Dysfunkcje biurokracji – Merton

dr Alicja Raciniewska
Zakład Badao Kultury Materialnej i Wizualnej
Instytut Socjologii UAM, Poznao
[email protected]
DLACZEGO SPOŁECZEOSTWO TO COŚ WIĘCEJ,
NIŻ SUMA JEDNOSTEK?
PODSTAWY SOCJOLOGII . WYKŁAD 14
katedra i bazar , system i sieć
Otto von Busch, 2008, FASHION-able, Hacktivism
& Engaged Fashion Design, s. 126.
Co sprawia, że zbiór osób możemy nazwad grupą
w sensie socjologicznym?
Grupa społeczna – def. pewna liczba osób (co
najmniej trzy) połączonych systemem
stosunków społecznych uregulowanych przez
instytucje, posiadających wspólne wartości i
oddzielonych od innych wyraźną zasadą
odrębności (Szczepaoski).
Zatem grupa to swoista, względnie trwała i
spójna całośd. Co o tym decyduje?
#1 grupa społeczna
• Kryterium ilościowe: według niektórych grupę stanowi
już diada, więcej osób skłania się jednak do stanowiska,
iż grupę społeczną tworzą minimum 3 osoby; trudno
wyznaczyd górną granicę liczebności, ale grupy
społeczne to zazwyczaj mikrostruktury.
• Interakcje: wyraźne „zagęszczenie” interakcji między
członkami grupy
• Czynniki subiektywne: świadomośd przynależności i
wspólnoty, identyfikacja, poczucie bycia grupą, poczucie
odrębności, świadomośd „My”
• Istnienie struktur wewnatrzgrupowych!:
socjometrycznej, władzy, komunikacji. Ich istnienie
warunkuje wspólne interesy, wartości, normy i wozry
zachowao.
• Spójność grupy: brak wyraźnych i głębokich podziałów,
podgrup, klik itp. – istnienie silnej więzi społecznej.
#1 grupa społeczna
Rodzaje grup społecznych:
• pierwotne i wtórne
• własne i obce
• formalne i nieformalne
• rówieśnicze i zawodowe
• grupy odniesienia
#1 grupa społeczna
Organizacja to celowa grupa formalna, zespół
ludzi (najczęściej bardzo duży), powiązany
bezosobowymi zależnościami, powołany dla
realizacji określonych celów.
Każda organizacja, posiada cechy grupy
społecznej oraz cechy swoiste.
#2 organizacja
Teoria biurokracji M. Webera
• Nowoczesne organizacje służą do koordynacji ludzkich działao lub/i zapewniają
ustabilizowany w czasie i przestrzeni przepływ dóbr wytworzonych przez człowieka.
• Koniecznym warunkiem ich istnienia jest kontrola informacji i władzy, stąd
potrzeba wytworzenia specyficznej struktury.
• Biurokracja jest skutecznym sposobem zarządzania wielkimi systemami
społecznymi, stąd jej rozwój w nowoczesnych społeczeostwach.
•Cechy biurokracji (typ idealny):
- hierarchia władzy, struktura hierarchiczna
- stosunki bezosobowe
- urzędnicy jako profesjonaliści
- urzędnicy jako pracownicy najemni (praca w określonym wymiarze godzin za
wynagrodzenie)
- działanie według procedur i skodyfikowanych reguł postępowania
- pisemna komunikacja i wymiana informacji - „droga służbowa”
- gromadzenie dokumentacji
- praca urzędników oddzielona d ich życia prywatnego
- żaden z pracowników nie jest właścicielem środków z których korzysta
#2 organizacja – teorie organizacji: Weber
Struktura formalna i nieformalna organizacji
– P. Blau
• nieformalne drogi załatwiania spraw zapeniają
organizacjom elastycznośd, stąd każda organizacja
wytwarza oficjalną strukturę formalną i osobną,
nieformalną
• trudności z jednoznaczną oceną wpływu
organizacji nieformalnej na skutecznośd działania
organizacji
#2 organizacja – teorie organizacji: Blau
Dysfunkcje biurokracji – Merton
• brak elastyczności
• niewielka kreatywnośd, poszukiwanie nowych
rozwiązao
• trudności z wdrażaniem innowacji
• trudności w reagowaniu na sytuacje nietypowe
• dysharmonia między biurokratycznym a
profesjonalnym wymiarem biurokracji
• przemieszczenie celów
• podwójne życie organizacji
#2 organizacja – teorie organizacji: Merton
Architektura organizacji – Foucault
• organizacje działają w specjalnie zaprojektowanych
przestrzeniach, a sied rozwiązao architektonicznych
odzwierciedla skład społeczny oraz sposób
sprawowania władzy w obrębie organizacji.
• analiza organizacji pod kątem rozwiązao
przestrzennych umożliwiających widocznośd i nadzór;
formy nadzoru bezpośredniego i pośredniego.
#2 organizacja – teorie organizacji: Foucault
Czy współcześnie biurokracje pozostaną typową
formą funkcjonowania organizacji?
Istotniejsze głosy w dyskusji:
• Wielośd typów biurokracji i powstanie
„adhokracji” (Mintzberg)
• Dedyferencjacja i kulturowe uwarunkowania
funkcjonowania organizacji (Clegg)
• Macdonaldyzacja rzeczywistości (Ritzer)
#2 organizacja – debiurokratyzacja?