szkolnictwo wyższe: zarządzanie, governance i
Transkrypt
szkolnictwo wyższe: zarządzanie, governance i
SZKOLNICTWO WYŻSZE: ZARZĄDZANIE, GOVERNANCE I POLITYKA PUBLICZNA Motto: Higher education governance: between democratic culture, academic aspirations, market forces and political decisions. Prof. Jerzy Woźnicki Konferencja Liderzy Zarządzania Uczelniami LUMEN 2015 Warszawa, 23 listopada 2016 r. Koncepcja prezentacji 2 1. Wprowadzenie Poziom uczelniany (HEI) 2. Management: zarządzanie w szkołach wyższych – odpowiedzialność kanclerza i kwestora uczelni oraz udział nauczycieli akademickich 3. Zasada „good governance” w zarządzaniu uczelnią – odpowiedzialność rektora, jego pełnomocników i dziekanów Poziom systemowy (HES) 4. Governance in HES 5. Public policy in HE Synergia inicjatyw 6. Współbieżność inicjatyw FRP i PCG 7. Uwagi i wnioski końcowe Jerzy Woźnicki 3 1. WPROWADZENIE Szkolnictwo wyższe w Polsce 2015: ogólna ocena stanu i pozycji refleksja nt. kontekstu Konferencji i tego referatu: wyzwania zarządcze specyfika instytucjonalna uczelni, cele i instrumentarium na tle złożoności systemowej, dywersyfikacja misji i służebność, autonomia twórców, samorządność akademicka, wielość procesów i zasobów, zróżnicowanie interesariuszy... sfery odpowiedzialności (w ujęciu bottom up), za prowadzone działania i wyniki: zarządzanie, governance i polityka publiczna Współbieżność i synergia inicjatyw Fundacji Rektorów Polskich z kwietnia 2015 r. oraz Public Consulting Group i Fundacji Perspektywy z września 2015 r. Jerzy Woźnicki 4 2. Management: zarządzanie w szkołach wyższych – odpowiedzialność kanclerza i kwestora uczelni oraz udział nauczycieli akademickich Zarządzanie w uczelni: zakres znaczeniowy w świetle regulacji ustrojowych zasoby, zarząd zwykły, pełnomocnictwo.... procesy, systemy jakości, procedury, administracja i obsługa, kontrola zarządcza, inwestycje, wydzielona działalność gospodarcza działania organizacyjne nauczycieli akademickich i pozostałych pracowników w związku z powierzeniem im konkretnych funkcji lub zadań w uczelni w różnych obszarach: koncepcje modelowe o znaczeniu strategicznym, prace wdrożeniowe, działania proinnnowacyjne, współpraca z otoczeniem biznesowym, rozwój infrastruktury, internacjonalizacja... Procesy zarządzania, są realizowane i powodowane interesem danej uczelni Jerzy Woźnicki 3. Pojęcie „governance” 5 Governance:1 institutional vs systemic level Ogólna definicja governance: Pojęcie „governance "obejmuje struktury, relacje i procesy, poprzez które, zarówno na poziomie krajowym jak i instytucjonalnych, polityka na rzecz szkolnictwa wyższego jest opracowywana, wdrażana i weryfikowana. Obejmuje złożoną sieć, w tym ram legislacyjnych, charakterystykę instytucji, jak odnoszą się one do całego systemu, jak pieniądze są przeznaczone na instytucje i jak one są wydawane i kto za to jest odpowiedzialny, a także mniej formalne struktury i relacje, które mają zdolność sterującą i oddziaływują na zachowania (OECD,2003). ---------------------------------------------------------------------------------1. Omawiając pojęcie „governance” odwołujemy się do prac Council of Europe i OECD Education for the Knowledge Society, Volume 1, Special Features: governance, funding, quality. P. Santiago, K. Tremblay, E. Basri, E. Arnal; OECD 2008, str. 324 2. Tertiary Jerzy Woźnicki 6 3. Pojęcie „governance” Definition of governance2: “Governance” encompasses the structures, relationships and processes through which, at both national and institutional levels, policies for tertiary education are developed, implemented and reviewed. Governance comprises a complex web including the legislative framework, the characteristics of the institutions and how they relate to the whole system, how money is allocated to institutions and how they are accountable for the way it is spent, as well as less formal structures and relationships which steer and influence behawior” (OECD,2003). ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. Tertiary Education for the Knowledge Society, Volume 1, Special Features: governance, funding, quality. P. Santiago, K. Tremblay, E. Basri, E. Arnal; OECD 2008, str. 324 Jerzy Woźnicki Institutional level 7 POZIOM UCZELNIANY: Governance in HEI – odpowiedzialność rektora i jego współpracowników A. Regulowanie, kierowanie i sterowanie (kontrolowanie) w ramach określonego porządku Means regulation, steerage and control with the context of a given (social, political, economic, institutional) order Jerzy Woźnicki 8 POZIOM UCZELNIANY: Governance in HEI–odpowiedzialność rektora i jego współpracowników B. Pojęcie governance może być analizowane i opisywane także jako zbiór dobrych praktyk, albowiem struktury governance mają charakter instytucjonalny formalny i nieformalny Can be described and analysed as a set of practices whereby independent political and/or economic actors coordinate and/or hierarchically control their activities and interactions. Governance structures are therefore formal and informal institutional devices through which political and economical actors organize and manage their interdependencies, Jerzy Woźnicki 9 POZIOM UCZELNIANY: Pojęcie „good governance” in HEI Good governance to wieloaspektowe kierowanie procesami i tworzenie narzędzi niezbędnych do osiągania zamierzonych celów. We (…) understand good governance to imply, on the one hand, steering the process towards the development of valid objectives and, on the other hand, the development of the instruments needed to achieve these objectives – the „fitness of purpose” as well the „fitness for purpose”. Jerzy Woźnicki 10 POZIOM UCZELNIANY: Pojęcie „good governance” in HEI oznacza: „fitness of purpose” - (przystosowywanie celu do zamysłu) Jerzy Woźnicki „fitness for purpose” (przystosowywanie się do celu) POZIOM UCZELNIANY: Self-governance in HEI 11 Academic self-governance to samorząd akademicki, kolegialność oraz procesy i procedury budowania konsensusu w ramach uczelni, Managerial self-governance – pozycja poszczególnych organów jednoosobowych (rektorzy, dziekani) oraz usytuowanie kanclerza, a także kierowników jednostek organizacyjnych w hierarchicznej strukturze zarządzania uczelnią, w obszarze wyznaczania celów i podejmowania decyzji, Jerzy Woźnicki POZIOM SYSTEMOWY: Governance in HES 12 Struktury „governance” służą m.in.: wzmacnianiu i legitymizacji systemu oraz jego efektywności, poprzez wskazywanie kierunków działania, wyznaczanie standardów, wypełnianie funkcji alokacyjnych, monitorowanie stanu oraz pozycji własnej, oraz redukowanie konfliktów poprzez organizowanie procesów negocjacyjnych Structures "governance" are for example: to strengthen and legitimize the targeting system and its effectiveness by identifying courses of action, setting standards to perform the functions of allocation, status monitoring, and the position of their own, and reduce conflicts by organizing negotiation process Jerzy Woźnicki 13 POZIOM SYSTEMOWY: zasada „good governance” in HES Good governance in HES nie powstaje w następstwie stosowania jedynie określonych struktur i procedur. Od uczestników procesu wymaga się respektowania reguł kulturowych wzajemnych relacji pomiędzy partnerami. Good governance is not guaranteed by established structures and procedures alone. It is necessary for the actors in governance of higher education to promote democratic culture as another building block of governance and as a basic principle of good governance. Jerzy Woźnicki 14 GOOD GOVERNANCE: poziom instytucjonalny vs poziom systemowy Obszar wspólny pojęcia „good governance” dla poziomu instytucjonalnego (HEI) i poziomu systemowego (HES) to dobre praktyki i przywództwo jako istotne elementy Co do zasady, praktyka „good governance” in HEI realizowana jest w efekcie działania w swojej uczelni i na jej rzecz Zasada „good governance” in HES realizuje się w działalności wykraczającej poza zakres działania oraz interesy jednej uczelni. Ma ona z definicji charakter międzyuczelniany lub ponaduczelniany Jerzy Woźnicki 15 5. PUBLIC POLICY in HE Pojęcie polityki publicznej1: Polityka publiczna o postrzegana jest jako podejmowanie przez władzę publiczną powiązanych ze sobą decyzji i działań dla osiągnięcia określonych celów, w sytuacji gdy mechanizmy rynkowe nie mają zastosowania albo same nie mogłyby działać dostatecznie efektywnie. o jest inicjowana przez władzę publiczną w imieniu społeczeństwa/społeczności lokalnej, jest określana, interpretowana i realizowana przede wszystkim przez podmioty publiczne, rzadziej przez prywatne i pozarządowe, a także obejmuje to, czego władza publiczna postanawia nie realizować -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 J. Woźnicki, Nowa dyscyplina „nauki o polityce publicznej” usytuowana w dziedzinie nauk społecznych. „Nauka”, 1/2012, 133. Jerzy Woźnicki Rozumienie pojęcia polityka publiczna 16 •Definiowanie problemu •Tworzenie rozwiązania •Wdrażanie rozwiązania •Weryfikacja efektów (ewaluacja) Polityka publiczna służy nadawaniu porządku zadaniom publicznym, od ich projektowania, poprzez realizowanie, aż do oceny wyników. Politykę publiczną można określić jako zbiór procesów, których realizację podejmuje administracja w ramach swej misji zaspokajania potrzeb publicznych. Oznacza to, że cele polityki publicznej wskazywane są przez szeroko pojmowane podmioty sprawujące władzę (w tym także organy władzy ustawodawczej), a konkretyzacja i wykonywanie zadań powierzane są organom administracji publicznej. Poszukiwanie rozwiązań jest domeną ministerstw na poziomie rządowym oraz zarządów i urzędów w samorządach. J. Woźnicki, Nowa dyscyplina „nauki o polityce publicznej” usytuowana w dziedzinie nauk społecznych. „Nauka”, 1/2012. 17 Przykładowe korzyści z wydzielenia nauk o polityce publicznej jako osobnej dyscypliny w dziedzinie nauk społecznych Nauki o polityce publicznej jako odrębna dyscyplina tworzy właściwe podstawy dla wspólnej percepcji polityk sektorowych. Ma to tym większe znaczenie, że niektóre z nich trudno było w przeszłości precyzyjnie i jednoznacznie zakwalifikować do jednej z dotąd istniejących, wcześniej zdefiniowanych, dyscyplin naukowych, inne przykłady: badania nad polityką społeczną, badania oświatowe, badania nad szkolnictwem wyższym, badania nad polityką naukową, badania nad polityką cyfryzacji kraju. Tym co łączy i zapewnia spójność nowej dyscypliny są podstawy metodyczne, wspólne standardy i instrumentarium badawcze oraz – co jest bardzo ważne – w znacznej części utylitarne przeznaczenie wyników badań. Jerzy Woźnicki 18 POLITYKA PUBLICZNA W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM: (Public policy in HE) External regulation – rola państwa jako twórcy reguł prawnych, External guidance – kreowanie i realizacja polityki przez organy państwa (ministerstwo) lub też sterowanie delegowane na rzecz innych organów Institutional competition & cooperation (coopetition) – konkurencja i rynek jako uzupełniające regulatory systemowe (obok regulacji prawnych i reguł finansowania). Jerzy Woźnicki POLITYKA PUBLICZNA W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM (Public policy in HE) 19 Stawia sobie za cel doskonalenie systemu szkolnictwa wyższego wraz z jego instrumentarium regulacyjnym oraz infrastrukturą, dla osiągania założonych celów politycznych Zadania w ramach polityki publicznej realizowane są w ramach działalności na poziomie systemowym (z definicji musi to wykraczać poza obszar działania i interesy pojedynczych uczelni) Jerzy Woźnicki 20 6. Współbieżność inicjatyw FRP i PCG MEDAL FRP Kwiecień 2015: FRP postanawia wyróżniać co najwyżej jedną osobę w danym roku Medalem FRP pn. PROPTER MERITA Jerzy Woźnicki Regulamin przyznawania Medalu FRP pn. PROPTER MERITA 21 przez Fundację Rektorów Polskich – wybrane fragmenty Preambuła Medal Fundacji Rektorów Polskich pn. PROPTER MERITA został ustanowiony w 2012 r. z okazji Dziesięciolecia Fundacji. Rada FRP kadencji 2014-18 postanawia utrzymać tradycje honorowania zasłużonych osób medalami pn. PROPTER MERITA. Kierując się tą intencją, Rada przyjmuje niniejszy Regulamin określający zasady i tryb przyznawania Medalu. §1 Medalem pn. PROPTER MERITA, przyznawanym imiennie i zawierającym wskazanie nazwiska osoby wyróżnionej, uhonorowana może zostać osoba szczególnie zasłużona we wspieraniu działań rektorów na rzecz rozwoju szkolnictwa wyższego i nauki. Jerzy Woźnicki 22 Regulamin przyznawania Medalu FRP pn. PROPTER MERITA przez Fundację Rektorów Polskich §2 Medal pn. PROPTER MERITA przyznawany jest raz w roku jednej osobie. Wyróżnienie to przyznają członkowie Rady FRP jako Kapituła Medalu, działając na podstawie zgłoszeń kierowanych do Fundacji przez uprawnione podmioty lub z własnej inicjatywy. Rada FRP wybiera ze swego grona Przewodniczącą/Przewodniczącego oraz Sekretarza Kapituły. W przypadku gdy złożone zgłoszenia zostaną uznane za niespełniające warunków, Kapituła odstępuje od przyznania Medalu w danym roku. Jerzy Woźnicki Regulamin przyznawania Medalu FRP pn. PROPTER MERITA przez Fundację Rektorów Polskich 23 §3 1. Zgłoszenia kandydatów do Medalu mogą być składane przez : • konferencje rektorów poszczególnych typów uczelni działających w ramach Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, zgodnie z jej Statutem, • lokalne konferencje lub kolegia rektorów, • działających wspólnie kanclerzy biorących udział w danym roku w Szkole FRP Zarządzania Strategicznego w Szkolnictwie Wyższym z ich własnej inicjatywy lub występujących wspólnie kwestorów uczestniczących w tej Szkole. 2. Każdy z uprawnionych wnioskodawców może złożyć jedno zgłoszenie w danym roku. Jerzy Woźnicki 24 Regulamin przyznawania Medalu FRP pn. PROPTER MERITA przez Fundację Rektorów Polskich – dok. §6 W uzgodnieniu z Przewodniczącym KRASP, Medal FRP pn. PROPTER MERITA jest wręczany na posiedzeniu Zgromadzenia Plenarnego KRASP po ogłoszeniu decyzji Kapituły oraz przedstawieniem przez jej Przewodniczącego zwięzłej laudacji. Medal wręczają wspólnie Przewodniczący KRASP oraz Przewodniczący Rady FRP. §7 O przyznaniu Medalu pn. PROPTER MERITA informowany jest Miesięcznik „Forum Akademickie”, z intencją przedstawienia na jego łamach osoby uhonorowanej i wyróżnionego osiągnięcia. Jerzy Woźnicki 25 LUMENY PCG i Perspektyw Zasady przedstawiono: o w materiałach dostępnych na witrynie internetowej: http://www.lumen.edu.pl/ o broszurze konferencyjnej Po porównaniu obu inicjatyw uzgodniono niekonkurencyjne kooperacyjne formuły obu rodzajów wyróżnień Jerzy Woźnicki 7. Uwagi i wnioski końcowe 26 Przyjęte ustalenia LUMENY przyznawane są za dokonania w obszarach: o management in HEI o governance in HEI Urzędujący rektorzy mogą być nagradzani Lumenami. Medal przyznawany jest za dokonania na poziomie systemowym w obszarach o governance in HES o public policy in HE Urzędujący rektorzy z definicji nie są kandydatami do Medalu Kapituły obu wyróżnień proszone są wspólnie przez PCG z Perspektywami oraz FRP o respektowanie tych ustaleń. Jerzy Woźnicki 27 DZIĘKUJĘ BARDZO! Jerzy Woźnicki