Dzierzęcka M., Majchrzak T., Czerwiński E., Kobryń H. Cyfrowa
Transkrypt
Dzierzęcka M., Majchrzak T., Czerwiński E., Kobryń H. Cyfrowa
Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement 1443 Praca oryginalna Original paper Cyfrowa analiza radiogramów struktury istoty g¹bczastej koci pêcinowych koni pe³nej krwi angielskiej i czystej krwi arabskiej MA£GORZATA DZIERZÊCKA, TOMASZ MAJCHRZAK*, EDWARD CZERWIÑSKI**, HENRYK KOBRYÑ Katedra Nauk Morfologicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa *Pracownia Akustyki Strukturalnej i Materia³ów Inteligentnych Wydzia³u In¿ynierii Mechanicznej i Robotyki AGH, ul. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków **Zak³ad Chorób Koci i Stawów Instytutu Fizjoterapii CMUJ, ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków Dzierzêcka M., Majchrzak T., Czerwiñski E., Kobryñ H. Digital assessment of radiograms of the spongy structure of the proximal phalanx of thoroughbreds and Arabian horses Summary The aim of this study was the adjustment of one of the radiograms bone structure digital analysis methods, used at present for people, in order to use it in the investigation of horses proximal phalanx structures. Research was conducted based on radiograms of the bone of the fetlock belonging to horses of two races: thoroughbreds and Arabian horses. The values of parameters essential for the spongy bone fetlock, such as: the number of radiological trabeculas on mm2, the average volume of the trabecula in mm% and the thickness expressed as percentage of surface coated with trabeculas. Analyses were carried out of the differences of each of the parameters of the structure of the essence of the spongy bone fetlock with regards to the race and the sex. The number, the volume and the thickness of radiological trabeculas of horses of thoroughbreds do not show essential differences to those of Arabian horses. Essential differences of these features among mares and stallions among thoroughbreds were not observed either. Keywords: horse, fetlock bones Podstawow¹ metod¹ oceny przy¿yciowej tkanki kostnej pozostaje nadal badanie radiologiczne. W przypadku podejrzenia jakichkolwiek zaburzeñ chorobowych tej tkanki, wykonuje siê zdjêcia radiologiczne, na których oceniany jest g³ównie obraz istoty g¹bczastej. Obraz radiologiczny tej istoty posiada du¿¹ wartoæ diagnostyczn¹, gdy¿ ze wzglêdu na oko³o omiokrotnie szybszy metabolizm w stosunku do istoty zbitej, wszelkie zmiany patologiczne uwidaczniaj¹ siê tu najwczeniej (4, 17). Jednak jakociowa ocena struktury istoty g¹bczastej okiem nieuzbrojonym, nawet na wysokiej klasy zdjêciach radiologicznych, jest subiektywna, pozbawiona mo¿liwoci wymiernego okrelenia ilociowego. Wieloletnie badania naukowe doprowadzi³y do coraz czêstszego wykorzystywania w diagnostyce u ludzi metod komputerowej analizy obrazów. Dostrze¿ono mo¿liwoci zastosowania tych metod w wielu dziedzinach diagnostyki medycznej, w tym w ortopedii. Dotychczas opracowane programy, wykorzystuj¹c wspó³czesn¹ technikê komputerow¹, umo¿liwiaj¹ obiektywn¹ ocenê struktury tkanki kostnej na radiogramach. Jednym z wartociowych programów, s³u¿¹cych do komputerowej analizy obrazów radiologicznych tkanki kostnej, jest program Trabecula (3-8). Analizuje on obraz radiologiczny (zapisany z rozdzielczoci¹ 0,096 mm) i odnajduje na nim beleczki wed³ug przyjêtej definicji. Podstaw¹ dzia³ania wspomnianego programu jest odpowiednio dobrany algorytm rozpoznawania beleczki radiologicznej, w postaci okrelonych parametrów, takich jak k¹t i poziom krzywej mikrodensytometrycznej. Jako beleczkê radiologiczn¹ program odczytuje odcinek krzywej densytometrycznej o kszta³cie czworoboku, z ramieniem wstêpuj¹cym, plateau oraz ramieniem zstêpuj¹cym. Nastêpnie generuje on mapê beleczek i okrela ich charakterystykê w postaci odpowiednich parametrów, takich jak: liczba, objêtoæ i gêstoæ. Metoda ta znalaz³a dotychczas zastosowanie w medycynie ludzkiej, m.in. w diagnostyce zmian fluorowych oraz osteoporotycznych, przy okrelaniu zale¿noci pomiêdzy parametrami struktury kostnej na radiogramie a budow¹ mikroskopow¹ oraz wielu innych (3, 5-7). Jej ogromn¹ zalet¹ jest nieinwazyjnoæ, przy bardzo dok³adnych pomiarach, uzys- 1444 Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement kiwanych dawniej jedynie poprzez badania bezporednie. U ludzi zarówno w diagnostyce ró¿nicowej chorób metabolicznych koci (np. osteoporoza), jak i przy okrelaniu ryzyka wyst¹pienia z³amania, ocenia siê gêstoæ i strukturê koci. Stwierdzono wysok¹ korelacjê miêdzy wytrzyma³oci¹ a gêstoci¹ tkanki kostnej (2, 13-15). Jednak ocena jedynie masy kostnej umo¿liwia ustalenie wytrzyma³oci koci w 65%, natomiast dodatkowe okrelenie struktury, zwiêksza mo¿liwoæ okrelenia wytrzyma³oci nawet do 94% (18). wiadczy to zatem o wysokiej wartoci diagnostycznej metod oceniaj¹cych strukturê badanych koci. Przy podejrzeniu np. osteoporozy zwraca siê uwagê na uk³ad beleczkowania odpowiadaj¹cy liniom przebiegaj¹cych si³ w badanej koci. Zanikanie beleczkowania jest wówczas podstaw¹ 6-stopniowej skali zaniku kostnego (1, 19). W medycynie weterynaryjnej gatunkiem, u którego z³amania koci niejednokrotnie s¹ przyczyn¹ eutanazji, jest koñ. Zatem wszelkie badania, zmierzaj¹ce do poprawy jakoci diagnostyki ortopedycznej u tego gatunku s¹ wskazane (8). W dostêpnej literaturze nie znaleziono informacji dotycz¹cych prowadzenia ba- dañ struktury tkanki kostnej u koni metod¹ cyfrowej analizy radiogramów. Jednoczenie wielu autorów podkrela, ¿e koæ pêcinowa jest jedn¹ z czêciej ulegaj¹cych z³amaniom (10, 11, 16, 20, 21). Celem przeprowadzonych badañ by³o: dostosowanie nowej metody cyfrowej analizy struktury koci na radiogramie, wykorzystywanej obecnie u ludzi, do jej oceny w odniesieniu do koci pêcinowych u koni; ustalenie optymalnych parametrów analizy na przyk³adzie zdjêæ radiologicznych u koni dwóch ras i wykazanie ró¿nic pomiêdzy nimi; okrelenie parametrów struktury istoty g¹bczastej koci pêcinowych w zale¿noci od p³ci; okrelenie wartoci wybranych parametrów istoty g¹bczastej koci pêcinowych badanych koni. Materia³ i metody Materia³ badawczy stanowi³y 32 radiogramy koci pêcinowych koñczyn piersiowych koni nale¿¹cych do dwóch ras, dla których w Polsce podstawowym kryterium selekcyjnym jest tzw. dzielnoæ wycigowa. By³y to konie pe³nej krwi angielskiej (XX) 23 osobniki, w tym 15 ogierów i 8 klaczy oraz konie czystej krwi arabskiej (OO) 9 osobników, reprezentowanych przez 6 ogierów oraz 3 klacze (tab. 1, 2). Konie rasy XX mia³y 3 lub 4 lata (rednia wieku Tab. 1. Parametry struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koci pêcinowej i ich ocena statystyczna u koni ras: pe³na krew angielska (XX) i czysta krew arabska (OO) K onie pe³ nej krw i angielskiej (n = 23) K onie czystej krw i arabskiej (n = 9) Liczba beleczek radiologicznych n a mm2 O bjêto æ beleczek % mm G êsto æ beleczek radiologicznych Liczba beleczek radiologicznych n a mm2 O bjêto æ beleczek % mm G êsto æ beleczek radiologicznych 7 ,8 2 - 1 3 ,0 2 0 ,6 1 - 1 ,7 7 3 5 ,7 2 - 4 8 ,7 0 8 ,5 5 - 1 2 ,9 5 0 ,7 3 - 1 ,3 0 3 9 ,9 6 - 4 8 ,9 6 rednia x 1 1 ,4 2 0 ,8 9 4 4 ,6 7 1 1 ,6 9 0 ,9 9 4 5 ,9 3 O dchylenie standardow e s 1 ,4 0 0 ,2 5 3 ,0 5 1 ,3 6 0 ,2 4 2 ,8 2 Wspó³ czynnik zmienno ci V % 0 ,1 2 0 ,2 8 0 ,0 7 0 ,1 1 0 ,2 4 0 ,0 6 B ³ ¹d standardow y redniej S x 0 ,2 9 0 ,5 2 0 ,6 4 0 ,4 5 0 ,8 2 0 ,9 4 1 0 ,8 2 - 1 2 ,0 3 0 ,7 9 - 1 ,0 0 4 3 ,3 6 - 4 5 ,9 9 1 0 ,6 4 - 1 2 ,7 4 0 ,8 0 - 1 ,1 8 4 3 ,7 6 - 4 8 ,1 0 1 ,0 9 - 1 ,9 9 0 ,1 9 - 0 ,3 5 2 ,3 6 - 4 ,3 2 0 ,9 2 - 2 ,6 1 0 ,1 7 - 0 ,4 7 1 ,9 1 - 5 ,4 1 P arametry statystyczne Warto æ min.-max. 95% przedzia³ ufno ci dla redniej 95% przedzia³ ufno ci dla odchylenia standardow ego Tab. 2. Parametry struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koci pêcinowej u obu p³ci koni pe³nej krwi angielskiej i ich ocena statystyczna K lacze (n = 8) O giery (n = 15) Liczba beleczek radiologicznych n a mm2 O bjêto æ beleczek % mm G êsto æ beleczek radiologicznych Liczba beleczek radiologicznych n a mm2 O bjêto æ beleczek % mm G êsto æ beleczek radiologicznych 9 ,5 2 - 1 2 ,3 1 0 ,7 1 - 1 ,2 8 4 1 ,0 5 - 4 8 ,1 9 7 ,8 2 - 1 3 ,0 2 0 ,6 1 - 1 ,7 7 3 5 ,7 2 - 4 8 ,7 0 rednia x 1 1 ,3 8 0 ,9 4 4 5 ,2 7 1 1 ,4 5 0 ,8 7 4 4 ,3 6 O dchylenie standardow e s 1 ,0 6 0 ,2 1 2 ,4 9 1 ,5 9 0 ,2 7 3 ,3 5 Wspó³ czynnik zmienno ci V % 0 ,0 9 0 ,2 2 0 ,0 6 0 ,1 4 0 ,3 1 0 ,0 8 B ³ ¹d standardow y redniej S x 0 ,3 7 0 ,0 7 0 ,8 8 0 ,4 1 0 ,0 7 0 ,8 6 1 0 ,4 9 - 1 2 ,2 7 0 ,7 7 - 1 ,1 1 4 3 ,1 9 - 4 7 ,3 5 1 0 ,5 7 - 1 2 ,3 3 0 ,7 2 - 1 ,0 2 4 2 ,5 2 - 4 6 ,2 0 ,7 0 - 2 ,1 6 0 ,1 4 - 0 ,4 3 1 ,8 4 - 5 ,6 8 1 ,1 6 - 2 ,5 1 0 ,2 0 - 0 ,4 3 2 ,4 5 - 5 ,2 8 P arametry statystyczne Warto æ min.-max. 95% przedzia³ ufno ci dla redniej 95% przedzia³ ufno ci dla odchylenia standardow ego Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement 1445 Ryc. 1. Fragment oryginalnego radiogramu koci pêcinowej z zaznaczonym polem analizy wynosi³a 3,35 lat), natomiast konie rasy OO znajdowa³y siê w przedziale wiekowym od 4 do 7 lat (rednia wieku 5,22 lat). Wed³ug Ryc. 2. Komputerowa analiza obrazu radiologicznego istoty g¹bczastej koustalonych kryteriów, osobniki te mia³y za- ci pêcinowej jednego z koni rasy OO. Na obrazie po lewej stronie: na górze koñczony proces kostnienia, co jest równo- obliczone przez program parametry beleczek radiologicznych dla ca³ego znaczne z zakoñczeniem ich wzrostu (9). zaznaczonego fragmentu; na dole trójwymiarowy obraz struktury kostnej w postaci wykresów krzywych mikrodensytometrycznych; po prawej u góry Zwierzêta przebywa³y na terenie Torów mapa wykrytych beleczek radiologicznych na zaznaczonym fragmencie, Wycigów Konnych w Warszawie, gdzie poni¿ej fragment oryginalnego radiogramu generowanego przez kompupoddawane by³y intensywnemu treningowi ter, na dole obraz wykrytych beleczek radiologicznych na jednej z krzyoraz wycigowym próbom dzielnoci (wy- wych mikrodensytometrycznych cigi p³askie). Konie nale¿¹ce do badanej grupy nie wykazywa³y objawów kulawizny ani innych k¹ta, w rodkowej czêci trzonu, poni¿ej powierzchni staoznak klinicznych wskazuj¹cych na schorzenia aparatu wowej w s¹siedztwie przynasady bli¿szej (ryc. 1). Zastoruchu. sowany program, zgodnie z definicj¹, jako beleczkê radioDla ujednolicenia wyników badañ, wszystkie zdjêcia logiczn¹ odczytywa³ odcinek krzywej mikrodensytoradiologiczne dotyczy³y tej samej koñczyny lewej pier- metrycznej o kszta³cie czworoboku, z ramieniem wstêpusiowej. Do wykonania zdjêæ w Szpitalu Koni S³u¿ewiec, j¹cym, plateau oraz ramieniem zstêpuj¹cym. Parametry przy Torach Wycigów Konnych w Warszawie, pos³u¿ono algorytmu w postaci k¹tów krytycznych ramienia wstêpusiê przenonym aparatem Gierth. Przy wykonywaniu ra- j¹cego i zstêpuj¹cego okrelano dla koci pêcinowych, stodiogramów do³o¿ono wszelkich starañ, aby promieñ cen- suj¹c eksperymentalnie zmienne wartoci (k¹ty 20°, 30°, tralny przechodzi³ przez rodek d³ugoci trzonu koci pêci- 40° i poziomy 20%, 40%, 60%). W celu ustalenia, które nowej. U³o¿enie koñczyn oraz warunki wykonywania zdjêæ, z dobranych parametrów s¹ optymalne przy analizie strukby³y za ka¿dym razem identyczne: projekcja A-P (grzbie- tury koci pêcinowych, okiem nieuzbrojonym okrelano towo-d³oniowa), odleg³oæ miêdzy obiektem a lamp¹ liczbê beleczek w odpowiednich poziomych liniach na ob90 cm, warunki ekspozycji 65 kV, czas ekspozycji szarze zaznaczonego pola radiogramu, a nastêpnie porów0,16 sek. Do wykonania zdjêæ wykorzystano klisze radio- nywano j¹ z liczb¹ beleczek, uzyskan¹ przy zastosowaniu logiczne firmy AGFA, o wymiarach 18 × 24 cm. Wywo³y- programu Trabecula, która by³a zale¿na od doboru poszczewanie zdjêæ odbywa³o siê w sta³ych warunkach. gólnych parametrów. Ocenê struktury tkanki kostnej oparto na komputerowej Do analiz przyjmowano macierz 128 na 128 punktów analizie obrazu z zastosowaniem programu Trabecula pomiarowych w obszarze zaznaczonego pola. Po ustaleniu (3-7). Jego podstaw¹ by³ cyfrowy zapis obrazu radiologicz- optymalnych parametrów analizy, program za beleczkê nego w postaci bitmapy przy u¿yciu aparatury CCD. Oce- przyjmowa³ taki odcinek krzywej, który cechowa³ siê faz¹ na struktury tkanki kostnej tym sposobem by³a poprzedzo- wzrostu i spadku o k¹tach 20°, uznanych za optymalne. na adaptacj¹ metody. Pocz¹tkowo obejmowa³a ona okre- Wed³ug tego algorytmu program analizowa³ kolejne 128 lenie optymalnych warunków cyfrowego zapisu zdjêæ, ich krzywych densytometrycznych i sporz¹dza³ mapê rozpoprzetwarzania oraz doboru w³aciwego algorytmu w po- znanych beleczek, a nastêpnie oblicza³ ich charakterystykê staci odpowiednich parametrów analizy, takich jak k¹t dla ca³ego pola, jako rednie z analiz poszczególnych 128 i poziom beleczek radiologicznych. K¹ty krytyczne ramie- poziomych linii na zaznaczonym obrazie (ryc. 2). Program nia wstêpuj¹cego i zstêpuj¹cego okrelano wstêpnie na pod- generowa³ mapê beleczek i dla ca³ego obszaru analizy obstawie wielokrotnych eksperymentów na badanych radio- licza³: liczbê (number) rozpoznanych beleczek radiologiczgramach. Do analizy struktury istoty g¹bczastej ka¿dej nych na mm2 oznaczonego pola analizy; redni¹ objêtoæ koci pêcinowej wybrano ich fragmenty o kszta³cie prosto- beleczek (volume), jako % objêtoci szecianu o podsta- 1446 wie wymiarów objêtych pomiarem minimum i maksimum, wyra¿on¹ w % mm oraz gêstoæ (density) wyra¿on¹ jako % powierzchni pokrytej beleczkami. Dla okrelenia ró¿nic badanych cech ilociowych, które mog³y byæ zwi¹zane z p³ci¹, u koni pe³nej krwi angielskiej (liczniej reprezentowanych), uzyskane wyniki analizowano oddzielnie u klaczy i ogierów. Do analizy wykorzystano wartoci redniej arytmetycznej (x) badanych cech. Poddano równie¿ ocenê tych rednich, okrelaj¹c odchylenie standardowe (s), wspó³czynnik zmiennoci (V%) i b³¹d standardowy redniej (Sx). W celu okrelenia, czy strukturê beleczkow¹ istoty g¹bczastej u koni pe³nej krwi angielskiej i koni czystej krwi arabskiej mo¿na uznaæ za jednakow¹, zastosowano dwustronny test Studenta dla hipotezy o równoci rednich. Za³o¿enie o równoci odchyleñ standardowych badanych cech u obu rozpatrywanych ras koni sprawdzono testem F. Dla wszystkich cech powy¿sze za³o¿enie by³o spe³nione. Obliczenia wykonano za pomoc¹ programu statystycznego Statgraphics Plus 4.1. Wyniki i omówienie Przeprowadzone badania wykaza³y, ¿e adaptacja programu Trabecula wykorzystywanego u cz³owieka jest mo¿liwa do zastosowania u innych ssaków. Przy wprowadzeniu odmiennych parametrów analizy ni¿ u ludzi mo¿e on byæ wykorzystany do badania struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koci pêcinowych koni. Jakoæ wykonanych radiogramów by³a wystarczaj¹co dobra do analizy struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koci. Za optymalne warunki skanowania zdjêæ koci pêcinowych koni uznano rozdzielczoæ 0,096 mm/pixel w postaci macierzy punktów 256 stopni szaroci (8 bitów) zapis w BMP. Najbardziej wiarygodny obraz map beleczkowych w programie Trabecula, w stosunku do oryginalnego radiogramu, dla koci pêcinowych koni obu ras uzyskano przy nastêpuj¹cych parametrach analizy: k¹t 20°, poziom 40%. Wyniki analizy radiogramów programem Trabecula dla dwóch badanych ras przedstawia tab. 1. rednia liczba beleczek radiologicznych u badanych osobników wynosi³a: dla koni rasy XX 11,42/mm2, ich objêtoæ 0,89% mm, a gêstoæ 44,67%; natomiast dla koni OO odpowiednio: 11,69/mm2, 0,99% mm oraz 45,93%. Wartoci te s¹ zbli¿one dla reprezentantów obu ras, a ró¿nice miêdzy nimi nie by³y istotne. Najwa¿niejsze estymatory punktowe i przedzia³owe dla badanych cech, uzyskane na podstawie obserwacji 23 koni XX oraz 9 koni OO, podano w tab. 1. rednia liczba beleczek radiologicznych u koni XX waha siê od 10,82 do ok. 12 na mm2, a u koni OO od 10,64 do 12,74 na mm2 przy 95% przedziale ufnoci. Cecha ta charakteryzuje siê s³abym zró¿nicowaniem wyników, wynosz¹cym 12,28% u rasy XX i nieco mniejszym, równym 11,64%, u rasy OO. rednia objêtoæ beleczek u koni XX wynosi przeciêtnie od 0,79 do 1, natomiast u koni OO od 0,80 do 1,18. Zró¿nicowanie tej cechy kszta³tuje siê na poziomie 28% u koni Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement XX i nieca³ych 25% u koni OO. Przeciêtna gêstoæ beleczek u koni XX wynosi co najmniej 43,36%, ale nie przekracza 45,99%, a u koni OO waha siê od 43,76% do 48,10%. Gêstoæ jest cech¹ charakteryzuj¹c¹ siê najmniejszym zró¿nicowaniem wród badanych cech. Wartoci wyznaczonych statystyk testowych (temp) oraz uzyskane prawdopodobieñstwa prawdziwoci hipotezy dla badanych cech (p) wynosi³y odpowiednio dla: redniej liczby beleczek radiologicznych temp = 0,49; p = 0,63; objêtoci beleczek %mm temp = 1,01; p = 0,32 oraz gêstoci beleczek temp = 1,07; p = 0,29. Na podstawie wykonanych obliczeñ mo¿na wyci¹gn¹æ wniosek, ¿e przeciêtna liczba beleczek radiologicznych u koni rasy XX i koni OO nie ró¿ni siê istotnie. Podobnie, nie stwierdzono statystycznie istotnych ró¿nic dla rednich wartoci pozosta³ych dwóch cech u koni XX i koni OO. Zarówno redni¹ liczbê, ich objêtoæ, jak i gêstoæ beleczek kostnych u koni XX i koni OO mo¿na wiêc uznaæ za zbli¿on¹. Zatem zastosowana w badaniach metoda daje podobne wyniki dla obu ras i w zwi¹zku z tym mo¿e byæ uznana za uniwersaln¹. W wyniku analizy parametrów istoty g¹bczastej koci pêcinowych koni w zale¿noci od p³ci (tab. 2), dokonanej na podstawie obserwacji 8 klaczy oraz 15 ogierów rasy XX stwierdzono, ¿e rednia liczba beleczek radiologicznych u klaczy waha siê od 10,49 do 12,27 na mm2, a u ogierów od 10,57 do 12,33 na mm2, przy 95% przedziale ufnoci dla redniej. Cecha ta charakteryzuje siê s³abym zró¿nicowaniem wyników, wynosz¹cym 12,28% u rasy XX i nieco mniejszym, równym 11,64%, u rasy OO. rednia objêtoæ beleczek u klaczy wynosi przeciêtnie od 0,77 do 1,11 natomiast u ogierów od 0,72 do 1,02. Zró¿nicowanie tej cechy kszta³tuje siê na poziomie 22% u klaczy i nieca³ych 31% u ogierów. Przeciêtna gêstoæ beleczek radiologicznych u klaczy wynosi co najmniej 43,19%, ale nie przekracza 47,35%, a u ogierów waha siê od 42,52% do 46,2%. Zatem nie stwierdzono statystycznie istotnych ró¿nic pomiêdzy redni¹ liczb¹, redni¹ objêtoci¹ oraz redni¹ gêstoci¹ beleczek radiologicznych u klaczy i ogierów rasy XX (tab. 2). Opracowanie to, pierwsze tego typu u koni, poczynione na doæ licznym materiale, umo¿liwia wyznaczenie wartoci referencyjnych w metodzie cyfrowej analizy obrazu radiologicznego dla koci pêcinowych, szczególnie nara¿onych na urazy u badanych ras. Uzyskane wyniki mog¹ byæ uznane za swego rodzaju standard przy okrelaniu struktury istoty g¹bczastej koci z zastosowaniem cyfrowej analizy obrazu. U ludzi okrelenie wartoci parametrów struktury istoty g¹bczastej koci odbywa³o siê na podstawie radiogramów przedramion. Wyznaczenie wartoci parametrów u ludzi zdrowych pozwoli³o na porównanie powy¿szych wartoci z tymi, jakie wystêpuj¹ u ludzi z fluoroz¹ chorob¹ charakteryzuj¹c¹ siê wyranymi zaburzeniami struktury kostnej (5, 12). Dziêki zasto- Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement sowanej metodzie sta³a siê mo¿liwa obiektywna ocena struktury tkanki kostnej u ludzi dotkniêtych t¹ chorob¹, w zale¿noci od stadium zaawansowania. Po porównaniu parametrów struktury kostnej u ludzi zdrowych i dotkniêtych fluoroz¹ okaza³o siê, ¿e u tych drugich charakterystyczna by³a du¿a szerokoæ beleczek, ich ma³a liczba oraz obni¿ona gêstoæ beleczkowania (5). W przysz³oci planuje siê zatem przeprowadzenie badañ cyfrowej analizy obrazu radiologicznego koci pêcinowych na grupie przedstawicieli koni rasy pe³nej krwi angielskiej oraz czystej krwi arabskiej, u których dosz³o do z³amania koci pêcinowych. Wyniki obserwacji z tego zakresu dotycz¹ce cz³owieka, a tak¿e rezultaty osi¹gniête w odniesieniu do koni mog¹ stanowiæ dobr¹ podstawê podjêcia takich badañ. Pimiennictwo 1. Badurski J., Sawicki A., Boczoñ S.: Osteoporoza. Osteoprint, Bia³ystok 1994. 2. Briney W. G.: Is measurement of bone density useful? Rheumatic Disease Clinics of North America, Feb. 1993, 19, 95-106. 3. Czerwiñski E.: Diagnostyka obrazowa osteoporozy. Przegl. Lek. 1994, 51, 391-397. 4. Czerwiñski E.: Diagnostyka radiologiczna i densytometryczna osteoporozy. Przegl. Lek. 1997, 4, 220-225. 5. Czerwiñski E.: Ilociowa ocena zmian wystêpuj¹cych pod wp³ywem fluoru w koci korowej g¹bczastej oraz ich znaczenie diagnostyczne. Praca hab., Collegium Medicum UJ, Kraków 1994. 6. Czerwiñski E.: Zale¿noæ obrazu radiologicznego struktury kostnej od zawartoci minera³ów i cech morfometrycznych koci g¹bczastej. Chir. Narz¹du Ruchu Ort. Pol. 1991, 55, 4-6, 42-46. 7. Czerwiñski E.: Zastosowanie komputerowych metod analizy obrazu w ocenie struktury kostnej na radiogramach przedramion. Pam. 54 Jub. Zjazd Tow. Chir. Pol. Kraków 1989, 4, 324-332. 8. Dzierzêcka M., Charuta A.: Nowe techniki oceny jakoci tkanki kostnej i mo¿liwoæ ich zastosowania w medycynie weterynaryjnej. Medycyna Wet. 2006, 62, 617-620. 1447 9. Dzierzêcka M., W¹sowski A., Kobryñ H.: Czas kostnienia chrz¹stki nasadowej dalszej koci promieniowej koni pe³nej krwi angielskiej jako kryterium oceny dojrza³oci koæca. Medycyna Wet. 2005, 61, 1190-1193. 10. Dzierzêcka M., W¹sowski A., Kobryñ H.: Urazy koci koñczyn podczas treningu wycigowego dwuletnich koni pe³nej krwi angielskiej. Medycyna Wet. 2007 (w druku). 11. Ellis D. R., Simpson D. J., Greenwood R. E., Crowhurst J. S.: Observations and management of fractures of the proximal phalanx in young Thoroughbreds. Equine Vet. J. 1987, 19, 43-49. 12. Franke J., Rath F.: Industrial fluorosis. Fluoride 1975, 2, 61-85. 13. Hansson T. H., Keller T. S., Panjabi M. M.: A study of the compressive properties of lumbar vertebral trabeculae. Spine 1987, 12, 56-62. 14. Kanis J. A.: Clinical use of bone mineral density and other risk factors. X Sympozjum PTO I PFO, Streszczenia prac, Kraków 1999. 15. Melton J. L., Atkinson E. J., OFallon W. M.: Long-term fracture prediction by bone mineral assessed at different skeletal sites. J. Bone Miner. Res. 1993, 8, 1227-1232. 16. Parkin T. D., Clegg P. D., French N. P., Proudman C. J., Riggs C. M., Singer E. R., Webbon P. M., Morgan K. L.: Risk of fatal distal limb fractures among Thoroughbreds involved in the five types of racing in the United Kingdom. Vet. Rec. 2004, 154, 493-497. 17. Pawlicki R.: Podstawy histologii. Collegium Medicum UJ, Kraków 1996. 18. Siffert R. S., Luo G. M., Cowin S. C., Kaufman J. J.: Dynamic relationships of trabecular bone density, architrcture and strength in computational of osteopenia. Bone 1996, 18, 197-206. 19. Singh M., Nagrath A. R., Maini S.: Changes in trabelular pattern of the upper end of the femur as an index of osteoporosis. J. Bone Joint Surg. 1970, 52, 457-467. 20. W¹sowski A.: Wp³yw wybranych czynników ze szczególnym uwzglêdnieniem dojrza³oci koæca na wystêpowanie chorób koñczyn u dwuletnich koni pe³nej krwi angielskiej w treningu wycigowym. Maszynopis pracy dokt., Szpital Koni S³u¿ewiec, Warszawa 1997. 21. Yovich J. V., McIlwraith C. W.: Arthroscopic surgery for osteochondral fractures of the proximal phalanx of the metacarpophalangeal and metatarsophalangeal (fetlock) joints in horses. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1986, 188, 273-279. Adres autora: dr Ma³gorzata Dzierzêcka, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa; e-mail: [email protected]