Przydatność badań scyntygraficznych u noworodków

Przydatność badań
scyntygraficznych u noworodków
dr n. med. Anna Śliwińska
dr n. med. Dariusz Gruszfeld
Plan wykładu
• Medycyna nuklearna
•
•
•
•
Definicja
Dostępność
Bezpieczeństwo
Zastosowanie
• Interpretacja badań
• Przypadki kliniczne
• Podsumowanie
Medycyna nuklearna
• MEDYCYNA NUKLEARNA
• Dział medycyny zajmujący się wykorzystaniem
w diagnostyce i leczeniu otwartych źródeł
promieniowania jonizującego
• Źródłem promieniowania są przemiany
zachodzące w jądrach atomów substancji
promieniotwórczych
Definicja WHO
1898
1945
lata 50-te
Obrazowanie w medycynie
- komplementarność
funkcja
struktura
USG RTG TK
• R. Virchow – zaburzenia
w budowie komórki
podstawą rozpoznania
schorzeń
• podstawy rozwoju
radiologii
MRI
SPECT PET
• C. Barnard – zaburzenia
czynności komórki
podstawą rozpoznania
schorzeń
• podstawy rozwoju
medycyny nuklearnej
Diagnostyka radioizotopowa - definicja
• Podanie choremu radiofarmaceutyku i określenie
rozkładu radioaktywności w wybranym narządzie
• Radiofarmaceutyk = radioizotop + ligand
– Radioizotop - promieniotwórczy izotop pierwiastka
– Ligand - cząsteczka lub komórka wykazująca swoiste
gromadzenie w danym narządzie
• swoiste gromadzenie radiofarmaceutyku w danym
narządzie zależy od określonej funkcji tego narządu
Izotopy
•
99mTc -T = 6 godz., energia gamma 140 keV
1/2
•
•
123I-
•
67Gal
•
111In (T =68 godzin, energia kwantu gamma 173 keV i 247
1/2
keV) – obecnie rzadko
T1/2=13 godz., energia gamma 159 keV
131I - T =8 dni, energia gamma 364 keV, dodatkowo
1/2
promieniowanie beta (obecnie tylko do terapii)
– T1/2=3 dni, energia gamma 159 keV, dodatkowo
185 i 300 keV
Badanie planarne – 2D
Badanie SPECT -3D
SPECT/CT
SPECT/MRI
Badanie PET/CT (PET/MRI)
 rejestruje się
promieniowanie powstające
podczas anihilacji pozytonów
 Pozytony zderzają się z
elektronami zawartymi w
tkankach ciała ulegając
anihilacji
 W wyniku anihilacji pary
elektron - pozyton powstają
dwa kwanty promieniowania
(fotony) poruszające się w
przeciwnych kierunkach
Dostępność badań izotopowych
Czy badania izotopowe są dostępne?
1. W twoim szpitalu?
2. W twoim województwie?
3. W regionalnym ośrodku
referencyjnym?
4. W ponadregionalnym/krajowym
ośrodku referencyjnym?
Czy badanie izotopowe jest bezpieczne?
National Council on Radiation Protection, Norman E. Bolus J. Nucl. Med. Technol. 2013;41:255-260
• Istotna jest dawka radiofarmaceutyku
– Dawka zależy od rodzaju badania
– Dawkę pochłoniętą można zmniejszyć przez odpowiednie
przygotowanie pacjenta (np. nawodnienie)
– Dodatkowe CT istotnie podwyższa dawkę
Ryzyko wyższe u niektórych pacjentów
• Dzieci
• Kobiety w okresie
prokreacji
• Płód
http://www.imagegently.org/
Jaka dawka jest bezpieczna?
• Dokładnie nie wiadomo
• Nawet najmniejsza dawka może nieść niewielkie
ryzyko zdrowotne
• Badania izotopowe są bezpieczne, jeżeli używa
się ich w sposób gwarantujący osiągnięcie
wymaganego rezultatu przy możliwie
najmniejszej dawce promieniowania
(ALARA) As Low As Reasonably Achievable
W jakich schorzeniach rozważył(a)byś
wykonanie badania scyntygraficznego u
noworodka ?
1.
2.
3.
4.
W wadach przewodu pokarmowego
W wadach układu moczowego
W zapaleniu kości i stawów
W chorobach układu limfatycznego
Przypadki kliniczne
INTERPRETACJA BADAŃ
Scyntygrafia NEREK
Wodonercze - poszerzenie UKM z
towarzyszącym zanikiem miąższu
nerkowego
Przeszkoda w odpływie – każde
ograniczenie odpływu moczu, które nie
leczone będzie powodowało postępujące
pogorszenie czynności nerek
Wrodzone wodonercze – pacjent J.L.
-wodonercze prenatalnie, potwierdzone po urodzeniu
- cystografia – b.z.
- scyntygrafia: NP-13% udziału w oczyszczaniu, poszerzony UKM, cechy
utrudnionego wydalania
- zakwalifikowana do plastyki miedniczkowo-moczowodowej prawostronnej
Wodonercze wrodzone – pacjent P.A.
noworodek płci męskiej, C1 P1, 39 Hbd,
m. ur. 3660 g, 10 pkt Apgar
- prenatalnie obustronne wodonercze
od 13 tyg. c.
- shunt miedniczkowo-owodniowy do
nerki prawej w 27 Hbd - skuteczny
- po urodzeniu cewnik Foley’a do p.
moczowego
- w 8 d.ż. wsunięcie się obwodowej
końcówki shuntu w głąb tkanek
• „shunt” miedniczkowo-owodniowy prenatalnie
• powikłanie - odpływ moczu do prawej jamy opłucnowej
• torakoskopowe usunięcie shuntu i drenaż opłucnej
• zabieg przecięcia zastawek cewki w 3 tyg. ż.
Wodonercze wrodzone – pacjent P.O.
-Wodonercze prawostronne prenatalnie 34 Hbd, potwierdzone po urodzeniu,
narastanie poszerzenia
- Scyntygrafia: afunkcyjna NP, poszerzenie UKM i moczowodu NL + ureterocele
- zakwalifikowano do prawostronnej nefrektomii i ewakuacji ureterocele w 10 d.ż.
Agenezja nerki ? -pacjent D.G.
- Zespół wad wrodzonych (VACTER): zarośnięcie odbytu, podejrzenie, agenezji NL,
wodonercze NP; VSD
- Laparotomia 2 d.ż. – colostomia
- USG+cystografia: przetrwała kloaka - przetoka cewkowo odbytnicza
- scyntygrafia: brak czynnego miąższu NL
- Nieprawidłowe połączenie dróg moczowych z jelitem
Scyntygrafia
dynamiczna wątroby
Cholestaza – pacjent J.J.
-Cholestaza od urodzenia; wykluczono TORCH i przyczyny metaboliczne
- scyntygrafia: torbiel d. żółciowych, brak przechodzenia znacznika
- laparotomia: torbiel dróg żółciowych, cholangiografia – wąskie przewody
żółciowe, hipoplastyczne drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe
Cholestaza – pacjent B.A.
- 35 Hbd, m.ur. 1940 g.
- hipoglikemia, cholestaza, hipertransaminazemia, zaburzenia krzepnięcia
- USG b.z.; CT – b.z.;
- scyntygrafia: obecny pasaż żółci do jelit
- uzyskano nieprawidłowy wynik alfa 1 antytrypsyny
- zastosowano leczenie zachowawcze i objawowe: UDCA + Wit. ADEK
Torbiel dróg żółciowych
USG
ERCP
HIDA
Nowotwory (NBL) – pacjent Z.B.
- 40 Hbd, m. ur. 3400 g.
- USG: zmiany
ogniskowe/guzy w rzucie
obu nadnerczy
- MRI – guzy obu nadnerczy,
z podejrzeniem zajęcia
węzłów chłonnych i
ogniskami w obrębie kości i
wątroby
- metabolity katecholamin w
moczu: w normie
- scyntygrafia - liczne
ogniska meta
- w 12 d.ż. biopsja
laparoskopowa guza –
badania hist-pat
potwierdziło neuroblastoma
- włączono chemioterapię
pacjent Z.B. (c.d.)
po 5 m-cach leczenia
Nowotwory (NBL) – pacjent K.L.
Scyntygrafia kości
Refluks żołądkowo-przełykowy
(aspiracja treści pokarmowej do dróg oddechowych)
KRWAWIENIE Z PRZEWODU POKARMOWEGO
- noworodek płci żeńskiej, C3 P2, m. ur. 3840 g., 40 Hbd, 8-9 pkt. Apgar
- - w 2 d.ż. wymioty świeżą krwią, następnie smoliste stolce
- - wykluczono krwawienie z nosogardła
- w bad. endoskopowym żołądka w 5 d.ż. skrzepy krwi w żołądku, bez miejsca krwawienia
- w 7 d. ż. ponownie wymioty świeżą krwią
- SRS- bez ognisk z nadekspresją receptorów somatostatynowych (gastrinoma)
- - laparotomia zwiadowcza w 8 d.ż. - krwawienie z 3 miejsc w obrębie śluzówki
żołądka
Uchyłek Meckel’a
Typowy
obraz potwierdzający
obecność uchyłku Meckel’a
Angiografia radioizotopowa techniką
pierwszego przejścia
Badanie pozwala na ocenę :
 wielkości jam serca
 istnienia i wielkości przecieku
lewo - prawego
 istnienia przecieku prawo –
lewego
 czasu krążenia płucnego
 frakcji wyrzutowej prawej i
lewej komory
 ukrwienia płuc
LAO 45
Przeciek
wewnątrzsercowy
PA
Ukrwienie płuc
Wady wrodzone serca z przeciekiem lewo - prawym
Qp/Qs > 2
Sekwestracja prawego płuca
Projekcja PA 1 obr/sek
L
P
Sekwestracja prawego płuca
radioaktywność
dolna część płuca
prawego
górna część płuca
prawego
czas
WYCIEK CHŁONKI DO OPŁUCNEJ
Limfoscyntygrafia kończyn górnych
I. Bad dynamiczne
II. Bad statyczne
Drenaż naczyniami
sprawny.
Bez cech wycieku
chłonki do opłucnej
Limfoscyntygrafia kończyn dolnych
I. Bad dynamiczne
Drenaż naczyniami sprawny.
Bez cech wycieku chłonki do
opłucnej i jamy otrzewnowej.
II. Bad statyczne
Hiperinsulinizm (PET/CT)
Podsumowanie
• Badanie izotopowe pozwala wykryć i
zlokalizować zaburzenia czynności tkanki lub
narządu niedostępne innymi metodami
• Badanie bezpieczne poda warunkiem
właściwej kwalifikacji, przygotowania pacjenta
i doboru dawki
• Interpretacja wymaga wzięcia pod uwagę
wieku pacjenta i stopnia dojrzałości jego
narządów