Interakcje leków przyjmowanych z powodu chorób jamy ustnej z

)NTERAKCJELEKÌWPRZYJMOWANYCHZPOWODUCHORÌBJAMYUSTNEJ
ZLEKAMIPRZYJMOWANYMIPRZEWLEKLE
UPACJENTÌWWWIEKUSTARSZYM
)NTERACTIONOFDRUGSTAKENDUETOORALAVITYDISEASESWITHDRUGSTAKENCHRONICALLY
BYSENIORPATIENTS
DRNMED"EATA7IERUCKA†-ŒYNARCZYKLEKSTOM%WA0AWLISZYN
DRNMED-AGDALENA+UBICKA†-USIAŒDRNMED(ANNA(ÕPSCH†-ARZEC
DRNMED'RA˜YNA"ULEK†*URANEK
+ATEDRAI:AKŒAD3TOMATOLOGII:ACHOWAWCZEJZ%NDODONCJ’
gL’SKI5NIWERSYTET-EDYCZNYW+ATOWICACH
3TUDIA$OKTORANCKIEPRZY7YDZIALE,EKARSKIMZ/DDZIAŒEM,EKARSKO†$ENTYSTYCZNYM
gL’SKI5NIWERSYTET-EDYCZNYW+ATOWICACH
+IEROWNIK+ATEDRY0ROFDRHABNMED*ERZY+RUPIÊSKI
Streszczenie
Obserwowana stała tendencja do zwiększania się populacji ludzi starszych wiekiem zmusza lekarzy stomatologów do wnikliwszego spojrzenia na problemy
zdrowotne tej grupy. Do najczęstszych chorób jamy
ustnej osób w wieku podeszłym należą: kserostomia,
zespół piekących ust, grzybica jamy ustnej, choroby
niedoborowe, protetyczne zapalenia jamy ustnej oraz
przewlekłe zapalenia tkanek przyzębia. Podczas przepisywania leków powinniśmy pamiętać, że ze względu
na zachodzące z wiekiem zmiany czynności niektórych
narządów rośnie wrażliwość zarówno na działanie terapeutyczne jak i toksyczne leków. Dominującym problemem farmakoterapii ludzi w wieku podeszłym jest
stosownie niewłaściwych i niepotrzebnych leków oraz
przyjmowanie ich nieodpowiednich dawek. Wzrasta
prawdopodobieństwo wystąpienia interakcji i pomyłek w sposobie przyjmowania oraz dawkowania leków.
Częstym zjawiskiem jest nieprzestrzeganie przez pacjentów zaleceń lekarskich.
Celem pracy było przedstawienie objawów ubocznych
występujących w jamie ustnej w wyniku przyjmowania
leków z powodu chorób przewlekłych wieku podeszłego oraz interakcji tych leków z preparatami stosowanymi w leczeniu chorób jamy ustnej.
Spośród wielu grup leków autorzy wybrali leki najczęściej stosowane w grupie pacjentów po 65 roku życia,
stosowane w leczeniu choroby nadciśnieniowej.
Abstract
The ongoing tendency showing an increase in number of elderly people in the population forces dentists
to focus on health problems of that social group. The
most frequent diseases of the oral cavity among seniors
are: xerostomia, burning mouth syndrome, oral cavity
candidiasis, deficiencies, prosthetic inflammation of the
oral cavity and chronic inflammation of periodontal tissue. While prescribing drugs, we should remember that
due to changes in activity of some organs, sensitivity to
both therapeutic and toxic effect of drugs grows with
progressing age. Dominating problem of pharmacology
in the senior group of patients is taking inappropriate or
unnecessary doses. Probability of interaction and occurrence of errors in administration and dosage of drugs
also increases. Another frequent issue is disobedience of
patients who do not want to follow medical advice.
Purpose of this paper is to present side symptoms that
may occur in the oral cavity while taking drugs due to
chronic diseases of advanced age and to explore interaction of those drugs with preparations used in treatment
of oral cavity diseases.
Key words: dentistry, drug interaction, undesirable activities
Słowa kluczowe: stomatologia, interakcje leków, działania niepożądane.
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGL’D.AUKOWY
COPYRIGHT‚'RUPA$R!2+WIECIÊSKIEGO
)33.†
–Ÿ`ŸžŸ¤°°U
Według prognoz GUS, w Polsce w 2020 roku osoby po
60 r.ż. będą stanowić 22,4% populacji, z czego co trzecia
przekroczy 75 r.ż., a do roku 2030 liczba osób starszych
w Polsce powiększy się o 3,4 miliona, co obejmie 24% populacji. Do najczęstszych chorób jamy ustnej osób w wieku podeszłym należą: kserostomia, zespół piekących ust,
kandydoza jamy ustnej, choroby niedoborowe, protetyczne zapalenia jamy ustnej oraz przewlekłe zapalenia tkanek
przyzębia. Dominującym problemem farmakoterapii ludzi
w wieku podeszłym jest stosownie niewłaściwych i niepotrzebnych leków oraz przyjmowanie ich nieodpowiednich
dawek. Ma to wpływ na wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia interakcji. Częstym zjawiskiem jest również nieprzestrzeganie przez pacjentów zaleceń lekarskich [1].
Celem pracy było przedstawienie objawów ubocznych
występujących w jamie ustnej w wyniku przyjmowania leków z powodu chorób przewlekłych wieku podeszłego oraz
interakcji tych leków z preparatami stosowanymi w leczeniu chorób jamy ustnej.
Spośród wielu grup leków autorzy, kierując się mnogością
działań ubocznych oraz interakcji, wybrali leki stosowane
w leczeniu choroby nadciśnieniowej. W Polsce zagrożenie
życia chorobami układu krążenia, w tym nadciśnieniem, jest
ponad 80% większe niż w pozostałych krajach Unii Europejskiej. Następnym problemem jest mała skuteczności farmakoterapii stosowanej w chorobach serca i naczyń (8,8%)
na co ma wpływ niewłaściwy dobór leków, dawkowanie
oraz interakcje między lekami hipotensyjnymi a innymi jednocześnie stosowanymi [2]. W farmakoterapii nadciśnienia
stosuje się wiele leków, których objawy uboczne w jamie
ustnej oraz interakcje przedstawiono poniżej.
y -a|yl²AlŸ-q\-k-J–RyR–alA®yl
Skutkiem ubocznym terapii jest suchość jamy ustnej oraz
hipotonia ortostatyczna. Podczas wizyty należy ograniczyć
jej czas do niezbędnego minimum, a także unikać stosowania nici retrakcyjnych z epinefryną [3].
yil7l |–¬ŸRy®¬u¥Ÿ‚–®Rp˜® -tA-oÔARa|Ÿ-yal| Ry˜¬yÖ
Objawy uboczne w jamie ustnej to: obrzęk naczynioruchowy, suchość, owrzodzenia (syndrom Stevens-Johnson),
zaburzenia smaku. Zalecana jest pozycja półleżąca podczas
przyjmowania pacjenta oraz ostrożność w stosowaniu środków obkurczających naczynia. Niesterydowe leki przeciw
zapalne (NLPZ) obniżają efekt działania przeciwnadciśnieniowego. Preparaty tej grupy takie jak Trandolapril i Mavik
zmniejszają przyswajanie tetracyklin [3].
y -a|yl²AlŸ–RAR‚ |–}ªŸ-yal| Ry˜¬y¬Ÿ
Lekarz dentysta powinien zastosować u pacjenta pozycję
półleżącą podczas zabiegu oraz ograniczyć stres wywołany
przedłużającą się wizytą. Ketokonazol może zahamować
działanie hipotensyjne tych leków [3].
y -a|yl²AlŸʃk-J–RyR–alA®yl
U pacjentów przyjmujących powyższe leki mogą wystąpić objawy uboczne w postaci suchości błon śluzowych,
bolesności gardła, pieczenia oczu, a ponadto depresji, zaburzeń snu oraz pamięci (Penbutolol, Levatol). Podczas wizyty
COPYRIGHT‚'RUPA$R!2+WIECIÊSKIEGO
)33.†
stomatologicznej należy szczególnie uważać przy stosowaniu
środków obkurczających naczynia (niskie dawki, z aspiracją)
oraz unikać używania nici retrakcyjnej z epinefryną. NLPZ
(indometacyna) obniżają działanie przeciwnadciśnieniowe
[3]. Antagoniści β-adrenergiczni spowalniają metabolizm lidokainy, zwiększają jej toksyczność, co może być przyczyną
pewnej liczby niewytłumaczalnych zejść śmiertelnych [2, 4].
y -a|yl²AlŸŸp-y-t}ªŸª-‚yl|ª¬Ai
Do reakcji ubocznych powyższych środków możemy
zaliczyć: suchość jamy ustnej , ból gardła, zmiany smaku,
przerost dziąseł, bóle oczu oraz nadwrażliwość na światło
[3]. Wszelkie zalecenia dla pacjenta jak i wskazówki dla lekarza dentysty są jak dla poprzednich grup leków.
RplŸJ®l-t-oÔARŸ|²–|Jp|ª|
Lekarz dentysta może się spodziewać, iż pacjent będzie
się skarżył na: nadmierną suchość jamy ustnej, ból gardła
oraz suche, palące oczy. U pacjentów przyjmujących powyższe leki możliwe jest wystąpienie hipotonii ortostatycznej. Należy zachować ostrożność w stosowaniu leków
obkurczających naczynia oraz nici retrakcyjnych z epinefryną. Niesterydowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe,
szczególnie indometacyna oraz sympatykomimetyki hamują działanie hipotensyjne tych leków [3].
l¥–R ¬plŸ‚Ö q|ªRŸlŸ|˜®A®ÖJ®-oÔARŸ‚| -˜
Głównym objawem ubocznym jest występowanie nadwrażliwości na światło oraz suchości jamy ustnej co skutkuje wzrostem pragnienia, a ponadto ból gardła, ból głowy,
utrata słuchu, krwawienie z dziąseł oraz rhinitis w przypadku Torsemidu (Demadex). Lekarz stomatolog powinien
zwrócić uwagę na przyjmowanie pacjenta w pozycji półleżącej oraz założenie pacjentowi okularów ochronnych.
NLPZ i witamina A stosowana w dawkach leczniczych
zmniejszają działanie przeciwnadciśnieniowe diuretyków
[2, 5]. Stosowane łącznie z fenotiazydami wywołują zjawisko zamaskowanej ototoksyczności, z kortykosterydami dochodzi do wzrostu utraty elektrolitów [3]. Podawanie łączne
antybiotyków amnioglikozydowych z furosemidem nasila
działanie ototoksyczne i nefrotoksyczne [6].
"l-®¬J¬ŸlŸ l-®¬J|‚|J|7yR
W obrębie jamie ustnej charakterystycznym objawem
jest suchość, wzrasta pragnienie oraz pojawiają się reakcje
liszajowate. Lekarz powinien przestrzegać zaleceń stosowanych w poprzednich grupach diuretyków gdyż efektem
ubocznym jest występowanie hipotonii ortostatycznej, nieprawidłowego składu krwi, a także zaburzenie gospodarki
jonowej sodowo-potasowej [3]. Wciągi z miłorzębu japońskiego mogą zmniejszać działanie moczopędne i hipotensyjne tiazydów [2].
Podczas przyjmowania pacjentów przyjmujących przewlekle leki przeciw nadciśnieniu należy pamiętać o kilku
zasadach:
1. pacjenci winni być przyjmowani w pozycji półleżącej,
a przez zakończeniem wizyty pacjenta należy ustawić
w pozycji siedzącej na okres dwóch minut przed wstaniem z fotela gdyż możliwe jest wystąpienie hipotonii
ortostatycznej,
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGL’D.AUKOWY
–Ÿ`ŸžŸ¤°°U
2. należy ograniczyć czas wizyty do minimum żeby zlikwidować czynnik stresogenny, za to umawiać pacjenta na
częstsze wizyty kontrolne,
3. przeprowadzić instruktaż higieny, poinformować pacjenta o konieczności utrzymanie dobrej higieny jamy
ustnej by zapobiec stanom zapalnym, a także o unikaniu urazów mechanicznych podczas zabiegów higienicznych,
4. unikać świecenia w oczy pacjenta reflektorem stomatologicznym, dla komfortu pacjenta zaproponować założenie ciemnych okularów.
|J˜¥u|ª-ylR
Obserwowana stała tendencja do zwiększania się populacji ludzi starszych wiekiem zmusza lekarzy stomatologów do wnikliwszego spojrzenia na problemy zdrowotne
tej grupy. Ze względu na opisane objawy uboczne w jamie
ustnej dla pacjentów w wieku podeszłym, przyjmujących
przewlekle leki przeciwnadciśnieniowe, powinno się
wprowadzić specjalny program ochrony jamy ustnej ze
szczególnym naciskiem na higienę, profilaktykę fluorową
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGL’D.AUKOWY
oraz częste wizyty kontrolne u lekarza stomatologa połączone z profesjonalnymi zabiegami profilaktycznymi.
Możliwość powikłań związanych z interakcjami między
lekami podkreśla rolę wywiadu ogólnomedycznego również przy planowaniu prostych zabiegów stomatologicznych.
l²ulRyylA ª|
1. Pędlich W., Szreniawski Z., Farmakoterapia geriatryczna. PZWL, Warszawa, 1998.
2. Kostka-Trąbka E., Woroń J., Interakcje leków w praktyce klinicznej. PZWL, Warszawa, 2006.
3. Gage T.W, Pickett F.A., Dental drug reference. Mosby,
St. Louis, 2001.
4. Szumniak T., Buczko P., Znieczulenia miejscowe – zagadnienia ogólne. Mag. Stomat., 2006, 1, 12-16
5. Kamińska K., O ostrożności koniecznej przy stosowaniu preparatów witaminy A. Przegl. Stomat., Wieku
Rozw.,1999, 2/3, 33-34
6. Starzycki P., Działanie uboczne leków stosowanych
w stomatologii. Mag. Stomat., 2004, 1, 72-74.
COPYRIGHT‚'RUPA$R!2+WIECIÊSKIEGO
)33.†