzie wyjaśnić
potencjalnym inwestorom zainteresowanym działalnością młodego przedsiębiorstwa na czym polega wyższość proponowanego rozwiązania i jego innowacyjność.
Trudno też będzie młodej spółce utworzyć
funkcjonalny prototyp.
Przygotowanie oferty technologicznej
Przed podjęciem jakichkolwiek działań
marketingowych należy zadbać o poufność przekazywanych informacji. Przygotowując ofertę technologiczną należy
zadbać, aby przekazywana w niej informacja była informacją chronioną. Oferta
technologiczna zawiera zatem tylko te
elementy innowacji, które są chronione
(zawarte w publikacji patentowej) bądź
niezbędne do wykazania ogólnej wyjątkowości proponowanego rozwiązania.
Szczegóły będące know-how twórców
i młodej firmy typu spin off nie powinny
być ujawniane. Oferta technologiczna
to materiał nie dłuższy niż jedna strona
formatu A4 z tytułem wzbudzającym zainteresowanie potencjalnych odbiorców.
Pierwszy paragraf opisu winien przekazać informacje ogólne z zakresu badań
nad proponowaną innowacją, w dalszej
części ukazuje się informacja już bardziej
szczegółowa dotycząca proponowanego
rozwiązania. Kolejna część oferty technologicznej to jej prawdziwy rdzeń: cechy,
którymi rozwiązanie przewyższa inne –
obecnie znane na rynku. Tu młody spin
off przekonuje odbiorców, dlaczego to
właśnie jego rozwiązaniem powinni być
zainteresowani. Oferta technologiczna
w miarę możliwości prezentować powinna również materiał graficzny: zdjęcia
bądź wykresy prezentujące zalety proponowanego rozwiązania, ponownie bez
ujawnienia jego istotnych cech pozostających know-how firmy. Grafika czyni materiał marketingowy łatwiejszym
w odbiorze. W ofercie technologicznej
nie można też zapomnieć o opisie aktualnego stanu rozwoju proponowanej innowacji i jej stanu ochrony. Z pewnością
szerszym zainteresowaniem cieszą się te
DOBRE PRAKTYKI
wynalazki, które mają zabezpieczoną w
miarę szeroką ochronę patentową (przy
czym patent na etapie marketingu nie
musi być udzielony, wystarczy zgłoszenie patentowe, by móc zacząć kampanię reklamową). Końcowa część oferty
technologicznej to krótka notka na temat samego twórcy/twórców – ich pionierskich odkryć, publikacji czy nagród
i wyróżnień, jakie otrzymali. Często ich
dorobek naukowy jest na tyle rozpoznawalny w świecie przemysłu, że znacznie
podnosi potencjał proponowanego rozwiązania.
Poszukiwanie partnerów gospodarczych
W przypadku poszukiwania klientów
instytucjonalnych (dla celów licencji lub
sublicencji) czy partnerów biznesu, młody spin off ma do dyspozycji kilka źródeł
informacji. Najprostszym, ale wciąż skutecznym sposobem jest przeszukanie
witryn internetowych z zastosowaniem
słów będących kluczowymi dla dziedziny
proponowanego rozwiązania. Biblioteki
akademickie w wielu przypadkach mają
dostęp do wspaniałych źródeł informacji rynkowych, z których młody spin off
może skorzystać, jak chociażby: Business Insight, CorpTech, Frost&Sullivan
czy KnowledgeExpress (płatne bazy danych rynkowych i firmowych dla celów
transferu technologii, dostępne również
w Polsce). Technika przeglądu informacji
patentowej (zwana „patent mapping”)
może również przynieść bezcenną wiedzę na temat tego jakie firmy prężnie
działają w podobnych dziedzinach nauki
i inwestują w patenty. Te właśnie firmy
powinny być postrzegane jako potencjalni partnerzy w biznesie bądź potencjalni licencjobiorcy komercjalizujący
dalej proponowane rozwiązanie. W efekcie podjętych działań poszukiwawczych
należy sporządzić listę potencjalnych odbiorców innowacji i usystematyzować ich
według następującego porządku:
• firmy cieszące się wielkim udziałem
na rynku i wciąż wzmacniające swą
pozycję,
• firmy, które w przeszłości nawiązały
już współpracę z instytucją macierzystą, z której wywodzi się nowo powstały spin off,
• firmy, które nie mają wielkiego udziału w rynku, ale stać je na ewentualną
współpracę lub podjęcie licencji,
• firmy posiadające patenty zbliżone
do proponowanych przez spin off
rozwiązań.
Po uszeregowaniu potencjalnych kandydatów do współpracy, należy przejść do
poszukiwań kontaktów personalnych,
a zatem osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji dotyczących nowych
inwestycji. W wielu przypadkach nie są to
prezesi firm, a dyrektorzy działów„business
development” – rozwoju biznesu. Osoby
pełniące te funkcje i nastawione na poszukiwanie nowych wyzwań inwestycyjnych
zrzeszone są w międzynarodowych sieciach, jak na przykład: LES (Licensing Executive Society), a informacje kontaktowe
można znaleźć w katalogu tego zrzeszenia
bądź w takich bazach, jak: Zoominfo czy
katalogi Dunn and Bradstreet’s lub Moody’s. Najcenniejszym źródłem kontaktów,
jest jednak obecność samych twórców lub
założycieli spin off na międzynarodowych
ofertę technologiczną i koniecznie zapisać
w swych danych reakcję na posłane materiały. Informacja ta będzie niezbędna przy
ocenie potencjału rynkowego. W zapisie
reakcji potencjalnego partnera istotny jest
poziom entuzjazmu jaki wywołało oferowane innowacyjne rozwiązanie, jego brak
lub wzmianki na temat ewentualnego dalszego zainteresowania. W momencie niepewności co do zainteresowania drugiej
strony należy wyjaśnić je kolejnym kontaktem e-mailowym lub telefonicznym.
Zapis doświadczeń i reakcji potencjalnych
odbiorców oferowanego rozwiązania jest
krytycznym dla oceny jego potencjału
rynkowego. W przypadku, gdy rozmówcy określą jasno, że rozwiązanie jest ciekawe, ale jego poziom rozwoju obarcza
ich decyzję o inwestycji zbyt dużym ry-
„Sukces rynkowy innowacyjnej technologii
zależy od sprawnie przeprowadzonych
działań marketingowych”.
targach czy konferencjach i bezpośrednie
nawiązanie znajomości z obecnymi tam
przedstawicielami biznesu.
Sposoby komunikacji
W profesjonalnym świecie transferu technologii zdania na temat najlepszej drogi
komunikacji marketingowej wydają się
być podzielone. Pewna część profesjonalistów biznesu opowiada się za wprowadzeniem w temat przez krótką wstępną
wiadomość e-mailową, a pewna część
za bezpośrednią rozmową telefoniczną,
w której naświetlona zostaje proponowana innowacja. Niezależnie od preferencji,
jeśli zespół młodego spin off podejmie
się kampanii telefonicznej, ważne jest
sporządzenie listy spraw, które pragnie
się rozmówcy zakomunikować. Kolejność
spraw może być tak ułożona, aby sprzyjała
narastającemu zainteresowaniu rozmówcy i musi zawierać informacje na temat
oferującej rozwiązanie firmy typu spin off,
informacje na temat oferowanej technologii i osiągnięć jej twórców oraz odpowiedź na pytanie – dlaczego sądzimy, iż
nasza technologia powinna być punktem
zainteresowania rozmówcy. Należy zatem
przedstawić takie zalety oferowanego
rozwiązania, które są najistotniejsze dla
powodzenia biznesu rozmówcy.
Po pierwszym kontakcie telefonicznym
należy przesłać rozmówcy przygotowaną
zykiem, jest to informacja, którą młody
spin off przenieść powinien natychmiast
do laboratorium twórcy i wesprzeć dalsze
badania i rozwój oferowanej innowacji.
Z informacji tej można też łatwo wyczytać,
że oferowane rozwiązanie w ogóle nie pasuje do obecnych potrzeb rynku i będzie
to sygnałem do szybkiego zwrócenia swej
uwagi, wysiłków i nakładów młodej firmy
spin off na inne rozwiązania.
Podjęcie się działań marketingowych
odnoszących się do uniwersyteckich
technologii może okazać się poważnym
wyzwaniem. Niniejszy artykuł prezentuje wyniki badania, jakiego dokonałem
jako lider międzynarodowego spotkania
przedstawicieli uniwersytetów (LES Annual Meeting), które odbyło się we wrześniu 2010 roku w Chicago. Dyskutowano
na nim temat marketingu akademickich
innowacji. Mimo powszechnie przyjętej
opinii, że to właśnie marketing spełnia
kluczową rolę w procesie wprowadzania
technologii na rynek, nie ma porozumienia co do najlepszej metody czy ścieżki
promocji. Nie istnieje standardowy model, który można by zastosować do każdego procesu komercjalizacji. Jednakże
należy pamiętać, że sukces rynkowy innowacyjnej technologii naprawdę zależy
od sprawnie przeprowadzonych działań
marketingowych.

SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
11
PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI
FOT. Ewa Bielańczyk/Sławomir Obst
Załóż spółkę
Ryszard Brudkiewicz
– radca prawny
12
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
Na potrzeby niniejszego artykułu pod pojęciem spółki rozumiana będzie którakolwiek ze spółek zawiązanych na podstawie
kodeksu spółek handlowych, tj. spółka
jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna,
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
albo spółka akcyjna. Poniższe przemyślenia nie dotyczą spółki cywilnej, tworzonej
na bazie kodeksu cywilnego. Z formalnego punktu widzenia spółka cywilna to połączenie kilku (co najmniej dwóch) jednoosobowych działalności osób fizycznych.
Ta spółka nie oferuje zatem żadnych istotnych różnic w porównaniu do działalności
prowadzonej w formie jednoosobowej.
Koszty
Utworzenie spółki w powyższym rozumieniu każdorazowo wiąże się z kosztami znacznie przekraczającymi założenie
jednoosobowej działalności. W przypadku większości spółek do zawiązania potrzebne jest podpisanie aktu notarialnego, którego koszty to kwota minimum
1.000 zł. Wyjątkiem jest spółka jawna,
w przypadku której wystarczy zwykła
forma pisemna. Spółkę należy zarejestrować w Krajowym Rejestrze Sądowym,
co wiąże się z opłatą od 1.250 do 1.500
zł. Każda istotna zmiana w spółce również wymaga rejestracji, co znowu wiąże
się z opłatą w wysokości 650 zł. Spółki
o bardziej skomplikowanej formie organizacyjnej, w tym spółka z o.o. wiążą się
z prowadzeniem pełnej rachunkowości,
co oznacza miesięczne koszty na poziomie minimum 500 zł. Początkujący
przedsiębiorcy bardzo często zbytnio
skupiają się na kosztach prowadzenia
działalności, w wyniku czego, po przeanalizowaniu pozycji opisanych powyżej, decydują się na prowadzenie firmy
w ramach jednoosobowej działalności.
Ta forma jest istotnie tańsza z punktu
widzenia kosztów zawiązania (wpis do
ewidencji to kwota 100 zł) oraz kosztów
późniejszego funkcjonowania (zmiana
wpisu to kwota 50 zł, wystarczy prowadzenie książki przychodów i rozchodów).
Wysokość kosztów zawiązania i bieżącej
działalności przysłania przedsiębiorcom
inne zagadnienia. Na drugi plan schodzą
kwestie, które mogą przesądzić o końcowym sukcesie przedsiębiorcy.
Wiarygodność wobec kontrahentów
Istnieje wiele przyczyn, dla których spółka
prawa handlowego jest dla kontrahenta
bardziej wiarygodna, niż przedsiębiorca
prowadzący jednoosobową działalność
gospodarczą. Trudno wskazać, która
jest wiodąca. Z pewnością spółki prawa
handlowego są bardziej przejrzyste –
duża część danych na ich temat jest dostępna w jawnym i centralnym rejestrze
przedsiębiorców. Można zawsze udać się
do sądu, w którym przechowywane są
akta takiej spółki, zapoznać się z umową
spółki, zmianami, jakie w historii spółki
nastąpiły. Uzyskanie aktualnego odpisu
spółki z siedzibą np. w Rzeszowie jest
możliwe w dowolnym sądzie, w którym
istnieje wydział Krajowego Rejestru Sądowego np. w Poznaniu, Opolu czy Krakowie. Oczekiwanie na odpis z rejestru
sprowadza się do kilkunastominutowej
wizyty w sądzie. Ponadto dane z Krajowego Rejestru Sądowego są dostępne
online (www.krs.ms.gov.pl). Tymczasem
nie istnieje centralny rejestr dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Aby pozyskać informacje na
temat przedsiębiorcy z Rzeszowa, należy
udać się do ewidencji działalności gospodarczej w tym mieście, albo wystąpić
o przesłanie odpisu z ewidencji, co może
potrwać nawet ponad dwa tygodnie.
Inny powód, zwłaszcza pojawiający się
w relacjach z kontrahentami zagranicznymi, to fakt, iż w wielu zachodnich systemach prawa gospodarczego jednoosobowi przedsiębiorcy są wyjątkami,
w znacznej mierze przeważają spółki.
Zagraniczni przedsiębiorcy nie znają takiej formy prawnej, są często przekonani,
że mają do czynienia z jakąś formą spółki, a po uzyskaniu informacji, że mają do
czynienia po prostu z osobą fizyczną,
odmawiają nawiązania współpracy.
PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI
Zdolność do zmiany formy organizacyjnej i zarządzanie
W aktualnym systemie prawa w Polsce nie ma możliwości przekształcenia
przedsiębiorstwa osoby fizycznej w inną
formę prawną, przy zachowaniu dotychczasowej historii tego przedsiębiorstwa.
Częściowo jest to możliwe przy zastosowaniu instytucji aportu, czyli wniesienia
całego przedsiębiorstwa do innego podmiotu. Jednakże taki nowy podmiot, do
którego wniesiony zostanie aport, nie
kontynuuje historii poprzedzającego go
przedsiębiorstwa. A taka historia może
być niezmiernie istotna z punktu widzenia zdolności kredytowej czy też warunków formalnych do pozyskania dotacji ze
środków Unii Europejskiej.
Dlaczego możliwość zmiany formy organizacyjnej powinna być analizowana już
na początku drogi rozpoczynanej przez
przedsiębiorczego naukowca? Od samego początku należy bowiem zakładać, że
prowadzona działalność rozwinie się do
dużych rozmiarów i dalsze prowadzenie jej
w formie jednoosobowego przedsiębiorcy będzie rodziło problemy organizacyjne
lub też potrzebne będzie pozyskanie kapitału od inwestorów zewnętrznych. O kapitale zewnętrznym będzie mowa w dalszej
części artykułu, w tym miejscu skupmy się
na problemach natury organizacyjnej.
Jednoosobowa działalność to jednoosobowa struktura zarządzania. Wszystkie decyzje o charakterze strategicznym zawsze
przechodzą przez właściciela przedsiębiorstwa. W bardzo dużej ilości przypadków taki przedsiębiorca jest zobowiązany
do osobistego dokonywania rozmaitych
czynności, nawet jeżeli udzielił wcześniej
pełnomocnictw zaufanym pracownikom.
W przypadku jednoosobowej firmy nie
ma bowiem możliwości ustanowienia zarządu, jak na przykład w przypadku spółki
z o.o. Oznacza to, że w przypadku dużej
organizacji, zatrudniającej kilkudziesięciu
pracowników i prowadzącej działalność
na wielu polach, przedsiębiorca – założyciel niemal w całości zaangażowany jest
w czynności organizacyjne i nie ma możliwości skupienia się na celach strategicznych. Tymczasem w przypadku bardziej
rozbudowanych form organizacyjnych,
w szczególności spółek kapitałowych,
przedsiębiorca może na wielu polach posługiwać się profesjonalnymi menedżerami, którzy działając jako zarząd spółki,
podejmują czynności, którymi dotychczas musiał każdorazowo zajmować się
właściciel.
Możliwość pozyskania kapitału zewnętrznego
W praktyce niemalże nie zachodzą sytuacje, w których inwestorzy zewnętrzni (np. anioły biznesu) decydują się na
wsparcie finansowe przedsiębiorcy, który
swoją działalność prowadzi w oparciu
o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Inwestorzy najczęściej wymagają, aby wejście kapitałowe odbywało się
do spółki z o.o. albo spółki akcyjnej. Te
dwie spółki zapewniają im w pierwszej
kolejności ochronę przed ryzykiem związanym z działalnością prowadzoną przez
przedsiębiorcę. Dodatkowo spółki kapitałowe, bo o tych mowa, mają bardziej
rozbudowaną strukturę organizacyjną.
Dzięki temu inwestorzy zewnętrzni mogą
w odpowiedni sposób sprawować nadzór
niezbędnych maszyn, to w przypadku
jednoosobowej działalności taki przedsiębiorca całym swoim majątkiem gwarantuje, że wynagrodzenia zostaną zapłacone,
a wierzyciele będą mieli dostęp również
do prywatnych elementów majątku
przedsiębiorcy. W przypadku działalności
gospodarczej nie ma bowiem żadnego
rozróżnienia pomiędzy majątkiem przedsiębiorcy wykorzystywanym do działalności a jego majątkiem prywatnym. Z jednej
strony zapewnia to bardzo dużą swobodę
w przepływie pomiędzy tymi dwoma źródłami majątku – bardzo łatwo jest przedsiębiorcy używać środków wygenerowanych w działalności na cele prywatne,
z drugiej strony zapewnia to wierzycielom
nieograniczony dostęp do całego majątku
przedsiębiorcy. Oczywiście w praktyce są
„Przy wyborze formy prowadzenia działalności,
poza kwestią kosztów tej działalności, istotne są
również inne czynniki, bardzo często pomijane
przez młodych przedsiębiorców”.
nad przedsiębiorcą i uczestniczyć w zarządzaniu przedsięwzięciem. Tymczasem
jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność w formie jednoosobowej, to tak jak
wspomniano wyżej – przekształcenie tej
działalności np. w spółkę z o.o. oznacza
zerwanie z dotychczasowymi rezultatami.
Nowa spółka z o.o. nie może posługiwać
się referencjami, które uzyskał poprzednio
przedsiębiorca, ma nowy numer NIP, jest
niemal zupełnie odrębnym podmiotem.
W sytuacji, gdy inwestor zewnętrzny jako
wymóg wejścia kapitałowego postawi
przekształcenie przedsiębiorstwa w spółkę kapitałową, przedsiębiorca ryzykuje, że
prowadzenie nowej spółki w początkowej
fazie będzie oznaczało ograniczenie możliwości zarobkowych. Zanim nowa spółka
pozyska referencje, znacznie ograniczona będzie możliwość np. występowania
w części przetargów publicznych.
Odpowiedzialność za zobowiązania
firmy
Duży rozmiar działalności prowadzonej
w formie jednoosobowego przedsiębiorcy oznacza duże ryzyko dla prywatnego majątku tego przedsiębiorcy. Kiedy
przedsiębiorca zatrudnia większą ilość
pracowników, wynajmuje większą powierzchnię do prowadzenia działalności
albo na przykład zaciąga kredyt na zakup
stosowane rozwiązania mające na celu
ochronę majątku przedsiębiorcy – cenne
składniki tego majątku, takie jak mieszkanie czy samochód, nabywane są na członków rodziny itp. Jednakże są to działania
na pograniczu prawa, a w skrajnych przypadkach możliwe jest uznanie takich działań za bezskuteczne wobec wierzyciela.
Tymczasem spółki, a w szczególności
spółki kapitałowe, wiążą się z odrębnością pomiędzy majątkiem przedsiębiorcy
a majątkiem spółki. W przypadku spółek
kapitałowych wierzyciele tych spółek nie
mają żadnej możliwości zaspokojenia
swoich roszczeń z prywatnego majątku
wspólników (właścicieli) tych spółek.
Reasumując, przy wyborze formy prowadzenia działalności, poza kwestią kosztów
tej działalności, istotne są również inne
czynniki, bardzo często pomijane przez
młodych przedsiębiorców. Dokonany
na etapie zakładania firmy wybór formy
prawnej może w przyszłości decydować
o szansach na jej dalszy rozwój, bądź
też może ten rozwój istotnie ograniczać.
Warto zatem przy planowaniu nowego
przedsięwzięcia rozważyć wybór spółki.
Rozwiązanie to jest droższe w bieżącym
funkcjonowaniu niż jednoosobowa działalność, ale w ocenie autora oferuje szersze
możliwości w późniejszych etapach prowadzenia działalności.

SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
13
FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI
FOT. Sławomir Obst
Inicjatywa warta
poznania – JEREMIE
Kazimierz Mochalski
– Fundacja
Kaliski Inkubator
Przedsiębiorczości
14
SPIN OFF – PORADNIK PRZEDSIĘBIORCZYCH NAUKOWCÓW 2/2010
Czym jest JEREMIE?
Inicjatywa JEREMIE (ang. Joint European
Resources for Micro-to-Medium Enterprises) jest wspólnym przedsięwzięciem Komisji Europejskiej, Europejskiego Funduszu
Inwestycyjnego oraz Europejskiego Banku
Inwestycyjnego. Ideą tej inicjatywy jest
podnoszenie konkurencyjności gospodarki europejskiej na rynku światowym poprzez przezwyciężenie barier w dostępie
do finansowania potrzeb inwestycyjnych
mikro i małych firm w drodze mikrokredytów i poręczeń. JEREMIE to mechanizm,
którego działanie odchodzi od tradycyjnego, dotacyjnego wsparcia różnych instrumentów finansowych (np. publicznych
funduszy pożyczkowych, poręczeniowych,
banków). Adresatami inicjatywy są rządy
lub władze regionalne, natomiast głównymi i docelowymi odbiorcami mikro, mali
i średni przedsiębiorcy. JEREMIE wypełnia
lukę finansową, jaka istnieje w dostępie
do kapitałów przedsiębiorstw, które na
otwartym rynku kredytowym, nie mogąc
sprostać kryteriom komercyjnych instytucji finansowych mają ogromne trudności
z uzyskaniem finansowego wsparcia.
W Polsce inicjatywa JEREMIE jest wdrażana na dwóch poziomach: krajowym
w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej oraz w ramach
Regionalnych Programów Operacyjnych
Województw: Dolnośląskiego, Łódzkiego,
Pomorskiego, Wielkopolskiego i Zachodniopomorskiego. Funkcję Menadżera Funduszu Powierniczego JEREMIE Województwa Wielkopolskiego pełni od 2009 r. Bank
Gospodarstwa Krajowego, 21 lipca 2010 r.
pomiędzy Zarządem Województwa Wielkopolskiego a BGK zawarta została umowa
na finansowanie Funduszu Powierniczego
JEREMIE. Dzięki umowie na konto Funduszu Powierniczego JEREMIE Województwa
Wielkopolskiego wpłynęło 375,9 mln zł
z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego oraz 125,4 mln zł z budżetu państwa. To łącznie 501,3 mln zł do
dyspozycji przedsiębiorców. Szacuje się, że
do roku 2015 z mechanizmu JEREMIE skorzysta w Wielkopolsce około 7300 firm.
Gdzie po wsparcie?
Bank Gospodarstwa Krajowego dokonał
w drodze konkursu wyboru pośredników
finansowych spośród instytucji non-profit
prowadzących lokalne fundusze pożyczkowe. Ich zadaniem będzie udzielanie
wsparcia finansowego dla MŚP w formie
zwrotnych pożyczek. W Wielkopolsce są
to następujące instytucje:
• Fundacja Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości,
• Stowarzyszenie Ostrowskie Centrum
Wspierania Przedsiębiorczości,
• Fundusz Rozwoju i Promocji Województwa Wielkopolskiego S.A.,
• Jarociński Fundusz Poręczeń Kredytowych,
• Wielkopolska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Sp. z o.o.,
• Stowarzyszenie Ostrzeszowskie Centrum Przedsiębiorczości.
Wybór pośredników nie był przypadkowy. Wybrane instytucje mają wieloletnie doświadczenie nie tylko w pośrednictwie finansowym, ale również
w szeroko rozumianych działaniach
doradczo-informacyjnych oraz szkoleniowych, związanych z praktycznymi
aspektami uruchamiania i prowadzenia działalności gospodarczej. Właśnie dzięki tym instytucjom powstało
w Wielkopolsce szereg nowych firm,
nowych miejsc pracy, promowano zatrudnienie, aktywizując lokalną gospodarkę. Wieloletnie doświadczenia lokalnych funduszy w tym zakresie, daje
wystarczającą gwarancję dobrego zarządzania środkami JEREMIE. Fundusz
Rozwoju Przedsiębiorczości w Fundacji
Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości
podpisał umowę z Bankiem Gospodarstwa Krajowego na 2 mln zł.
Procedura udzielania pożyczek
Zgodnie z ogólnymi założeniami pożyczki przeznaczone są dla przedsiębiorców
z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, w tym:
• podmiotów rozpoczynających działalność (również firm typu spin off),
WYDARZENIA
• podmiotów, które nie posiadają historii
kredytowej,
• podmiotów, które nie posiadają zabezpieczeń o wystarczającej wartości. Wykluczenie stanowi sytuacja, w której
przedsiębiorstwo znajduje się w trudnej
sytuacji ekonomicznej w rozumieniu komunikatu Komisji Europejskiej w sprawie
wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania
i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw. Oprocentowanie pożyczek
jednostkowych będzie kalkulowane według stopy referencyjnej obliczanej przy
zastosowaniu stopy bazowej oraz marży
ustalonej w oparciu o komunikat Komisji
Europejskiej w sprawie zmiany metody
ustalania stóp referencyjnych i dyskontowych oraz po przeprowadzeniu analizy ryzyka niespłacalności zaciągniętego
zobowiązania na podstawie wdrożonej
i akceptowanej u danego pośrednika metodologii. W zakresie stosowanych procedur przy udzielaniu pożyczek BGK nie
narzuca pośrednikom stosowania swoich
rozwiązań ani też ich u pośredników nie
weryfikuje. Wniosek o pożyczkę będzie
standardowym dokumentem stosowanym w danym funduszu pożyczkowym
zawierającym niezbędne informacje
o przedsiębiorcy, planowanym przedsięwzięciu sytuacji ekonomicznej, przed
i po, udzielonej pożyczce. Jednostkowe
pożyczki muszą być przeznaczone na finansowanie działalności gospodarczej,
a w szczególności na:
• finansowanie inwestycji, zakup, budowę lub modernizację obiektów służących działalności,
• tworzenie nowych miejsc pracy,
• wdrażanie nowych rozwiązań techniczno-technologicznych,
• zakup wyposażenia: maszyny, urządzenia, aparaty do działalności,
• inne cele gospodarcze służące rozwojowi mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.
Środki w ramach programu JEREMIE mogą
zatem stanowić ważne źródło finansowania firm typu spin off, także w ich wczesnej
fazie rozwoju. Główne korzyści płynące
z inicjatywy to:
• zwiększony dostęp do zewnętrznego
finansowania dla podmiotów, które
z powodu braku zabezpieczeń, standingu finansowego (w uproszczeniu negatywnej oceny zdolności kredytowej)
czy też braku historii kredytowej nie
mają możliwości skorzystania z takiego
finansowania, • korzystniejsze warunki finansowania
mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, • elastyczne podejście: specyficzne pożyczki mogą zostać nakierowane na
indywidualne potrzeby grup beneficjentów, np. dłuższa prolongata lub
okres płatności dla nowo powstałych
przedsiębiorstw.
Pożyczki nie mogą być udzielane na pokrywanie bieżących kosztów działalności lub
cele konsumpcyjne. Wysokość udzielonej
pożyczki jednostkowej zależna będzie
od limitu pożyczki globalnej przyznanej
danemu pośrednikowi. W przypadku Fundacji Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości
będzie to kwota w granicach 100 tys. zł
jednorazowo. Zabezpieczenie udzielonej
pożyczki stanowić będzie co najmniej
weksel in blanco. Ponieważ inicjatywa JEREMIE jest wciąż na etapie wprowadzania
i podlega zmianom, aktualnych informacji
należy szukać na stronie:www.jeremie.
com.pl lub u ww. pośredników.

FLESZ
• W połowie stycznia rusza kolejna
edycja bezpłatnych dyżurów doradcy zawodowego online na portalu Edustacja.pl. Szczegółowy harmonogram – już wkrótce na stronie
www.edustacja.pl.
• 24 stycznia odbędzie się kolejne
spotkanie z cyklu O biznesie przy
kawie w ramach projektu Akademik Przedsiębiorczości. Szczegóły
na www.proregio.org.pl.
• Zapraszamy do udziału w warsztatach umożliwiających zdobycie
wiedzy i umiejętności związanych
z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Najbliższe
edycje w terminach 13-16 stycznia
oraz 03-06 lutego. Szczegóły na
www.innobiznes.pl.
• W styczniu rusza konkurs na najlepszy pomysł biznesowy. Łączna
pula nagród 15 tys. zł. Więcej na
www.startup.poznan.pl.
• Koło Fortuny – program dla przedsiębiorczych i o przedsiębiorczych.
W każdy czwartek o godzinie 20.00
na antenie Radia Afera i na www.
afera.com.pl.
Punkty Informacyjne Funduszy Europejskich
Kalisz
Nowy Tomyśl
Międzychód
Starostwo Powiatowe w Kaliszu
Pl. św. Józefa 5, 62-800 Kalisz
Tel. (62) 501 42 03
Starostwo Powiatowe w Nowym Tomyślu
ul. Poznańska 33, 64-300 Nowy Tomyśl
Tel. (61) 442 66 76, (61) 442 67 96
Starostwo Powiatowe w Międzychodzie
ul. 17 Stycznia 143, 64-400 Międzychód
Tel. (95) 748 87 48
Leszno
Wągrowiec
Ostrzeszów
Starostwo Powiatowe w Lesznie
Plac Kościuszki 4b, 64-100 Leszno
Tel. (65) 525 69 66, (65) 529 68 06
Starostwo Powiatowe w Wągrowcu
ul. Kościuszki 15, 62-100 Wągrowiec
Tel. (67) 268 05 08
Starostwo Powiatowe w Ostrzeszowie
ul. Zamkowa 31, 63-500 Ostrzeszów
Tel. (62) 732 07 45, 519 332 745
Jarocin
Koło
Starostwo Powiatowe w Jarocinie
al. Niepodległości 10-12, 63-200 Jarocin,
Tel. (62) 740 79 56, (62) 747 81 83,
Starostwo Powiatowe w Kole
ul. Sienkiewicza 21/23, 62-600 Koło
Tel. (63) 261 78 11
Gniezno
Konin
Starostwo Powiatowe w Gnieźnie
ul. Rynek 10/1, 62-200 Gniezno
Tel. (61) 425 02 90
Starostwo Powiatowe w Koninie
al. 1 Maja 9, 62-510 Konin
Tel. (63) 240 32 76
Poznań
Główny Punkt Informacyjny FE
Urząd Marszałkowski Województwa
Wielkopolskiego
ul. Szyperska 14, 61-754 Poznań
Tel. (61) 626 61 93
Człowiek – najlepsza inwestycja