Paulina Jagodzińska ANALIZA RACHUNKU PRZEPŁYWÓW

Paulina Jagodzińska
ANALIZA RACHUNKU PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH JAKO ELEMENT OCENY SYTUACJI MAJĄTKOWO-FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA
Abstrakt: Celem artykułu jest analiza elementów rachunku przepływów pieniężnych i ocena jego wykorzystania w analizie sytuacji majątkowo-finansowej
podmiotu gospodarczego. W artykule scharakteryzowano elementy analizy finansowej i jej cele. Szczególną uwagę zwrócono na źródła danych do jej przeprowadzenia – sprawozdania finansowe. Następnie analizie poddano elementy
rachunku przepływów pieniężnych, podkreślając jego związki z pozostałymi
składowymi sprawozdania finansowego. Analizę przepływów pieniężnych przeprowadzono na podstawie sprawozdania finansowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością produkującej grzejniki – Firmy X.
1. Wprowadzenie
Zarządzanie przedsiębiorstwem jest czynnością kierowniczą opierającą się
na trafnym wyborze celów działalności przedsiębiorstwa oraz doprowadzeniu
ich do pomyślnej realizacji. W procesie tym istotną rolę odgrywa umiejętność
trafnego podejmowania decyzji. Na podstawie szeregu informacji finansowych
podejmuje się zarówno decyzje operacyjne, dotyczące bieżącej działalności
przedsiębiorstwa, jak i strategiczne określające jego dalszy rozwój.
Szczególną rolę w tym procesie odgrywa analiza sytuacji majątkowo-finansowej dokonywana na podstawie sprawozdawczości finansowej. Pozwala ona
zdiagnozować rozpatrywane zjawiska, określić czynniki je kształtujące oraz wyjaśnić przyczyny i skutki zaistniałych zmian. Przy tym bardzo ważne jest
uwzględnienie powiązań między poszczególnymi elementami sprawozdania finansowego – bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów pieniężnych oraz zestawienia zmian w kapitale własnym. Dane zawarte w bilansie oraz
w rachunku zysków i strat nie zawierają dokładnej informacji dotyczącej wydatków i źródeł pozyskiwania środków pieniężnych. Ponadto sprawozdania te sporządzane są metodą memoriałową i wzrost danych wartości nie musi oznaczać
wydatkowania lub wpływu środków pieniężnych, co oznacza, że wysoki zysk
nie musi się wiązać z posiadaniem przez przedsiębiorstwo dużych zasobów gotówki. Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany metodą kasową eliminuje te wady i pozwala na precyzyjniejszą ocenę sytuacji finansowej przedsiębior
mgr, kierunek Finanse i Rachunkowość, Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu, Wydział Finansów i Zarządzania w Toruniu
Analiza rachunku przepływów pieniężnych jako element oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa
stwa. Celem artykułu jest analiza elementów rachunku przepływów pieniężnych
i ocena jego wykorzystania w analizie sytuacji majątkowo-finansowej podmiotu
gospodarczego.
2. Analiza finansowa – podstawowe zagadnienia i źródła danych
W trakcie prowadzenia działalności gospodarczej badaniu i ocenie podlegają
różne zjawiska. W literaturze dokonano podziału analizy działalności podmiotu
gospodarczego na (Rysunek 1)1:
 analizę otoczenia przedsiębiorstwa - zmierza do wychwycenia zewnętrznych czynników wpływających na funkcjonowanie przedsiębiorstwa o
charakterze: ekonomicznym, prawnym, politycznym, demograficznym,
społeczno-kulturowym, przyrodniczym, technologicznym, organizacyjnym czy międzynarodowym, które mają znaczenie dla sytuacji ekonomiczno-finansowej jednostki2; dokonuje się jej, biorąc pod uwagę trzy
aspekty: rynek, konkurencję oraz sytuację globalną,
 analizę ekonomiczną – jej przedmiotem jest ocena poszczególnych obszarów działalności gospodarczej oraz efektów zastosowania czynników
gospodarczych, do których należą: ilość, jakość, różnorodność asortymentu, oraz organizacja produkcji, metody wytwarzania, wyposażenie
techniczne, gospodarka materiałowa, zatrudnienie, wydajność pracy i
analiza zbytu (obszar analizy techniczno-ekonomicznej)3, a także ocena
sytuacji finansowo-majątkowej badanego podmiotu.
1
Micherda B. [i in.], Sprawozdania finansowe i ich analiza. Warszawa: Stowarzyszenie księgowych w Polsce, 2005, s. 7; cyt. za: Waśniewski T., Skoczylas W., Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie. Warszawa: Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, 2002, s. 5-7.
2
Dynus M., Kołosowska B., Prewysz-Kwinto P., Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Toruń:
TNOiK "Dom Organizatora", 2005, s. 9.
3
Jerzemowska M. (red.), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2006, s. 14.
2
Paulina Jagodzińska
Rysunek 1: Elementy analizy działalności przedsiębiorstwa
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: W. Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa.
Teoria i zastosowanie, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2014, s. 24.
Analiza finansowa jako wydzielona część analizy działalności gospodarczej
swoim zakresem obejmuje zagadnienia związane z sytuacją finansową firmy bada i ocenia sytuację majątkową przedsiębiorstwa, efektywność jego bieżącej
działalności, związki i zależności przedsięwzięć gospodarczych oraz zdolność
jednostki do rozwoju w przyszłości w wymiarze finansowym4. Kadrę kierowniczą interesują informacje (rentowność firmy, płynność finansowa oraz zdolność
do spłaty zobowiązań5) ułatwiające jej podejmowanie odpowiednich decyzji finansowych. Pracownicy, w tym związki zawodowe zwracają uwagę na sytuację
finansową jednostki z punktu widzenia wynagrodzeń oraz stabilności zatrudnienia, warunki pracy oraz pozycję firmy na rynku i możliwości jej rozwoju6. Dla
zewnętrznych użytkowników, takich jak: akcjonariusze i inwestorzy istotne jest,
aby mogli oni na podstawie przedstawionej analizy oszacować stopień ryzyka
związanego z inwestowaniem kapitału, ocenić jego efektywność i opłacalność
(stopę zwrotu)7. Kredytodawcy (banki) zwracają uwagę na płynność finansową,
strukturę zadłużenia oraz finansowanie składników majątkowych firmy. Na tej
4
Dudycz T., Wrzosek S., Analiza finansowa. Problemy metodyczne w ujęciu praktycznym. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, 2000, s. 12; Ga brusewicz W., Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2014, s. 22.
5
Dudycz T., Wrzosek S., op. cit., s. 13.
6
Sokół A. [i in.], [i in.], Analiza sprawozdań finansowych: wybrane zagadnienia. Warszawa: CeDeWu Wydawnictwa Fachowe, 2010, s. 27.
7
Gabrusewicz W., Remlein M., Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa. Warszawa: Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, 2007, s. 16.; Walczak M. (red.), Analiza finansowa w zarządzaniu
przedsiębiorstwem. Warszawa: Difin, 2003, s. 47.
3
Analiza rachunku przepływów pieniężnych jako element oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa
podstawie szacują zdolność kredytową jednostki8. Dla dostawców istotne są z
kolei dane dotyczące zdolności płatniczej w krótkim czasie, czyli stan należności, natomiast odbiorcy liczą na utrzymanie się jednostki na rynku oraz jej rozwój. Organy podatkowe analizują wywiązywanie się przedsiębiorstwa ze zobowiązań podatkowych. Rząd zwraca uwagę na kierunki rozwoju, alokację zasobów oraz efektywność działalności9. Dla wszystkich tych podmiotów przeprowadzana jest analiza zewnętrzna przedsiębiorstwa, która oparta jest głównie na
publikowanych rocznych sprawozdaniach finansowych i obejmuje całokształt
działalności firmy i jej otoczenia. Stanowi na ogół przeciwieństwo analizy wewnętrznej: jej zakres przedmiotowy jest szeroki, a co za tym idzie, stosunkowo
płytki10.
Do przeprowadzenia analizy finansowej przedsiębiorstwa wykorzystuje się
sprawozdanie finansowe, które w swojej podstawowej formie zawiera szereg
szczegółowych informacji. Zgodnie z postanowieniami ustawy o rachunkowości
na sprawozdanie finansowe w przypadku każdego podmiotu gospodarczego
składają się11:
 bilans,
 rachunek zysków i strat (wyników),
 informacja dodatkowa, składająca się z wprowadzenia do sprawozdania
finansowego oraz dodatkowych informacji i objaśnień.
Natomiast jednostki podlegające obowiązkowi badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta sporządzają dodatkowo12:
 zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym (w przypadku funduszy inwestycyjnych – zestawienie zmian w aktywach netto),
 rachunek przepływów pieniężnych.
Sprawozdawczość finansowa powinna dostarczyć swoim odbiorcom wiarygodnych i przydatnych informacji, które wynikają w dużej mierze ze sposobu
prowadzenia ksiąg rachunkowych. Prawidłowo sporządzone sprawozdanie jest
opracowane na podstawie ksiąg rachunkowych oraz zgodnie z obowiązującymi
przepisami prawa, jak i powszechnie przyjętymi zasadami rachunkowości, oraz
rzetelnie odzwierciedla stan rzeczywisty sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa za dany okres13.
Analiza sprawozdań finansowych polega na przetworzeniu i opracowaniu
informacji w nich zawartych, zatem dokładność oceny sytuacji finansowej
8
Dudycz T., Wrzosek S., op. cit., s. 13.
Sokół A. [i in.], op. cit., s. 27.
10
Jerzemowska M. (red.), op. cit., s. 15 i in.; Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa
według standardów światowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 31.
11
Art. 45 ust. 2 Ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości. Dz. U. 1994 nr 121 poz. 591
(dalej u. r.).
12
Art. 45 ust. 3 u. r.
13
Ustawa o rachunkowości w art. 4 zobowiązuje jednostki gospodarcze do rzetelnego i jasnego
przedstawienia ich sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, stosując przyjęte
zasady rachunkowości.
9
4
Paulina Jagodzińska
przedsiębiorstwa zależy w dużej mierze od rzetelności ich sporządzenia oraz
stopnia porównywalności danych sprawozdawczych. Do jej elementów najczęściej zalicza się14:
 wstępną i rozwiniętą analizę bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku
przepływów pieniężnych, źródeł przychodów i kierunków ich rozdysponowania,
 analizę wyniku finansowego i czynników go kształtujących,
 wskaźnikową analizę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w obszarach:
płynności finansowej, zadłużenia, rentowności i obrotowości.
Analiza wstępna sprowadza się do przeprowadzenia analizy pionowej i poziomej, głównie podstawowych elementów sprawozdania – bilansu oraz rachunku zysków i strat, a także analizy kształtowania się oraz zmian najistotniejszych
dla działalności przedsiębiorstwa wskaźników struktury. Po przeprowadzeniu
wstępnej analizy sprawozdań finansowych przeprowadza się analizę wskaźnikową. Jest ona rodzajem analizy ilościowej, przedstawiającej relacje istotnych dla
analizy wielkości finansowych15. Ma ona szereg zalet, ale także wady. Wykorzystywane w niej mierniki klasyfikuje się według różnych kryteriów. W literaturze
najczęściej występuje podział na wskaźniki bezwzględne, które przedstawiane są
w wyrażeniu pieniężnym oraz względne, które zbudowane są jako iloraz dwóch
wskaźników bezwzględnych, ich sum lub różnic. Ponadto wykorzystuje się
wskaźniki syntetyczne, a także wskaźniki cząstkowe16.
3. Budowa rachunku przepływów pieniężnych
Rachunek przepływów pieniężnych jest dokumentem finansowym, którego
sporządzanie jest obowiązkowe od roku 1995 dla podmiotów podlegających
obowiązkowemu badaniu sprawozdania finansowego17. Sporządza się go przede
wszystkim w celu poprawy bezpieczeństwa potencjalnych inwestorów oraz
umożliwienia im dostępu do szerszej informacji finansowej firmy.
14
Sierpińska M., Jachna T., op. cit., s. 15.
Kotowska B., Uziębło A., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie: przykłady, zadania i rozwią zania. Warszawa: CeDeWu PL, 2010, s. 57.
16
Co to jest Analiza Finansowa? FinDict – Biznes i Finanse. [dostęp 27 września 2015]. Dostępny
w: http://www.findict.pl/academy/analiza_finansowa/co_to_jest_analiza_finansowa.php.
17
Zgodnie z art. 45 ust. 3 u. o r. do podmiotów tych należą: banki, zakłady ubezpieczeń oraz zakła dy reasekuracji; spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe; jednostki działające na podstawie
przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych; jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji; pozostałe jednostki, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, speł niły co najmniej dwa z następujących warunków: średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na
pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób, suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego sta nowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2.500.000 euro, przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość
w walucie polskiej co najmniej 5.000.000 euro.
15
5
Analiza rachunku przepływów pieniężnych jako element oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa
Rachunek przepływów pieniężnych sporządza się w oparciu o podstawowe
informacje zawarte w określonych pozycjach bilansowych oraz w oparciu o pozycje z rachunku wyników18. W przeciwieństwie do rachunku wyników, który
sporządza się metodą memoriałową, biorącą pod uwagę ogół operacji gospodarczych dotyczących danego okresu, rachunek przepływów pieniężnych sporządza
się metodą kasową, zaliczając do przychodów danego okresu tylko te przychody,
które nastąpiły w wyniku rzeczywistego wpływu środków pieniężnych do kasy
lub na rachunek bankowy przedsiębiorstwa19.
Ustawa o rachunkowości w art. 48b w ramach prezentacji wyników z działalności operacyjnej dopuszcza dwie metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych:
 metodę bezpośrednią - w tym ujęciu przepływ pieniężny jest liczony
jako różnica między wpływami z tytułu sprzedaży towarów, materiałów,
produktów a sumą wydatków z tytułu dostaw i usług, wynagrodzeń,
ubezpieczeń i podatków jako odrębne pozycje; umożliwia ona identyfikację konkretnego źródła pochodzenia środków pieniężnych oraz kierunków wydatkowania środków20,
lub
 metodę pośrednią - w ujęciu tym wynik finansowy netto ustalony memoriałowo zostaje doprowadzony do wielkości kasowej poprzez skorygowanie go o pozycje niepieniężne, do których należą: amortyzacja, rezerwy, odłożone podatki dochodowe, straty i zyski z różnic kursowych,
zmiany stanu kapitału obrotowego netto, np. zmiana stanu należności,
zobowiązań, zapasów, rozliczeń międzyokresowych, czy pozycje związane z działalnością inwestycyjną lub finansową21.
Przepływy z działalności inwestycyjnej i finansowej sporządza się metodą
bezpośrednią. Niezależnie od przyjętej metody działalność operacyjna powinna
wykazywać taki sam przepływ środków pieniężnych netto, różnica tkwi tylko w
sposobie prezentacji informacji22. Rachunek przepływów pieniężnych ukazuje
przepływy gotówkowe w trzech podstawowych działalnościach jednostki: operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej (Tabela 1).
Tabela 1: Ogólna struktura rachunku przepływów pieniężnych
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
18
Leszczyński Z., Skowronek-Mielczarek A., Analiza ekonomiczno-finansowa firmy. Warszawa:
Difin, 2001, s. 80.
19
Gabrusewicz W., Remlein M., op. cit., s. 154.
20
Sałdyka P., Rachunek przepływów pieniężnych w praktyce. Techniki sporządzania. Wrocław:
„UNIMEX”, 2013, s. 16; Rutkowski A., Zarządzanie finansami. Warszawa: Polskie Wydawnictw
Ekonomiczne, 2003, s. 57.
21
Gabrusewicz W., Remlein M., op. cit., s. 160; Rutkowski A., op. cit., s. 57.
22
Sałdyka P., op. cit., s. 15 i n.
6
Paulina Jagodzińska
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III±B.III±C.III)
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym:
- zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. Środki pieniężne na początek okresu
G. Środki pieniężne na koniec okresu (F±D)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości.
Dz. U. 1994 nr 121 poz. 591.
Podobnie jak w przypadku rachunku zysków i strat działalność operacyjna
generuje zasadniczą część środków pieniężnych obejmujących główną (statutową) działalność jednostki, która powoduje realny wpływ lub wypływ gotówki.
Środki otrzymane z tej działalności mają niewątpliwie największy wpływ na
efektywność firmy – zapewniają płynność finansową i możliwość kontynuacji
działania przedsiębiorstwa.
Przepływy z działalności inwestycyjnej odzwierciedlają operacje związane
z gospodarowaniem przez jednostkę majątkiem trwałym – jego zwiększeniem
bądź zmniejszeniem poprzez sprzedaż różnych jego elementów. W przypadku
wydatku na zakup składników majątku trwałego w rachunku przepływów pieniężnych można dostrzec realny jednorazowy odpływ gotówki; w zapisie księgowym jest on rozłożony w czasie w postaci odpisów amortyzacyjnych23.
Działalność finansowa obejmuje wpływy i wydatki wywołane związkami
przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym. Z jednej strony pozyskiwanie kapitału
z otoczenia finansowego w postaci emisji akcji, obligacji, zaciąganiu kredytów i
pożyczek bankowych, zaś z drugiej wypływy gotówki z firmy np. poprzez rozliczenia przedsiębiorstwa z właścicielami – wypłaty dywidendy, spłaty kredytów
bankowych, wykup obligacji itp.24.
W przypadku wszystkich trzech obszarów działalności ujmuje się pozycje
zarówno o charakterze wpływów, jak i wydatków gotówkowych. Saldo przepływów gotówki może być zatem dodatnie (firma wygenerowała więcej gotówki
niż jej wydatkowała), jak i ujemne (firma więcej wydatkowała niż wygenerowała zysku). Suma tych trzech sald tworzy globalne saldo gotówkowe (środki pieniężne netto, przepływy pieniężne netto, dochód czysty)25.
W odróżnieniu do bilansu oraz rachunku zysków i strat, które pokazują zapis księgowy, rachunek przepływów pieniężnych odzwierciedla realne przepływy gotówki (wpływy i wypływy), pokazuje efekty funkcjonowania przedsiębiorstwa bazujące na krążeniu pieniądza w firmie. W praktyce okazuje się, że wygenerowany zysk nie zawsze oznacza przyrost gotówki, a zarazem jest oznaką dobrej sytuacji ekonomicznej jednostki. Choć mawia się, że cash is king w praktyce często nie sam fakt wygenerowania gotówki jest istotny, lecz miejsce jej po23
Leszczyński Z., Skowronek-Mielczarek A., op. cit., s. 81.
Tamże.
25
Tamże.
24
7
Analiza rachunku przepływów pieniężnych jako element oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa
wstawania26. Analiza rachunku przepływów pieniężnych polega na ustaleniu, jakie zdarzenia gospodarcze mają najważniejszy wpływ na generowanie zasobów
gotówkowych w przedsiębiorstwie27. Prawidłowo sporządzony element tego
sprawozdania dostarcza jego użytkownikom informacji w zakresie generowania
środków pieniężnych, ich ekwiwalentów, jak i pozwala określić sposób ich wykorzystania28. Dodatkowo rachunek przepływów pieniężnych umożliwia ocenę
stopnia płynności i wypłacalności finansowej przedsiębiorstwa – zdolność w
ściąganiu należności i spłaty zobowiązań29.
4. Analiza rachunku przepływów pieniężnych na przykładzie firmy X
Firma X jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością produkującą grzejniki, stanowi część międzynarodowego koncernu. Wytwarza ona jeden rodzaj wyrobu, w ramach którego można wyróżnić kilka typów. Grzejniki produkowane są
w dużej mierze pod zamówienie klienta. Na cykl produkcji grzejnika składa się
szereg procesów mechanicznych, które ograniczają fizyczny wysiłek pracownika. Średnio w firmie zatrudnionych jest 300 osób. Utrzymuje ona kontakty biznesowe z prawie 800 firmami w Polsce i w Europie, m. in. w Niemczech i we
Włoszech, kupując odpowiednie materiały i korzystając z profesjonalnych usług
zapewniających zdolności produkcyjne oraz wysoką jakość produktów. W ramach gospodarki materiałowej współpracuje z lokalnymi dostawcami towarów i
usług, zwiększając rolę wśród lokalnej społeczności. Firma sprzedaje swoje produkty do klientów w krajach, takich jak: Niemcy, Wielka Brytania, Rosja, Czechy, Ukraina, Litwa, Łotwa, Szwecja, Chiny (Tabela 2).
Tabela 2: Sprzedaż podstawowych produktów przedsiębiorstwa w latach 20102013 w tys. zł
Wyszczególnienie
2010
2011
2012
2013
Grzejniki płytowe i
178703,90 175078,60 164280,60
151608,70
specjalne
Złączki i garnitury za11567,90
11364,20
12020,90
11295,00
worowe
Razem sprzedaż pro- 190271,80 186442,80 176301,50
162903,70
26
Kowalczyk M. (red.), Analiza finansowa przedsiębiorstwa, t. I. Kalisz: Wydawnictwo Uczelni
Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu,
2010, s. 45.
27
Leszczyński Z., Skowronek-Mielczarek A., op. cit., s. 81.
28
Sałdyka P., op. cit., s. 9.
29
Gabrusewicz W., Remlein M., op. cit., s. 153 i n.
8
Paulina Jagodzińska
duktów
Przychody netto ze
sprzedaży produktów,
towarów i materiałów
204430,10
204663,40
195554,60
177762,80
Źródło: Opracowanie własne.
Przychody netto generowane przez spółkę w latach 2010-2013 spadły dość
znacznie – z blisko 204 000 tys. zł do 178 000 tys. zł, czyli o 13%. Praktycznie
całość z nich (ok. 93%) pochodziła ze sprzedaży produktów, a koszty wytworzenia sprzedanych produktów - ok. 96% wszystkich kosztów. Obniżanie się poziomu przychodów netto ze sprzedaży nie pozostało bez wpływu na rentowność
działalności (Tabela 3).
Tabela 3: Zestawienie wskaźników rentowności w latach 2010-2013
Wyszczególnienie
2010
2011
2012
Wskaźnik rentowności
9,8%
2,6%
3,6%
sprzedaży ROS
2013
1,9%
Wskaźnik rentowności
majątku ROA
16,2%
4,3%
5,9%
3,1%
Rentowność rentowności kapitału własnego
ROE
41,5%
10,6%
13,9%
6,6%
Źródło: Opracowanie własne.
Rentowność sprzedaży, majątku oraz kapitału w spółce w ciągu czterech lat
pogorszyła się, szczególnie w stosunku do roku 2010, co było spowodowane w
głównej mierze z jednej strony spadkiem przychodów ze sprzedaży i zysku netto, z drugiej zaś – wzrostem wartości majątku oraz podwyższeniem kapitału
własnego. Na zmiany zysku netto wpływ miały różnice kursowe (zarówno zrealizowane, jak i niezrealizowane) wynikające z dużego udziału zagranicznych
transakcji handlowych.
Na przestrzeni czterech lat firma rokrocznie była w stanie wygospodarować
wysokie środki z działalności operacyjnej i przeznaczała je na inwestycje i spłatę
zobowiązań (Tabela 4).
Tabela 4: Stan przepływów pieniężnych netto razem przedsiębiorstwa w latach
2010-2013 w tys. zł
Wyszczególnienie
2010
2011
2012
2013
Przepływy pieniężne
netto z działalności 32707,50
14777,90
16951,20
12554,70
operacyjnej
9
Analiza rachunku przepływów pieniężnych jako element oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa
Przepływy pieniężne
netto z działalności
inwestycyjnej
Przepływy pieniężne
netto z działalności
finansowej
Przepływy pieniężne
netto razem
-7176,00
-4444,10
-3779,00
-477,70
-24893,70
-9841,80
-15948,30
-12210,20
637,80
492,00
-2776,10
-133,20
Źródło: Opracowanie własne.
Najwięcej środków pieniężnych netto z działalności operacyjnej wpłynęło
w 2010 r. – 32 707,5 tys. zł. W następnym roku wartość ta spadła o ponad połowę (54,8%). W 2012 r. przedsiębiorstwo odrobiło nieznacznie powstałą stratę
(wzrost o 14,7%), ale już rok później wynik ponownie obniżył się o 1/4 (spadek
o 25,9%). Wysokie przepływy pieniężne z działalności bieżącej w 2010 r. pozwoliły firmie na przeznaczenie większej ilości środków pieniężnych na kolejne
inwestycje, na które wydano 7 176 tys. zł. W następnych latach przedsiębiorstwo
ponosiło mniejsze nakłady inwestycyjne proporcjonalnie do wypracowanego zysku. Największy wzrost - o 60,5%, spowodowany mniejszymi wydatkami na
spłatę kredytów i pożyczek odnotowano w 2011 r. Wzrost zobowiązań w kolejnym roku spowodował zwiększenie przepływów pieniężnych z działalności finansowej o 62%. W 2013 r. spadek wartości zobowiązań przyczynił się do wzrostu przepływów o 23,4%.
W latach 2010-2012 zysk skorygowany netto stanowił większą połowę wygenerowanej gotówki operacyjnej - w 2010 r. – 60,2%; w 2011 r. – 73,8%; w
2012 r. – 58,6% (Tabela 5).
Tabela 5: Stan przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej
przedsiębiorstwa w latach 2010-2013 w tys. zł
Wyszczególnienie
2010
2011
2012
2013
Zysk netto
20909,50
5569,80
7294,00
3520,20
Amortyzacja
12703,10
11832,40
8723,10
7517,20
Korekty
1934,70
5225,60
2614,30
1603,40
Zmiany stanu
-2839,80
-7849,90
-1680,20
-86,10
Przepływy pieniężne netto z działal32707,50
14777,90
16951,20
12554,70
ności operacyjnej
Źródło: Opracowanie własne.
10
Paulina Jagodzińska
W 2013 r. tylko 39,7% środków wygenerowanych z działalności operacyjnej pochodziła z zysku netto. Amortyzacja, która nie jest wydatkiem a kosztem i
pomniejsza wynik finansowy stanowiła aż 38.8% wygenerowanej gotówki.
Duży udział amortyzacji w generowaniu gotówki jest charakterystyczne dla
przedsiębiorstw produkcyjnych dysponujących dużym majątkiem trwałym.
Przypływy pieniężne netto z działalności operacyjnej uszczupliły zmiany stanu
zapasów, należności, zobowiązań krótkoterminowych oraz rozliczeń międzyokresowych. Natomiast korzystny wpływ miały korekty wynikające z niezrealizowanych różnic kursowych.
Wpływy z działalności inwestycyjnej dotyczą zbycia wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych. Na przestrzeni prawie całego analizowanego okresu ich wartość oscylowała między 1,8-4,3% wydatków
inwestycyjnych (Tabela 6).
Tabela 6: Stan przepływów środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
przedsiębiorstwa w latach 2010-2013 w tys. zł
Wyszczególnienie
2010
2011
2012
2013
Wpływy
311,70
80,50
147,00
1143,80
Wydatki
-7487,70
-4524,60
-3926,00
-1621,50
Przepływy pieniężne netto z działal-7176,00
-4444,10
-3779,00
-477,70
ności inwestycyjnej
Źródło: Opracowanie własne.
Jedynym wyjątkiem był rok 2013, kiedy wpływy z działalności inwestycyjnej (1 143,8 tys. zł) stanowiły ponad 70% wydatków inwestycyjnych (1 621,5
tys. zł). Wydatki przeznaczone w głównej mierze na nabycie środków trwałych
nie stanowiły dla firmy większego obciążenia. Ze względu na wysoki poziom
zysku netto w 2010 r. przedsiębiorstwo zdecydowało się dokonać znaczącej modernizacji linii produkcyjnej. Na inwestycje przeznaczono wtedy 7 176 tys. zł,
co stanowiło 1/5 wygenerowanych w tym roku środków. W pozostałych latach
firma także pokrywała nakłady inwestycyjne ze środków wygospodarowanych.
Wynik z działalności inwestycyjnej przyjmował rokrocznie wartość ujemną. W
latach 2010-2013 firma przeznaczała mniejsze kwoty inwestycyjne, a największy zysk ze zbycia wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych odnotowano w 2013 r.
Wpływy środków pieniężnych z działalności finansowej stanowiły w analizowanym okresie tylko kredyty i pożyczki. Najmniej wpływów z zaciągniętych
zobowiązań odnotowano w 2010 r. – 220 781,7 tys. zł, a najwięcej w 2012 r. –
533 730,1 tys. zł (Tabela 7).
11
Analiza rachunku przepływów pieniężnych jako element oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa
Tabela 7: Stan przepływów środków pieniężnych z działalności
przedsiębiorstwa w latach 2010-2013 w tys. zł
Wyszczególnienie
2010
2011
2012
Wpływy
Kredyty i pożyczki
220781,70
398489,80
533730,10
Wydatki
-245675,40
-408331,60
-549678,40
Dywidendy i inne
wpływy na rzecz
-9200,00
-14000,00
-8000,00
właścicieli
Spłata kredytów i po-233679,00
-390608,20
-537527,80
życzek
Odsetki
-2796,40
-3723,40
-4150,60
Przepływy pieniężne
netto z działalności -24893,70
-9841,80
-15948,30
finansowej
finansowej
2013
501485,90
-513696,10
-5000,00
-505657,40
-2993,80
-12210,20
Źródło: Opracowanie własne.
Można wnioskować, że zobowiązania finansowe były na bieżąco regulowane, o czym świadczą spore wydatki przeznaczane na ten cel. Tylko w 2011 r.
wpływ środków na uregulowanie wymagalnych zobowiązań z tytułu kredytów i
pożyczek nie przewyższył poziomu zewnętrznego finansowania. Najwyższe odsetki przedsiębiorstwo musiało zapłacić w 2012 r. – 4 150,6 tys. zł. Co roku też
wypłacano dywidendy i inne wpływy na rzecz właścicieli. Spłata zobowiązań finansowych była przyczyną ujemnych przepływów pieniężnych netto w ostatnich
dwóch analizowanych latach. Zostały one pokryte z zapasów gotówki wygenerowanych w latach poprzednich.
Działalność operacyjna spółki w całym analizowanym okresie generowała
dodatnie przypływy, a działalność finansowa i inwestycyjna ujemne. Oznacza
to, że firma wygospodarowane przez działalność operacyjną nadwyżki inwestowała w rozwój, jednocześnie spłacając swoje zadłużenie (ujemne przepływy z
działalności finansowej) i wykorzystując zapasy gotówki zgromadzone w okresach poprzednich. Mimo, że firma nie osiągała zalecanych norm wskaźników
płynności finansowej (Tabela 8), to w całym analizowanym okresie nie występowały zobowiązania przeterminowane. Były one regulowane z wygenerowanych
w przeszłości zapasów gotówki.
Tabela 8. Zestawienie wskaźników płynności w latach 2010-2013
Wyszczególzalecane nornienie
my wskaźni2010
2011
2012
ków
12
2013
Paulina Jagodzińska
Wskaźnik bieżącej płynności finansowej
(wskaźnik III
stopnia płynności)
Wskaźnik
szybkiej płynności (wskaźnik II stopnia
płynności)
Wskaźnik
środków pieniężnych
(wskaźnik I
stopnia płynności)
Wskaźnik natychmiastowej
płynności
Wskaźnik
płynności gotówkowej
120-200%
80,0%
79,3%
80,3%
88,2%
100%
41,3%
46,2%
43,4%
44,9%
10-20%
9,3%
7,4%
4,1%
5,9%
minimum
8,2%
7,4%
3,6%
4,2%
brak30
62,1%
22,8%
30,1%
27,6%
Źródło: Opracowanie własne.
Spółka, dokonując sprzedaży z odroczonym terminem płatności, z jednej
strony stwarza odbiorcom korzystniejsze warunki do zakupu, a z drugiej strony
ponosi dodatkowy koszt oraz obniża swoją płynność finansową. Wskaźnik rotacji należności w razach w 2010 r. wyniósł w badanej jednostce 12,8, co przekłada się na otrzymywanie zapłaty za swoją sprzedaż średnio po około miesiącu 28 dni. W kolejnych latach sytuacja nieznacznie się pogorszyła. Wskaźnik mieścił się jednak w zalecanym przedziale według zachodnich standardów – 7-10
razy. Okres kredytowania odbiorców wydłużył się do półtora miesiąca. Okres
otrzymywania należności za sprzedaż produktów jest zdecydowanie krótszy od
spłaty zobowiązań, co pozytywnie wpływa na płynność finansową spółki.
5. Podsumowanie
30
Dla wskaźnika płynności gotówkowej literatura nie przyjmuje wzorcowych wartości. Interpretacja tego wskaźnika opiera się na porównywaniu dotychczasowych wartości. Przy założeniu, że w
przedsiębiorstwie nie narastają trudności płatnicze, wzrost tego wskaźnika świadczy o poprawie
płynności.
13
Analiza rachunku przepływów pieniężnych jako element oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa
W sytuacji dynamicznie zmieniającego się otoczenia zarządzanie
przedsiębiorstwem staje się coraz trudniejsze i bardziej złożone, a bez do stępu do kompleksowych i rzetelnych informacji mało efektywne, a
wręcz niemożliwe. Konsekwencje wszystkich podejmowanych decyzji
znajdują ostateczny wyraz w sferze finansowej, ponieważ ich rezultatem
jest osiąganie przychodów oraz ponoszenie kosztów. Aby zminimalizować ryzyko podejmowania decyzji, przedsiębiorstwo powinno posiadać
odpowiednio opracowany system informacji ekonomicznej, który jest
źródłem wiedzy o potencjale jednostki i jej dokonaniach. Odpowiednio
przygotowane i przetworzone informacje w postaci dokonanej analizy finansowej są integralną częścią tego procesu.
Analiza finansowa, przy wykorzystaniu danych ze sprawozdania
finansowego przedsiębiorstwa, umożliwia w szybki sposób dokonanie
obszernej i całościowej oceny kondycji finansowej jednostki
gospodarczej. Pozwala także zidentyfikować zdarzenia, które
bezpośrednio wpływają na działalność danej firmy umożliwiając
podejmowanie decyzji menedżerom mających wpływ na jej
funkcjonowanie w przyszłości.
Chociaż spółka w ciągu czterech lat nie osiągała zalecanych przez
ekspertów i opisanych w literaturze przedmiotu wzorcowych wartości
wskaźników płynności finansowej, nie oznaczało to rzeczywistego pogorszenia jej płynności finansowej. Analiza rachunku przepływów pieniężnych wskazała na sytuację typową dla dojrzałego przedsiębiorstwa tzn. w
całym analizowanym okresie działalność operacyjna spółki generowała
dodatnie przypływy, a działalność finansowa i inwestycyjna ujemne.
Oznacza to, że firma w całym badanym okresie wygospodarowane przez
działalność operacyjną nadwyżki finansowe - w przeszłości i aktualnie inwestuje w rozwój, jednocześnie spłacając swoje zobowiązania i zadłużenie (ujemne przepływy z działalności finansowej).
Literatura
1.
2.
3.
14
Co to jest Analiza Finansowa? FinDict – Biznes i Finanse. [on-line] 2015 [dostęp
2 7 w r z e ś n i a 2 0 1 5 ] . D o s t ę p n y w Wo r l d Wi d e We b :
http://www.findict.pl/academy/analiza_finansowa/co_to_jest_analiza_finansowa.php.
Dudycz T., Wrzosek S., Analiza finansowa. Problemy metodyczne w ujęciu praktycznym. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we
Wrocławiu, 2000.
Dynus M., Kołosowska B., Prewysz-Kwinto P., Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Toruń: TNOiK "Dom Organizatora", 2005
Paulina Jagodzińska
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Gabrusewicz W., Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2014.
Gabrusewicz W., Remlein M., Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2007.
Jerzemowska M. (red.), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2006.
Kołosowska B., Prewysz-Kwinto P., Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Toruń:
TNOiK "Dom Organizatora", 2005.
Kotowska B., Uziębło A., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie: przykłady, zadania i rozwiązania. Warszawa: CeDeWu PL, 2010.
Kowalczyk M. (red.), Analiza finansowa przedsiębiorstwa, t. I. Kalisz: Wydawnictwo Uczelni Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława
Wojciechowskiego w Kaliszu, 2010.
Leszczyński Z., Skowronek-Mielczarek A., Analiza ekonomiczno-finansowa firmy.
Warszawa: Difin, 2001.
Micherda B. [i in.], Sprawozdania finansowe i ich analiza. Warszawa: Stowarzyszenie księgowych w Polsce, 2005.
Rutkowski A., Zarządzanie finansami. Warszawa: Polskie Wydawnictw Ekonomiczne, 2003.
Sałdyka P., Rachunek przepływów pieniężnych w praktyce. Techniki sporządzania.
Wrocław: „UNIMEX”, 2013.
Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Sokół A. [i in.], [i in.], Analiza sprawozdań finansowych: wybrane zagadnienia.
Warszawa: CeDeWu Wydawnictwa Fachowe, 2010.
Walczak M. (red.), Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Warszawa:
Difin, 2003.
Waśniewski T., Skoczylas W., Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie. Warszawa: Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, 2002.
Akty prawne
1. Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości. Dz. U. 1994 nr 121 poz. 591.
15