Analiza porównawcza Projektowanie inwestycji liniowych na

PALIWA
Szymon Kałkowski
ILF Consulting Engineers Polska
Analiza porównawcza
Projektowanie inwestycji liniowych
na podstawie specustawy oraz w oparciu
o zwykły tryb administracyjny
Proces projektowania
inwestycji liniowych celu
publicznego w Polsce, takich
jak gazociągi, ropociągi,
drogi, linie kolejowe, kanały,
wodociągi, linie i trakcje
elektroenergetyczne, linie kablowe itd., może być sprawny
i skuteczny jedynie przy
zastosowaniu odpowiednich
regulacji prawnych. Taką
możliwość dają rozwiązania, powszechnie zwane
specustawami, których
przykładem jest uchwalona
przez sejm specustawa drogowa, obejmująca inwestycje
w zakresie dróg publicznych
(budowę sieci autostrad
i dróg ekspresowych).
60
Na etapie prac przygotowawczych oraz projektu budowlanego dla inwestycji liniowej, kluczowe znaczenie ma uzyskanie w ustawowym czasie wszelkich niezbędnych uzgodnień, pozwoleń
i decyzji, w tym najważniejszej decyzji – pozwolenia na budowę. Na tym właśnie etapie szczególnie
widoczne są korzyści wynikające z wprowadzenia
specustawy.
Dla rozwoju rynku paliw i gazów płynnych
oraz dla poprawy bezpieczeństwa energetycznego Polski, niezbędne jest wybudowanie całej sieci rurociągów paliwowych, głównie gazociągów
i ropociągów. Nowe sieci zwiększą możliwości
przesyłowe kraju i przyczynią się do zintensyfikowania poboru paliw zarówno wśród mniejszych,
jak i większych odbiorców. Śmiało można stwierdzić, że dzięki temu Polska umocni swoją pozycję
w strukturze Unii Europejskiej w obszarze sektora
energetycznego. Istniejące na terenie Polski gazociągi i ropociągi w większości zostały wybudowane w latach 60., 70. czy 80. ubiegłego wieku,
dlatego wymagają przebudowy lub modernizacji.
Specustawa o gazoporcie
Z myślą o budowanym obecnie terminalu
LNG w Świnoujściu, dzięki któremu Polska ma
kwiecień - czerwiec
2 / 2013 [05]
się uniezależnić od dostaw paliwa gazowego z Rosji, 24 kwietnia 2009 r. Sejm uchwalił
Ustawę o inwestycjach w zakresie terminalu
regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego
w Świnoujściu – tzw. specustawę o gazoporcie.
Dokument obejmuje także regulacje dotyczące
inwestycji towarzyszących budowie terminalu,
takich jak sieć gazociągów przesyłowych oraz
podziemnych magazynów gazu, precyzyjnie
wskazanych w zapisach specustawy.
Przedmiotowa regulacja prawna przedstawia
podstawowe zasady przygotowania i realizacji
inwestycji. Szczegółowo określa ścieżkę postępowań i procedur administracyjnych związanych z uzyskaniem praw inwestora do trwałego
lub czasowego zajęcia terenu, przez który ma
przebiegać inwestycja. Ponadto określa kolejność niezbędnych prac przygotowawczych,
jakie należy przeprowadzić w celu uzyskania
decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu
publicznego oraz decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Jednym z najistotniejszych elementów przedmiotowej specustawy jest rozdział
poświęcony odszkodowaniom wynikającym
z czasowego lub trwałego zajęcia terenu danej
PALIWA
działki w okresie prowadzenia prac budowlanych oraz po
zakończeniu danej inwestycji. Ma to istotne znaczenie zarówno dla właścicieli działek, przez które ma przebiegać lub
na które ma oddziaływać dana inwestycja, jak i dla inwestora. Zapisy ustawy dają właścicielom gwarancję, że należne
im odszkodowania zostaną wypłacone (z zaznaczeniem jednak, że nastąpi to po zakończeniu inwestycji).
Warto zaznaczyć, że specustawa o gazoporcie jest aktem
prawnym, którego regulacje są nadrzędne w stosunku do
zapisów innych ustaw stanowiących podstawę projektowania i realizacji inwestycji celu publicznego – Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz Ustawy
o gospodarce nieruchomościami.
Specustawa wprowadziła szereg rozwiązań umożliwiających sprawną realizację inwestycji w zakresie budowy terminalu. Warte uwagi są znaczące oszczędności czasu dzięki
narzuceniu organom administracji publicznej ściśle określonego terminu na wydanie opinii i decyzji. W myśl zapisów
specustawy, jego przekroczenie skutkuje nałożeniem kary za
każdy dzień zwłoki. Kary te są wymierzane przez organ wyższego stopnia, a ich wysokości są określone w specustawie.
Nie każdą inwestycję liniową można jednak projektować
w oparciu o specustawę. Aby jasno zobrazować różnice
między realizacją projektu na podstawie specustawy a taką
w oparciu o zwykły tryb administracyjny, można porównać
dwa opracowania projektowe dotyczące gazociągów przesyłowych, które były wykonywane przez biuro projektowe ILF
Consulting Engineers Polska. Pierwszy projekt zrealizowano
w oparciu o specustawę o gazoporcie, drugi zaś – jeszcze
niesfinalizowany – jest prowadzony zwykłym trybem administracyjnym, ponieważ nie został uwzględniony na liście inwestycji towarzyszących budowie gazoportu.
Projekt realizowany pod specustawą
Gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Rembelszczyzna
– Gustorzyn (DN700; MOP 8,4 MPa; 176 km) – inwestor
GAZ-SYSTEM S.A.
Docelowa trasa gazociągu i decyzja środowiskowa
Prace przygotowawcze dla budowy gazociągu wysokiego
ciśnienia relacji Rembelszczyzna – Gustorzyn wraz z infrastrukturą towarzyszącą rozpoczęto w październiku 2009 r.
Etap początkowy obejmował wyznaczenie docelowej trasy
gazociągu i zlokalizowanie Zespołów Zaporowo-Upustowych na trasie gazociągu zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 Dz. U.
kwiecień - czerwiec
Paliwa
i Energetyka
Nr 97 poz. 1055 w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać sieci gazowe. Kolejnym krokiem było
opracowanie Raportu oceny oddziaływania na środowisko,
który stanowił integralną część wniosku o wydanie decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację
inwestycji.
Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie terminalu
1. Opinie dotyczące przebiegu gazociągu na danym terenie
Po wydaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
i nadaniu jej klauzuli ostateczności, przystąpiono do opracowywania wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego – w tym przypadku, zgodnie
z nomenklaturą przyjętą w specustawie o gazoporcie, była
ona nazwana decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie terminalu. Zgodnie z art. 6 ust. 3 specustawy o gazoporcie, przed złożeniem wniosku wystąpiono do organów
administracji publicznej, m.in. urzędów gmin, powiatów,
województw, jak również zarządców przeszkód terenowych,
z prośbą o wydanie opinii dotyczących przebiegu gazociągu
na danym terenie. Organy administracji publicznej miały na
to ściśle określony czas, który wynosił 14 dni. Niewydanie
opinii w ustawowym czasie interpretowano jako brak zastrzeżeń do wniosku (art. 6 ust. 4), co było równoznaczne
z otrzymaniem pozytywnej opinii. W przypadku negatywnej
opinii, trasę odpowiednio korygowano i ponownie przekazywano ją do zaopiniowania.
2. Tereny pod inwestycję i odszkodowania
Kolejnym ważnym etapem było wyznaczenie obszaru
danej działki, na którym trwale lub tymczasowo zostanie
ograniczony sposób użytkowania (art. 24 ust. 1) oraz terenu
podlegającego wywłaszczeniu z uwagi na planowaną budowę obiektów towarzyszących gazociągowi, tj. Zespołu Zaporowo-Upustowego lub węzła przesyłu gazu (art. 20 ust. 3).
W ostatnim przypadku teren ten wyznaczano poprzez wykonanie geodezyjnego podziału nieruchomości.
W myśl zapisów specustawy o gazoporcie właściciele działek otrzymają wypłaty z tytułu odszkodowań po zakończeniu inwestycji. Nie da się ukryć, że takie odroczenie wypłaty
nie jest dla właścicieli nieruchomości komfortowe. Na ogół
właściciele domagają się określenia wartości swoich nieruchomości i wypłat odszkodowań jeszcze przed rozpoczęciem
realizacji inwestycji. Warto jednak zwrócić uwagę na sposób
wyceny wartości odszkodowań, który ma zapewnić jej peł2 / 2013 [05]
61
PALIWA
w zakresie terminalu, wiąże
właściwe organy przy sporządzaniu studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania
przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wydana
decyzja jest niezwłocznie przekazywana przez wojewodę właściwym wójtom, burmistrzom
i prezydentom miast.
W ust. 3 tego samego artykułu
jest mowa o tym, iż decyzja lokalizacyjna w zakresie terminalu jest wiążąca dla właściwych
organów w zakresie wydawania
decyzji o warunkach zabudowy
i decyzji o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego, de-
ny obiektywizm. Odszkodowania są ustalane na podstawie
operatów szacunkowych, opracowanych przez niezależnego
rzeczoznawcę majątkowego wyłonionego przez Wojewodę.
3. Pozwolenia wodno-prawne
Zgodnie z zapisami specustawy o gazoporcie urzędy województw zostały uprawomocnione do wydania decyzji lokalizacyjnych w zakresie terminalu. W myśl „interpretacji prawnej”, powstałej w trakcie ustaleń roboczych z tymi urzędami,
pozwolenia wodno-prawne, obejmujące swym zakresem
przekroczenia cieków naturalnych i wód płynących na trasie
projektowanego gazociągu, musiały zostać uzyskane przed
wydaniem decyzji lokalizacyjnej.
Wobec powyższego, w pierwszej kolejności opracowano
operaty wodno-prawne na przekroczenia cieków naturalnych i wód płynących, które stanowiły załączniki do wniosku
o wydanie pozwoleń wodno-prawnych na ich przekroczenie.
Warto dodać, że zgodnie ze specustawą o gazoporcie termin wydania decyzji pozwolenia wodno-prawnego wynosi 30
dni od dnia otrzymania wniosku.
cyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej oraz zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej.
Oznacza to jedno – po tym, jak decyzja lokalizacyjna w zakresie terminalu stanie się ostateczna, wszelkie decyzje o warunkach zabudowy muszą uwzględniać warunki w niej zapisane.
Ustalenia w ZUDP i pozwolenie na budowę
4. Istota decyzji lokalizacyjnej
W myśl art. 13 ust. 2 specustawy o gazoporcie, wydana
przez wojewodę decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji
Ostatnim etapem przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji pozwolenia na budowę było uzgodnienie trasy gazociągu i infrastruktury towarzyszącej w Zespołach Uzgodnień
Dokumentacji Projektowej (ZUDP) przypisanych powiatom,
przez teren których prowadzona była trasa przedmiotowego
gazociągu.
Skompletowanie wymaganej dokumentacji, tj. decyzji środowiskowej i lokalizacyjnej, opinii i uzgodnień od zarządców
przeszkód terenowych, opinii ZUDP oraz pozwoleń wodno-prawnych, umożliwiło wystąpienie z wnioskiem o wydanie
pozwolenia na budowę. Warto zauważyć, że specustawa
o gazoporcie przewiduje specjalne rozwiązania i na tym etapie, skracając termin wydania takiego pozwolenia w stosunku do terminu zapisanego w Prawie budowlanym.
Z uwagi na fakt, że trasa inwestycji została zaprojektowana
na terenie dwóch województw, wnioski o wydanie pozwolenia złożono do Wojewody Mazowieckiego i do Wojewody
Kujawsko-Pomorskiego.
62
2 / 2013 [05]
Ponadto, dla inwestycji liniowych takich jak gazociągi, wyróżnia się dodatkowo następujące pozwolenia wodno-prawne:
– na odbudowę urządzeń melioracyjnych,
– na pobór wody do prób hydraulicznych i jej zrzut po próbach,
– na zrzut wody z odwodnienia wykopów.
Niniejsze pozwolenia wodno-prawne były uzyskiwane
niezależnie od prowadzonego postępowania dotyczącego
wydania decyzji lokalizacyjnej w zakresie terminalu. Ich
uzyskanie było koniecznie do złożenia wniosku o wydanie
pozwolenia na budowę.
kwiecień - czerwiec
PALIWA
Projekt realizowany zwykłym trybem administracyjnym
Gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Strachocina
– Pogórska Wola (DN700 MOP 8,4MPa, 98 km) – inwestor GAZ-SYSTEM S.A.
Proces projektowania inwestycji liniowej zwykłym trybem
administracyjnym charakteryzuje się odmienną specyfiką, co
zostanie omówione na przykładzie gazociągu Strachocina
– Pogórska Wola.
Docelowa trasa gazociągu i negocjacje z właścicielami
Podobnie jak to ma miało miejsce w poprzednim przypadku, pierwszym etapem prac było wyznaczenie docelowej trasy gazociągu, spełniającej kryterium lokalizacyjne ze
względu na warunki gruntowo-wodne, ukształtowanie terenu, ochronę środowiska i zabytków. Co istotne, w zwykłym
trybie administracyjnym konieczne jest uzgodnienie lokalizacji inwestycji z prywatnymi właścicielami. W związku z tym
trasa gazociągu musi być także akceptowalna dla właścicieli działek, przez które ma przebiegać, ponieważ każda jej
zmiana oznacza konieczność wyznaczenia trasy zamiennej,
omijającej problematyczny teren. Nie ma przy tym gwarancji,
że trasa zamienna uzyska akceptację u innego właściciela.
Na tym etapie przystąpiono do negocjacji z właścicielami
działek pod lokalizację inwestycji, aby uzyskać prawo do
dysponowania gruntem na cele budowlane. Bez uzyskania
tego prawa nie jest możliwe wystąpienie z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę.
1. Operaty szacunkowe
Aby określić potencjalną wartość odszkodowania dla właścicieli nieruchomości, ILF Polska zlecił rzeczoznawcy majątkowemu opracowanie operatów szacunkowych dla każdej
działki, na której będzie lokalizowany gazociąg, a także dla
działek, gdzie wystąpi czasowe zajęcie terenu na okres reali-
Paliwa
i Energetyka
2. W przypadku braku porozumienia
Zdarza się jednak, że negocjacje z właścicielami są nieskuteczne i uniemożliwiają dalsze prace związane z realizacją
inwestycji. W takiej sytuacji z mocy art. 124 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 (Dz. U. Nr 115 poz. 741) o gospodarce nieruchomościami, starosta właściwy ze względu na lokalizację
nieruchomości, wykonujący zadanie z zakresu administracji
rządowej, może wydać decyzję o ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na
zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania
lub dystrybucji płynów, pary, gazów […], ale tylko na czas
budowy inwestycji liniowej.
3. Służebność przesyłu
Po wykonaniu gazociągu konieczne jest ustanowienie służebności przesyłu. Może to nastąpić poprzez ugodę pomiędzy
właścicielem nieruchomości a inwestorem lub drogą sądową.
W pierwszym przypadku właściciel uzgadnia z inwestorem
kwestię wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu, dzięki
czemu unika się postępowania sądowego. W drugim zaś służebność przesyłu ustanawiana jest obligatoryjnie drogą sądową. Sąd nakazuje również dokonanie odpowiednich wpisów
w księgach wieczystych danych nieruchomości.
Podstawą służebności przesyłu powinna być umowa zawarta w formie aktu notarialnego między przedsiębiorcą
przesyłowym i właścicielem gruntu, na którym są lub mają
zostać zainstalowane urządzenia przesyłowe. Jako urządzenia przesyłowe rozumie się wszelkie konstrukcje i instalacje
tworzące linie do doprowadzania i odprowadzania płynów,
pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia o podobnym przeznaczeniu.
Umowa służebności przesyłu powinna szczegółowo określać zakres, w jakim przedsiębiorca przesyłowy może korzystać z cudzej nieruchomości, a tym samym – jakie działania
powinien zaakceptować jej właściciel. Zapisy umowy powinny również zawierać informację o wysokości i zasadach płatności wynagrodzenia, które w tym przypadku stanowi jednorazową wypłatę, jaką dany właściciel otrzymuje w związku
z przesyłem medium.
zacji inwestycji. Operat szacunkowy określał potencjalną wartość odszkodowania,
jaką dany właściciel uzyska z tytułu zniszczeń wynikających z budowy gazociągu.
Właściciel działki, mając wgląd do takiego operatu, miał dwie możliwości: mógł
zgodzić się na zapisaną w nim wartość
odszkodowania lub ją zanegować i nie
wyrazić zgody na lokalizację gazociągu
na jego terenie.
kwiecień - czerwiec
2 / 2013 [05]
63
PALIWA
4. Lokalizacja ZZU i Zespołów Śluz
Po uzyskaniu akceptacji trasy gazociągu, przystąpiono do
lokalizowania Zespołów Zaporowo-Upustowych (ZZU) i Zespołów Śluz oraz do wyznaczenia szerokości pasa montażowego, na którym w okresie wykonywanych robót będą
poruszały się maszyny budowlane. Teren pod projektowane
obiekty, takie jak ZZU czy Zespoły Śluz, zgodnie z literą prawa zostanie wykupiony.
Zmiany w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
Należy pamiętać, że w przypadku zwykłego trybu administracyjnego przy projektowaniu inwestycji liniowej zastosowanie mają zapisy artykułów Ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym. W związku z tym, projektant jest zmuszony
do wprowadzania i uchwalania zmian w istniejących Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP).
Polega to na fizycznym wprowadzeniu na mapy MPZP trasy gazociągu i obiektów towarzyszących. Na terenach miast
czy gmin, gdzie nie ma obowiązującego MPZP, lokalizowanie
inwestycji odbywa się poprzez wydanie decyzji o ustaleniu
lokalizacji inwestycji celu publicznego. Należy zaznaczyć, że
zgodnie z literą prawa na terenach leśnych, niezależnie od
tego czy należą one do Lasów Państwowych, czy też stanowią własność prywatną, konieczne jest uchwalenie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego.
Decyzja środowiskowa
Zgodnie z obowiązującym prawem uchwalone i zatwierdzone zmiany w MPZP gmin i miast umożliwiają projektantowi złożenie wniosku do Regionalnej Dyrekcji Ochrony
Środowiska o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji. Załącznikiem do
przedmiotowego wniosku jest wcześniej opracowany Raport
Oceny Oddziaływania na Środowisko.
Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego
Wydanie i uprawomocnienie się decyzji środowiskowej
umożliwiło wystąpienie z wnioskiem o wydanie decyzji
o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Równocześnie wystąpiono również do zarządców przeszkód
terenowych (rzek, dróg, kolei i infrastruktury podziemnej
i nadziemnej) z prośbą o wydanie warunków technicznych
dla skrzyżowań projektowanego gazociągu z istniejącą infrastrukturą. Wszelkie skrzyżowania gazociągu z przeszkodami terenowymi były projektowane w oparciu o te warunki, obowiązujące przepisy i normy oraz zasady wiedzy
technicznej.
Pozwolenia wodno-prawne
Kolejnym krokiem było opracowywanie operatów wodno-prawnych i występowanie do starostw o wydanie pozwoleń
wodno-prawnych. Podobnie jak przy projektowaniu gazociągu relacji Rembelszczyzna – Gustorzyn, tak i tu wystąpiono
o wydanie czterech rodzajów pozwoleń.
W przypadku terenów zalewowych wystąpiono do marszałków województw z wnioskami o wydanie decyzji zwalniających z zakazów art. 88 n i 88 l ustawy z dnia 18 lipca
2001 Prawo wodne (Tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr 239,
poz. 2019), które zezwalały na lokalizację gazociągu na takim
obszarze.
64
kwiecień - czerwiec
Uzgodnienia z zarządcami przeszkód terenowych oraz
w ZUDP
Ostatnim i zarazem kluczowym etapem jest uzgodnienie
dokumentacji projektowej z zarządcami przeszkód terenowych oraz uzgodnienie trasy gazociągu w Zespołach Uzgodnień Dokumentacji Projektowej (ZUDP).
Uzyskanie wszystkich dokumentów, które są wymagane
do złożenia wniosku o wydanie decyzji pozwolenia na budowę w zwykłym trybie administracyjnym, jest niezwykle
skomplikowane i czasochłonne. Główną przyczyną takiego
stanu rzeczy jest konieczność uzyskania decyzji lokalizacyjnych na wszystkich terenach, na których brak jest obowiązującego Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Procedura uzyskiwania decyzji lokalizacyjnych
jest bardzo trudna m.in. z uwagi na konieczność ustalenia
właściwych stron postępowania (np. ustalenie spadkobierców danej nieruchomości), oraz indywidualnego powiadomienia każdej z nich o zamierzeniu lokalizowania gazociągu na ich terenie.
Podsumowanie
Z przedstawionego w niniejszym artykule porównania
dwóch opracowań projektowych, realizowanych różnymi
trybami administracyjnymi, wynikają następujące wnioski.
1. Specustawa o gazoporcie ma wyższą rangę niż inne ustawy, na podstawie których projektuje się inwestycje liniowe celu publicznego.
2. Przy realizacji projektu na podstawie specustawy o gazoporcie nie jest wymagane wprowadzanie i uchwalanie
zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin/miast. Przy zwykłym trybie administracyjnym ten etap jest konieczny.
3. W myśl art. 13 ust. 2 specustawy o gazoporcie decyzja
o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie terminalu,
wydana przez wojewodę, wiąże właściwe organy przy
sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.
4. Dzięki zapisom art. 24 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2009
o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego
skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, inwestor nie
jest zobligowany do podpisywania umów o służebności
przesyłu. W przypadku zwykłego trybu administracyjnego, inwestor jest do tego zobowiązany.
5. Specustawa o gazoporcie narzuca organom administracji
publicznej ściśle określony czas na wydanie opinii i decyzji, którego przekroczenie powoduje narzucenie dotkliwej
kary w wysokości określonej przez specustawę. W normalnym trybie terminy wydawania opinii i decyzji są zapisane w kodeksie postępowania administracyjnego, a ich
niedotrzymanie, co prawda wiąże się z karami, jednak
dopiero, gdy zostaną one ujawnione w trakcie kontroli
przeprowadzonej przez organ wyższej instancji.
6. W specustawie o gazoporcie, tytuł prawny do nieruchomości niezbędnej do ubiegania się o pozwolenie na budowę, nabywa się wraz z uprawomocnieniem się decyzji
o ustaleniu lokalizacji terminalu. Przy projekcie realizowanym bez specustawy należy posiadać prawo do dysponowania gruntem na cele budowlane, co wymaga zawarcia
umów z wszystkimi właścicielami działek pod lokalizację
inwestycji.

2 / 2013 [05]