zDolny Ślązaczek 2a

zDolny Ślązaсzek
VI DOLNOŚLĄSKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
TWÓJ KOD
00
19.11.2008 r., godz. 12
Czas trwania 90 minut
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
Wynik sumaryczny
(wypełnia WKK)
II ETAP - POWIATOWY
Cz
P
A
B
C
∑
Ostrów Tumski i jego niezwykła historia
Terytorium dzisiejszego Wrocławia było zamieszkane od pradawnych czasów. Przez te okolice
prowadziły bowiem waŜne szlaki handlowe: jeden z południa ku północy, to jest z Włoch i wybrzeŜy
Adriatyku poprzez Czechy i ziemię kłodzką ku zasobnym w bursztyn brzegom Bałtyku; drugi ze wschodu
na zachód – od Rusi i wybrzeŜy Morza Czarnego do krajów germańskich i zachodniej Europy.
Początki miasta związane są z Ostrowem Tumskim. PołoŜony na Odrze, był wyspą do 1824 roku,
kiedy to zasypano odnogę rzeki przecinającą pl. Katedralny po jego wschodniej stronie. Wybór miejsca
powstania wrocławskiego grodu nie był przypadkowy. W sposób naturalny broniła go Odra, która
jednocześnie stanowiła drogę komunikacyjną i dostarczała jego mieszkańcom poŜywienia.
Wykopaliska archeologiczne pozwoliły ustalić, Ŝe Ostrów Tumski najwcześniej zamieszkany był
na obszarze od kościółka św. Marcina do kościoła św. KrzyŜa. Ślady pierwotnych osiedli na tym terenie
pochodzące z VII-IX w. wskazują, iŜ były to początkowo osady wiejskie, a następnie grodowe. Gród
i podgrodzie otoczone były wałem drewniano-ziemnych umocnień.
Ostrów był siedzibą ksiąŜąt, których zamek znajdował się w zachodniej części wyspy. Posiadał on
naturalne warunki do obrony przed najazdem wroga. Potwierdziły to wydarzenia 1241 roku, kiedy Tatarzy
opanowali obszar lewobrzeŜnego Wrocławia, ale o zdobycie Ostrowa nie mogli się pokusić.
Mieszko I po zagarnięciu Śląska na nowo ufortyfikował Ostrów Tumski. Bolesław Chrobry być
moŜe stąd przedsięwziął w 1003 roku wyprawę, która przyniosła mu przejściowe rządy w Pradze.
W czasie jego kilkunastoletnich walk z Niemcami Wrocław często był twierdzą i centrum dowodzenia.
Tutaj Chrobry w 1017 roku doczekał się dobrej wiadomości, Ŝe Niemcza obroniła się przed wojskami
cesarza Henryka II. JuŜ w XI wieku Ostrów Tumski był centrum Ŝycia politycznego, gospodarczego
i kulturalnego. Od czasów Chrobrego znajdowała się tu mennica ksiąŜęca. Z niej pochodzą jedne
z najstarszych zachowanych monet polskich.
Od 1439 roku cała wyspa naleŜała do duchowieństwa. Zgodnie z traktatem z 1504 roku Kościół
sprawował na Ostrowie Tumskim władzę autonomiczną. Odtąd, aŜ po rok 1810, prawa miejskie nie
mogły ścigać przestępcy, który przekroczył most Tumski. RównieŜ przedstawiciele władzy świeckiej,
z ksiąŜętami panującymi włącznie, mieli obowiązek zdjąć nakrycie głowy z chwilą przejścia mostu.
Główną budowlą na Ostrowie Tumskim jest katedra św. Jana Chrzciciela. Powstała ona w wyniku
utworzenia przez Bolesława Chrobrego w 1000 roku biskupstwa wrocławskiego. Wielokrotnie
przebudowywana przetrwała całe wieki. Budowa obecnej, gotyckiej, rozpoczęła się w 1244 roku.
Monumentalna budowla z trójprzęsłowym prezbiterium i sześcioprzęsłowym korpusem nawowym oraz
bocznymi nawami i czterema wieŜami była gotowa w 1350 roku, ale liczne prace trwały w niej jeszcze
całe dziesięciolecia. Przybywało nowych kaplic i witraŜy. Zniszczenia katedry w 1945 roku oceniono na
75%, wliczając w to straty cennego wyposaŜenia z ołtarzem głównym i wielkimi organami z początku
XIX wieku. JuŜ jesienią 1945 roku świątynię odgruzowano, a poświęcenia odbudowanej katedry dokonał
29 VII 1951 roku prymas Polski, Stefan Wyszyński. Mimo zniszczeń wojennych katedra nadal posiada
cenne zabytkowe wyposaŜenie. Godnym uwagi jest gotycki ołtarz główny pochodzący ze zniszczonego
kościoła ewangelickiego w Lubinie, największe w Polsce organy przeniesiono tu z Hali Ludowej, piękne
witraŜe zaprojektowali plastycy wrocławscy, wieŜe zachodnie zwieńczono hełmami.
Dzięki windzie, zainstalowanej w wieŜy północnej, od 1995 roku, z tarasu widokowego moŜna
oglądać miasto i okolice.
Opracowano na podstawie:
Zygmunt Antkowiak, Wrocław od A do Z, Wrocław 1997.
Teresa Kulak, Wrocław. Przewodnik historyczny, Wrocław 1998.
„zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.
Arkusz zatwierdzony przez WKK
str. 1
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
CZĘŚĆ A
Zadania za 1 punkt
Tabela odpowiedzi
Zakreśl X właściwą odpowiedź.
W kaŜdym zadaniu tylko jedna odpowiedź jest poprawna.
W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedź kółkiem
i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedź.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
14
15
ZO
Poprawność odpowiedzi
SUMA
1. Z jakiego minerału słynęły wybrzeŜa
Bałtyku?
A. Węgla.
B. Złota.
C. Bursztynu.
D. Diamentów.
8. Katedra Wrocławska w obecnym kształcie
zbudowana jest w stylu
A. romańskim.
B. gotyckim.
C. barokowym.
D. klasycystycznym.
2. Do lat 20-tych XIX wieku Ostrów Tumski był
A. wyspą.
B. półwyspem.
C. atolem.
D. zalewem.
9. Bursztyn, po który od I wieku n.e. kupcy
wyprawiali się nad Morze Bałtyckie szlakiem
wiodącym przez Wrocław, to
A. kwarcowy piasek nadmorski, przetopiony w
wysokiej temperaturze.
B. skamieniała ropa naftowa.
C. kopalna Ŝywica, głównie drzew iglastych.
D. skała, która powstała po wybuchu wulkanu.
3. Drugi waŜny szlak handlowy przebiegający przez
okolice Wrocławia prowadził
A. z północy na południe.
B. z południa na wschód.
C. ze wschodu na zachód.
D. z zachodu na południe.
4. Z jakim władcą kojarzone jest załoŜenie
mennicy na Ostrowie Tumskim?
A. Mieszkiem I.
B. Bolesławem Krzywoustym.
C. Henrykiem II
D. Bolesławem Chrobrym.
5. Kto dokonał poświęcenia katedry
odbudowanej po zniszczeniach wojennych?
A. PapieŜ.
B. Prezydent.
C. Prymas.
D. Król.
6. Które stwierdzenie jest fałszywe?
A. Zachodnie wieŜe katedry zwieńczają hełmy.
B. Organy znajdujące się obecnie w katedrze
zostały tam po wojnie przeniesione z Hali
Ludowej.
C. Gotycki ołtarz katedry pochodzi z kościoła w
Lubinie.
D. Katedra posiada czteroprzęsłowe prezbiterium.
7. Na początku lat 40-tych XIII wieku Ostrów
Tumski oparł się potędze
A. Tatarów.
B. Niemców.
C. Turków.
D. Czechów.
„zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.
10. WieŜe kościołów górujących nad Ostrowem
Tumskim zabezpieczone są piorunochronami
przed skutkami wyładowań atmosferycznych.
Błyskawice, które moŜemy zaobserwować
podczas burzy, są efektem zjawisk o charakterze
A. elektrycznym.
B. grawitacyjnym (związanym z przyciąganiem
ziemskim).
C. magnetycznym.
D. śadna z powyŜszych odpowiedzi nie jest
prawidłowa.
11. W przewodniku Janusza Czerwińskiego Wrocław
moŜna znaleźć plan Ostrowa Tumskiego. 2 cm
na tym planie to 200 m w rzeczywistości. Na
planie tym katedra jest w przybliŜeniu
prostokątem o wymiarach 8 mm x 4 mm. Jej
rzeczywista powierzchnia to około:
A. 320 m
B. 3,2 a
2
C. 3 200 000 dm
6
D. 32 · 10 cm
2
2
12. Na Ostrowie Tumskim, pośrodku placu
Kościelnego wznosi się pełen ekspresji
barokowy pomnik św. Jana Nepomucena
Ŝyjącego w latach MCCCXLVIII –MCCCXCIII. Ile
lat przeŜył św. Jan Nepomucen?
A. LXV
B. XLV
C. XXXV
D. XXXXV
Arkusz zatwierdzony przez WKK
str. 2
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
13. WjeŜdŜając do Wrocławia od strony śernik pan
Ciekawski zobaczył napis Ostrów Tumski
12 000 m. Pokonanie tej odległości zajęło mu 24
minuty. Z jaką średnią prędkością jechał pan
Ciekawski na Ostrów Tumski?
m
min
km
B. 32
h
A. 600
C. Więcej niŜ 8
D. 0,550
CZĘŚĆ B
m
1m
, ale mniej niŜ 8
s
2 s
km
min
14. Zgodnie z traktatem z 1504 roku duchowieństwo
sprawowało na Ostrowie władzę autonomiczną.
Podaj przykład regulacji, którą ta władza
wprowadziła.
.........................................................................
…………………………………………………….
15. Ostrów Tumski był doskonałym miejscem na
gród obronny – podaj argument potwierdzający
tę tezę.
……………………………………………..
...............................................................
Zadania za 2 punkty
16. Wypisz z tekstu dwa elementy zabytkowego wyposaŜenia katedry.
A. ..........................................................
B. ..........................................................
17. Podaj dwa synonimy wyrazu katedra w wyraŜeniu katedra gotycka.
A..........................................................
B..........................................................
18. Wypisz i
nazwij nieodmienne części mowy w wypowiedzeniu: Początki miasta
niewątpliwie związane są z Ostrowem Tumskim.
A. ..........................................................
B. ..........................................................
19. Ze zdania: Mimo zniszczeń wojennych katedra nadal posiada cenne zabytkowe
wyposaŜenie wypisz podmiot i nazwij go.
Podmiot
Nazwa podmiotu
20. Mapka przedstawia przebieg koryta Odry w okolicach Wrocławia oraz Barycz, jeden
z odrzańskich dopływów. Przyjrzyj się jej uwaŜnie i wykonaj następujące polecenia:
A. Rozpoznaj brzegi rzeki, wpisując na mapce cyfrę 1 na prawym brzegu Baryczy oraz cyfrę 2 na
jej lewym brzegu.
B. Określ połoŜenie Wrocławia względem tej rzeki, wpisując w poniŜszym zdaniu nazwy
właściwych kierunków geograficznych (Uwaga: nazwy kierunków podaj w pełnym brzmieniu, nie
stosuj ani polskich, ani międzynarodowych skrótów).
16
1
2
P
17
1
2
P
18
1
2
P
19
1
2
P
20
1
2
P
21
1
2
P
Wrocław połoŜony jest na ………………………………….. od źródeł Baryczy oraz na
………………………………………. od ujścia tej rzeki.
21. Woda płynąca korytem Odry znajduje się na jednym z etapów nieustannego krąŜenia
wody w przyrodzie. W trakcie tego obiegu moŜe ona wielokrotnie zmieniać swoją postać,
przechodząc ze stanu ciekłego w stan stały lub lotny.
Podziel wymienione opady i osady atmosferyczne według stanu, w jakim znajduje się
tworząca je woda.
deszcz, gołoledź, grad, mŜawka, rosa, szron, śnieg
Stan wody
Przykłady opadów i osadów atmosferycznych
stały
ciekły
„zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.
Arkusz zatwierdzony przez WKK
str. 3
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
CZĘŚĆ C
Zadania za 3 punkty
22. W tekście występują imiona lub nazwiska waŜnych postaci historycznych. Wypisz trzy
i przyporządkuj im odpowiednie godności (tytuły)
Imię lub nazwisko
22
1
2
3
Godność (tytuł)
P
23. Z wypowiedzenia: Historia miasta niewątpliwie związana jest z Ostrowem Tumskim
wypisz rzeczowniki, nazwij ich przypadek, w którym występują w tym zdaniu.
Rzeczownik
23
1
2
3
Przypadek
P
24. W programie wycieczki dla uczniów klasy szóstej zwiedzających Ostrów Tumski zaplanowano
obejrzenie katedry św. Jana Chrzciciela i kościoła św. Idziego. Wszyscy uczestnicy wycieczki
mieli moŜliwość obejrzenia jednego lub obu obiektów. Katedrę zwiedziło
uczestników wycieczki, a kościół
11
wszystkich
24
17
wszystkich uczestników wycieczki. Jaka część uczniów
24
klasy szóstej zwiedziła katedrę i kościół św. Idziego?
Zadanie za 4 punkty
25. Pan Ciekawski spacerując po Ostrowie Tumskim naliczył, Ŝe w czasie 25 minut przeszedł 1750
km
kroków. Oblicz z jaką średnią prędkością w
spacerował pan Ciekawski, jeŜeli długość
h
2
jednego kroku stanowi
jednego metra.
5
„zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.
Arkusz zatwierdzony przez WKK
24
1
2
3
25
1
2
3
4
str. 4
P
P