Pobierz: 8,28 MB - Małopolskie Centrum Biotechniki

Pobierz: 8,28 MB - Małopolskie Centrum Biotechniki

Aktualności
Nr 4 (Rok III, nr 10)
Szanowni Państwo
Oddajemy w Wasze ręce kolejny numer Aktualności, których druk zbiega się z wydaniem materiałów informujących o najnowszej, sierpniowej wycenie wartości hodowlanej. W materiałach
tych znajdą Państwo informację o ponad siedemdziesięciu buhajach wszystkich ras proponowanych
dzisiaj przez MCB do rozrodu a Aktualności w swoim założeniu stanowią rozwinięcie i uzupełnienie
tej podstawowej informacji jaką jest wartość buhajów. Analizując aktualny stan hodowli w rasie
polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej jak i udział buhajów simentalskich w krzyżowaniu z krowami
jednostronnie mlecznymi cieszy powolny lecz systematyczny rozwój tych ras, tak typowych dla rejonu działania MCB.
Niewątpliwie wpływ na to mają zalety tych ras co dostrzegają hodowcy w całej Polsce. Zachęcając do współpracy życzę
stabilności w codziennej produkcji i wielu sukcesów.
Z poważaniem
Prezes Zarządu MCB
Ryszard STOPYRA
STAN HODOWLI BYD£A RASY POLSKIEJ
HOLSZTYÑSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY
CZERWONO-BIA£EJ W POLSCE
Bydło czerwono-białe w okresie obowiązywania rejonizacji ras w Polsce utrzymywane było na południu Polski (Dolny Śląsk i Opolszczyzna). Tam też powstały pierwsze ośrodki hodowli zarodowej, których
celem była produkcja materiału hodowlanego w celu doskonalenia
populacji masowej. Do lat 80-tych stanowiło ok. 10% krajowej populacji bydła.
Zmiany gospodarcze zachodzące
od lat 80-tych znacząco wpłynęły na
stan ilościowy krów czerwono-białych
w kraju. W roku 1979 oceną wartości
użytkowej objętych było 56 379 krów
i była to ich największa ilość odnotowana w powojennej Polsce (Juszczak
i wsp.,1986). Od tego momentu pogłowie systematycznie się zmniejszało, w roku 2007 w oborach ocenianych
odnotowano 15 793 krowy. Niewielki
wzrost liczby krów nastąpił w roku
2008 - oceną wartości użytkowej objętych było 16 694 krowy, co stanowi
ok. 3% populacji ocenianej w kraju.
Do lat 70-tych, zgodnie z ówczesnymi założeniami, rasę doskonalono w kierunku użytkowości mięsnomlecznej. W roku 1974 sprowadzono
do Polski nasienie buhaja amerykańskiego Hayssen Royal Red (100% hf
czerwono-biały) z przeznaczeniem dla
POHZ w Głogówku. Celem krzyżowania
była poprawa cech użytkowych, a także wyrostowości i budowy wymion
w ośrodku będącym w tamtych latach
jednym z głównych producentów materiału hodowlanego, w tym buhajów
2
dla SHiUZ. Od tego momentu udział
krwi hf w populacji systematycznie
wzrastał, głównie w stadach zarodowych, gdzie krzyżowanie najczęściej
miało charakter wypierający.
W konsekwencji zmieniały się genotypy buhajów krajowych, których nasienia używano w inseminacji. W chwili
obecnej dolew krwi hf u buhajów wycenionych przekracza 85%, natomiast u testowanych 90%.
W roku 2005 nastąpiło połączenie ras
czarno- i czerwono-białej w jedną rasę
polską holsztyńsko-fryzyjską przypieczętowując tym doskonalenie bydła czer-
wono-białego w kierunku jednostronnie
mlecznym.
W tab.1, 2, 3 przedstawiono zmiany
w wielkości populacji krów ocenianych
w latach 1990 – 2008.
Znamienny i niepokojący jest fakt, że
największy spadek ilości krów czerwonobiałych nastąpił w sektorze publicznym,
do którego zaliczane są spółki skarbu
państwa - przedsiębiorstwa o znaczeniu
strategicznym dla hodowli bydła.
W latach 1995 – 2007 ilość krów
czerwono-białych w tym sektorze
zmalała o 6657 tj. o 74%. O ile przed
rokiem 2000 spadek był spowodowany głównie likwidacją obór, to po tym
roku jego główną przyczyną jest krzyżowanie wypierające krów czerwonobiałych z buhajami czarno-białymi,
także w spółkach ANR. Dane z kontroli użytkowości za rok 2008 wykazują
stabilizację liczebności krów w sektorze publicznym na poziomie ok. 2350
Tab. 1 Wielkość populacji i przeciętne wydajności krów ocenianych odmiany*
czerwono-białej w latach 1990 – 2008 (wszystkie sektory)
Rok
oceny
Przeciętna
liczba krów
% udział czb
w populacji
1990
1995
2000
2005
2007
2008
34033,9
19100,1
17788,9
16497,8
15793,4
16694,0
5,5
5,6
4,6
3,2
3,0
2,9
Przeciętna wydajność od 1 krowy
mleko kg
4186
4524
5328
6219
6178
6345
tłuszcz kg
% tłuszczu
164
179
221
263
263
263
3,92
3,95
4,14
4,23
4,25
4,15
białko kg
bd.
150
174
207
206
212
* do roku 2004 rasa czerwono-biała, od 2005 rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała
% białka
bd.
3,31
3,27
3,33
3,33
3,34
Październik 2009
Aktualności
Tab. 2 Wielkość populacji i przeciętne wydajności krów ocenianych odmiany* czerwono-białej w latach 1990 – 2008 (sektor publiczny)
Rok
oceny
Przeciętna
liczba krów
Przeciętna wydajność od 1 krowy
mleko kg
tłuszcz kg
% tłuszczu
białko kg
% białka
1990
24804,1
4174
163
3,92
bd.
bd.
1995
2000
2005
2007
2008
9004,5
7074,2
3786,7
2323,4
2346,5
4761
6019
7004
7350
7844
188
254
297
309
315
3,94
4,21
4,24
4,21
4,02
158
198
234
247
263
3,32
3,29
3,34
3,36
3,35
* do roku 2004 rasa czerwono-biała, od 2005 rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała
Tab. 3 Wielkość populacji i przeciętne wydajności krów ocenianych odmiany* czerwono-białej w latach 1990 – 2008 (sektor prywatny)
Rok
oceny
Przeciętna
liczba krów
Przeciętna wydajność od 1 krowy
mleko kg
tłuszcz kg
% tłuszczu
białko kg
% białka
1990
9229,8
4217
166
3,93
bd.
bd.
1995
2000
2005
2007
2008
10095,6
10714,7
12711,1
13470,0
14347,5
4313
4872
5986
5976
6100
171
199
253
255
255
3,96
4,08
4,23
4,26
4,18
142
158
199
199
204
3,30
3,25
3,32
3,33
3,34
* do roku 2004 rasa czerwono-biała, od 2005 rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała
Tab. 4 Przeciętna ilość krów ocenianych odmiany* czerwono-białej wg województw
w latach 2004 - 2008
Województwa
Lubelskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Podkarpackie
Podlaskie
Świętokrzyskie
RO Parzniew
Dolnośląskie
Lubuskie
Opolskie
Śląskie
Wielkopolskie
RO Poznań
Kujawsko-Pomorskie
Pomorskie
Warmińsko-Mazurskie
Zachodniopomorskie
RO Bydgoszcz
Polska
2004
2005
2006*
2007*
2008*
148,9
358,9
514,2
528,0
603,9
92,3
125,6
160,9
225,9
277,1
2121,0 1915,0 1483,1 1615,2 1650,9
331,3
579,6
891,1 1010,7 1337,4
451,9
435,7
422,4
415,3
460,3
570,3
834,7
988,2 1302,7 1795,7
54,3
77,7
105,1
118,8
137,3
3770,0 4327,2 4565,0 5216,6 6262,6
2583,0 2411,0 1818,4 1965,4 1970,0
175,5
134,4
140,8
146,5
135,7
8020,6 7353,3 6197,8 6070,5 5723,9
1696,7 1657,7 1398,2 1313,0 1219,6
41,8
190,7
275,4
353,0
426,4
12517,6 11747,1 9830,6 9848,4 9475,6
52,8
90,4
151,1
195,1
262,4
13,4
17,7
18,8
24,2
39,4
125,5
270,5
408,6
426,5
511,6
24,8
44,9
60,1
82,6
142,4
216,5
423,5
638,6
728,4
955,8
16504,1 16497,8 15034,2 15793,4 16694,0
polska czerwono-biała
2006
2007
2008
3,6
3,6
572,7
8,0
23,9
49,7
4,2
658,5
624,0
1010,5
14,6
40,8
62,5
4,5
1136,5
656,8
1356,1
10,8
49,7
59,0
3,5
1482,7
640,6
172,3
101,7
170,9
195,3
129,8
152,4
898,0
1023,0
922,8
1556,5
2159,5
2406,0
* w roku 2006 otwarto księgi dla rasy polskiej czerwono-białej (ZR) wydzielając do nich część krów z populacji phf odmiana
czerwono-biała
sztuk. Jest to zaledwie 10% stanu
krów w tym sektorze w porównaniu
do roku 1990.
Odwrotna tendencja występuje
w sektorze prywatnym, tu systematycznie przybywa krów RW, od roku 1990 ich
ilość wzrosła o 5118 sztuk tj. o 55%.
Przeciętna wydajność jednostkowa
w roku 2008 wyniosła 6345 kg mleka
przy 4,15% tłuszczu i 3,34% białka.
Na przestrzeni 19 lat wzrost wydajności wyniósł 2159 kg mleka (113
kg na rok), przy czym większą dynamikę odnotowano w sektorze publicznym, tutaj wydajność wzrosła o 3670
kg mleka (193 kg na rok) osiągając
w 2008 roku 7844 kg. W oborach sektora prywatnego w roku 2008 uzyskano przeciętną wydajność jednostkową 6100 kg mleka przy 4,18% tłuszczu
i 3,34% białka. Wzrost wydajności od
roku 1990 w tym sektorze wyniósł
1883 kg mleka, tj. 99 kg rocznie.
W tab. 4 przedstawiono zmiany
zachodzące na terenie Polski pod
względem liczby krów czerwonobiałych w oborach ocenianych. Co
ciekawe, największy spadek występuje w województwach z tradycjami
w hodowli bydła RW (opolskie i śląskie). Na Dolnym Śląsku spadek wynika z wydzielenia części populacji
do stad zachowawczych rasy polskiej
czerwono-białej (ZR) w starym typie
użytkowym.
Równocześnie następuje wyraźny
trend rozprzestrzeniania się bydła
czerwono-białego na północ i wschód
Polski. Na terenie Rejonu Oceny Bydgoszcz w latach 2004 – 2008 jego
ilość wzrosła ponad czterokrotnie.
Na podobnym poziomie występuje
wzrost w niektórych województwach
w Rejonie Oceny Parzniew (lubelskie,
łódzkie, mazowieckie, podlaskie)
oraz w Rejonie Oceny Bydgoszcz (kujawsko-pomorskie,
warmińsko-mazurskie).
W skali kraju populacja krów czerwono-białych w roku 2008 była większa
o 190 sztuk niż w roku 2004, a uwzględ-
Tab. 5 Obory o najwyższej wydajności w roku 2008 wg łącznej wydajności tłuszczu i białka; rasa polska holsztyńsko-fryzyjska
odmiana czerwono-biała
Lp. Właściciel obory
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Kontny Jan i Teresa
Chrząszcz Marcin
Spust Mirosław
Jończy Antoni
Kudłacik Józef
OHZ „Głogówek” Sp. z o.o.
SK Prudnik Sp. z o.o.
Zatoński Zbigniew i Łucja
RSP Chróścielów
PRU „Kłos” Sp. Jawna
Miejscowość, województwo
Leśnik, opolskie
Mionów, opolskie
Gałęzów Kolonia II, lubelskie
Wieprz, małopolskie
Wieprz, małopolskie
Głogowiec, opolskie
Wierzbiec, opolskie
Kozłówki, opolskie
Chróścielów, opolskie
Malerzowice, opolskie
Met.
oceny
A4
A4
A4
AT4
A8
A4
A4
AT4
AT4
A4
Liczba krów
ogółem w tym
RW
30,4
26,2
13,1
46,9
17,2
80,5
697,6
40,4
113,6
399,5
27,0
21,1
5,2
22,3
11,4
56,9
629,7
26,5
52,6
393,9
Przeciętna wydajność od krowy
mleko tłuszcz
białko
tł.+bi.
kg
kg
%
kg
%
8815
408
4,63
313
3,55
721
8754
411
4,69
306
3,49
717
8197
394
4,8
310
3,78
704
9286
353
3,8
330
3,55
683
8369
388
4,63
290
3,46
678
8490
385
4,54
281
3,31
666
9030
337
3,73
296
3,28
633
7811
342
4,38
262
3,36
604
7778
338
4,35
261
3,35
599
7620
335
4,39
262
3,44
597

3
Aktualności
Nr 4 (Rok III, nr 10)
Tab. 6 Porównanie wartości hodowlanych krów odmiany czarno-białej i czerwono-białej w sezonach 2008.3 i 2009.3
Odmia- Sezon
na
oceny
Wyszczególnienie
HO
Ilość krów z WH
% krów z WH ogółem
Ilość krów z WH
% krów z WH ogółem
Ilość krów z WH
% krów z WH ogółem
Ilość krów z WH
% krów z WH ogółem
2008.3
2009.3
RW
2008.3
2009.3
L.krów
z WH ogółem
431355
436816
13966
13658
niając rasę ZR przekroczyła 19 000
sztuk, tj. o 2596 krów więcej niż w roku
2004.
W tabeli 5 zestawiono 10 najlepszych obór w kraju wg łącznej wydajności tłuszczu i białka. Na pierwszym
miejscu plasuje się obora Państwa
Jana i Teresy Kontny z Leśnika (woj.
opolskie) z wydajnością 8815 kg mleka
przy zawartości tłuszczu 4,63% i białka 3,55%. Na fermie Wierzbiec należącej do Stadniny Koni w Prudniku Sp.
z o.o. odnotowano wydajność 9030 kg
mleka przy przeciętnej liczbie krów
629,7, a w oborze PRU „Kłos” w Malerzowicach utrzymującej 394 krowy
średnia wydajność wyniosła 7620 kg
mleka.
Celem prowadzenia oceny wartości
użytkowej jest oszacowanie wartości
hodowlanej zwierząt, która powinna
być wykorzystywana w pracy hodowlanej w stadzie. Zarówno brakowanie krów ze względów hodowlanych,
jak i dobór buhajów do kojarzeń oraz
wybór jałówek na remont stada to decyzje, których trafność można ocenić
dopiero po kilku latach. Choć w wielu
oborach utrzymujących bydło czerwono-białe dorównuje ono produkcyjnością czarno-białemu, pod względem
wartości hodowlanych jest populacją
słabszą.
Tab. 6 przedstawia porównanie wartości hodowlanych dla cech produkcyjnych krów HO i RW w oparciu o ocenę
w sezonach 2008.3 i 2009.3. W sezonie 2008.3 w odmianie czerwono-białej krowy o indeksie do 50,0 stanowiły
97,2%, natomiast w odmianie czarnobiałej odsetek krów w tym przedziale
indeksu wynosił 88,2%. Krów HO o in-
Przedziały indeksu
do 50,0
50,1 – 60,0
60,1 – 70,0
70,1 – 80,0
80,1 – 90,0
90,1 – 100,0 pow.100,1
380368
23912
14228
7260
3317
1447
823
88,2
5,5
3,3
1,7
0,8
0,3
0,2
369465
29701
18511
10283
5196
2267
1393
84,6
6,8
4,2
2,4
1,2
0,5
0,3
13579
219
100
49
13
4
2
97,2
1,6
0,7
0,4
0,09
0,03
0,01
13148
284
120
65
25
12
4
96,2
2,1
0,9
0,5
0,2
0,09
0,03
deksach pow.70,0 było 12 847 sztuk tj.
3%, a krów RW 68 sztuk tj. 0,5%.
W sezonie 2009.3 udział krów o indeksach poniżej 50,0 zmalał w obu odmianach; w odmianie HO wynosi 84,6%
(-3,6%) a w odmianie RW 96,2% (- 1 %).
Krów HO o indeksach pow.70,0 jest aktualnie 4,4 % (+ 1,4%), a krów RW 0,8 %
(+ 0,3%). Wynika z tego, iż w dalszym
ciągu postęp hodowlany dla cech produkcyjnych jest szybszy w odmianie
czarno-białej.
Z punktu widzenia stacji unasieniania najbardziej pożądane dla realizacji
programu oceny i selekcji buhajów są
matki buhajów o najwyższych indeksach. Ma to tym większe znaczenie, iż
po utworzeniu rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej z dwoma odmianami
barwnymi, buhaje czerwono-białe na
codzień konkurują z czarno-białymi.
Biorąc pod uwagę, iż wymogi pod
względem cech typu i budowy spełnia
ok. 1% kandydatek na matki buhajów
statystycznie prawdopodobieństwo zakwalifikowania na matkę buhajów krowy czerwono-białej o indeksie pow.70,0
jest znikome. Jest to spowodowane brakiem wyrównania pod względem cech
pokroju, co przy liczebnie niewielkiej
populacji sprawia, że realizowany program hodowlany jest mało efektywny.
W tab. 7 przedstawiono liczbę matek buhajów czerwono-białych w poszczególnych przedziałach indeksu
produkcyjnego oraz średnią wartość
hodowlaną matek. Ilość matek o indeksie powyżej 60,0 wzrosła o 9 sztuk
i stanowi 43% ogółu matek (w sezonie
2008.3 było to zaledwie 27%). Krowy
te, a także ich córki pochodzące po
ojcach buhajów, stanowią zaplecze dla
Tab. 7 Ilość matek buhajów odmiany czerwono-białej w poszczególnych przedziałach indeksu produkcyjnego oraz ich średnia wartość hodowlana w sezonach 2008.3 i 2009.3
Sezon
oceny
2008.3
2009.3
2008.3
2009.3
4
Ilość
matek
ogółem
41
47
41
47
Przedziały indeksu produkcyjnego
40,1 –
50,1 –
60,1 –
70,1 –
80,1 –
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
13
13
7
1
3
18
9
9
7
3
Średnia wartość hodowlana matek buhajów
Tłuszcz
% tłuszindeks
Mleko kg
Białko kg % białka
kg
czu
53,2
519
17,0
-0,07
18,1
0,00
59
459
21,4
0,03
18,8
0,05
35,0 –
40,0
4
pow.
90,1
1
tworzenia jądra genetycznego w oparciu o pozyskiwanie zarodków.
W celu zwiększenia efektywności
krajowego programu hodowlanego w odmianie czerwono-białej w ostatnich kilku
latach Małopolskie Centrum Biotechniki
Sp. z o.o. w Krasnem realizuje działania
poprzez:
- kontynuację współpracy z Pie
Rouge Select (Francja) poprzez
zakup młodych buhajów i zarodków;
- zakup młodych buhajów i zarodków z Niemiec;
- zwiększenie liczby ojców buhajów używanych w kojarzeniach
z matkami buhajów;
- tworzenie jądra genetycznego
w oparciu o jałówki uzyskane
z zarodków importowanych oraz
pozyskanych w kraju;
- genotypowanie jałowic rozpoczęte w bieżącym roku.
W kolejnej tabeli 8 zestawiono 20
krów o najwyższym indeksie w kraju.
Krowy te stanowią 0,15% populacji aktywnej w Polsce.
Postęp genetyczny jest przenoszony na potomstwo przede wszystkim
poprzez buhaje, których nasienie jest
używane w inseminacji.
W tab.9 przedstawiono liczbę zabiegów inseminacyjnych nasieniem buhajów odmiany czerwono-białej w latach
2003 – 2008.
Wraz ze spadkiem pogłowia krów
czerwono-białych następowało zmniejszenie unasienień testowych osiągając
w roku 2004 wielkość najniższą (5500
zabiegów I). Od roku 2005 obserwuje się
wzrost zabiegów testowych spowodowany głównie połączeniem ras HO i RW
i możliwością testowania buhajów czerwono-białych na krowach czarno-białych. W roku 2007 SHiUZ w Bydgoszczy
i MCB w Krasnem połączyły realizowane
przez spółki programy w jeden wspólny
program oceny i selekcji buhajów rasy
phf obu odmian barwnych. Pierwszym
namacalnym efektem wspólnego testowania jest zwiększenie liczby buhajów czerwono-białych wytestowanych
w roku 2007 i 2008 do 25, a w 2009 do
27 sztuk (w latach poprzednich testowano ok.12 buhajów rocznie).
Październik 2009
Aktualności
Tab. 8 Ranking 20 krów odmiany czerwono-białej o najwyższym indeksie w kraju
sezon 2009.3
Lp. Nazwa krowy
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Janka 2
Marijke 77993
Adrianna
Ricku 105
Borg 12
Mazepa I
Miera
Era 158
Stern
Gabi 1
Hetty 108
Paula 42
Marijke 78
Cora 133
Albertje 1504
Juliana 3
Gonda
Elfa
Anneke 30
Celta
Nr rejestracyjny
PL005083931081
NL352271718
PL005116619399
NL376887553
PL005112977134
PL005098090124
PL005090221670
PL005095818103
PL005146541769
PL005180149471
PL005119861467
NL363203900
PL005107870181
NL374155580
NL336995900
PL005097857179
PL005164620873
PL005127757141
PL005124878290
PL005056053628
Indeks
Wartość hodowlana dla cech produkcyjnych
produk- mleko
tłuszcz %
białko
% białka
cyjny
kg
kg
tłuszczu kg
108,8
616
38,0
0,16
35,4
0,20
108,2
1211
39,9
- 0,15
34,2
- 0,09
101,8
553
37,3
0,19
32,3
0,19
101,3
1000
35,3
- 0,10
33,0
- 0,01
99,0
1058
30,1
- 0,20
34,5
- 0,02
98,8
642
41,6
0,19
28,6
0,09
98,6
676
37,6
0,12
30,5
0,10
96,8
868
33,6
-0,05
31,6
0,03
95,9
568
37,2
0,18
29,4
0,14
94,8
930
35,2
-0,06
29,8
-0,02
94,0
329
39,9
0,36
27,0
0,22
92,2
363
35,7
0,28
28,3
0,23
92,1
663
33,6
0,07
29,3
0,09
92,1
444
36,5
0,24
27,8
0,18
91,9
1117
20,7
- 0,35
35,6
- 0,03
91,8
816
28,3
-0,09
31,7
0,05
90,0
906
31,2
- 0,10
29,4
- 0,02
89,8
958
31,0
- 0,13
29,4
- 0,04
89,8
117
43,7
0,57
23,0
0,28
89,1
573
38,4
0,19
25,3
0,08
Wszystkie dane pochodzą z publikacji KCHZ, PFHBiPM oraz systemu SYMLEK.
Tab. 9 Inseminacja nasieniem buhajów czerwono-białych w latach 2003 – 2008 (zabiegi pierwsze)*
Nasienie buhajów
krajowych**
importowane
z importu i importowanych
jako zarodki**
ogółem
testowe
dopuszczone
testowe
dopuszczone
2003
6663
78752
9418
13236
2004
4118
80128
9122
1382
2726
2005
5948
64633
21790
1201
4180
2006
5597
47228
47870
2283
2662
2007
7047
77476
31258
1724
201
2008
5168
83207
29359
6601
9834
108069
97476
97752
105640
117706
134169
* dane z publikacji Instytutu Zootechniki – PIB, ** nasienie buhajów z krajowych programów hodowlanych
Tab. 10 Liczba zabiegów ogółem wykonanych nasieniem buhajów czerwono-białych
w roku 2008 wg województw i spółek inseminacyjnych*
Województwo
Spółka
Kujawsko-Pomorskie
Lubelskie
Podlaskie
Pomorskie
Warmińsko-Mazurskie
Zachodniopomorskie
SHiUZ Bydgoszcz
Małopolskie
Opolskie
Śląskie
Podkarpackie
MCB Krasne
Dolnośląskie
Łódzkie
Mazowieckie
Świętokrzyskie
MCHiRZ Łowicz
Lubuskie
Wielkopolskie
WCHiRZ Poznań
Razem Polska
Nasienie buhajów
Ogółem
krajowych** importowane z importu i importowanych jako zarodki**
4864
1366
2900
9130
3731
563
2476
6770
10935
4930
7547
23412
1998
1383
1144
4525
3185
1884
2965
8034
704
62
447
1213
25417
10188
17479
53084
21049
1382
3211
25642
9425
5944
3846
19215
5491
838
572
6901
14758
416
1125
16299
50723
8580
8754
68057
5573
2914
489
8976
13247
2760
381
16388
26763
3588
992
31343
4142
249
157
4548
49725
9511
2019
61255
1
535
0
536
438
20291
16
20745
439
20826
16
21281
126304
49105
28268
203677
* dane z publikacji Instytutu Zootechniki – PIB, ** nasienie buhajów z krajowych programów hodowlanych
W 2008 roku wykonano łącznie 11
769 zabiegów I nasieniem buhajów testowych.
W latach 2004 – 2005 ilość zabiegów
wykonanych nasieniem buhajów czerwono-białych spadła poniżej 100 000, natomiast od roku 2006 wzrasta. W roku 2008
zarejestrowano w kraju ogółem 134 169
zabiegów I nasieniem buhajów czerwonobiałych, jest to o 37% więcej niż w roku
2004. Można więc przypuszczać, że po
okresie odchodzenia od odmiany czerwono-białej ponownie znajduje ona swoich
zwolenników na terenie całego kraju.
Wzrost ilości zabiegów wykonanych
w roku 2007 nasieniem z importu w porównaniu z latami 2003 i 2004 ma ścisły
związek z nowelizacją „Ustawy o hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich”
i związanym z tym masowym importem
nasienia przez różne firmy powstałe
w tym okresie. Obok drogiego nasienia
buhajów o wysokich wartościach hodowlanych często sprowadzane jest nasienie buhajów miernych i nie używanych
w rozrodzie w krajach pochodzenia.
Atutem tego nasienia jest niska cena, co
przyciąga hodowców, a dla inseminatorów prowadzących działalność gospodarczą stanowi atrakcyjną ofertę, natomiast
pod względem hodowlanym (szczególnie w stadach produkujących buhaje do
stacji unasieniania) nie gwarantuje uzyskania konsolidacji stada pod względem
cech produkcyjnych i funkcjonalnych.
Tabela 10 przedstawia wykorzystanie nasienia buhajów czerwono-białych
wg województw i Stacji Unasieniania.
Na 203 677 porcji nasienia zużytego
na wszystkie zarejestrowane zabiegi inseminacyjne 154 572 porcji (75%)
pochodziło z krajowych programów hodowlanych, a 49 105 porcji (25%) zostało zaimportowane przez importerów
nasienia oraz przez Stacje Unasieniania
na kojarzenia z matkami buhajów oraz
jako uzupełnienie oferty. Największą
ilość nasienia z importu wykorzystano
w rejonie WCHiRZ w Poznaniu – 20 826
porcji. Jest to rejon utrzymujący bydło
czarno-białe i posiadający ok. 560 krów
czerwono-białych w oborach ocenia-
Rolanda, PL005095798320 – Superczempion na Wojewódzkiej Wystawie Bydła Mlecznego Polska Nowa
Wieś 2008. Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o.

5
Aktualności
Nr 4 (Rok III, nr 10)
Rolanda, PL005146542477 – Czempion na Wojewódzkiej Wystawie Bydła Mlecznego Polska Nowa Wieś
2009, Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o.
Stawka jałowic 13–15 miesięcy po buhaju GREK na Wojewódzkiej Wystawie Bydła Mlecznego Polska Nowa
Wieś 2009, Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o.
Glinka, PL005202637337 – Czempionka w kat. jałowice 13–15 miesięcy na Wojewódzkiej Wystawie
Bydła Mlecznego, Ojciec: GREK, Polska Nowa Wieś
2009, Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o.
nych, a zatem nasienie używane było do
inseminacji krów HO przede wszystkim
w oborach nie objętych kontrolą użytkowości. Dane z tabeli w odniesieniu do
tego rejonu wskazują, że hodowcy z województw wielkopolskiego i lubuskiego
wykorzystują nasienie z krajowego programu w minimalnym zakresie; w 2008
roku zużyto tam 440 porcji nasienia
krajowych buhajów czerwono-białych,
co stanowi zaledwie 2% ogólnej ilości
nasienia buhajów RW wykorzystanego
w tym rejonie.
Na terenie działania pozostałych
Stacji udział nasienia importowanego
w ogólnej ilości zużytego nasienia wynosił: SHiUZ Bydgoszcz 19%, MCB Krasne
13%, MCHiRZ 16%.
Opracowanie: mgr in. Grażyna Białek
MIÊDZYNARODOWA WYSTAWA
ZWIERZ¥T HODOWLANYCH
SPACE 2009
Organizowana już po raz dwudziesty trzeci wystawa SPACE, która odbyła
się w dniach 15-18 września była wspaniałą okazją do zaprezentowania
rasy czerwono-białej. Wystawę w ciągu 4 dni odwiedziło100 000 gości,
w tym ponad 9000 gości zagranicznych przybyłych z ponad stu państw
ze wszystkich kontynentów. Było to wyjątkowe spotkanie hodowlane. Pozwoliło ono bowiem hodowcom tej rasy nawiązać nowe kontakty, które
umożliwią rozwinąć tę rasę w samej Bretanii, ale również w innych regionach w związku z dużą ilością zapytań o materiał hodowlany.
W czasie tegorocznego SPACE miały
miejsce 4 ważne momenty dla rasy czerwono-białej:
- prezentacja genetyki CREAVIA
- konkurs rasy czerwono-białej
- aukcja jałówek
- podpisanie umowy partnerskiej
pomiędzy CREAVIA a MCB.
6
CAPUCINE (ROYAL), BIGOUDY (PAGAN) & CLUSE
(PAGAN) to krowy pochodzące z inseminacji, które
potwierdziły zalety swoich ojców.
Prezentacja genetyki CREAVIA
Po raz pierwszy zwierzęta rasy
czerwono-białej uczestniczyły w prezentacji genetycznej CREAVIA. Zaprezentowano pięć krów pochodzących
po buhajach wycenionych we Francji,
aby pokazać owoce francuskiego pro-
Zdjęcie przedstawia krowę UNIFLORE (SATAN) oraz
krowę TALGIE (PETRUS) – obie w czwartej laktacji
- bardzo dobrze ilustrujące cechy solidnej budowy
i długowieczności rasy czerwono-białej.
Październik 2009
Jako najlepszą na tej wystawie, publiczność wybrała krowę o nazwie CAPUCINE. Brała ona następnie
udział w konkursie Miss CREAVIA.
gramu hodowlanego oraz aby przedstawić hodowcom innych ras zalety
rasy czerwono-białej pod kątem możliwości wykorzystania reproduktorów
tej rasy w kojarzeniu z krowami w ich
stadach.
Aktualności
Championat w kategorii zwierząt młodych, CHIPIE (LICHTBLICK z GAEC DE GUERRIEUX pokonała CAPUCINE (ROYAL) z GAEC DES AZLIES
dzięki harmonijnej budowie, rozwojowi oraz
cechom związanym z wymieniem. CHIPIE jest
matką dwóch buhajów w programie hodowlanym
rasy czerwono-białej – ma już dwóch synów po
buhaju STING z wyceną genomową.
Tytuł CHAMPIONA wśród zwierząt dorosłych zdobyła VICKYE (FABER) z GAEC SUD ARMOR dzięki
swojej doskonałej kondycji, solidności budowy oraz
ocenie wymienia.
Konkurs rasy czerwono-białej
Podczas SPACE 2009 zaprezentowano ogółem 16 samic pochodzących z 14
hodowli.
Swoje zwierzęta przedstawiały następujące gospodarstwa:
- z departamentu Côtes d’Armor: GAEC CONVENANT MAZEO
z Langoat, GAEC DE GUERRIEUX
z Loudéac, GAEC SUD ARMOR z
Saint-Barnabé i EARL KERLAN
z Saint Gilles Vieux Marché;
- z
departamentu
Finistere:
EARL DE STANG MARTIN z Concarneau, GAEC DES ALIZIES
z Milizac, M. RANNOU Raymond
z Pleyben, GAEC TOUL MANAC’H z Plourin, EARL COSSEC de
Pouldreuzic i GAEC PIROU z Poullaouen;
Oto samice prezentowane na ringu… Krowy w pierwszej i drugiej laktacji
GRANDE CHAMPIONE: CHIPIE (LICHTBLICK)
GAEC DE GUERRIEUX – LOUDEAC „CHIPIE, córka LICHTBLICKA, pochodzi z linii hodowlanej, do
której należy obecnie 40 krów w stadzie Pana
Davida PASCO. Jest, to krowa posiadająca doskonałe wymię i bardzo dobre kończyny.
z departamentu Ille et Vilaine:
GAEC HAMON z Saint Senoux;
- z departamentu Morbihan: GAEC
DU QUINQUIS z Saint Aignan;
- z departamentu Seine Maritime: EARL DU BOURG L’ABBE
z Canehan i EARL DE LA GRANDE
MOISSONNIERE z Lintot.
Wszystkie zwierzęta znajdujące się
w laktacji zostały podzielone na dwie
grupy:
- grupa 1: krowy w pierwszej
i drugiej laktacji
- grupa 2: krowy w trzeciej laktacji i dalszych.
NAJLEPSZE WYMIĘ: ANGELIKE (TACO) z GAEC
DES ALIZES – MILIZAC.„ANGELIKE pochodzi z linii Mimosa (PETRUS). Posiada doskonałe wymię,
ale również doskonałe cechy produkcyjne: 8215 kg
mleka w pierwszej laktacji” – deklaruje Pan Remi
BRIANT z GAEC des Alizes.
-
Wszystkie prezentowane zwierzęta były oceniane przez dwuosobową
międzynarodową komisję sędziowską, w skład której wchodzili Jarosław JĘDRASZCZYK z POLSKI oraz Jean-Luc EDY d’ERQUY.
ERMINE (SPENCER x CASSIC x PERICLES x MARTINUS) została sprzedana za 3000 EURO. Sprzedający: GAEC DES ALIZES – MILIZAC. Kupujący:
EARL DE RESTGOALER – SPEZET.
Aukcja – „Łuk Atlantycki”
Krowy w laktacji trzeciej i dalszych.
Drugą nowością, jeśli chodzi
o rasę czerwono-białą w czasie SPACE 2009 było wystawienie na aukcji
2 jałówek posiadających wycenę genomową. Obie te jałówki były najlepszymi dostępnymi w swojej rasie
i trafią do Stacji Dawczyń Zarodków
utworzonej w ramach programu
CREAVENIR.
DOLCE REVA (LAWN BOY x CADON x RUDI x
RIESLING) została wylicytowana za 4000 EURO.
Sprzedający: Rene NICOLAS – Le Sourn. Kupujący:
GAEC SUD ARMOR – SAINT BARNABE.
7
Aktualności
Prezes Ryszard STOPYRA i Wiceprezes Jarosław JĘDRASZCZYK
w trakcie podpisywania nowej umowy partnerskiej z Dyrektorem
Tomaszem Krychowskim, Prezesem Mourrocq i Rene NICOLAS –
Prezesem Związku Hodowców Pie Rouge w CRAVIA.
Nr 4 (Rok III, nr 10)
Umowa o współpracy partnerskiej pomiędzy MCB a CREAVIA.
Od 10 już lat, Małopolskie Centrum Biotechniki (MCB) współpracuje z CREAVIA (dawniej Pie Rouge Selekt) prowadząc wspólny program testowania buhajów rasy czerwono-białej. Współpraca rozpoczęła się od wspólnego testowania
3 buhajów, następnie (od 2006) 6 rocznie. W związku z wdrożeniem wyceny
genomowej układ partnerski rozwinął się dając możliwość wspólnego testowania 15 buhajów rocznie.
Dla Pana Rene NICOLAS, prezesa komisji Pie Rouge z CREAVIA „relacje partnerskie pomiędzy MCB i CREAVIA, oraz jakość genetyki, nad którą pracujemy
dają dobre wyniki już od 10 lat. Dzisiaj, podczas trwania SPACE została podpisana nowa umowa o współpracy partnerskiej. Ta umowa pozwoli obu stronom
prowadzić selekcję efektywniej i da zarówno polskim jak i francuskim hodowcom dostęp do jeszcze lepszej genetyki.
Opracowanie: Olivier Catros
Tłumaczenie: mgr inż. Paweł Jończyk
BUHAJE TESTOWE PHF ODMIANY CZERWONO-BIA£EJ
Do dyspozycji hodowców prowadzących ocenę wartości użytkowej krów rasy PHF odmiany czerwono-białej
proponujemy kolejną stawkę młodych buhajów testowych, wywodzących się z krajowych hodowli, jak też
pochodzących ze wspólnego programu hodowlanego dla rasy PHF odmiany czerwono-białej realizowanego
przez MCB Krasne i Pie Rouge Select we Francji.
FIGLARZ PL005189259034 – /Fabian x Otulip/, urodzony 18.07.2008 roku,
buhaj pochodzący z polskiej hodowli OHZ Głogówek. Matka MALVE z dobrą
ogólną oceną typu i budowy. Na uwagę zasługuje babka ze strony ojca, która
w trzeciej laktacji charakteryzowała się produkcją na poziomie 13763 kg
mleka o zawartości tłuszczu 4,55% i białka 3,60%.
DEVOS FR2931364214 – /Carmano x Rubens Red/, urodzony 07.06.2008
kolejny potomek Carmano zakupiony we Francji. Matka Tynie 23 w trzeciej maksymalnej laktacji dała 9429 kg mleka o zawartości 4,18% tłuszczu
i 3,52% białka.
8
TED PL005172879980 – /Thunder x Kian/, urodzony 16.06.2008, podobnie
jak Figlarz buhaj pochodzi z rodzimej hodowli. Ojciec matki Kian, znany
buhaj wywodzący się z holenderskiej hodowli, który pozostawił po sobie
znaczne grono córek, pozostających pod oceną użytkowości mlecznej.
LUFT DE0535017279 – /Lawn Boy x Westwind/, urodzony 07.06.2008, buhaj zakupiony w Niemczech. W linii żeńskiej posiada przodków, którzy dają
nadzieję na dobrą produkcję i właściwy skład mleka. Wydajność matki ojca
w drugiej laktacji była rzędu 11997 kg mleka, a procentowa zawartość tłuszczu i białka u babki ze strony matki w drugiej laktacji wyniosła odpowiednio
4,49% tłuszczu i 3,69% białka.
Październik 2009
DOLMEN FR2923747085 – /Carmano x Tulip Red/, urodzony 16.07.2008,
buhaj zakupiony we Francji, mający w swoim rodowodzie popularne buhaje
używane w kojarzeniach. Wydajność matki rzędu 13737 kg, babki ze strony
ojca 13391 kg mleka i babki ze strony matki 13717 kg mleka o zawartości
4,08% tłuszczu i 3,78% białka daje nadzieje hodowcom na uzyskanie potomstwa o wysokim potencjale produkcyjnym.
SK ELTON PL005210734707 – /Stadel Elayo x Beautiful/, urodzony
4.06.2008, buhaj pochodzący z krajowej hodowli. Matka Jeżyna wywodzi się
z SK Prudnik. Linia rodowodowa buhaja charakteryzuje się wysokim potencjałem produkcyjnym, popartym bardzo dobrymi parametrami w zakresie
suchej masy. Babka ze strony ojca w trzeciej laktacji dała 16568 kg mleka;
4,0% tłuszczu, 3,34% białka – babka ze strony matki: 9859 kg mleka; 4,15%
tłuszczu, 3,77% białka.
Aktualności
DJERBA FR5618206771 – /Massia Leo Sunny x Ludox/, urodzony
19.02.2008, buhaj zakupiony we Francji. Buhaj z dobrą oceną typu i budowy. Ojciec Massia Leo Sunny z indeksem ogólnym ISU 154, którego córki
cechują się pożądanym typem i poprawną budową wymienia.
DIWANN FR2931897402 – /Carmano x Misty/, urodzony 8.07.2008, pochodzący z zakupu we Francji. Ojciec ojca charakteryzuje się bardzo poprawnym pokrojem. Babka ze strony ojca Loreen w trzeciej maksymalnej laktacji
dała 13391 kg mleka, a matka w swojej pierwszej laktacji uzyskała 7776 kg
mleka o zawartości 4,59% tłuszczu i 3,5% białka.
Opracowanie: mgr inż. Anna Szul
POZYTYWNE ASPEKTY KRZY¯OWANIA RAS
SIMETALSKIEJ I HOLSZTYÑSKO-FRYZYJSKIEJ
Ideą krzyżowania SM x HF jest wyhodowanie harmonijnego mieszańca w pierwszym pokoleniu przydatnego do opasu z udziałem efektu heterozji, który
charakteryzuje się dobrymi cechami mlecznymi.
Najważniejsze korzyści jakie osiągają hodowcy mieszańców
w pierwszym pokoleniu to:
- utrzymanie wydajności na niewiele niższym poziomie niż
wydajność krów holsztyńsko-fryzyjskich.
- polepszenie umięśnienia u krów mlecznych - dodatkowym dochodem w gospodarstwie staje się sprzedaż brakowanych sztuk, które charakteryzują się dobrym umięśnieniem,
- polepszenie zdrowotności nóg i racic - ta cecha powoduje wydłużenie okresu użytkowania krów i redukcję kosztów
weterynaryjnych,
Doskonały rezultat krzyżowania SM x HF.
9
Aktualności
- polepszenie wydajności rzeźnej
cieląt oraz zdrowotności – cielęta
krzyżówkowe są bardzo żywotne, lepiej umięśnione i silniejsze. Wartość
rzeźna 100-120 kilogramowego cielęcia mieszańcowego jest o 20-30%
większa od cielęcia rasy HF. Cielęta
mieszańcowe z rasą simentalską są
hodowane na całym świecie i doskonale sobie radzą nawet w surowym
klimacie kanadyjskim,
- podwyższenie zawartości białka
w mleku oraz podwyższenie zawartości frakcji kazeinowej w mleku,
co gwarantuje jego bardzo dobrą
przydatność w przemyśle serowarskim,
- obniżenie zachorowalności na zapalenie wymienia - redukcja zawartości komórek somatycznych w mleku,
- polepszenie rozrodu - współczynnik zapłodnienia wzrasta o 15-20%
u mieszańców z rasą simentalską,
- ekstensyfikacja produkcji - krzyżówki doskonale wykorzystują pasze
objętościowe gospodarskie, co pozwala obniżyć koszty produkcji mleka, mieszańce są mniej wrażliwe na
błędy żywieniowe.
BVN Neustadt i MCB wyszły naprzeciw zapotrzebowaniu płynącemu
od hodowców niemal z całego świata.
Wyselekcjonowano buhaje i umieszczono w swojej ofercie nasienie buhajów,
które jest przeznaczone do krzyżowania
z rasą holsztyńsko-fryzyjską.
Wybrano sześć buhajów, które wytypowano do programu krzyżowania
z uwagi na cechy, które chcieliśmy Państwu zaprezentować:
Pierwszym buhajem jest czołowy
reproduktor WEINOLD, który w ciągu
ostatnich czterech lat wywoływał furorę w hodowli rasy simentalskiej. Oprócz
szerokiego zastosowania w niemieckiej
i austriackiej populacji simentali był on
również wykorzystywany w krzyżówkach
w Niemczech i Holandii. WEINOLD wykazuje znakomite wyniki w produkcji
mięsa i mleka. Ponadto oferuje on na
absolutnie wysokim poziomie zawartość tłuszczu i białka. Jest także w pełni
przekonujący pod względem cech funkcjonalnych.
POLSEE jest synem POLDI i absolutnie czołowym reproduktorem pod względem indeksu dla komórek somatycznych.
Na uwagę zasługują również indeksy wymienia i kalibru przy wysokim łącznym
indeksie selekcyjnym - 127.
HUPTAL jest synem znanego reproduktora HUMID, który jest bardzo dobrze
znany polskim hodowcom rasy simentalskiej. Córki HUPTALA prezentowane były
na EuroTier w Hanowerze w listopadzie
2008. Zwierzęta te demonstrowały zna-
10
Nr 4 (Rok
Nr
(Ro
Rok III,
III,
II
I, nr
nr 10)
10
1
0)
WEINOLD, DE000933663105
POLSEE, DE000938153932
HUPTAL, DE000937237068
Październik 2009
Aktualności
RETRAKT, DE000937025219
komity rozwój fizyczny, który pod kątem
muskulatury i budowy bardzo przemówił
w szczególności do hodowców holsztynofryza. Na uwagę zasługuje wysoki indeks
mleczny - 118 oraz indeksy długowieczności i wymienia.
Buhaj RETRAKT wykorzystywany
jest obecnie w Niemczech do indywidualnych kojarzeń. Jego wartość hodowlana to ponad 1000 kg mleka przy dobrych
proporcjach tłuszczu do białka. Buhaj
pochodzi z bardzo znanej linii hodowlanej w Bawarii. Oprócz bardzo dobrego
eksterieru wykazuje wysokie wartości
hodowlane dla produkcji mleka i długowieczności.
Oferując MANSO proponujemy syna
MALHAX-a, który prezentuje bardzo
wyrównaną wydajność mleczną i mięsną a pod względem ilości komórek somatycznych zaliczany jest do najlepiej
ocenionych buhajów w populacji simentalskiej. Również on jest przekonujący
w kwestii budowy wymion.
Buhaj RUMEN jest doskonałym synem
buhaja ROMEL, który wraz ze swymi córkami bardzo mocno posunął naprzód hodowlę rasy simentalskiej w Niemczech.
Córki - zarówno buhaja RUMEN jak również ROMEL – są średniej budowy ciała ze
znakomitym eksterierem, w szczególności w zakresie budowy wymienia. RUMEN
wykazuje dobrą wydajność mleczną oraz
bardzo dobry stosunek tłuszczu do białka
przy lekko negatywnej zawartości tłuszczu i delikatnie pozytywnej zawartości
białka. Szczególny atut w przypadku tego
buhaja polega również na bardzo dobrym
przebiegu ocieleń, które nie przysparzają większych problemów przy porodach.
MANSO, DE000934686820
Opracowanie: dr Jarosław Jędraszczyk
mgr Agnieszka Dyrda
RUMEN, 191761
Tak wygląda krzyżówka SIM x HF.
11
121
118
DE0938153932
DE0937237068
DE0937025219
DE0934686820
Nazwa buhaja
POLSEE
HUPTAL
RETRAKT
MANSO
RUMEN*TA DE0935101102
123
124
127
132
Numer
DE0933663105
Łączny indeks selekcyjny
WEINOLD
Indeks mleczny
117
117
120
118
112
122
Indeks mięsny
97
105
97
94
102
112
Wartość hodowlana dla kg
mleka
574
640
914
629
712
597
Wartość hodowlana dla %
białka
Wartość hodowlana dla %
tłuszczu
-0,13 +0,07
-0,02 +0,01
-0,11 -0,05
+0,12 0,00
+0,02 -0,15
+0,21 +0,11
Szybkość oddawania mleka
108
101
104
116
102
114
Wartość hodowlana dla
komórek somatycznych
98
121
106
113
130
101
Przebieg porodów komponent ojcowski/
komponent matczyny
119/97
95/110
114/94
107/112
103/116
95/115
Płodność –
komponent matczyny
101
95
97
97
109
95
Długowieczność
105
96
112
107
109
117
Kaliber
91
113
96
100
120
100
Umięśnienie
92
103
99
104
99
89
111
96
113
106
97
116
Nogi
12
117
109
110
109
109
104
Wymię
Aktualna wycena wartości hodowlanej dla buhajów proponowanych w programie krzyżowania
Czystość wymienia
Weinox
Ojciec
buhaja
104 Romel
107 Malhax
108 Rentar
104 Humid
115 Poldi
97
Aktualności
Nr 4 (Rok III, nr 10)
Październik 2009
Aktualności
M£ODE BUHAJE TESTOWE RASY SIMENTALSKIEJ
Mając na uwadze spełnienie oczekiwań hodowców w zakresie produkcji żywca wołowego jak i również produkcji mleka Małopolskie Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem oprócz buhajów wycenionych oferuje
również pochodzące z najlepszych kojarzeń indywidualnych młode buhaje testowe rasy simentalskiej. Hodowca wyrażając zgodę na udostępnienie stada do prowadzenia przez MCB programu oceny i selekcji reproduktorów zwiększa szansę na przyspieszenie postępu hodowlanego w stadzie.
RABY PL005135913713 / RUAP x MUR / - buhaj urodz. 2.03.2007 pochodzi z hodowli Pana Ryszarda Korzyka z miejscowości Czarna. Rodzicami są
ojciec RUAP o cechach wybitnych zarówno pod względem pokroju jak i pod
względem cech funkcjonalnych. Matka BERTA, której ojcem jest polski buhaj MUR, cieszący się dużym uznaniem wśród hodowców.
WOŁOSATY PL005180666046 / VANSTEIN x POSTNER / - urodz. 24.06.2007
buhaj pochodzi z nieistniejącej już hodowli Pana Macieja Uznańskiego w Pakoszówce. Ojcem buhaja jest Vanstein importowany z Niemiec będący w światowej czołówce buhajów simentalskich. Matkę ojca w czwartej laktacji cechowała produkcja mleka na poziomie 7880 kg o zawartości 4,98% 329 kg tłuszczu
i wysokim poziomie białka 3,84%. Ojciec matki Postner był ojcem buhajów.
RATAN PL005142198462 / RATGEBER x HUMID / - urodz. 5.11.2007 buhaj
pochodzi z hodowli Pana Ferdynanda Żuchowskiego w miejscowości Jaćmierz. Ojciec buhaja to niemiecki buhaj RATGEBER, którego matka uzyskała
w trzeciej laktacji 14040 kg mleka przy zawartości 3,89%: 546 kg tłuszczu
oraz 3,42% i 481 kg białka. Matka buhaja Diana po Humidzie w maksymalnej
laktacji dała 6660 kg mleka.
SMOLNIK PL005208033065 / SAMUT x BORNEO / - urodz. 20.04.2008, syn
niemieckiego buhaja SAMUT. Matka ŻANETA po niemieckim buhaju BORNEO,
która w trzeciej laktacji uzyskała 6414 kg mleka przy zawartości 4,04% tłuszczu i 3,29% białka. Buhaj pochodzi z hodowli Pana Jana Wrony z miejscowości Brzegi Dolne.
RUMIANEK PL 005180665780 / RUAP x RUMBA / - urodz. 5.04.2007 pochodzi z hodowli Pana Macieja Uznańskiego w Pakoszówce. RUAP ojciec buhaja
charakteryzuje się wybitnym pokrojem, matka ojca POLY cechowała się wydajnością na poziomie 11601 kg mleka o zawartości 3,75% tłuszczu i 3,50%
białka. Ojciec matki RUMBA importowany z Austrii przez wiele lat zajmował
wysoką pozycje w rankingu buhajów niemiecko-autriackim. Biorąc więc pod
uwagę pochodzenie buhaja daje on szanse na przyspieszenie postępu hodowlanego w stadzie.
13
Aktualności
RONALDO PL005179809065 / RATGEBER x HORWART / - urodz. 29.01.2008 buhaj
pochodzi z hodowli Pana Andrzeja Wajsa z Klimkówki. Ojciec buhaja RATGEBER
importowany z Niemiec po znanym i cenionym buhaju niemieckim RALBIT. Matka buhaja SKAŁA cechuje się dobrymi wynikami w produkcji mleka a mianowicie
w piątej laktacji to 7184 kg przy zawartości 3,96%; 284,14 kg tłuszczu oraz 3,35%;
240,35 kg białka. Matka ta przedstawia typ krowy o ustabilizowanej wydajności
w każdej laktacji. Ojciec matki HORWART był wykorzystany jako ojciec buhajów.
Nr 4 (Rok III, nr 10)
ROMEO PL005202642607 / ROMTELL x RUMBA / - urodz.10.06.2008, pochodzi z kojarzenia niemieckiego buhaja ROMTELL i importowanej ze Słowacji krowy WIŚNIA. Ojcem matki był RUMBA. Ojciec ojca ROMEL - jego wiele
córek brało udział w wystawach w Niemczech i Czechach. Matka ojca KUDI
uzyskała dobre wartości dla produkcji mleka: 9725 kg o zawartości 3,83%,
372 kg tłuszczu i 3,60%; 350 kg białka. Buhaj ROMEO pochodzi z hodowli
Pana Zbigniewa Gac z miejscowości Nadolany.
Opracowanie: inż. Łukasz Baran
JESIENNE NOWOŒCI PO WYCENIE SIERPIEÑ 2009 R.
Ostatnia wycena w tym roku wypromowała nowe buhaje do rozrodu, z których na uwagę zasługują:
W RASIE SIMENTALSKIEJ:
14
BESKI syn buhaja Bonsai. Córki prezentują pożądany typ z wyraźnie zaznaczonym umięśnieniem i bardzo dobrym wymieniem. Buhaj poprawia parametry mleka szczególnie w zakresie zawartości tłuszczu. W ocenie mięsnej
na synach wypada wyśmienicie z wysoką wartością hodowlaną IM 122.
HUPLAND syn znanego Humida, daje wyrośnięte i kalibrowe o dobrej nodze
córki. Poprawia wyraźnie produkcję mleka oraz zdrowotność wymienia. Córki są funkcjonalne z dobrą płodnością i prawidłowymi porodami. Przekazuje
też dobre cechy mięsne na potomstwo.
REFREGEN syn Reefa jest buhajem kompletnym. Zrównoważona produkcja mleka o dobrym składzie, w oparciu o zdrowe i mocno zawieszone wymię, wspomagana jest przez walory funkcjonalne jego córek. Wyróżniają się one w stadzie
kalibrem, są pojemne z mocno ustalonym i wysoko zawieszonym wymieniem.
Wsparte są na dobrej nodze z wyraźnym umięśnieniem ciała. Stanowi to o harmonijności pożądanych cech tak typowych dla tej rasy.
HUPLOT kolejny syn Humida, przekazuje na córki solidną produkcję opartą na poprawnym i zdrowym wymieniu z niską zawartością komórek somatycznych. Dobra noga, wyraźnie skrócony czas oddawania mleka, przy
dużej wytrwałości laktacji i prawidłowych porodach, czynią córki buhaja bardzo funkcjonalnymi. Jest to pierwsza ocena buhaja, która dobrze
wróży na przyszłość.
Październik 2009
W rasie POLSKIEJ HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZERWONO-BIAŁEJ
Aktualności
W rasie POLSKIEJ HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZARNO-BIAŁEJ
VALET syn Kenvoya. Córki pojemne, kalibrowe w typie mlecznym wyróżnia
świetnie zawieszone i wysoko położone wymię z małą zawartością komórek
somatycznych w mleku. Poprawna noga, dobra płodność i łatwe porody rekompensują niższą produkcyjność i zaniżony tłuszcz. Pokrój i funkcjonalność
to atuty tego buhaja. Indeks PF 104.
GAMOV syn Titanica. Wysoka produkcja z tendencją do zaniżania procentu
tłuszczu w mleku, oparta jest na świetnym wymieniu. Pionowe ustawienie
nóg tylnych z dobrą przekątną racicy niweluje mankamenty ustawienia zadu
u córek. Łatwe porody i dobra płodność to dalsze jego atuty. Córki buhaja
wyróżniają się w stadzie mlecznością i funkcjonalnością oraz świetnym wymieniem. Indeks PF 113.
FUNKELN syn Championa. Prezentuje typ buhaja z wysoką produkcyjnością
swoich córek z tendencją do zaniżania tłuszczu w mleku. Wyśmienita ocena
typu i budowy oraz świetnie ustawione wymię to walory córek tego buhaja.
Indeks PF 112.
MOTTO syn buhaja Mtoto. Głębokie, pojemne i kalibrowe córki z dobrze
ocenionymi nogami tylnymi i wymieniem jest propozycją dla hodowców
z ugruntowaną wysoką produkcją mleka. Poprawia cechy funkcjonalne:
zdrowotność wymienia, płodność. Cechy te wyraźnie przedłużają użytkowanie produkcyjne córek buhaja, co znalazło odzwierciedlenie w wysokim
indeksie przeżywalności 137.
Wyróżniającą się nowością wśród buhajów ocenianych na rejonie współpracującej z nami Spółki z Bydgoszczy są buhaje w rasie
HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZARNO-BIAŁEJ:
VOLCALIS po ojcu Sosa o wysokim indeksie PF 119 powinien zadowolić wymagania większości hodowców. Córki charakteryzuje duża produkcja mleczna z dobrym białkiem, mocne nogi i racice, bardzo dobre wymiona. Dodatkowym atutem jest szybkie zacielanie się jego córek i łatwe wycielenia.
VAHURA – syn buhaja Lancelot. Główny jego atut to poprawa budowy wymion córek, ale do produkcji mlecznej też nie można mieć zastrzeżeń. Jego
córki nie mają problemów z zacieleniem.
15
Aktualności
JOKAT syn słynnego buhaja O-Man Justice. Jego córki bardzo dobrze doją
mleko o zrównoważonej ilości białka i tłuszczu. Daje mocną nogę, dobre
wymię, lekko pochylone zady oraz wpływa pozytywnie na cechę łatwości
ocieleń. Polecany na jałówki.
Nr 4 (Rok III, nr 10)
VIGOR – pochodzący po Lancelocie i matce po buhaju Goodtime jest w niewielkim stopniu spokrewniony z genetyką używaną dotychczas w Polsce. To
obok istotnej poprawy budowy wymion stanowi główny atut tego buhaja.
Vigor powinien także kojarzyć się nam z dużą produkcją białka.
W rasie POLSKIEJ-CZERWONEJ z pięciu buhajów po nowych polskich ojcach na uwagę zasługują:
LUBIEŃ syn Litwina o wysokim pedigree indeksie + 35,1 z przewagą dla mleka +240 kg poprawiający jego skład z przewagą tłuszczu.
DECYBEL syn Demona zachowujący dobry typ mleczny córek o pedigree indeksie + 24,4 z wysoką przewagą w kg mleka o pożądanym składzie.
Wskazuje to na dobry wybór polskich ojców w selekcji buhajów, które zmniejszając dolew czerwonego bydła europejskiego
w populacji gwarantują utrzymanie dobrej produkcji i mlecznego charakteru tej rasy.
Opracowanie: lek. wet. Leszek Hebda
BADANIE MORFOLOGICZNE NASIENIA BUHAJÓW
U większości gatunków ssaków nasienie analizowane jest głównie na podstawie oceny mikroskopowej tj.,
ruchliwości, koncentracji oddawanego nasienia oraz klasyfikacji morfologicznej plemników. Zauważono, że
morfologia plemników może być ważna w przewidywaniu męskiej płodności, w wykazaniu obniżonej płodności danego osobnika czy w określeniu procentu anormalnych morfologicznie plemników. Ponadto zły wynik
morfologii nasienia świadczy o istnieniu ważnych czynników obniżających płodność u samca a tym samym
daje możliwość wykrycia i eliminacji takiego czynnika.
Główne problemy związane z konwencjonalnymi metodami
oceny mikroskopowej w tym morfologii nasienia polegają na
tym, że są one subiektywne i zmienne, co powoduje trudności
z dokładną interpretacją i porównaniem wyników z różnych laboratoriów. Na przykład na ocenę morfologii nasienia wpływa
wiele czynników jak: utrwalenie i technika barwienia, procedury obchodzenia się z nasieniem, jakość mikroskopu, oraz co
może najistotniejsze - umiejętności i doświadczenie oceniającego. W konsekwencji znaczne różnice były zauważane w ocenie morfologii tych samych ejakulatów dokonywanych przez róż-
16
ne osoby, co było przedmiotem różnych doświadczeń. Ponadto,
wartości poniżej których płodność uznawana jest za obniżoną są
trudne do ustalenia i nie są wykrywalne oceną wizualną.
Pojawiały się próby automatycznego pomiaru morfologii
plemników, które opierały się na fotografowaniu nasienia, a następnie ocenie lub skanowaniu mikroskopem elektronowym. Podczas ostatnich dziesięcioleci zostało wynalezionych wiele skomplikowanych sposobów analiz komputerowych ważnych przede
wszystkim dla oceny nasienia ludzkiego. Metody te wskazywały
na próbę ujednolicenia dla dokładnej i pewnej analizy jednak
Październik 2009
ze względu na czasochłonność takich metod nie znajdują one
zastosowania w codziennej praktyce laboratoryjnej.
Plemniki, które opuszczają jądro nie są w pełni dojrzałymi komórkami rozrodczymi. Dopiero podczas przesuwania
się przez najądrze nabierają cech dojrzałych. Cały ten proces
kontrolują hormony androgeny.
Nasienie samców ma typowy dla gatunku kształt, który
określa się jako prawidłowy. Nieprawidłowe formy plemników
powstają podczas procesu plemnikotwórczego, w drogach
wyprowadzających oraz poza organizmem samca. Badanie
morfologii plemników pozwala na określenie stosunku zmienionych form do ogółu oglądanych plemników na preparacie.
Jest to jedna z bardziej obiektywnych metod oceny nasienia.
Stosowana jest zwykle:
1. Podczas oceny przydatności młodego samca do rozrodu.
2. Przed rozpoczęciem sezonu rozpłodowego reproduktora.
3. Okresowo w trakcie eksploatacji rozpłodowej samca.
4. W przypadkach stwierdzenia obniżonej płodności reproduktora lub obniżonej wartości nasienia w procesie konserwacji.
Jedną z powszechnie przyjętych metod badania morfologii
plemników jest metoda barwienia różnicowego eozyną i nigrozyną. Metoda ta pozwala na wyodrębnienie zmienionych
form plemników jak również na wyliczenie plemników żywych
i martwych (te barwią się na kolor różowy) ponieważ preparat sporządzany jest przyżyciowo ze świeżego nasienia bezpośrednio po pobraniu.
Klasyfikacja form morfologicznych plemników buhaja
(Blom 1981,1983):
1. Wady główne plemników skorelowane z obniżoną płodnością.
2. Wady podrzędne, które mają ograniczone znaczenie
dla płodności samca.
15% wad głównych to górny limit (wg Bloma) jaki można
przyjąć dla normalnego nasienia. Jeżeli zostanie przekroczona ta liczba, to wskazuje nam, że występują zaburzenia
w procesie poprzedzającym otrzymanie ejakulatu. Obserwując ilość poszczególnych zmienionych form plemników
można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, na jakim
odcinku spermatogenezy i spermiogenezy zostały uszkodzone plemniki. Zaburzenia funkcji najądrzy mogą prowadzić
do powstania patologicznych form plemników takich jak:
luźne główki, pętle witek. Ponadto, jeżeli w okresie przebywania plemników w głowie i trzonie najądrza, gdzie dojrzewają plemniki, następuje zaburzenie, to plemniki w obrazie
morfologicznym będą miały widoczne zmiany typu „krople
protoplazmy”.
Radykalnie obniżona płodność lub całkowita niepłodność
na skutek zmian morfologicznych plemników była stwierdzo-
Rys. 1 Schemat klasyfikacji form morfologicznych plemników buhaja (Blom
1981, 1983).
Aktualności
Roz. Rady Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2004 r. Nr
1177 przenosi wadę II.21 do wad głównych nadając nr I.16. W związku z tym
zmienia się numeracja wad podrzędnych.
na u buhajów w przypadku, gdy określona wada dotyczyła
znacznej liczby plemników np. opisana przez Bloma (1966)
wada „Daga”, która polega na zaniku włókien osiowych witki. Niektóre wady plemników są uwarunkowane genetycznie,
dziedziczą się i przechodzą na potomstwo. W sposób szczególnie wyraźny dziedziczy się skłonność do niektórych zmian
form plemników, jak na przykład odosiowe, czyli abaksjalne
ustawienia główki.
Opracowanie: mgr inż. Małgorzata Olewicz
Laboratorium w MCB.
17
Aktualności
Nr 4 (Rok III, nr 10)
DYSTRYBUCJA I POSTÊPOWANIE Z NASIENIEM
KNURÓW CZYLI CO KA¯DY WIEDZIEÆ POWINIEN
Gwarancją skutecznego unasienianie loch jest zdrowe nasienie opuszczające stację eksploatacji knurów oraz obchodzenie się z nim w drodze od stacji do chlewni. Nasienie knurów występuje w formie płynnej ponieważ jego
słabym punktem jest brak możliwości mrożenia w temperaturze -1960C czyli w temperaturze ciekego azotu.
Podejmowane próby mrożenia nasienia
knurów nie dały wyników pozwalających
na zastosowanie tej metody konserwacji
na skalę praktyczną. W związku z powyższym inseminator i hodowca musi się posługiwać nasieniem płynnym przechowywanym w temperaturze 16-180C maksymalnie przez 168 godz. W MCB Sp. z o.o.
w Krasnem istnieją trzy Stacje Eksploatacji Knurów (SEK) produkujących nasienie
tj. Czermin, Częstochowa i Klecza Dolna.
Organizacja pracy w tych stacjach ściśle
podporządkowana jest terminowi ważności nasienia oraz systemowi zamawiania
i dystrybucji nasienia zarówno na punkty
unasieniania zwierząt jak i bezpośrednio
do hodowców. Nasienie na punkty trafia
dwa razy w tygodniu. Środa jest dniem
nieprodukcyjnym nie znaczy to jednak,
że inseminator czy hodowca jeżeli zgłosi
zapotrzebowanie to go nie otrzyma. W teren wysyła się wówczas nasienie z tzw. rezerwy laboratoryjnej, która została stworzona z produkcji z poprzedniego dnia,
bądź przygotowuje się nową produkcję.
Konfekcjonowanie nasienia.
Laboratoryjna ocena jakości nasienia knurów.
18
Punkty unasieniania zwierząt otrzymują
określoną liczbę porcji nasienia w komis. Ilość porcji inseminacyjnych ustala
się w oparciu o wielkość przydzielonego
rejonu, ilość pogłowia loch, zainteresowanie inseminacją rolników. Inseminator,
hodowca do momentu wyjazdu samochodu na trasę tj. w godz. od 600 do 730 może
zwiększyć lub zmniejszyć zamówione porcje nasienia. Ponadto kierowca rozwożący nasienie po terenie dysponuje zawsze
pewną rezerwą, którą zarówno hodowcy
jak i inseminatorzy mają do dyspozycji.
W celu lepszego wykorzystania nasienia, wyeliminowania utrzymywanych na
fermie knurów, obniżenia kosztów produkcji hodowli trzody chlewnej MCB wprowadziło system sprzedaży nasienia knurów
przez inseminatorów Spółki. Dotyczy to
przede wszystkim hodowców, którzy posiadają więcej loch i potrafią sami wykonać zabieg inseminacyjny. W przypadku
sprzedaży nasienia przez inseminatorów,
hodowca unasieniający swoje lochy musi
dojechać do najbliższego punktu unasieniania. Hodowca korzystający z usług inseminatora zamawia usługę telefonicznie
w najbliższym punkcie unasieniania z podaniem dokładnego adresu zamieszkania,
terminu wykonania zabiegu (z podkreśleniem od kiedy locha jest w rui), rasy knura
jakim jest zainteresowany: pbz, wbp, rasy
mięsne.
Hodowca, który sam unasiennia swoje lochy może również zamawiać nasienie bezpośrednio w SEK. Są to zazwyczaj
kontrahenci realizujący własne programy
hodowlane, którzy zgłaszają zapotrzebowanie na konkretnego osobnika bądź
rasę. Zamawianie nasienia odbywa się
w dzień bądź w przeddzień jego odbioru. Nasienie zazwyczaj jest dowożone do
hodowcy, bądź jeżeli jest to poza dniem
trasowym zainteresowany przyjeżdża do
stacji i odbiera nasienie osobiście. Ważnym elementem organizacji pracy w MCB
jest wprowadzenie w SEK również dyżurów w dni wolne od pracy. Hodowca, który
jest zmuszony do zakupu nasienia w niedzielę, święta po wcześniejszym telefonicznym ustaleniu ilości porcji i rasy knura
ma możliwość odbioru nasienia z rezerwy
laboratoryjnej lub jeżeli zapotrzebowanie
jest duże i rezerwa się skończy uruchamia
się produkcję.
W celu uniknięcia problemów z rozrodem ujawniających się w powtarzaniu rui
u loch przedstawiamy podstawowe ABC
w postępowaniu z nasieniem:
1. Nasienie knura powinno być
przechowywane i transportowane w temperaturze 16-180C, nie
wyższej niż 200C. Jest ono wrażliwe na wahania temperatury.
Dopuszczalne są powolne zmiany
temperatury w górę do 370C podczas przygotowania nasienia do
inseminacji.
2. Nasienia knura nie należy przetrzymywać na słońcu ponieważ obniża
się jego wartość biologiczna.
3. Nie przetrzymywać w lodówce.
4. Nasienie produkowane w SEK należących do MCB Sp. z o.o. w Krasnem może być przetrzymywane
nie tracąc swych właściwości przez
7 dni.
5. Zachować ostrożność przy podgrzewaniu nasienia, gdzie temperatura powinna wynosić 36-370C.
6. Nie dopuścić do dostania się wody
do blistera z nasieniem.
Najbardziej wskazanym urządzeniem
do przechowywania i przewożenia nasienia są różnego typu termoboksy, które
utrzymują stałą temperaturę. W takie
termoboksy zaopatrzone są punkty unasieniania oraz samochody trasowe.
W celu uniknięcia problemów z zamawianiem nasienia oraz jego dystrybucją,
hodowca powinien ściśle współpracować
z inseminatorem bądź ze Stacją Eksploatacji Knurów. Tylko dobra współpraca
jest gwarancją sukcesu.
Stacje Eksploatacji Knurów w Czerminie, Częstochowie, Kleczy Dolnej w dalszym ciągu organizują szkolenia dla hodowców loch, którzy sami będą wykonywać zabiegi w swojej chlewni.
Opracowanie: dr Stanisław Orlicki
Aktualności redaguje zespół:
Jarosław Jędraszczyk,
Agnieszka Dyrda
Projekt graficzny, druk:
RS DRUK, tel. (0-17) 85-40-790
e-mail: [email protected] www.rsdruk.pl
Artykuły do Aktualności prosimy nadsyłać na adres
e-mail: [email protected]
Październik 2009
Aktualności
ZALETY MIÊSA KRÓLICZEGO
Od najdawniejszych czasów ważnym składnikiem
diety człowieka było mięso. Dostarczało ono bowiem odpowiedniej ilości niezbędnego białka, bez
którego człowiek nie mógł się normalnie rozwijać i funkcjonować. Obecnie coraz większą wagę
przywiązuje się nie do ilości spożywanego mięsa,
ale do jego jakości i zdrowotności, dlatego ważne
jest by było ono lekkostrawne, o niskiej zawartości tłuszczu i cholesterolu, a przede wszystkim
smaczne.
Takie warunki oprócz mięsa cielęcego spełnia mięso królicze, dlatego w ostatnim czasie zdobywa ono coraz więcej
zwolenników. Do wzrostu jego popularności przyczyniły się
choroby bydła, drobiu i trzody chlewnej.
Skalę produkcji mięsa króliczego na świecie trudno określić, gdyż w wielu krajach nie prowadzi się dokładnych statystyk. W przybliżeniu określa się ją na 1 250 000 ton rocznie. Czołowymi producentami mięsa króliczego w Europie są
takie kraje jak Francja, Hiszpania i Włochy.
Produkcja mięsa króliczego w Polsce powoli, ale systematycznie rośnie. Obecnie wróciła do poziomu ok. 30 tys.
ton rocznie i przeznaczana jest głównie na eksport (ok.
80% ogólnej sprzedaży). W związku z wieloletnią tradycją produkcji mięsa w krajach Europy Zachodniej spożycie mięsa króliczego jest tam dużo wyższe niż w Polsce:
Francja 6 kg, Włochy i Hiszpania 5,5 kg, a dla porównania
Polska 0,4-0,5 kg na osobę. Niechęć do tego mięsa bierze
się z nieakceptowania jego smaku i braku tradycji kulinarnych. Dla wielu osób owca, koza czy królik nadal są
symbolem biedy, a mięso tych zwierząt uważa się za mało
wartościowe. Można się również spotkać z pewnymi uprzedzeniami natury sanitarnej i higienicznej, co oczywiście
nie znajduje żadnego merytorycznego uzasadnienia. Pomijając te wszystkie uprzedzenia mięso to posiada rzeszę
swoich zdeklarowanych zwolenników i jest albo kupowane
w sklepach, albo pozyskiwane z własnych hodowli przydomowych.
Do intensywnej produkcji królików rzeźnych wybierane
są rasy wcześnie dojrzewające. Charakteryzują się one wysoką plennością a także takimi parametrami jak: aktywność
rozpłodowa, wysokie przyrosty dzienne, małe zużycie paszy
na 1 kg przyrostu i niskie otłuszczenie tuszy.
Króliki ras dużych hodowane są w ekstensywnym systemie utrzymania w gospodarstwach przydomowych.
Intensywna produkcja mięsa króliczego prowadzona jest
w oparciu o rasy nowozelandzkie białe i czerwone, termondzkie i kalifornijskie (tucz 90-dniowy), oraz linie hybrydowe (tucz 72-75 dni). W krzyżówkach międzyrasowych
wykorzystuje się efekt heterozji powodujący w przypadku
cech opasowych: dobre wykorzystanie paszy, lepsze przyrosty i szybsze osiągnięcie wymaganej wagi 2,5 – 2,7 kg oraz
wydajność rzeźną 50-60% (HYLA 58%).
Producenci mięsa króliczego oferują tuszki podzielone
na 3 podstawowe wyręby: cześć przednia (37-40%), comber
(23-27%), część tylna (34-39%).
Parametry charakteryzujące jakość mięsa zależą od następujących czynników:
- skład chemiczny (białko, tłuszcz, węglowodany, witaminy, minerały)
Tak utrzymywane są samce w Brzesku.
- właściwości przetwórcze (zdolność wiązania wody, zawartość kolagenu, tłuszcz)
- właściwości fizyczne (ph, konsystencja, barwa)
– właściwości dietetyczne (kruchość, soczystość, smak).
Białko mięsa króliczego jest przyswajane przez organizm
człowieka w 90%, a mięsa wołowego tylko w 62%. Wartość
jego wynika z odpowiedniej ilości aminokwasów egzogennych, których nie syntetyzuje organizm człowieka: walina,
leucyna, izoleucyna, tryptofan, fenyloalanina, lizyna.
Tłuszcz króliczy odkładany jest w okolicach nerek i za łopatkami, a jego ilość w tuszce wzrasta wraz wiekiem i wagą
brojlera i zależy od sposobu żywienia. Tłuszcz ten jest biały
i miękki, a skład sprawia, że zalicza się go do związków lekkostrawnych o dużej wartości odżywczej. W ostatnim czasie zwraca się uwagę na udział kwasów tłuszczowych omega 3. Do grupy tej należy kwas linolenowy, którego poziom
w tuszkach króliczych jest bardzo wysoki (18:3) podobnie
jak w mięsie ryb żyjących w wodach zimnych. Badania medyczne wykazały, że pewne grupy społeczeństw np. Eskimosi
znacznie rzadziej chorują na schorzenia układu naczyniowosercowego. Kwas ten powoduje bowiem obniżenie podatności organizmu na tworzenie się skrzepów krwi.
Mięso królicze zalecane jest przez dietetyków również
ze względu na homocysteinę. Homocysteina powstaje w organizmie człowieka w procesie trawienia mięsa czerwonego,
a jej podwyższenie prowadzi do zmian miażdżycowych.
Bardzo istotną zaletą mięsa króliczego jest niska zawartość cholesterolu – 35-50 mg w 100 g mięsa, co ma istotne
Zawartość cholesterolu w wybranych produktach pochodzenia
zwierzęcego.
Rodzaj mięsa
jajo kurze
wołowina
wieprzowina
cielęcina
mięso królicze
Cholesterol mg/100 g mięsa
650-750
35-60
66-72
38-83
30-50
Skład procentowy związków organicznych i nieorganicznych
w mięsie niektórych gatunków zwierząt.
Rodzaj mięsa
wołowina
wieprzowina
cielęcina
mięso królicze
Woda %
68,5
51,1
77,8
69,3
Białko % Tłuszcz %
15,0
15,3
20,0
20,4
4,5
13,9
1,0
3,0-6,0
Składniki
min.%
0,85
0,75
1,20
1,39

19
Aktualności
znaczenie w żywieniu osób starszych, ze schorzeniami układu krążenia, cierpiących na nadciśnienie, skazę białkową,
arytmię, a także chorych na cukrzycę. Winą za występującą
w bogatych społeczeństwach hypercholesterolemię obarcza
się kwasy tłuszczowe, które podnoszą zawartość we krwi
złej frakcji cholesterolu LDL. W organizmach ludzi i zwierząt 2/3 cholesterolu jest pochodzenia endogennego, reszta
pobierana jest z pożywieniem i dlatego tak ważne jest ograniczenie jego dostarczania z zewnątrz.
Mięso królicze jest bogate w składniki mineralne takie jak: potas, magnez, wapń, żelazo, fosfor, cynk, miedź
i mangan, niską zawartość sodu. Bardzo charakterystyczną
cechą jest wysoka zawartość witamin szczególnie z grupy
B i witaminy K, którą króliki mogą syntetyzować w oparciu o specyficzną florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym.
Wskaźnik wydajności wzrostowej PER (wskaźnik wydajności białka - protein efficiency ratio) dla mięsa króliczego jest identyczny lub bardzo zbliżony do wartości tego
wskaźnika dla kazeiny, stąd mięso królicze zalecane jest
jako pierwsze z białek zwierzęcych w diecie niemowląt.
Dla potencjalnego konsumenta ważnym wyróżnikiem
przydatności kulinarnej i technologicznej mięsa są wskaźniki jakościowe takie jak: barwa, zapach, konsystencja,
umięśnienie poszczególnych części tuszki i otłuszczenie.
Barwa jest wskaźnikiem świeżości mięsa i decyduje o wyborze produktu przez konsumenta.
20
Ośrodek Hodowli i Rozrodu Królików w Brzesku.
Nr 4 (Rok III, nr 10)
Mięso królików to mięso „białe” o jasnej barwie, która
zależy od sposobu żywienia (intensywne żywienie wpływa
na ciemniejszą barwę) prawidłowego skrwawienia tuszki
oraz długości i prawidłowości pakowania i przechowywania.
Mięso królicze nie ma swoistego ostrego zapachu. Lekki
zapach pochodzi od surowicy krwi i jest bardziej intensywny u zwierząt starszych.
Smak zależy nie tylko od sposobu chowu, wieku ubijanych zwierząt, ale przede wszystkim od jego przechowywania i późniejszego przyrządzenia.
Konsystencja mięsa jest zwarta, jest ono suche i o małym udziale tłuszczu a dobrze umięśniona tuszka ma kształt
prostokątny wypełniony mięśniami.
Tłuszcz musi mieć barwę białą, ponieważ żółte zabarwienie bardzo obniża wartość i jakość tuszki.
Kruchość jest najważniejszą cechą jakościową w smakowej ocenie konsumenckiej i jest uzależniona od struktury dwóch podstawowych składników białkowych mięśnia:
włókien mięśniowych i ilości kolagenu. Ich oddziaływanie
na kruchość zależy od rodzaju mięśnia, jego składu i struktury oraz metody i temperatury ogrzewania. Istnieje wiele
metod instrumentalnego pomiaru kruchości. Najczęściej
kruchość instrumentalnie ocenia się na podstawie wielkości
siły wymaganej do przecięcia kawałka mięsa prostopadle
do przebiegu włókien mięśniowych i dla króliczego mięsa
wynosi 9 kg/cm2 (dla porównania mięso bardzo kruche 4-5
kg/cm2 zaś bardzo twarde 15 kg/cm2). Kruchość mięsa maleje wraz z wiekiem ubijanych zwierząt dlatego w przypadku królików im młodsza tuszka tym mięso bardziej kruche
(krzyżówki z linią hybrydową HYLA uzyskują wagę rzeźną
2,5 –2,7 kg już w wieku 72-75 dni).
Reasumując stwierdzić należy, że mięso pochodzące
z tuszek królika cechuje się tak znakomitymi walorami zdrowotnymi, smakowymi i dietetycznymi, że nie można go lekceważyć w jadłospisie człowieka.
Zmieniając więc tradycje żywieniowe na korzyść mięsa
króliczego możemy nie tylko wpływać na wielkość spożycia
i pośrednio na wzrost jego produkcji, ale poprawić stan swojego zdrowia i przeżyć niezapomniane doznania smakowe.
Opracowała: mgr inż. Elżbieta Błąkała
Ośro
Oś
Ośrodek
rod
dek Hod
dek
H
Hodowli
odo
dowl
wli
li i Rozr
R
Rozrodu
ozrod
odu
du Król
K
Królików
ról
ólik
ikó
ik
ów
ów
w Brz
B
Brzesku
rzes
essku
ku
Październik 2009
Aktualności
CYSTERSI – MODLITWA I HODOWLA
Wracał nad ranem raz grajek z wesela. Napotkał diabła na drodze.
– Graj, grajku – diabeł powiada – a ja ci złotem sypał będę.
Grał grajek na basetli, grał, a diabeł tańcował i sypał złotem wokoło.
Zarzucił grajek wór ciężki złota na plecy. Chciał nieść do domu, ale żona nie
uwierzy, że on tylko za samo granie tyle złota dostał. Żona powie, że duszę diabłu
zaprzedał. Więc poszedł grajek z workiem w drugą stronę i za to diabelskie złoto
klasztor w Szczyrzycu wybudowano.
Tymczasem diabeł wrócił na Łysą Polanę.
– Coś ty zrobił diable! – zawołała czarownica – To miast kusić, tyś złoto na klasztor dał?!
– Nie martw się, czarownico, coś ja zaradzę – rzekł diabeł – kamień na klasztor
zrzucę.
Leci, leci diabeł z kamieniem, a za nim czarownica na miotle. Zwiedzieli się
o tym bracia w Szczyrzycu, uklękli w koło i modlą się. A Matka Boska sprawiła, że
kamień stawał się coraz cięższy. Leci diabeł, leci, już ledwo kamień trzyma, już nie
da rady dłużej, kamień ciąży mu coraz bardziej…
Upuścił… Trzy kilometry przed klasztorem…
Taka to przewrotna legenda jest
wpisana w 750 – letnią historię opactwa
Cystersów w Szczyrzycu.
W krajobraz przepięknej ziemi szczyrzyckiej powiatu limanowskiego już od
1245 roku wpisuje się zespół opactwa
cysterskiego. Jest on jednym z najstarszych klasztorów w Polsce. Jego fundacji dokonał w 1234 roku wojewoda krakowski Teodor z Gryfitów, przekazując
na rzecz zakonu dobra w Ludźmierzu,
Szczyrzycu i Mogilanach. Do Ludźmierza
sprowadzono zakonników z klasztoru
w Jędrzejowie obdarowując ich ziemią,
by skolonizowali te dzikie tereny i zamienili je w pola uprawne, przekazując
ludziom jednocześnie wiarę w Chrystusa. Wkrótce jednak z Ludźmierza zakonnicy przenieśli się do Szczyrzyca (lata
40. XIII w.), który miał łagodny i słoneczny klimat. Było to istotne dla cystersów zajmujących się głównie uprawą ziemi, hodowlą zwierząt i przetwórstwem. Dlatego też oprócz budynków
klasztornych powstawały równocześnie
z nimi obiekty gospodarcze. W początkach XVII wieku Cystersi w Szczyrzycu
gospodarowali już na około trzech tysiącach hektarów.
Obraz Matki Bożej Szczyrzyckiej.
Tutaj też wznieśli murowaną świątynię. Pozostałe zabudowania klasztorne
były drewniane. Kiedy w 1608 r. Opatem
został Stanisław Drohojowski, rozpoczął
budowę nowego klasztoru oraz przebudowę kościoła. Barokowy kościół pw.
Muzeum Klasztorne OO. Cystersów w Szczyrzycu
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny ma plan krzyża łacińskiego, z równej
długości nawą i prezbiterium. Z gotyckiej świątyni do dzisiaj zachowały się
m.in. ostrołukowe kamienne portale.
W świątyni znajduje się szczególnie otaczany czcią obraz Matki Boskiej Szczyrzyckiej.
Kompleks klasztorny, złożony z kościoła, klasztoru z wirydarzem, podwórza i budynków gospodarczych jest tylko
częściowo udostępniany zwiedzającym.
Cystersi obecnie zajmują się głównie
pracą duszpasterską, ale w Szczyrzycu zostały odnowione tradycje zakonu
i jest prowadzona hodowla bydła oraz
uprawa roli.
W Muzeum Klasztornym OO. Cystersów zwiedzający mogą podziwiać takie
dzieła jak: zbiór pergaminowych manuskryptów, Krzyż Dobrej Drogi z XV wieku, płaskorzeźbione votum za ocalenie
klasztoru, kolekcję kielichów mszalnych, zabytkowe meble. Miłośników militariów zachwycić mogą bogate zbiory
broni palnej i siecznej, są tu też zbiory
numizmatyczne.
W założeniach podstawą egzystencji
Cystersów miała być praca własna (rolnictwo, rzemiosło) gwarantująca samowystarczalność w zaspokajaniu wszystkich potrzeb. Wynikało to z dewizy św.
Benedykta „Ora et labora” – Módl się
i pracuj.
Browar w Szczyrzycu przez kilka wieków był wizytówką zakonników.
Historia cystersów wiąże się nierozerwalnie z historią piwa produkowanego
w klasztorach. Stare kroniki opactwa
podają, że cystersi w Szczyrzycu produkowali „napój z ziarna palonego, cykorii
i chmielu kojący w postaci, która miała nazwę cerewizji”. Niskoprocentowe
Opactwo Ojców Cystersów w Szczyrzycu.

21
Aktualności
Nr 4 (Rok III, nr 10)
Widok na opactwo.
Wygląd browaru w Szczyrzycu. Stan z 1948 r. Zdjęcie ze zbiorów muzeum klasztornego.
piwo warzone było w oparciu o specjalną recepturę. Po wojnie browar znacjonalizowano. Rozpoczęto w nim wytwarzanie taniego, masowego piwa.
Klasztor utracił majątek po II wojnie światowej w 1950 roku, by ponownie na mocy porozumienia Państwa
z kościołem w dniu 1 czerwca 1993 r.
22
Stado krów rasy polskiej czerwonej.
otrzymać część z upaństwowionych
wcześniej dóbr. W tym czasie klasztor
odzyskał warzelnię, w produkcji piwa
nie powrócił jednak do tradycyjnej receptury cysterskiej, zagubionej gdzieś
w klasztornych archiwach. W 1997 roku
browar zamknięto, przyczyną było zadłużenie.
Piwo to nie jedyny gospodarski pomysł zakonników z Beskidu Wyspowego.
Jest też mleko.
Gospodarstwo w dalszym ciągu prowadzi hodowlę krów rasy polskiej czerwonej
oraz w małej ilości holsztyńsko-fryzyjskiej. Opactwo Cystersów w Szczyrzycu
prowadzi największy w kraju ośrodek hodowli krów rasy polskiej czerwonej. Krowy
są utrzymywane w systemie bezuwięziowym. Obora wyposażona jest w skomputeryzowaną halę udojową, gdzie odzyskuje się ciepło pochodzące ze schładzanego
mleka. Stado obecnie liczy:
- 60 krów rasy polskiej czerwonej,
- 32 jałówki rasy polskiej czerwonej,
- 30 krów rasy nizinnej czerwonobiałej,
- 20 jałówek rasy nizinnej czerwono
białej,
- 3 krowy rasy czerwono białej.
Obora spełnia wszystkie unijne wymogi, a hodowla prowadzona jest wzorowo, o czym może świadczyć zdobycie
przez nich wicemistrzostwa Agroligi
– konkursu na najlepszych polskich rolników. Obora z gospodarstwa rolnego
OO. Cystersów w Szczyrzycu znalazła się
osiem razy na pierwszym miejscu pod
względem wydajności mlecznej krów
rasy polskiej czerwonej w latach 19941999, 2001, 2003.
Już od wielu lat w gospodarstwie wybierane są wybitne krowy, których synowie wykorzystywani są do doskonalenia
całej populacji bydła polskiego czerwonego (także uczestniczące w programie
ochrony zasobów genetycznych).
Obecnie Gospodarstwo posiada ogółem 197 ha powierzchni, z tego lasy
zajmują 84 ha, a użytki rolne 113 ha,
ponadto dzierżawi od Agencji Nieruchomości Rolnych prawie 65 ha użytków rolnych (dawna własność Opactwa).
Opracowanie: mgr inż. Agnieszka Ociepka
Październik 2009
Aktualności
ABSOLWENCI UKRAIÑSKIEJ UCZELNI
NA STA¯U W MCB
Приїхавши до Польщі, ми зрозуміли, що перед нами відкрився світ нових можливостей та новітніх технологій.
Наша практика у Польщі тривала 2 місяці. За цей час ми
підтвердили свої теоретичні знання які здобули в Аграрному
Університеті в місті Вінниця.
Дякуючи Пану Президенту Малопольського Центру Біотехніки, ми пізнали усі тонкощі вирощування худоби та свиней,
а особливо, їх штучного осіменіння. Ми пройшли всі етапи
праці в МЦБ від лабораторії до способів і форм продажу насіння.
Співробітниками фірми МЦБ убло складено календар
нашої роботи та навчання. Окрім навчання ми відвідували
визначні місця Польщі (Копальня солі в Бохніі, Ясна Гора
в Ченстогові, найкраще місце в Європі - місто Краків, лагер
в Освенціумі, місце народження Іона Павла ll - Вадовіце).
По закінченню практики ми отримали сертифікат на право осіменіння худоби та свиней у Європейському Союзі. Щиро
вдячні Пану Президенту компанії „МЦБ” Річардові Стопирі і всім
працівникам за теплий прийом та прекрасні умови праці.
Світлана Шкільняк, Юлія Березовска
Петро Майданюк, Сергій Голембівський
Po przyjeździe do Polski zrozumieliśmy, że przed nami otwiera się świat nowych możliwości i nowoczesnych technologii.
Nasza praktyka w Polsce trwała 2 miesiące. W ciągu tego
czasu potwierdziliśmy swoje umiejętności teoretyczne, które nabyliśmy ucząc się w Uniwersytecie Rolniczym w Winnicy
na Ukrainie.
Dziękujemy Panu Prezesowi Małopolskiego Centrum Biotechniki za to, że umożliwił nam zapoznanie się z wszelkimi detalami związanymi z hodowlą a szczególnie z inseminacją.
INSEMINATOR NA MEDAL
Jan Sura od 1979 roku pracownik Małopolskiego Centrum
Biotechniki w Krasnem po raz drugi został odznaczony przez
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Odznaką Honorową – ZASŁUŻONY DLA ROLNICTWA.
Jako inseminator obsługuje 7 gmin powiatu przemyskiego
tj. około 80 miejscowości pokonując rocznie blisko 70 tys. kilometrów. W swojej karierze zawodowej unasiennił blisko 50
tys. krów i loch. Znakomicie wywiązuje się ze swojego zadania w inseminacji bydła i trzody chlewnej. Jest przy tym wiarygodnym doradcą dla swoich usługobiorców. Ceniony przez
rolników za rzetelność, punktualność, dyspozycyjność i komu-
Od lewej stoją: Sergii Golembivskiy, Juliya Berezovska,
Svietlana Shkilnyak i Petro Maydanyuk.
Przeszliśmy wszystkie etapy pracy w MCB, rozpoczynając
od laboratorium a kończąc na sposobach i formach sprzedaży
nasienia. Pracownicy Małopolskiego Centrum Biotechniki stworzyli dwumiesięczny harmonogram naszego szkolenia w Polsce.
Oprócz uczenia się i pracy, w wolnych chwilach zwiedzaliśmy
najciekawsze miejsca w Polsce (Kopalnia Soli w Bochni, Jasna
Góra w Częstochowie, najładniejsze miejsce w Europie – miasto
Kraków, obóz koncentracyjny w Oświęcimiu, rodzinne miasto
Papieża – Wadowice).
Po zakończeniu praktyki otrzymaliśmy dwa dokumenty:
- Prawo wykonywania zawodu Inseminatora bydła i trzody chlewnej.
- Zaświadczenie o odbyciu szkolenia i zdaniu egzaminu
końcowego.
Serdecznie dziękujemy Panu Prezesowi Ryszardowi Stopyrze i wszystkim pracownikom Małopolskiego Centrum Biotechniki za ciepłe przyjęcie i doskonałe warunki pracy.
Sergii Golembivskiy, Juliya Berezovska,
Svietlana Shkilnyak, Petro Maydanyuk
nikatywność. Odznacza się zawsze dobrym humorem i optymizmem co niewątpliwie pomaga mu w codziennych kontaktach
z ludźmi. Lubi swoją pracę pomimo wielu trudności na jakie
napotyka w terenie.
Przyczynił się do znacznego rozwoju genetycznego bydła
i trzody chlewnej na Podkarpaciu.
Panie Janie serdecznie gratulujemy
i życzymy dalszych sukcesów.
Zarząd i pracownicy MCB Sp. z o.o. w Krasnem
Jan Sura
Przedstawił: mgr inż. Piotr Brzeziak
23