Liberalizm - WOS.org.pl

Liberalizm
Istota pojęcia liberalizmu
- Z języka łacińskiego liberalia – dotyczący wolności, Liber – wolny.
- Koncepcja teoretyczna i światopoglądowa oparta na indywidualistycznej koncepcji człowieka i
społeczeństwa, głosząca, że wolność i nieskrępowana przymusem politycznym działalność jednostek mają
wartość nadrzędną i są najpewniejszym źródłem postępu we wszystkich sferach życia zbiorowego
- Myśl społeczno polityczna, ruch polityczny, kształtujący się od 17 w., w krajach gdzie przemiany
ekonomiczne i cywilizacyjne zrodziły mieszczaństwo i burżuazję (głównie Wielka Brytania, Francja, Stany
Zjednoczone) Dąży do likwidacji feudalnych stosunków społecznych i porządku prawnego.
- Doktryna partii i ruchów polityczno-społecznych wychodzących z założeń ideologii liberalnej i dążących
do zagwarantowania wolności w poszczególnych sferach życia społecznego, zwłaszcza w dziedzinie
politycznej i ekonomicznej.
- Mianem liberalizmu określa się również postawę życiową odznaczającą się tolerancją i otwartością na
poglądy i postępowanie innych osób i zbiorowości, przeciwstawianą dogmatyzmowi, fanatyzmowi,
autorytaryzmowi
Liberalizm jego geneza i źródła
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
- Jako samodzielna ideologia polityczna rozwija się od schyłku XVII wieku,
- Źródła liberalizmu tkwią w ideologicznych potrzebach nowych sił społecznych zainteresowanych
rozwojem kapitalizmu – arystokracji, mieszczaństwa, burżuazji.
- Powstanie ideologii liberalizmu, jest również związane z ruchami wolnościowymi Wiosny Ludów, które
doprowadziły do narodzin państwa narodowych (m. in. Włochy, Niemcy).
- Impulsem do uformowania się zasad liberalizmu był rozwój idei europejskiego konstytucjonalizmu
– uprawnień i wolności jednostki, rozdziału sfery publicznej od sfery prywatnej, umowy
społecznej, ograniczonego i zrównoważonego rządu, suwerenności ludu i narodu (amerykańska
deklaracja niepodległości 1776 i francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 1789).
- Ojczyzną liberalizmu była Wielka Brytania, później rozwija się on również we Francji oraz Stanach
Zjednoczonych.
Fazy rozwoju liberalizmu
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
- Pierwsza faza rozwoju liberalizmu obejmuje okres od XVII do końca XIX w. Okres ten nazywany jest
okresem liberalizmu klasycznego. Liberalizm przyjął wówczas postać walki o wolność religijną, tolerancję,
zasady konstytucyjne (rządy prawa, trójpodział władzy, prawa opozycji), o polityczne oraz gospodarcze
uprawnienia jednostki. W pierwszej połowie XIX w., w Europie Zachodniej powstały liberalne partie i
ugrupowania głoszące hasła liberalizmu politycznego. Ruch polityczny i doktryna liberalizmu wskazywały
na konieczność obrony obywateli przed arbitralną władzą. W polityce gospodarczej proponowano zasady
liberalizmu gospodarczego. Najszersze poparcie liberalizm zyskał w Wielkiej Brytanii oraz USA, natomiast
na kontynencie europejskim doktryna liberalna, z trudem torowała sobie drogę.
- Na początku XX wieku dokonała się zmiana doktryny, m. in. Za sprawą krytyki ze strony socjalistów i
ruchów katolickich. Klasyczny liberalizm był zdecydowanie indywidualistyczny, minimalizował rolę
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 05:17
zorganizowanej władzy, był przeciwny etatyzmowi i interwencjonizmowi państwowemu, współczesny
liberalizm (neoliberalizm) uwzględnia rolę organizacji i współodpowiedzialnością za los jednostki obarcza
społeczeństwo. Neoliberałowie wskazują, że warunkiem korzystania z wolności przez wszystkich
obywateli jest równość szans w dostępie do edukacji, kultury oraz zagwarantowanie wszystkim minimum
socjalnego. Przypisują państwu znaczną rolę w ochronie elementarnych uprawnień społecznych i
ekonomicznych. Kwestionują leseferyzm. Nowy liberalizm wysunął program sterowania ekonomicznymi
siłami w celu zapewnienia społecznej sprawiedliwości i stabilizacji. Argumentuje na rzecz ograniczenia
rynku wszędzie tam gdzie dyskryminuje on jednostki z innych względów niż własne decyzje. W ten
sposób liberalizm przejął część haseł reformistycznego socjalizmu.
Przedstawiciele liberalizmu
Za prekursora myśli liberalnej uważa się J. Locke’a, a za klasyków w XIX w, B. Constanta, J.
Benthama, A. de Tocquevilla, J.S. Milla. Teoretycy liberalizmu w XX w. – I. Berlin, S. de
Madariaga, K. Popper, R. Dahrendorf, R. Aron, F. von Hayek, R. Nozick, J. Rawls.
Główne założenia liberalizmu
Zarówno w rozwoju historycznym jak i współcześnie liberalizm jest wielonurtowy. Można jednak wskazać
n idee przewodnie myśli liberalnej do których należą:
Indywidualizm (adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Wyrażający się docenianiem odmienności ludzi, traktowaniem społeczeństwa i narodu jako zbioru
indywidualnych jednostek, uznaniem jednostki za najwyższą wartość. Jednostka jest samowystarczalna,
autonomiczna, wyizolowana ze środowiska społecznego, z innymi jednostkami powiązana tylko
dobrowolnie zawieranymi umowami, człowiek, jego wolność i swoboda działania, należą do najwyższych
wartości.
- Prawo do własności prywatnej traktowane przede wszystkim nie jako prawo gwarantujące własność, ale
prawo do zdobywania własności, bogacenia się i przekazywania dóbr spadkobiercom, własność,
stanowiąca legalne podstawy liberalizmu ekonomicznego, powinna być wolna od ograniczeń i ingerencji
państwa. Stwarza ona jednostce niezależność egzystencji, wyzwala aktywność, umożliwia wszechstronny
rozwój osobowości, a tym samym prowadzi do postępu społecznego, własność prywatna jest
najważniejszym fundamentem wolności człowieka.
- Wolność traktowana jako niezbywalny składnik ludzkiej godności i warunek kreatywności
społeczeństwa, wolość podobnie jak prawo do życia, zdrowia, szczęścia, wyrażania swoich przekonań
– wywodzi się z praw natury, które regulują bieg wszechświata i ludzi, są zatem ponad prawem
stanowionym przez państwo. W koncepcji liberałów wolność nie jest równoznaczna tylko z wolnością
polityczną (wybór i kontrola władz) ani tylko z wolnością wewnętrzną (świadoma wola wyborze działania),
jest to głównie wolność osobista o dwoistym charakterze „wolność od” (wolność
negatywna) przymusu wynikającego z arbitralnej woli innych ludzi, skrępowań ideologicznych, religijnych,
nakazów tradycji oraz ”wolność do” – czynienia tego wszystkiego, co nie
przeszkadza innym. Do uczestnictwa w wyborze i kontroli władz, stanowienia prawa, swobodnej
działalności gospodarczej. Wszyscy ludzie są równi, mają te same uprawnienia, żadna władza nie może
tych uprawnień człowiekowi odebrać.
- Postęp dokonujący się poprzez swobodną, niczym nie krępowaną wymianę idei, liberałowie opowiadają
się za społeczeństwem otwartym, gotowym do konfrontacji z różnymi ideologiami i akceptacji nowych
rozwiązań. Niektórzy liberałowie dużą wagę przywiązywali do realizacji ideałów społeczeństwa, moralnej
harmonii, odpowiedzialności, bogactwa wewnętrznego, inni (tzw. optymiści) uważali, że postęp dokonuje
się mocą praw dziejowych, wyroków historii, prowadząc do lepszych, bardziej oświeconych czasów,
liberałowie „pesymiści” uważają że postęp jest czymś niestabilnym, że musi być stale
podtrzymywany przez moralistów, poetów, prawników, przedsiębiorców, obawiają się masowości
etatyzmu i ideologii egalitarnych.
- Ekonomika rynkowa wyraża wolność w dziedzinie gospodarczej, zakłada wolny rynek regulowany
prawami popytu i podaży. U podstaw liberalizmu ekonomicznego tkwił tzw. leseferyzm (wolność
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 05:17
działania) zakładający, że konkurencja producentów i towarów, najlepiej służy zaspokajaniu ludzkich
potrzeb i prowadzi do postępu. Wolny rynek gospodarczy jest zarówno warunkiem, jak i składnikiem
wolności indywidualnej.
- Władza, której granice wyznaczają przede wszystkim prawa człowieka, wywodzi się wobec tego z praw
pierwotnych, bez względu na to, kto rządzi: monarcha czy lud. Władza nie mogąc rozstrzygnąć czym jest
dobro i szczęście człowieka, winna pozostawić jednostkom jak najszersze pole do realizacji własnych
interesów (im mniej władzy tym lepiej) Ochrona praw naturalnych – najważniejszą funkcją
państwa. Władza państwowa musi być ograniczona przez konstytucję oraz musi być odpowiedzialna przed
obywatelami. Istotna jest również rola sądów w państwie, państwo w początkowej fazie liberalizmu miało
pełnić funkcję tylko „nocnego stróża” (zapewnić bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne,
stanowić prawa) potem rozszerzano jego kompetencje w życiu ekonomicznym , społecznym i
politycznym.
Autor: Karol Macios
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 05:17