4. KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE PROCESU REJE

4. KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE PROCESU REJESTRACJI
Czynnoœæ rejestracji pojawia siê w ró¿nych etapach ekspertyzy i dlatego realizowana byæ mo¿e na wiele sposobów.
Na samym wstêpie zarejestrowaæ nale¿y w pamiêci komputera obrazy tych
czêœci dokumentu, które podlega³y bêd¹ badaniom pomiarowym. Standardow¹ procedur¹ jest w tym przypadku wprowadzanie obrazów rastrowych [bitmapowych]
przy u¿yciu skanera p³askiego [flat scanner] 1. Przy skanowaniu orygina³ów kolorowych wymagany jest skaner o rozdzielczoœci „optycznej” nie mniejszej ni¿ 150 dpi
[dots per inch, punktów na cal], zwykle interpolowanej programowo do 600 dpi.
Taki sam [ten sam!] skaner zapewnia wprowadzanie obrazów orygina³ów czarnobia³ych z rozdzielczoœci¹ optyczn¹ 600 dpi, zwykle interpolowan¹ programowo do
1200 dpi 2. Poniewa¿ regu³¹ jest dokonywanie pomiarów na obrazach znacznie
powiêkszonych [tzn. dostêpnych w znacznym powiêkszeniu na ekranie], celowe jest
wprowadzanie obrazów ju¿ wstêpnie powiêkszonych w procesie skanowania, by
obraz ekranowy nie przypomina³ mozaiki. Wprawdzie mózg obserwatora radzi sobie doœæ dobrze z rastrow¹ struktur¹ obrazu, jednak¿e z¹bkowane krawêdzie linii i
wielobarwnie poplamkowane „szare” p³aszczyzny nie stanowi¹ u³atwienia w pracy.
Skala odwzorowania dokumentu w pliku [czyli skala „rzeczywistego” powiêkszenia] stanowi zwykle kompromis miêdzy moc¹ obliczeniow¹ procesora i pojemnoœci¹ twardego dysku z jednej strony a komfortem psychicznym bieg³ego z drugiej
strony. Istotne jest, by widok na ekranie [powiêkszenie „robocze”] odpowiada³
wymogom dokonywanej czynnoœci pomiaru.
Dla pomiaru makrostruktury pisma 3wystarczy odwzorowanie w skali 1:1 [wg konwencji sprzêtowej jest to „skala 100%”].
Przy pomiarach poziomu podstawowego celowe jest stosowanie odwzorowania w
skali 4:1 [400%].
Z kolei przy pomiarach mikrostruktury pisma po¿¹dane jest zastosowanie odwzorowania jeszcze wiêkszego, np. w skali 10:1 [1000%].
Trzeba wyraŸnie stwierdziæ, i¿ wzrastaj¹cej skali powiêkszenia uzyskiwanego w drodze „programowej interpolacji” nie towarzyszy coraz wierniejsze oddanie
szczegó³ów analizowanej struktury. Jedynym wyjœciem jest podwy¿szenie rozdzielczoœci optycznej obrazu rzutowanego na sensor fotoczu³y. Osi¹gn¹æ to mo¿na stosuj¹c [miast skanera konstruowanego z niewymienn¹ optyk¹] kamerê wideo [kamwid]
z optyk¹ wymienn¹.
Kamery takie s¹ produkowane w zasadzie do zastosowañ przemys³owych,
lecz mo¿na je wzglêdnie ³atwo adaptowaæ do celów badawczych. Po do³¹czeniu
odpowiednich pierœcieni poœrednich, mo¿na obiektyw odsun¹æ od powierzchni
sensora na odleg³oœæ rzêdu kilku do kilkunastu d³ugoœci ogniskowych. Uzyskuje
siê w ten sposób wstêpne rzeczywiste powiêkszenie szczegó³ów analizowanej
struktury rzêdu kilku do kilkunastu razy, co w badaniach pismoznawczych zwykle
wystarcza. Znaczniejsze powiêkszenia mo¿na uzyskaæ dopiero po sprzê¿eniu
sensora kamery z uk³adem optycznym mikroskopu.
Korzyœci¹ dodatkow¹ zastosowania kamery wideo zamiast skanera, i to korzyœci¹
niekiedy bardzo istotn¹, jest mo¿liwoœæ zastosowania oœwietlenia kierunkowego,
ukoœnego wzglêdem powierzchni dokumentu 4. Przy takim oœwietleniu uzyskuje siê
bowiem obraz „plastyczny”, dostarczaj¹cy informacji o trzecim wymiarze. Ten trzeci wymiar niesie informacjê m. in. o sile nacisku - bardzo istotnej cesze pisma, s³abo
odzwierciedlanej w obrazach uzyskanych ze skanera.
Rejestracja obrazów przewidzianych do szeroko rozumianego przetwarzania
uwzglêdniaæ musi zarówno charakter owych „przetworzeñ” jak i koñcowe przeznaczenie ju¿ przetworzonych obrazów. O zale¿noœciach rz¹dz¹cych przetwarzaniem
mowa bêdzie w rozdziale 5. Koñcowym przeznaczeniem jest zawsze ilustracja czêœci sprawozdawczej opinii, o czym mowa bêdzie w rozdziale 7. „Po drodze” mo¿e
byæ jeszcze pomiar, którego wymagania przedstawiono wy¿ej.
Rejestracja obrazów przeznaczonych wy³¹cznie do multiplikacji jest czymœ
wyj¹tkowym, jeœli jednak do tego dochodzi, to w procesie rejestracji uwzglêdniæ
nale¿y parametry urz¹dzenia multiplikuj¹cego.
Zasada fizyczna jest zaœ taka, i¿ obraz dostarczany przez skaner winien mieæ rozdzielczoœæ równ¹ po³owie rozdzielczoœci drukarki. Wy¿sza rozdzielczoœæ obrazu tak
i tak nie bêdzie odwzorowana w druku, natomiast zwiêkszaj¹c objêtoœæ pliku znacznie wyd³u¿y proces skanowania i proces druku. Czas trwania ka¿dej z tych czynnoœci zale¿y bowiem proporcjonalnie od kwadratu rozdzielczoœci obrazu, najpierw
tworzonego przez skaner a potem przez drukarkê. Jeœli z kolei rozdzielczoœæ obrazu ze skanera jest ni¿sza od podanej wartoœci, to nie zostan¹ wykorzystane mo¿liwoœci techniczne drukarki, zatem nale¿y rozwa¿yæ u¿ycie tañszej metody multiplikacji [np. kserokopiowanie].
W ramach referowanych prac przetestowano program Hewlett-Packard DeskScan II, obs³uguj¹cy skaner HP ScanJet IIcx [rozdzielczoœæ optyczna 400 dpi, interpolowana programowo do 1600 dpi].
Przyk³ady wyników ró¿nych skanowañ obrazuj¹ poni¿sze ryciny.
GIF 27 a, b, c na stronach nastêpnych
1
Skanery rêczne oraz rolkowe nie nadaj¹ siê do powa¿nej pracy ze wzglêdu na nieuchronne zniekszta³cenia wywo³ane drganiem rêki b¹dŸ nierównomiernoœci¹ przesuwu rolek. Skanery
bêbnowe daj¹ obrazy o nadmiarowo du¿ej rozdzielczoœci, a nadto s¹ bardzo drogie.
2
Zale¿noœci te wynikaj¹ wprost z przyjêtego sposobu zapisu w systemie RGB, w którym
na jeden „pe³ny” punkt barwny sk³adaj¹ siê trzy punkty [piksele] sk³adowe: czerwony [Red], zielony [Green] i niebieski [Blue].
3
Dobrze zdefiniowane pojêcia poziomu makrostrukturalnego, podstawowego i mikrostrukturalnego, szczególnie u¿yteczne w badaniach pomiarowych, wprowadzi³a do polskiego jêzyka
pismoznawczego A. Koziczak w pracy: Poziom subtelnoœci struktur graficznych a dok³adnoœæ metod
pomiarowych, w: MATERIA£Y III WROC£AWSKIEGO SYMPOZJUM BADAÑ PISMA RÊCZNEGO /17-19 IX 1987/, Wroc³aw 1992, s. 271-278.
4
W skanerze oœwietlacz daje œwiat³o rozproszone.
GIF 27 a
GIF 27 b
GIF 27 c
POWRÓT DO SPISU TREŒCI