Rodzaje informacji - Instytut Nafty i Gazu

Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 923-936
Wiesław Szott, Andrzej Gołąbek: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Symulacje procesu eksploatacji złóż gazu ziemnego w formacjach łupkowych (shale gas)
W pracy przedyskutowano podstawowe zjawiska zachodzące podczas eksploatacji złóż gazu łupkowego oraz sposoby ich modelowania w symulatorach złożowych. Skonstruowano przykładowy model symulacyjny wybranej formacji łupkowej rozpoznanej w kraju. Przeprowadzono wielokrotne symulacje procesu eksploatacji modelowanego złoża, badając wpływ większości parametrów na efekt wydobycia, obszar drenażu i rozkład ciśnień złożowych.
Production Simulation of Shale Gas Reservoirs
The paper discusses the basic phenomena occuring in shale gas reservoirs during their production and presents methods of their modeling in reservoir simulators. An example of a shale gas reservoir modelbuilt for one of the domestic
shale structures was constructed. Multiple simulations of the gas production process were performed to study the impact of most of the parameters on the effect of extraction, drainage area and reservoir pressure distribution.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 937-948
Krzysztof Żuławiński: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Inwersja spektralna oparta na adaptacyjnej metodzie tworzenia rozwinięć sygnałów falkowych
Przedstawiono metodę inwersji spektralnej sygnału sejsmicznego, przeprowadzono testy metody oraz zaprezentowano wyniki uzyskane dla wybranego profilu sejsmicznego. Omówiono podstawy matematyczne, począwszy od
transformaty Gabora, jej porównanie z transformatą Fouriera oraz metodę słownikową rozwinięcia sygnału.
W oparciu o te narzędzia zbudowano równanie macierzowe prowadzące do rozwiązania zadania odwrotnego przez
stosowane w programowaniu liniowym metody optymalizacji, czyli dopasowanie adaptacyjne.
Spectral Inversion Based on Signal Wavelet Expansions Using The Optimization Method
The method of spectral inversion of seismic signals was presented and tested on theoretical and field data. The
fundamental mathematical concepts, beginning with the Gabor transform, in comparison with the Fourier transform, and overcomplete signal representation based on dictionary of expansion functions were treated. On this
ground a matrix equation was built and the method of its solution by linear programming field applied.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 949-958
Maja Mroczkowska-Szerszeń, Sylwia Kowalska, Anna Przelaskowska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Zastosowanie analizy spektroskopowej w podczerwieni w badaniach skał z pogranicza diagenezy i anchimetamorfizmu
W artykule przedstawiono przykład zastosowania analizy spektroskopowej w podczerwieni w badaniach skał
z pogranicza diagenezy i metamorfizmu niskiego stopnia. Podstawowym założeniem przeprowadzonych badań
było odniesienie względem siebie dwóch indeksów mogących służyć jako paleotermometry indeksu Flehmiga oraz
indeksu Küblera. Oba indeksy umożliwiają oznaczanie stopnia diagenezy materiału pelitycznego w oparciu o analizę postępu procesu illityzacji smektytu. W rozpatrywanym zakresie temperatur analizowany jest głównie stopień
rekrystalizacji materiału illitowego w muskowit.
Application of infrared spectroscopic analysis in the study of diagenetic and very low grade metamorphic
rocks
The article describes the application of spectroscopic infrared analysis for diagenetic and very low grade metamorphic rocks. The aim of the research was to compare two indices that can be used as paleothermometers – the Flehmig index and the Kübler index. Both of them allow to analyze the diagenesis grade of the pelitic rocks based on
the smectite illityzation process completion (in the researched temperature range it is mainly recristallization grade
of illitic material into muscovite).
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 959-964
Grażyna Łykowska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Trójwymiarowa wizualizacja szczelin metodą mikrotomografii rentgenowskiej
Rentgenowska mikrotomografia komputerowa (micro-CT) jest nieinwazyjną techniką wizualizacyjną, która wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie i matematyczne algorytmy do obrazowania wewnętrznej struktury przestrzeni porowej różnych obiektów. Główną zaletą stosowania micro-CT do charakterystyki skał zbiornikowych jest
to, że dla jednej próbki otrzymujemy ogromną ilość informacji i zbiór danych przestrzennych w trzech wymiarach.
Trójwymiarowy charakter tych danych umożliwia badanie wzajemnych połączeń porów/szczelin, daje również
informację o uprzywilejowanych kierunkach dla przepływu mediów złożowych w skale. Jako przykładowe próbki
w tym opracowaniu badano skały węglanowe pochodzące z dwóch otworów wiertniczych: A-1 oraz Ł-4. Dla poszczególnych próbek wapieni wykonano akwizycję danych, rekonstrukcję projekcji i trójwymiarową wizualizację
obrazu. Zaprezentowane wyniki badań przedstawiają kolejno: zdjęcie badanej próbki, następnie wygenerowaną
izopowierzchnię, zrekonstruowany 2D przekrój poprzeczny próbki oraz 3D przekrój przez szczelinę próbki. Dane
micro-CT otrzymane dla poszczególnych próbek umożliwiły wykonanie pomiaru rozwartości oraz szerokości wydzielonych szczelin. W kolejnym etapie badań analizowane próbki poddano nasycaniu, a następnie wygrzewaniu
do temperatury ok. 80÷90°C. Przy każdym etapie badań wykonano obrazowanie mikrotomograficzne, a zebrane
dane umożliwiły przeprowadzenie porównania obrazów szczelin powstałych pod wpływem różnych czynników.
Three-dimensional visualization of fracture apertures using micro computed tomography
X-ray computed microtomography (micro-CT) is a noninvasive visualization technique that uses X-rays and
mathematical algorithms to visualize the internal structure of the pore space of different objects. The main advantage of using micro-CT for the characterization of reservoir rocks is that for a single sample, we get a huge amount
of information and spatial data in three dimensions. The three-dimensional nature of the data allows the testing of
the interconnection of pores/apertures, it also gives information about the preferred direction for the flow of media
in the reservoir rock. As examples carbonate rocks from two boreholes: A-1 and Ł-4 were tested assamples in this
study. For individual samples of limestonedata acquisition, reconstruction and three-dimensional visualization of
the projection image were performed. The research results show the photos of the sample, then the generated isosurface, the reconstructed 2D cross-sectional sample and the 3D section through the fracture of the sample. MicroCT data obtained for each sample allowed width measurement of separated fractures. In the next stage of the study,
analyzed samples were saturated, and then heated to a temperature of about 80÷90oC. At each stage of this research
micro-CT imaging was performed, and the collected data enabled a comparison of the aperture images formed under the influence of various factors.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 965-975
Wiesław Szott: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Bilansowa metoda modelowania wypierania mieszającego w ośrodku porowatym
Artykuł jest poświęcony problematyce wypierania mieszającego oraz sposobowi ilościowego modelowania tego procesu. Zaproponowano uproszczony model jego opisu i przybliżone, analityczne rozwiązanie pozwalające zastosować
równania bilansu materiałowego do ilościowych prognoz wypierania mieszającego. Model zweryfikowano poprzez
porównanie z wynikami symulacji kompozycyjnych na przykładzie zatłaczania CO2 do krajowego złoża ropy.
Material balance method for the modeling of miscible displacement in porous media
The paper addresses the issue of miscible displacement and its quantitative modeling. A simplified model of miscible displacement in the geometry of radial symmetry is proposed and its approximate solution is found. The model
results are easily implemented into material balance equations to be used for quantitative forecasts. The approach is
then verified by comparing it with the compositional simulation model of CO2 injection process in a real oil field.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 976-981
Jadwiga Zamojcin: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Analiza możliwości wykorzystania solanek jodkowo-bromkowych towarzyszących złożom ropnogazowym
Przeprowadzono analizę wybranych złóż ropy i gazu Przedgórza Karpat pod kątem zwiększonej zawartości jodu
w towarzyszących im solankach. Solanki występujące w tym rejonie zawierają w swym składzie zarówno jony
jodu, jak i bromu w stężeniach kwalifikujących je jako wody potencjalnie nadające się do produkcji jodu. Istniejące w Polsce zasoby solanek jodkowo-bromkowych mogą być dogodną bazą do podjęcia przemysłowej produkcji
jodu w skali kilkuset ton rocznie.
Analyzing the possible economic usage of iodide-bromide brines associated with oil and natural gas deposits
Analysis of selected oil and gas deposits from the Carpathian Foothills was conducted to examine the content of iodine in the brine. The brines found in this region contain a composition of iodine and bromine in such concentrations
qualifying them as water potentially suitable for the production of iodine. Resources of iodine-bromide which exist in
Poland could be a great base for the industrial production of iodine on a scale of several hundred tons annually.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 982-992
Bogdan Filar, Roman Dusza i Mariusz Miziołek: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Wody mineralne na fałdzie Krościenka w Krośnie
W rejonie Krosna zainteresowanie wodami mineralnymi ma długą tradycję i związane jest przede wszystkim
z pracami poszukiwawczymi ropy naftowej, które były intensywnie prowadzone w XIX w. i XX w. na obszarze
fałdu Potok–Turaszówka–Krościenko. Fałd znajduje się w obrębie północnej części Krosna. W trakcie wierceń
w otworach oprócz ropy była stwierdzana również obecność solanki. Na fałdzie Krościenka obecność wód mineralnych była stwierdzana w obrębie piaskowców ciężkowickich, występujących tu w 2 poziomach określanych
nazwą: I piaskowiec ciężkowicki i II piaskowiec ciężkowicki. I piaskowiec ciężkowicki znany jest z odsłonięć na
powierzchni, zaś II jedynie z wierceń. Wody mineralne pojawiające się w trakcie wierceń inspirowały wielu ludzi
do ich wykorzystania. Jednym z nich był doc. Władysław Chajec, pracownik INiG z Oddziału Krosno. W latach
50. i 60. XX wieku propagował ideę utworzenia w Krośnie uzdrowiska na bazie wód mineralnych fałdu Krościenka. Na początku lat 60. podjęto na krótko eksploatację wód mineralnych, ale z powodu nieopłacalności szybko ją
zarzucono. W ostatnich latach z inicjatywy władz samorządowych ponownie wrócił temat wykorzystania wód mineralnych, tym razem dla celów balneologicznych i rekreacyjnych. Przy współpracy z Urzędem Miasta Krosna
została przeprowadzona analiza wgłębnej budowy geologicznej fałdu Krościenka oraz ocena możliwości uzyskania
wód mineralnych za pomocą nowego otworu wgłębnego. Przeprowadzona ponownie korelacja międzyotworowa
w oparciu o istniejące materiały archiwalne pozwoliła na uściślenie budowy geologicznej fałdu Krościenka w rejonie Zawodzie–Bursaki oraz opracowanie nowych przekroi geologicznych przez fałd. Analiza opróbowań starych
odwiertów umożliwiła ustalenie pierwotnego konturu woda–ropa. Na podstawie dokonanych ustaleń został zaprojektowany otwór badawczy zlokalizowany na południowym skrzydle fałdu.
Mineral waters in the Krościenko fold located in Krosno
The interest in mineral waters located in Krosno region has a long tradition and is primarily associated with exploration works for crude oil. Exploration works had been extensively carried out in the nineteenth and early twentieth
century in the stream-fold-Krościenko Turaszówka. The fold is located within the northern part of Krosno town.
The oil wells drilled showed the presence of saline waters. In the Krościenko fold mineral waters were reported
within the Ciężkowice sandstones, occurring here in 2 production levels determined the names: ciężkowicki sandstone I and ciężkowicki sandstone II. The ciężkowicki sandstone I is known from outcrops at the surface, and II
only from drilling. Mineral waters appearing during drilling inspired many people to use them. One of them was
docent. Wladyslaw Chajec an Oil and Gas Institute employee. The idea of establishing a spa in Krosno, based on
mineral waters from the Krościenko fold was promoted in the 50-ies and 60-ies of the XX century. In the early
60’s mineral water was produced briefly, but due unprofitability production was quickly abandoned. The Krosno
local authorities have returned again to the idea of using mineral waters in recent years. In cooperation with the
City of Krosno the Institute carried out analysis of Krościenko fold’s geological structure in order to determine the
possibility of mineral waters production. Works were carried out based on all existing materials. The well correlation made it possible to clarify the geological structure of the Krościenko fold in region of Zawodzie–Bursaki.
Analysis of old well tests allowed to determine the original water – oil contour. Based on its findings, a new water
production well located on the south flank of the fold was designed.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 993-998
Bogdan Filar, Mariusz Miziołek: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Adam Hoszowski: PGNiG S.A., Oddział Sanok
Parametry PMG Strachocina osiągnięte w pierwszym cyklu eksploatacji magazynu, po rozbudowie pojemności czynnej zakończonej w 2011 r.
Głównym celem artykułu jest zaprezentowanie parametrów podziemnego magazynu gazu Strachocina osiągniętych
po rozbudowie pojemności czynnej magazynu. Instytut Nafty i Gazu, Zakład Podziemnego Magazynowania Gazu
wykonał projekt rozbudowy magazynu, którego celem była optymalizacja kosztów inwestycji. Projekt rozbudowy
magazynu zakładał powiększenie pojemności czynnej do 330 mln m3, odwiercenie ośmiu odwiertów horyzontalnych, budowę niezbędnej instalacji napowierzchniowej oraz budowę stacji sprężania gazu. Opracowany projekt
zakładał pracę sprężarek zarówno podczas fazy odbioru, jak i zatłaczania. Najtrudniejszą częścią projektu było
wykonanie prognozy wydajności PMG po rozbudowie magazynu, gdyż nowo projektowane odwierty horyzontalne
były wiercone po raz pierwszy nie tylko na PMG Strachocina, ale również w Polsce południowo-wschodniej.
W artykule przedstawiono lokalizację projektowanych otworów horyzontalnych na strukturze. Pokazano również
dane uzyskane z eksploatacji PMG po zakończeniu inwestycji w 2011 r. Załączone wykresy prezentują porównanie wydajności zatłaczania gazu osiągniętej w 2011 r. z wydajnością projektowaną w 2006 r. Podobnie wykresy
przedstawiają porównanie prognozy wydajności odbioru gazu z PMG (2006 r.) oraz rzeczywistej wydajności odbioru osiągniętej w sezonie zimowym 2011/2012. Dane uzyskane zarówno podczas zatłaczania, jak i odbioru gazu
w pierwszym cyklu pracy PMG Strachocina po rozbudowie magazynu potwierdziły osiągnięcie założeń projektowych. W związku z tym rozbudowa PMG Strachocina zakończyła się powodzeniem. Na uwagę zasługuje fakt, że
sukces został osiągnięty w trudnych warunkach złożowych. Kluczem do niego była ścisła współpraca wszystkich
zespołów zaangażowanych w prowadzenie inwestycji.
UGS Strachocina parameters achieved in the first cycle of storage operations, after working volume
enlargement completion in 2011
The main objective of this paper is to present the parameters of the Strachocina underground gas storage achieved
after increasing of the storage capacity. The Oil and Gas Institute, Underground Gas Storage Department carried
out a storage expansion project aimed at the optimization of the investment costs. The project evisaged increasing
working volume to 330 million m3, drilling of eight horizontal wells, building necessary surface installation and the
construction of a gas compression station. The designers assumed that the compressors will work both during the
withdrawal and injection phase. The most difficult part of the project was to make reliable UGS rate predictions
achieved after storage expansion, because the newly designed horizontal wells were drilled for the first time not
only in the UGS Strachocina, but also in south-eastern Poland. The article shows the location of the designed horizontal wells. Data obtained during storage operation were presented after the investment was finished in 2011. The
charts presented in the paper show a comparison of the gas injection storage rates achieved during 2011 with designed rates in 2006. The similar figures present the designed (in 2006) withdrawal rates and actual obtained during
the winter season of 2011/2012. Data collected during both injection and withdrawal season in the first UGS Strachocina cycle, after storage enlargement confirmed the achievement of the project objectives. Therefore, the development of the Strachocina storage facility was successful. It is worth noting that success was achieved in difficult
reservoir conditions. The key to success was the close cooperation of all the teams involved in the investment.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 999-1011
Mariusz Miziołek, Jadwiga Zamojcin: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Mapa geologiczna fałdu Strachociny. Nowe dane na starej mapie. Część II – Wyniki badań kartograficznych
w rejonie fałdu Strachociny
Artykuł jest 2 częścią tekstu opublikowanego w miesięczniku „Nafta-Gaz” nr 8/2010 pod tytułem Mapa geologiczna fałdu Strachociny. Nowe dane na starej mapie. Część I, który dotyczył historii badań budowy geologicznej
fałdu Strachociny. W tej części przedstawiono wyniki badań kartograficznych, jakie zostały przeprowadzone przez
autorów w latach 2009–2010 na obszarze fałdu dzięki prowadzonym tu wykopom pod gazociągi. W efekcie prowadzonych prac kartograficznych skartowano ok. 8 km wykopów, co pozwoliło opracować szczegółową mapę
geologiczną fałdu. W połączeniu z najnowszymi danymi geologicznymi z wierceń opracowano również szereg
przekroi geologicznych przez fałd. Wykonane prace i analizy pozwoliły na wydzielenie w strefie powierzchniowej
fałdu utworów od warstw hieroglifowych dolnych do warstw krośnieńskich dolnych. Łącznie utwory te obejmują
wiek: środkowy eocen-oligocen. Ustalono, że wszelkie kontakty warstw menilitowych z warstwami hieroglifowymi mają charakter tektoniczny. Z tego względu łupki menilitowe występują tu jedynie w formie łuski tektonicznej.
Prace terenowe dały podstawę do wydzielenia ogółem 4 łusek tektonicznych, przy czym poza łupkami menilitowymi obejmują one również inne utwory. Łuski ciągną się na całej długości fałdu i wykazują wsteczne nasunięcia
w kierunku SW. W budowie tektonicznej oprócz 3 dotychczas wydzielanych bloków tektonicznych: bloku Górek,
bloku zachodniego i bloku wschodniego zaznaczył się dodatkowy blok, a mianowicie blok Pakoszówki, wydzielony w obrębie wschodniej części dotychczasowego bloku wschodniego. Wyniki prac kartograficznych potwierdziły
generalnie przyjęty przez St. Depowskiego i St. Wdowiarza styl budowy geologicznej fałdu Strachociny, ale jednocześnie pozwoliły na wprowadzenie nowych elementów budowy geologicznej fałdu, które wcześniej nie były
rozpoznane.
Geological map of the Strachocina fold. New Data on the Existing Map. Part II – The results of mapping
works in the Strachocina fold area
The following article is a continuation of a text, published in 2010, which dealt with the history of geological studies of the Strachocina fold. This part of the study presents the results of mapping studies which were carried out by
the authors in the years 2009–2010. The text is a result of cartographic works done in about 8 km length trenches.
The trenches were dug during surface works related with the expansion of the working volume of UGS Strachocina. The works allowed us to develop a new, more precise geological map of the fold. Data received during the
drilling of nine new storage wells and during surface works were combined to prepare new geological crosssections of the Strachocina fold. The works carried out allowed for the separation of the layers starting from Hieroglyphic to Krosno geological layers. The age of the layers include middle Eocene-Oligocene. It was found that
contact between layers is of a tectonic character. Field works allowed for the separation of 4 thrust slices. The results of mapping confirmed the generally accepted by St. Depowski geological model of the Strachocina fold, but
also allowed the introduction of new elements of the Strachocina geological model.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1012-1017
Łukasz Habera: Instytut Nafty i Gazu, Kraków,
Andrzej Papliński: Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa,
Zenon Wilk, Piotr Koślik: Instytut Przemysłu Organicznego, Warszawa – Oddział w Krupskim Młynie
Laserowe inicjowanie detonacji perforatora – badania w zbiorniku balistycznym
Współcześnie prowadzone są rozległe badania podatności materiałów wysokoenergetycznych różnych grup na
inicjację impulsem laserowym. Ze względu na precyzję oddziaływania strumienia laserowego na wybrany fragment ładunku materiału wybuchowego oraz możliwość doboru, w szerokim zakresie, wielkości energii, z jaką obciążany jest materiał wybuchowy, inicjacja laserowa stanowi obiecujący sposób kontrolowanego pobudzania ładunku wybuchowego. Precyzyjne wytworzenie fali detonacyjnej, która następnie obciska wkładkę kumulacyjną,
stanowi zasadniczą przesłankę utrzymania ciągłości i stabilności formowanego strumienia kumulacyjnego. Niniejszy artykuł przedstawia wyniki prób poligonowych laserowego inicjowania ładunków kumulacyjnych stosowanych
w perforatorach korpusowych typu PRS. Badania przeprowadzono w komorze balistycznej, a źródłem energii detonacji był laser o długości widma 1064 nm.
The laser ignition of cumulative charges – detonating tests in ballistic chamber
Currently there are extensive tests are being carried out on the susceptibility of different groups of high-energy
materials to impulse laser. Due to the precise impact of the laser beam on the selected fragment of the explosive
charge, it is possible to choose, in a wide range, the size of the energy with which the explosive is charged, hence
laser initiation is a promising way of safe and controlled explosives stimulating. Precision manufacturing of the
detonation wave, which acts on the cumulative insert, is an essential prerequisite for maintaining the continuity and
stability of the cumulative jet. This article presents the results of field tests of laser ignition of cumulative charges
used in the pipe perforator type PRS. The experiments were conducted in a ballistic chamber, and the source of
energy of detonation was a laser of 1064 nm length spectrum.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1018-1022
Anna Huszał: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Warszawa
Wykorzystanie pomiarów on-line stężenia THT do celów rozliczeń usługi nawaniania
Pomiary zawartości środka nawaniającego w gazie przy użyciu metod analizy instrumentalnej są nie tylko nieodłącznym elementem kontroli stopnia nawonienia paliw gazowych, ale stanowią również podstawę rozliczenia usługi nawaniania. Pomiary te można prowadzić bezpośrednio na obiekcie bądź w specjalistycznym laboratorium pomiarowym oraz zdalnie, z wykorzystaniem analizatorów pracujących w trybie on-line. Wobec przemian zachodzących w procedurach pomiaru i zasadach rozliczania pomiarów stężenia środków nawaniających w paliwach gazowych oraz rosnących wymogów dotyczących kontroli jakości nawonienia paliw rośnie znaczenie pomiarów wykonywanych w sposób ciągły z użyciem urządzeń pracujących w trybie on-line. W świetle obowiązujących przepisów prawnych pomiary stężenia środka nawaniającego w gazie wykonywane w trybie on-line mogą stanowić podstawę rozliczania usługi nawaniania w ramach zawartych umów.
On-line determination of THT concentration for the accounting of gas odorisation services
Instrumental measurements ofodorant concentration in natural gas are not only an integral part of the odorization
gaseous fuels control, but also form the basis for accounting odorizing services. These measurements can be carried out directly on-site or in a specialized laboratory and remote sensing, using analyzers operating in on-line
mode. Because of the changes taking place in the procedures for measuring and accounting principles of odorant
concentration in gaseous fuels and the growing requirements for quality control of odorization levels, the importance of continuous measurements performed by on-line devices is growing. In the light of existing legislation online measurements ofodorant concentration in gas can be the basis for the accounting of odorizing services under
the relevant agreements.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1023-1029
Anna Huszał: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Warszawa
Skuteczność metody absorpcyjnego usuwania THT z nawonionego gazu ziemnego, z zastosowaniem nadtlenku wodoru
Zgodnie z obowiązującymi przepisami [11], gaz ziemny rozprowadzany sieciami gazowymi powinien być
w odpowiednim stopniu nawoniony, co zapewnia bezpieczeństwo jego użytkowania, ale często jest niepożądane
w przypadku stosowania gazu do celów przemysłowych. Konieczne jest wówczas skuteczne usunięcie nawaniacza
(obecnie powszechnie stosowanego w kraju tetrahydrotiofenu – THT) z gazu lub obniżenie jego zawartości w gazie do „bezpiecznego” dla procesu technologicznego poziomu. Usuwanie THT z gazu mokrymi metodami absorpcyjnymi jest procesem stosunkowo mało zbadanym, zwłaszcza w stopniu umożliwiającym zastosowanie w instalacjach na skalę przemysłową. Celowe zatem jest nie tylko poszukiwanie najbardziej skutecznych absorbentów THT,
ale również i całkowita optymalizacja warunków procesu, prowadzonego z jego udziałem, poprzedzające opracowanie rozwiązania technologicznego.
Efficacy of the absorption method for THT removal from odorized natural gas usingwith use of hydrogen
peroxide
According to existing provisions, natural gas that is distributed in gas networks should be sufficiently odorized to
ensure the safety of its use, whichwhat is often undesirable for the use of gas for industrial purposes. In such situation it is necessary to remove the odorant (tetrahydrothiophene/THT – commonly used in Poland) from gas or to
reduce odorant content in the gas to the “safe level” for the process. Removal of THT from natural gas with usinge
the of wet absorption method is a process which has not been relatively little examined in depth, especially in the
case of conditions required for its use in industrial-scale systems. Therefore what is necessary is not only searching
for the most effective absorbents of THT, but also for the full optimization of the process conditions, leading to the
development of technological solution.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1030-1035
Monika Tyszownicka, Jacek Jaworski: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Wybrane problemy systemu oceny zgodności i prawnej kontroli metrologicznej na przykładzie gazomierzy
i przeliczników
W artykule przedstawiono implikacje wynikające z wdrożenia dyrektywy MID do polskiego prawodawstwa
w kontekście kontroli metrologicznej gazomierzy i przeliczników objętości gazu. Porównano podejście do tej kontroli przed i po wprowadzeniu systemu oceny zgodności. Zwrócono uwagę na konieczność adaptacji istniejących
regulacji krajowych do nowych realiów, jakie niesie ze sobą system oceny zgodności.
Traps of the Conformity Assessment System. Case of volume conversion devices and gas meters
The article presents implications of the implementation of the MID directive into Polish legislation in the context
of metrological control of gas meters and gas volume conversion devices. The approach to the metrological control
before and after the introduction of the Conformity Assessment has been compared. Attention has been drawn to
the necessity to adapt the existing domestic regulations to the new issues posed by the Conformity Assessment.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1036-1043
Grzegorz Kołodziejak: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Możliwości wykorzystania potencjału energetycznego biogazu powstającego w trakcie procesu oczyszczania
ścieków. Analiza opłacalności proponowanych rozwiązań
Podczas neutralizacji niebezpiecznych mikroorganizmów zawartych w osadach ściekowych na biologicznych
oczyszczalniach ścieków powstają znaczne ilości biogazu. Cykl technologiczny oczyszczania ścieków wymaga
dostarczenia określonej ilości ciepła dla prawidłowego przebiegu poszczególnych procesów. Celowe zatem wydaje
się wykorzystanie w instalacjach oczyszczania zawartej w biogazie energii cieplnej, w miejscu jego powstawania.
Sposób wykorzystania biogazu jest jednocześnie ściśle powiązany z wielkością oczyszczalni i możliwościami finansowymi, co przekłada się na możliwość zastosowania konkretnej technologii. W artykule określono potencjał
energetyczny powstającego biogazu, przeprowadzono przegląd dostępnych technologii jego wykorzystania
w miejscu wytwarzania oraz wybór najbardziej optymalnych rozwiązań w zależności od wielkości oczyszczalni,
zarówno pod kątem finansowym, jak i środowiskowym.
The possibility of using the energy potential of biogas produced during the wastewater treatment process.
Cost effectiveness analysis of the proposed solutions
During the sewage sludge processing at biological waste water treatment plants (WWTP) significant quantities of
biogas is generated. WWTP technological cycle requires specific amount of heat for correct waste water and sewage sludge processing. Most of this heat can be produced from biogas generated on site. Thebiogas utilization
method is strictly connected with WWTP size and available financing, which determine the appropriate biogas
technology choice. The study is aimed at determinig the energy potential generated at wastewater treatment plants
during the process of fermentation of sewage sludge. It presents an overview of the available technologies used onsite and the choice of the most optimal solutions, as dependent on the size of treatment plant, regarding both financial and environmental aspects.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1044-1049
Delfina Rogowska, Jan Lubowicz: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Analiza możliwości obniżenia emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia bioetanolu paliwowego
Producenci biokomponentów paliw silnikowych, w tym bioetanolu, aby spełnić kryteria zrównoważonego rozwoju, są zobowiązani do redukcji emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia. Oznacza to, że finalna wartość emisji,
którą wykazuje producent biopaliwa, zawiera również emisję wygenerowaną na wcześniejszych etapach w łańcuchu dostaw. W artykule przedstawiono analizę możliwości redukcji emisji gazów cieplarnianych dzięki wykorzystaniu różnych paliw kotłowych na etapie gorzelni. Oceniono również skuteczność prezentowanych rozwiązań
w aspekcie emisji w całym cyklu życia i ekonomiczności produkcji.
Analysis of possibilities to reduce greenhouse gas emission in the life cycle of bioethanol
Producers of biocomponents for engine fuels, including bioethanol producers, are obliged to reduce greenhouse gas
emission in the life cycle in order to meet the sustainability criteria. This means, that the final emission value demonstrated by a biofuel producer, also includes emission generated at previous stages of the supply chain. In the article the analysis of possibilities to reduce greenhouse gas emission by means of using different heating fuels at the
distillery stage, was briefly discussed. Effectiveness of solutions discussed in terms of emission in the whole life
cycle and production economics, was also evaluated.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1050-1054
Karolina Pirowska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Ocena niepewności rozwiązania w modelowaniu zmienności przestrzennej parametrów ośrodka za pomocą
metody kosymulacji
W publikacji poruszono problem analizy niepewności w przypadku stosowania metod symulacji czy kosymulacji.
Posiadając zbiór alternatywnych realizacji otrzymanych w wyniku działania tych metod, nie jest możliwe wskazanie najlepszej realizacji, na której można by oprzeć dalsze interpretacje, obliczenia, a finalnie – wydać odpowiednie, strategiczne dla przemysłu nafty i gazu decyzje. Zachodzi potrzeba zastosowania narzędzi, które – uwzględniając wszystkie realizacje – są pomocne w ocenie wyników. Niezbędne jest obliczenie wartości średniej, wariancji
warunkowej, przydatne może być też obliczenie rozkładów prawdopodobieństwa czy rozkładów kwantyli. Przy
użyciu wymienionych rozkładów, na przykładzie modelowania porowatości metodą kosymulacji sekwencyjnej
Gaussa, przedstawiono ocenę niepewności rozwiązania.
Uncertainty assessment in the estimation of medium parameters using co-simulation
In this paper the problem of uncertainty assessment was brought up. In the case of the application of simulation or
co-simulation a set of realizations were received as the result. It is not possible to choose the best realizationon
which to base further interpertations, calculations and, what is most important, make strategic decisions for the oil
and gas industry.It is necessary to use tools, which take into account all realizations and are helpful in results assessment. It is essential to calculate the mean values and conditional variance. It can be useful to calculate probability distribution or quantile distribution. In this paper application of these distributions was presented as the example of the uncertainty assessment in porosity modeling using Gaussian sequential co-simulation.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1055-1062
Roman Urba, Tadeusz Kwilosz: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Emisja hałasu urządzeń wiertniczych do środowiska obsługi wiertnic
Wierceniu otworów w górnictwie naftowym towarzyszy emisja hałasu. W artykule przedstawiono rozkład poziomu hałasu w środowisku obsługi urządzenia wiertniczego, wykonano arkusz kalkulacyjny służący do obliczania
i rejestrowania wyników badań poziomu hałasu oraz wykreślono mapę rozkładu tego czynnika w środowisku
wiertni. Zagrożenia wynikające z emisji hałasu powinny być zmniejszane, w szczególności u źródła, do niskiego
poziomu, biorąc pod uwagę postęp techniczny i zastosowanie środków zmniejszających hałas w projektowaniu
urządzeń wiertniczych. Jest to trudny do ograniczenia problem dla innych typów urządzeń wiertniczych.
Noise emission by drilling equipment into drill rig service environment
Drilling a well in the oil industry is accompanied by noise emission. This publication presents noise level distribution inside the drilling rig service environment. A spreadsheet was created to enable computing and recording of
noise measurements, also a map of noise distribution around the drilling rig was prepared. The detrimental effects
of noise ought to be minimized at the noise source with the help of technical advancement and application of
measures to reduce noise, at the stage of drilling rig design. It is a problem which is difficult to control for other
types of drilling equipment.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1063-1068
Beata Altkorn, Marek Kwinta: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Metodyka laboratoryjnej symulacji podziemnego magazynowania ropy naftowej i produktów naftowych
w kawernach solnych
W artykule wymieniono zalety przechowywania ropy naftowej i produktów naftowych w kawernach solnych
w odniesieniu do konwencjonalnych zbiorników naziemnych lub podziemnych. Wymieniono także rodzaje stosowanych rezerw strategicznych dotyczących ropy naftowej i innych paliw, jak również odpowiednie, związane
z tym zagadnieniem, przepisy prawne. Opisano aktualnie istniejące krajowe kawerny solne, w których przechowuje się paliwa i ropę naftową, a także przedstawiono plany związane z budową nowych kawern, które pozwolą na
zwiększenie możliwości magazynowych w Polsce. Następnie opisano metodykę prowadzenia w INiG badań symulacyjnych w warunkach laboratoryjnych odwzorowujących przechowywanie paliw i ropy naftowej w kawernach
solnych, a także przedstawiono schemat prowadzenia badań symulacyjnych. Przedmiotowe badania dotyczą
wpływu kontaktowania się paliwa lub ropy naftowej z solą i solanką na parametry jakościowe paliw lub ropy naftowej w długim czasie. W zależności od stosowanego modelu, bezciśnieniowego lub ciśnieniowego, dodatkowymi
czynnikami wpływającymi na przyspieszenie starzenia produktu jest podwyższona temperatura – w przypadku
modelowej kawerny bezciśnieniowej, lub podwyższona temperatura i ciśnienie – w przypadku kawerny ciśnieniowej. Przedstawiono także zasady doboru monitorowanych parametrów jakościowych oraz metodykę pozyskiwania
próbek do prowadzenia badań modelowych. Opisano podatność niektórych parametrów jakościowych na przechowywanie w kawernach modelowych na przykładzie próbki benzyny silnikowej. Stwierdzono, że badania w warunkach modelowych mogą być podstawą do wnioskowania o przydatności danego składu komponentowego paliwa
lub danej ropy naftowej do przechowywania w kawernie solnej.
Laboratory simulation of underground storage of crude oil and oil products in salt caverns
This article lists the advantages of storing crude oil and petroleum products in salt caverns over storing in conventional ground or underground tanks. The types of strategic reserves of crude oil and/or fuels are listed, together
with the appropriate legislation, related to this issue. This article also describes the currently existing national salt
caverns in which crude oil and fuels are stored, it presents the plans for the construction of new caverns which will
increase storage possibilities in Poland. Furthermore it describes the methodology of studies conducted in the Oil
and Gas Institute on simulating in laboratory conditions the storing of crude oil and fuels in salt caverns, and also
shows a diagram of the simulation research. These studies refer to the impact of prolonged contact with salt and
brine on quality characteristics of fuels or crude oil. Depending on the model in use, additional factors affecting the
accelerated ageing of products are: increased temperatue in case of unpressurized cavern model or increased temperature and pressure in case of pressurized cavern model. The rules for the selection of quality monitoring parameters are presented as well as the methodology of obtaining samples for model-based research. This article describes the sensitivity to the effects of storing in model caverns of certain quality parameters, using motor gasoline
sample as the example. It was found that the model-based research can be used for the assessment of the suitability
of a certain composition of crude oil or fuel for salt cavern storage.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1069-1080
Beata Altkorn: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Określanie poddyscyplin, wymagających uczestnictwa w badaniach międzylaboratoryjnych, w laboratorium
branży naftowej
Publikacja opisuje, na przykładzie Laboratorium Zakładu Analiz Naftowych Instytutu Nafty i Gazu, proces identyfikowania poddyscyplin, w których laboratorium jest zobligowane do uczestniczenia w porównaniach międzylaboratoryjnych. Konieczność określenia poddyscyplin została wprowadzona przez nowe, piąte wydanie Polityki Polskiego Centrum Akredytacji dotyczące uczestnictwa w badaniach biegłości z 17.11.2011 r. Polityka ta jest zgodna
z dokumentem EA-4/18/2012 Wytyczne dotyczące poziomu i częstości uczestnictwa w badaniach biegłości,
w którym opisano sposób rozumowania i kolejność postępowania podczas identyfikacji poddyscyplin. Na przykładach wytłumaczono wymagania Polityki… i sposób ich realizacji. Pokazano, jak w Laboratorium Zakładu Analiz
Naftowych zidentyfikowano rodzaje stosowanych metodyk badawczych badanych cech i wyrobów. Zaprezentowano, jakie poddyscypliny ustalono w laboratorium. Stwierdzono, że zidentyfikowanie poddyscyplin nie pozwoliło
na zmniejszenie ilości porównań międzylaboratoryjnych laboratorium oraz przeprowadzono analizę przyczyn tego
zjawiska. Wynika to z dwóch powodów: laboratorium bada dużą liczbę matryc tymi samymi znormalizowanymi
metodami; znaczenie oraz końcowe wykorzystanie wyników badań paliw dla czynności kontrolno-karnych, a także
dla potrzeb ekspertyz sądowych i dla organów ścigania znacząco zwiększa ilość poddyscyplin. Z tego względu
laboratorium przeprowadziło analizę ostrożnie, wysoko szacując ryzyko włączenia różnych grup wyrobów do tej
samej poddyscypliny.
Sub-discipline determination, requiring participation in proficiency testing, in the oil industry’s laboratories
The publication describes the example of the Petroleum Analysis Laboratory of the Institute of Oil and Gas subdiscipline identification process in which the laboratory is required to participate in proficiency testing. The need
to define sub-disciplines was introduced by the new fifth edition of the Polish Centre for Accreditation Policy for
participation in proficiency testing of 17.11.2011. This policy is in accordance with the document EA-4/18/2012
Guidance on the level and frequency of proficiency testing participation. The article describes the reasoning and
sequencing in identifying sub-disciplines. Examples, explained the Policy requirements (...), and how to achieve
them. How the Petroleum Analysis Department identified the types of research methods, sample characteristics
and products is also shown. Sub-disciplines established in the laboratory are presented. It was found that the identification of sub-disciplines did not allow a reduction in the amount of proficiency testing participation and an
analysis of the causes of this phenomenon. This is due to two reasons: the laboratory tests a large number of matrix with the same standardized methods, importance as well as final results of the use of fuel for criminal-contrl
operations – and for forensic and law enforcement significantly increases the amount of sub-disciplines. For this
reason, laboratory analysis was carried out carefully estimating the high risk of inclusion of different groups in the
same sub-disciplines.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1081-1087
Bogusław Haduch, Beata Altkorn: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Bezpieczeństwo funkcjonalne w laboratoriach wykonujących badania jakościowe LPG
Celem publikacji jest przybliżenie laboratoriom chemicznym zagadnień bezpieczeństwa funkcjonalnego na przykładzie analizy przyczyn i skutków pewnego zdarzenia, związanego z badaniem jakości LPG. Laboratoria rzadko
stosują zasady bezpieczeństwa funkcjonalnego, co jest błędem. Artykuł prezentuje zasady postępowania zmierzającego do uniknięcia takich zdarzeń – inne spojrzenie na problem bezpieczeństwa pracy w laboratorium. Najważniejsze jest bezpieczeństwo ludzi, które warte jest każdej ceny. Należy okresowo oraz zawsze w zmieniających się
warunkach i zasadach pracy laboratorium przeprowadzać analizę ryzyka, stosując system HAZOP Analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych automatyki (Hazard and Operability Analysis – HAZOP) oraz normy PN-EN 61511,
PN-EN 61508. Opisano zagrożenia typowe dla zmiany skali i przebranżowienia laboratoriów badawczych, postrzeganie niebezpieczeństwa przez ludzi, identyfikację zagrożeń występujących przy pracach z LPG, przykładowy
sposób rozumowania konstruktorów, sprzedawców i użytkowników aparatury badawczej i wyposażenia laboratoryjnego w odniesieniu do sytuacji stwarzających zagrożenie, warstwy zabezpieczeń procesu badań LPG w ujęciu
zapisów normy PN EN 61511 oraz zaproponowano szereg przykładowych rozwiązań problemu w celu zapewnienia bezpieczeństwa funkcjonalnego w laboratorium podczas badania LPG. Stwierdzono, że jeden człowiek nie jest
w stanie w pełni ocenić zagrożeń powstających na styku wielu dziedzin (np. mechaniki, elektrotechniki/elektroniki,
chemii). Przeglądy techniczne powinny obejmować wszystkie elementy będące składnikami systemu (wyposażenia, „instalacji”). Instrukcje stanowiskowe powinny przewidywać procedurę oceny sprawności urządzenia przez
obsługującego i dalsze jego postępowanie. Należy wybierać rozwiązania sprawdzone w dziedzinach bliskich ocenianym – choć nie ma rozwiązań idealnych, a rozwiązania z przemysłu sprawdzają się również w miniskali laboratorium. Konkluzją jest to, że lepiej zapobiegać wypadkom niż zastanawiać się po fakcie, dlaczego do nich doszło.
Functional safety in LPG quality controlling laboratories
The purpose of this publication is to present functional safety issues in chemical laboratory, analyzing the causes
and effects of certain events related to study quality of LPG as an example. General principles of functional safety
in laboratories are applied rarely, which is a wrong. This paper presents the rules of conduct in order to avoid such
events – a different perspective on the issue of work safety in the laboratory. The most important issue is to ensure
the safety of people at all cost. Risk analysis should be carried out periodically, if not always in changing terms and
conditions of the laboratoryusing the HAZOP analysis of system threats and operational automation capabilities
(Hazard and Operability Analysis – HAZOP) and PN-EN 61511, BS-EN 61508 standards. The article describes the
specific riskswhen changing the scale and branch of research labs, people’s perception of danger,identifying hazards in the work with LPG, sample reasoning of builders, sellers and users of research equipment and laboratory
equipment for hazardous situations, the layers of security in the process of testing LPG according to the terms of
the provisions of EN 61511 standards and proposes a series of sample solutions to the problem of functional safety
in the laboratory during testing of LPG. It was found that one person is not able to fully assess the risks arising at
the interface of multiple disciplines (eg mechanics, electro-technic/electronics, chemistry). Inspection should cover
all the elements that are components of the system (equipment, “installation”). Work instructions should include a
procedure for assessing the efficiency of the device by the operator and his further reactions. It is necessary to
chooseproven solutions in areas close to the rated – although there are no ideal solutions and the solutions in industry also work mini-scale laboratories.The conclusion is, that it is better to prevent an accident rather than to ponder
after the fact as to why itoccurred.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1088-1101
Bogusław Haduch: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Zastosowanie symulacji neuronowych i algorytmów logiki rozmytej dla opisu nieliniowych zależności we
właściwościach benzyn silnikowych zawierających w swoim składzie bioetanol
Technika modelowania sieciami neuronowymi używana jest powszechnie do badania skomplikowanych funkcji
(optymalizacja zysku przedsiębiorstw, badanie celowości inwestycji itp.) i zjawisk obserwowanych w przyrodzie
(optymalizacja procesów chemicznych, przewidywanie wyników nowatorskich eksperymentów), których opisanie
za pomocą wzorów jest skomplikowane, niepowtarzalne i niejednoznaczne. Takie problemy występują przy opisie
właściwości paliw węglowodorowych, a szczególnie benzyn silnikowych zawierających związki tlenowe, np. etanol. Zastosowanie do badania tych zależności i tworzenia modelu danych uzyskanych przy pomocy wielu metod
badawczych wskaże wyraźniej czynniki wpływające na nieliniowe właściwości benzyn silnikowych. W niniejszej
pracy wykorzystano dane uzyskane w projekcie INiG 953/TP/2010 pt.: Opracowanie technologii i wdrożenie do
produkcji bezołowiowej benzyny silnikowej E10. Przeanalizowano też wyniki badań szeregu próbek paliw pochodzących z różnych źródeł (o różnym składzie) mieszczących się w zakresie składów benzyn dostępnych na rynku
paliw. Szacowanie istotnych, ale nieliniowych właściwości, benzyny silnikowej zawierającej związki tlenowe przy
wykorzystaniu sieci neuronowych może być użytecznym narzędziem pomocnym producentowi tego gatunku paliwa. W artykule zwrócono uwagę na potencjalne możliwości wykorzystania systemów hybrydowych (łączące logikę rozmytą, sieci neuronowe, algorytmy genetyczne i systemy eksperckie) przy opisie i wyjaśnianiu prawidłowości
rządzących zależnościami występującymi pomiędzy właściwościami benzyn silnikowych.
The use of simulation algorithms, neural and fuzzy logic to describe non-linear relationships in the properties of gasoline-containing bioethanol in its composition
Modeling techniques of neural networks are widely used to study complex functions (optimization of corporate
profits, study the advisability of investment, etc.) and the phenomena observed in nature (optimization of chemical
processes, to predict the results of innovative experiments), which arecomplex, unique and ambiguous to describe.
Such problems occur indescribing the properties of hydrocarbon fuels, particularly motor gasoline containing oxygenates, such asethanol. Application to the study of these relationships and creating a model using data from multiple research methods clearly showsthe factors influencing the nonlinear properties of motor gasoline. The project
uses data obtained from the project INiG 953/TP/2010 Fri Development and implementation of technologies for the
production of unleaded motor gasoline E10. Also analyzed are the results of a series of fuel samples from different
sources (with different composition), which are within the gasoline depots of fuel available on the market. Estimating significant, but non-linear properties, motor gasoline containing oxygenates using a neural network can be
a useful tool for the producer of this grade of fuel.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1101-1110
Wiesława Urzędowska, Zbigniew Stępień: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Wybrane zagadnienia dotyczące zmian właściwości silnikowego oleju smarowego w eksploatacji
W artykule omówiono istotne zagadnienia dotyczące szeroko pojętych zmian właściwości silnikowego oleju smarowego w eksploatacji, ich monitorowania oraz służących do tego celu narzędzi. Zwrócono uwagę na coraz większe wymagania i obciążenia, jakim podlega olej smarowy w nowoczesnych silnikach samochodowych. Opisano
możliwości powstawania niekorzystnych interakcji pomiędzy nowoczesnymi paliwami i smarowymi olejami silnikowymi, na skutek postępujących zmian w ich składzie i technologii wytwarzania. Rozważono niedoskonałości
obecnie stosowanych metod badań stopniowej degradacji oleju postępującej w czasie jego eksploatacji. Określono
też czynniki wymuszające potrzeby dalszego nieustannego rozwoju i wprowadzania nowych metod badania zmian
właściwości oleju smarowego w eksploatacji. Metody te będą wymagały dostosowania do zmian jakościowych
olejów smarowych i paliw oraz warunków ich eksploatacji w silniku.
Selected issues concerning the changes of engine lubrication oil properties during exploitation
The paper discusses the important issues of broadly understood changes in engine lubricating oil properties during
operation, monitoring of these changes and the tools used for this purpose. Attention was paid to the increasing
requirements and burden lubricating oil in modern automotive engines is subjected to. Possibilities of adverse interactions formation between modern fuels and engine lube oils as a result of progressive changes in their compositions and technology production were described. Imperfections of currently applied methods of testing of gradual
engine oil degradation in operation were considered. Some factors which drive the need for further, unceasing development and introduction of new testing methods used for engine lubricating oil performance evaluation in operation, have been indicated. These methods will require the accommodation of quality changes in lubricating oils
and fuels as well as the operating conditions of the products in the engine.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1111-1117
Elżbieta Trzaska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Kohezja asfaltów drogowych – badanie metodą testu wahadłowego
W artykule przedstawiono zasadę pomiaru kohezji asfaltów i lepiszczy asfaltowych metodą testu wahadłowego
według normy PN-EN 13588:2009, aparaturę niezbędną do wykonania badania oraz sposób przygotowania zestawów do badań. Zaprezentowano wyniki badania kohezji wybranych rodzajów asfaltów drogowych stosowanych
w budownictwie drogowym.
Cohesion of paving – by way of the pendulum test
The principle of measuring the cohesion of bitumens and bitumens binder agents was performed by the oscillatory
methodaccording to PN-EN 13588:2009 was presented. The necessary apparatus and the way the test sets arepreparedwas also discussed. The cohesion tests results for selected kinds of road bitumens, used in road construction,
were also presented.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1118-1125
Maria Łenyk, Jarosław Markowski: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Oznaczanie zdolności do rozpuszczania węglowodorowych rozpuszczalników i ich mieszanin metodą kauributanol
Wskaźnik kauri-butanol (KBV) określa zdolność rozpuszczania substancji przez rozpuszczalniki węglowodorowe.
Wysoki wskaźnik kauri-butanol jest miarą wysokiej zdolności do rozpuszczania i jego oznaczenie jest konieczne
dla szerszej charakterystyki rozpuszczalników stosowanych do komponowania dodatków uszlachetniających, preparatów myjących itp. W artykule przedstawiono metodę oznaczania tego wskaźnika oraz wyniki badań różnych
rodzajów rozpuszczalników. Oznaczenie wskaźnika KBV pozwoliło na uszeregowanie rozpuszczalników w zależności od ich zdolności do rozpuszczania, co będzie pomocne w dalszych pracach badawczych.
Determination of the dissolution of hydrocarbon solvents and their mixtures by Kauri-Butanol Method
The Kauri-Butanol Index determines the ability of hydrocarbon solvents to dissolve substances. The high value of
the Kauri-Butanol Index is a measure of high solvent power and its identification is necessary for a broader characterization of solvents used for composing additives, cleaning agents, etc. The paper presents the method for the
determination of the Kauri–Butanol Index as well as the results of the Kauri-Butanol Index for different solvents.
Determination of the Kauri–Butanol Index led to the ranking of solvents based on their ability to dissolve, which
will be helpful in further research work.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1126-1134
Barbara Gaździk: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Efektywne deemulgatory do lekkich rop naftowych przeznaczone do stosowania na platformach wydobywczych
Przedstawiono wyniki badań właściwości deemulgujących środków powierzchniowo czynnych o zróżnicowanym
charakterze chemicznym, należących do czterech grup: kopolimerów blokowych, pochodnych alkoholi tłuszczowych, pochodnych kwasów tłuszczowych oraz środków powierzchniowo czynnych o jonowym charakterze chemicznym. Badania właściwości deemulgujących prowadzono przy zastosowaniu emulsji lekkiej ropy naftowej
z wodą morską. Zastosowano własną procedurę badawczą, będącą modyfikacją polskiej normy dotyczącej badań
właściwości deemulgujących olejów mineralnych. Poziom dozowania deemulgatorów do emulsji wynosił około
50 mg/kg, co odpowiadało 15 mg/kg badanego środka powierzchniowo czynnego. Właściwości deemulgatorów
porównywano pomiędzy sobą i typowano najbardziej efektywne formulacje.
Effective demulsifiers for light crude oil to application on oil platforms
The article present the results of laboratory tests of demulsifying properties of surfactants with four different chemical
structures: block copolymers, fatty alcohol derivatives, fatty acid derivatives and ionic surfactants. The demulsifying
properties in emulsions of light crude oil with substitute ocean water were tested. The study was performed using
a new method. This method was developed by adjusting test parameters to conditions which exist on oil rigs. Demulsifiers were dosed in a quantity of 50 mg/kg to the emulsion crude oil – water, and this corresponds to 15 mg/kg of
surfactants. In this method, properties of tested demulsifiers were compared and the best was chosen.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1135-1139
Anna Król, Jadwiga Holewa: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Oznaczanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w biogazie
W pracy opisano metodykę pozwalającą na oznaczanie związków z grupy WWA w biogazie przy zastosowaniu
techniki HPLC z detektorem fluorescencyjnym. Opracowana metoda została zwalidowana w zakresie pozwalającym na określenie zawartości 12 WWA, najczęściej oznaczanych w próbkach środowiskowych. W pracy przedstawione zostały wyniki oznaczenia WWA w próbkach biogazu pochodzącego z różnych źródeł, tj. oczyszczalni
ścieków oraz składowisk odpadów. Wyznaczone stężenia pozwoliły na poglądowe stwierdzenie, że zawartość
WWA w przebadanych próbkach biogazu nie jest wysoka w porównaniu z zawartością tych substancji w próbkach
gazu ziemnego.
Determination PAH in biogas
This work presents the methodology for the determination of compounds from the PAH group in biogas, using the
HPLC technique with a fluorescent detector. The elaborated method was validated within the scope which enables
determination of 12 PAH content, most often determined in environmental samples. The work also presents the
results of PAH determination in biogas samples from various sources i.e. waste-water treatment plant, industrial
waste stockpiles. The designated concentrations allowed for the stated view, that PAH content in tested samples of
biogas is not high in comparison to the content of these substances in natural gas samples.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1140-1146
Anna Rembiesa-Śmiszek, Agnieszka Skibińska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Smary sulfonianowe do trudnych zastosowań
W artykule scharakteryzowano najważniejsze informacje dotyczące szczególnej grupy smarów wapniowych – na
bazie nadzasadowego sulfonianu wapnia. Omówiono technologie ich otrzymywania z jednoczesnym podsumowaniem dostępnych patentów. Zaprezentowano główne kierunki zastosowań tego typu smarów, jak również korzyści
wynikające z ich stosowania. Przedstawiono smary wapniowe sulfonianowe obecne na rynku oraz ich globalną
produkcję na tle innych gatunków smarów.
Overbased calucium sulfonate greases for difficult applications
This paper characterises the most important information of a particular group of calcium greases namely overbased
calcium sulfonate greases. The technology for obtaining overbased calcium sulfonate greases was discussed with
available patents taken simultaneously into consideration. The main directions of application of these type greases
were described, as well as the benefits resulting from their application. Overbased calcium sulfonate greases available on the market as well as their global production, was presented, against the background of other types of
greases.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1147-1154
Halina Syrek, Artur Antosz Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Andrzej Pirowski, Tadeusz Kaczor
Badania nad wytwarzaniem mikroemulsji woskowych w reaktorze ciśnieniowym
W artykule przedstawiono wyniki badań nad wytwarzaniem emulsji woskowych na bazie wosków syntetycznych –
nisko- i wysokotopliwych – metodą ciśnieniową. Opisano również stanowisko badawcze, którego istotnym elementem jest reaktor ciśnieniowy, skonstruowany w INiG. W wyniku przeprowadzonych prób uzyskano stabilne
mikroemulsje, zawierające 15% (m/m) wosków polietylenowych polarnych i niepolarnych, o temperaturach kroplenia od 102°C do 116°C. Dla wytworzonych mikroemulsji przeprowadzono badania właściwości fizykochemicznych i użytkowych.
Research on the production of wax microemulsiong with the employment of a pressure reactor
The article describes the research results of producing wax emulsion based on synthetic, low-melting and highmelting waxes. It also describes the research station, of which an important element is a high pressure reactor, constructed in INiG. As a result of the tests carried ou stable emulsions which contained 15% masses of polar and nonpolar polyethylene waxes, with melting temperature ranging from 102 to 116oC were obtained. Research on the
physico-chemicay and performance properties for produced microemulsions were also conducted.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1155-1164
Bartłomiej Jasiński: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno
Badania nad zastosowaniem emulsji olejowo-wodnych jako cieczy roboczych o obniżonej gęstości
W artykule przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych, których celem było opracowanie nowych rodzajów cieczy roboczych przeznaczonych do horyzontów gazonośnych o niskim gradiencie ciśnienia złożowego. Kluczowym
warunkiem, jaki muszą spełniać takie ciecze, jest możliwie najniższa gęstość. Do badań wyselekcjonowano środki,
których zastosowanie gwarantuje osiągnięcie jak najniższej gęstości cieczy roboczej. Były to estry metylowe kwasów tłuszczowych oleju rzepakowego (RME) oraz mieszanina liniowych alfa-olefin C12 i C14. Z powodzeniem
dobrano kompozycje emulgatorów pozwalających tworzyć stabilne emulsje. Dzięki temu udało się opracować ciecze o gęstości 0,91 g/cm3 – w przypadku RME, oraz 0,83 g/cm3 – w przypadku liniowych alfa-olefin (LAO). Zbadano również wpływ emulsyjnych cieczy roboczych na zmiany przepuszczalności skał zbiornikowych oraz możliwość usuwania osadów wytworzonych przez te ciecze przy użyciu roztworów amylazy i podchlorynu wapnia.
Study of the application of oil-in-water emulsions as low density workover fluids
The paper presents the results of laboratory tests aimed at developing new types of workover fluids for depleted
zones. A key condition which they must comply with is the lowest possible density. Selected for research weresub-
stances which guarantee the achievement of this condition. These were Rapeseed Methyl Esters (RME) and blend
of C12 (1-dodecene) and C14 (1-tetradecene) linear alpha olefins (LAO). During the tests, successfully selected
compositions of emulsifiers,allowed for the creation of stable oil-in-water emulsions. This allowed the development of liquids having a density of 0.91 g/cm3 in the case of RME and 0.83 g/cm3 for LAO. The impact of emulsions on the permeability of reservoir rocks and the ability to remove sludge produced by these emulsions by using
solutions of amylase and calcium hypochlorite was also examined.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1165-1169
Aleksander Kopydłowski: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Wpływ dodatku biokomponentów do paliw grzewczych na trwałość ich znakowania i barwienia
Niniejszy artykuł opisuje badania przeprowadzone na odpowiednio zabarwionych (barwnikami: Solvent Red 19,
typu Solvent Red 19 oraz Solvent Red 164) i oznakowanych (znacznikiem Solvent Yellow 124) mieszaninach lekkiego oleju opałowego zawierającego dodatki biokomponentów: estrów metylowych kwasów tłuszczowych, oleju
rzepakowego, oleju słonecznikowego oraz bioetanolu w celu określenia trwałości ich znakowania i barwienia.
Effects of bio-components for heating oil on the stability of their marking and dyeing
This article describes a study carried out on appropriately dyed (Solvent Red 19, Solvent Red19 sim and Solvent
Red164 dyes) and marked (Solvent Yellow 124 marker) mixtures of heating oil containing the bio-components: FAME,
rapeseed oil, sunflower oil and bioethanol with the aim ofdetermining the stability of their marking and dyeing.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1170-1175
Anna Krasińska, Anna Król: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Ocena szkodliwości odpadów wydobywczych w świetle obowiązujących wymagań prawnych na przykładzie
odpadów wytwarzanych podczas konwencjonalnego poszukiwania węglowodorów
W artykule przeprowadzono analizę szkodliwości dla środowiska odpadów wytwarzanych podczas poszukiwania
węglowodorów w świetle obowiązujących aktów prawnych. Zaproponowano sposób postępowania w trakcie badań i oceny szkodliwości tych odpadów, który ma na celu zapewnienie właściwej, zgodnej z wymaganiami prawa,
bezpiecznej dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi gospodarki tymi odpadami.
Mining waste management in the light of the applicable legal requirementsbased on examples from waste
generated during the hydrocarbons exploration
The paper analyzes the environmental impact of waste generated during the exploration of hydrocarbons in the
light of existing legislation. The paper also describes and proposes a course of action during the survey and evaluation of the harmfulness of the waste, which is aimed at ensuring waste management in aproper, legal, and safe way
for the environment,human health and life.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1176-1182
Maria Ciechanowska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Potencjał węglowodorowy Arktyki
W artykule omówiono aktualny status prawny Arktyki, zasobność podmorskich złóż ropy naftowej i gazu ziemnego Oceanu Arktycznego oraz potencjał węglowodorowy kontynentalnego szelfu arktycznego Rosji. Wskazano na
problemy związane z wydobyciem i eksploatacją wyżej wymienionych złóż, w których najważniejszą rolę odgrywają czynniki klimatyczne oraz towarzyszące im zjawiska przyrodnicze. Przewiduje się, że Arktyka odegra znaczącą rolę w najbliższych 20–30 latach w kształtowaniu polityki energetycznej świata.
Hydrocarbon potential of the Arctic
The article discusses the current legal status of the Arctic, resources of the offshore deposits of oil and natural gas
of the Arctic Sea and hydrocarbon potential of the Arctic continental shelf of Russia. Problems were indicated related to extraction and exploitation of said deposits, in which the most important aspect is the climatic factor and
the accompanying natural phenomena. The Arctic is bound to play a significant role in the coming 20–30 years in
the development of worldwide energy policy.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1183-1189
Ewa Kukulska-Zając, Marta Dobrzańska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Zarządzanie odpadami wydobywczymi w świetle najnowszych uregulowań prawnych
W artykule omówiono obowiązujące krajowe akty prawne dotyczące zarządzania i postępowania z odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów Ustawy z dnia 10 lipca
2008 r. o odpadach wydobywczych [13], która po raz pierwszy w polskim prawodawstwie reguluje sposób postępowania z tego typu odpadami. Przedstawiono również najważniejsze zmiany zawarte w projekcie nowelizacji
ustawy o odpadach wydobywczych.
Management of extractive industrial waste in the light of recent legislation
The paper presents existing national legislation concerning the management and proceedures of dealing with waste
from extractive industry, especially taking into account provions of the Act of 10th of July 2008 on waste from extractive industry [13], which for the first time in Polish law regulates the way such waste should be dealt with. The
paper also presents the major changes included in the draft amendment to the law on waste from extractive industries.
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1190-1195
Anna Wróblewska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Aktualne wymagania i wytyczne dotyczące uczestnictwa laboratoriów akredytowanych w badaniach biegłości
W artykule przedstawiono wymagania zawarte w trzech nowych dokumentach z obszaru badań biegłości: normy
PN-EN ISO/IEC 17043:2011 Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące badania biegłości, wytycznych EA
– (European Co-operation for Accreditation) EA-4/18:2010 Wytyczne dotyczące poziomu i częstości uczestnictwa
w badaniach biegłości oraz dokumentu Polskiego Centrum Akredytacji DA-05 wyd. 5. z dnia 17.11.2011 r. Polityka Polskiego Centrum Akredytacji dotycząca badań biegłości w procesach akredytacji i nadzoru.
Current requirements and guidelines for participation of accredited laboratories in proficiency testing
The paper presents the requirements contained in three new documents describing proficiency testing: PN-EN
ISO/IEC 17043:2011 Conformity assessment. General requirements for proficiency testing. EA guidelines –
(European Co-operation for Accreditation) EA-4/18: Guidance on the level and frequency of proficiency testing
participation. and the Polish Centre for Accreditation document DA-05 5th edition 11.17.2011 Policy of the Polish
Accreditation Centre on proficiency testing in accreditation and supervision processes.”
Nafta-Gaz, grudzień 2012, s. 1196-1200
Zbigniew Gacek: Instytut Nafty i Gazu, Kraków
Ocena gazomierzy turbinowych na potrzeby wykazania zgodności z dyrektywą 2004/22/WE
W artykule przedstawiono zakres badań według normy zharmonizowanej PN-EN 12261:2005 + PN-EN
12261:2005/A1:2008 Gazomierze. Gazomierze turbinowe w celu oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami
dyrektywy MID (moduł B), z uwzględnieniem wymagań dotyczących warunków podczas badań metrologicznych
oraz narażania gazomierzy w zakresie ciśnień roboczych gazomierzy do 4 barów.
Testing turbine gas meters for proof of compliance with Directive 2004/22/EC
This paper presents scope of tests carried out according to the harmonized standard PN-EN 12261:2005 + PN-EN
12261:2005/a1:2008 Gas meters. Turbine gas meters to assess compliance withessential requirements of the MID
directive (module B) including requirements relating to the conditions during metrological tests and exposure of
meters to operating pressures up to 4 bars.