Terroryzm - pojęcie, podział, geneza i konwencje

Terroryzm - pojęcie, podział, geneza i konwencje
Terroryzm wywodzi się od języka greckiego tero - „drżeć, bać się”; „stchórzyć, uciec”
oraz łacińskiego terror - „strach, trwoga, przerażenie”; „straszne słowo, straszna
wieść”
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Problem definicji:
Thomas Thornton: akt terrorystyczny to akt symboliczny obliczony na pobudzenie zachowania
politycznego za pomocą pozanormalnych środków obejmujących użycie przemocy lub groźbę jej użycia
Jerzy Muszyński: terroryzm polityczny jest swoistą postacią walki politycznej prowadzonej przez
określone siły, a mającej bezpośrednio na celu zdobycie lub utrzymanie władzy. Jest wszakże
działalnością polityczną zdeformowaną
Brain Jenkins: terroryzm jest przemocą dla wyniku, ale nie tylko i nie zawsze dla wyniku aktualnej ofiary
terrorystów. W rzeczywistości ofiara może być zupełnie nie związana z z celem działania terrorystów.
Alex Schmid: Terroryzm polityczny to systematyczne stosowanie przemocy i jej groźby użycia w celach
politycznych. Jest metodą walki obliczoną na uzyskanie rozgłosu, zastraszenia i wymuszenia określonych
zachowań grupy osób szerszej niż bezpośrednie ofiary, które są najczęściej przypadkowe i symboliczne i
nie są właściwym celem ataku. Jest to okrutny, nienormalny sposób walki. Z reguły jest stosowany przez
niewielkie grupy ludzi nie mające społecznego poparcia. Najczęściej jest skierowany przeciwko władzy
państwowej.
O skuteczności aktu terroru decyduje spektakularność:
Istotą terroryzmu jest to, że celem działania są osoby, które nie mają bezpośredniego wpływu na
realizację celów jakie chcą osiągnąć organizacje terrorystyczne. By osiągnąć pełną skuteczność, działania
terrorystyczne powinny charakteryzować się znacznym efektem psychologicznym i potencjalnie dużym
wydźwiękiem społecznym i medialnym. Im bardziej przypadkowa osoba, im większe zagrożenie w
miejscu potocznie dostępnym tym większy skutek. Nieważna jest liczba ofiar, ważna jest świadomość
zagrożenia i braku bezpieczeństwa.
Definicje ogólne terroryzmu nie odzwierciedlają pełni problemu, gdyż wynikają w dużej mierze z
bezpośredniego związku tej tematyki z polityką.
Wraz z tworzeniem definicji terroryzmu wciąż aktualne są pytania:
1. czy terroryzmem jest atakowanie ludzi związanych z władzą państwową,
2. czy terroryzmem są ataki na funkcjonariuszy policji, lub żołnierzy okupantów
3. czy w niektórych sytuacjach i czy w ogóle terroryzm może być usprawiedliwiony,
4. czy można mówić o terroryzmie stosowanym przez państwo
Odpowiedzi na te pytania są zawsze uzależnione od przekonań oraz poglądów politycznych stron
bezpośrednio z problemem związanych.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Przykłady różnych interpretacji:
Baskijska ETA.
• Przez Basków jest traktowana jako organizacja narodowowyzwoleńcza, która walczy o
niepodległość Kraju Basków.
• Dla Hiszpanów jest to organizacja terrorystyczna, o charakterze politycznym, indywidualnym i
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 05:19
kryminalnym.
• Dla członka ETA zabicie jakiegokolwiek polityka związanego z hiszpańską władzą jest
usprawiedliwionym działaniem w ramach prowadzonej walki o niepodległość.
• Dla Hiszpana jest to tylko morderstwo, którego celem jest wpłynięcie na władzę, co mieści się
już w ramach ogólnej definicji terroryzmu.
Izrael
• działania Hamasu, Hezbollahu i Dżihadu są traktowane jako terroryzm
• Dla Palestyny terrorem są działania prewencyjne armii izraelskiej
• W przypadku tego rejonu, którym zainteresowany jest cały świat, często uważa się, że działania
obu stron konfliktu mieszczą się w definicji terroryzmu.
• Dla jednych zatem terroryzmem jest wysadzenie bomby na rynku pełnym cywilów, ale nie
zamach na ciężarówkę wiozących żołnierzy. Inni zaś stwierdzą, że żaden z tych aktów nie mieści się w
definicji terroryzmu, gdyż stanowi element wojny, dla nich terroryzmem będzie burzenie palestyńskich
domów przez izraelskie spychacze.
Arena międzynarodowa.
• Czy naloty powietrzne w okresie wojny na cywilne miasta mogą być traktowane jako element
wojny, czy też stają się już aktami terroru?
ª nalot na Drezno w 1945 roku – ok 40 000 ofiar
ª naloty na Jugosławię w roku 1999
• Z założenia wypełniają one warunki ogólne definicji terroryzmu, czy zatem wojna ma je
usprawiedliwiać?
Rodzaje terroryzmu - typologia
Ze względu na cel:
terroryzm polityczny
• ma na celu zmianę rządu, zmianę systemu politycznego – RAF, Czerwone Brygady
• wprowadzenia nowych rozwiązań zarządzania państwem - ETA Umiarkowana
• oderwanie określonego terytorium od państwa - ETA Radykalna, IRA
• stworzenie nowego państwa lub przyłączenie go do innego - ETA Radykalna, IRA
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
terroryzm kryminalny
• działanie z pobudek materialnych np. porwania dla okupu, niszczenie mienia, sabotaż oraz
szantaż. - Frakcja Czerwonej Armii, RAF
Terroryzm polityczny często związany jest z terroryzmem kryminalnym. Organizacje terrorystyczne
zyskami z akcji kryminalnych finansują działalność polityczną. Dobrym przykładem jest tutaj działalność
RAF, która zaczynała od napadów na banki.
Ze względu na przedmiot ataku:
terroryzm indywidualny
• taki, którego ofiara jest ściśle określona, czyli zabójstwo konkretnego polityka lub porwanie
biznesmena. - RAF, Czerwone Brygady
terroryzm zbiorowy
• ofiarami są przypadkowe osoby - Al-Kaida
Podziały inne:
Lewackie – RAF, Czerwone Brygady
Nacjonalistyczne / Etniczne – IRA, ETA, Partia Pracujących Kurdystanu
Religijne – Hezbollah, Kahane Chai, Najwyższa Prawda
Islamskie – Hamas, Dżihad
Prawicowe - OAS
Geneza terroryzmu:
1. Antyczna Grecja.
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 05:19
• Rządy tyranów. Platon i Arystoteles rządy tyranów nazywali przestępstwami, a ich zabijanie
uznawali za w pełni usprawiedliwione.
2. Od XI wieku na Bliskim Wschodzie i w Europie przerażenie wywoływali Nizaryci zwani asasynami
– szyicka, fanatyczna organizacja stworzona przez „Starca z Gór” Hassana Ibn
Sabbaha - specjalizująca się w skrytobójczych zamachach na zlecenie. Cały świat żył w strachu przed
tymi zamachowcami.
"Gdy w XII wieku rozpuszczono plotki o przybyciu pary asasynów do Francji w całym kraju wybuchła
panika."
3. Średniowiecze
• upowszechnienie akceptacji zabójstwa złego władcy
• św.Tomasz z Akwinu - podzielił rządzących na tyranów legalnych i nielegalnych. Tych drugich
mógł zabić każdy, pierwszych można było zgładzić jedynie na podstawie wyroku sądowego.
• Jan z Salisbury stworzył pierwszą średniowieczną teorię uzasadniającą zabójstwo tyrana. W XVI
wieku teoria przeszła małą ewolucję - zabić można było władcę, którego rządy sprzeczne były z prawem
boskim.
• Inkwizycja – swoją działalnością objęła prawie całą ówczesną Europę siejąc terror wśród
heretyków.
4. Rewolucja francuska
• okres rządów Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego, został nazwany "Terrorem", zaś
zasiadających w komitecie jakobinów zwano terrorystami.
5. XIX/XX wiek
• rozwój ruchów anarchistycznych
ć Piotr Kropotkin - najlepszą metodą walki z uciskiem klasowym jest terror indywidualny
ć W 1901 roku anarchista Leon Czołgosz zastrzelił prezydenta USA McKinleya.
• rozwój ruchów rewolucyjnych
ć Ignacy Hryniewicki 1881 – zabójstwo cara Aleksandra II
• Zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda stał się bezpośrednim powodem wybuchu I wojny
światowej. (Czarna Ręka, Gawriło Princip)
• powstanie IRA – 1916 - najstarszej organizacji terrorystycznej współczesnego świata
6. Lata trzydzieste i czterdzieste XX wieku
• Powstanie pierwszej organizacji terrorystycznych na Bliskim Wschodzie – Irgun –
1931 – organizacja żydowska skierowana przeciwko Palestyńczykom
• okres rozwoju państw, które są wskazywane jako kraje rządzone terrorem: hitlerowskie Niemcy i
stalinowski ZSRR.
7. Czasy współczesne
• W roku 1959 powstała ETA.
• W latach 60. pojawiło się zjawisko określane mianem islamskiego terroryzmu, którego wyraźnym
sygnałem był dzień 5 września 1972 roku podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium. Grupa
Palestyńczyków z organizacji "Czarny Wrzesień", uprowadziła i w ostateczności zabiła sportowców ekipy
Izraela.
• Lata 60 i 70 to okres największej aktywności organizacji skrajnie prawicowych np. OAS.
• Lata 70 i 80 to rozwój lewicowych organizacji terrorystycznych w Europie Zachodniej (RAF,
Czerwone Brygady).
• W latach 80 pojawił się nowy sposób dokonywania zamachów – zamachowcy samobójcy.
8. Początek nowej ery terroryzmu
• w marcu 1995 roku w tokijskim metrze zginęło 12 osób, prawie 6000 zatruło się sarinem gazem bojowym. Zamachu dokonała apokaliptyczna sekta Najwyższa Prawda na wieść o rychłym końcu
świata, który przepowiedział ich guru. Po raz pierwszy w zamachu wykorzystano broń masowej zagłady.
• dnia 11 września 2001 roku doszło do uważanego za największy w dziejach ataku
terrorystycznego - zamachu na World Trade Center i Pentagon. W zamachu zginęło około 3000 osób.
• 11 marca 2004 zamach w Madrycie - zginęło w nim 191 osób, a ponad 1800 zostało rannych, co
czyni ten zamach najkrwawszym aktem terroryzmu w Europie
• atak terrorystyczny w Biesłanie, w Północnej Osetii, 1 września 2004 roku, który został
przeprowadzony przez komando czeczeńskich terrorystów. Zginęło 339 osób, w tym około 156 dzieci,
około dwustu osób uznano za zaginione, a ok. 700 zostało rannych, z czego 450 osób trafiło do szpitali
(70 w stanie ciężkim). Zginęło też 32 napastników. Według oświadczenia prezydenta Władimira Putina w
ataku zginęło 11 żołnierzy służb specjalnych, a kilkudziesięciu zostało rannych.
• 7 lipca 2005 atak na metro w Londynie W wyniku eksplozji zginęły 52 osoby, a co najmniej 700
osób zostało rannych
Międzynarodowe metody walki z terroryzmem światowym - traktaty i konwencje (ONZ)
Walka z terroryzmem jest integralną częścią mandatu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zgodnie z
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 05:19
artykułem 1 Karty Narodów Zjednoczonych, celem ONZ jest - "utrzymać międzynarodowy pokój i
bezpieczeństwo, stosując w tym celu skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i
ich usuwania, tłumienia wszelkich aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić lub załatwiać
pokojowymi sposobami, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, spory albo
sytuacje międzynarodowe, które mogą prowadzić do naruszenia pokoju".
Jednym z największych osiągnięć ONZ jest w tej kwestii przygotowanie 12 konwencji
antyterrorystycznych. Dzięki tym umowom powstały niezbędne uregulowania prawne pozwalające na
ściganie i pociąganie do odpowiedzialności karnej sprawców aktów terroru. żadna z nich, podobnie jak
wcześniejsze, nie obejmuje swoim zakresem całości zjawiska terroryzmu, a jedynie poszczególne jego
aspekty.
Uchwalone w ramach ONZ
1. Konwencja o przestępstwach i innych bezprawnych aktach dokonanych na pokładzie samolotu (1963
r.)
2. Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi (1970 r.)
3. Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego(1971
r.)
4. Konwencja o zapobieganiu i karaniu za przestępstwa wobec osób korzystających z ochrony
międzynarodowej (1973 r.)
5. Konwencja o zakazie brania zakładników (1979 r.)
6. Konwencja o ochronie materiałów nuklearnych (1980 r.)
7. Protokół o zwalczaniu bezprawnych aktów wobec lotnisk służących międzynarodowemu lotnictwu
cywilnemu (1988 r.)
8. Konwencja o przeciwdziałaniu bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej
(1988 r.)
9. Protokół o zwalczaniu bezprawnych aktów przeciwko stałym platformom zlokalizowanym na szelfie
kontynentalnym (1988 r.)
10. Konwencja o znakowaniu plastikowych substancji wybuchowych w celach ich detekcji (1991 r.)
11. Konwencja o zwalczaniu terrorystycznych zamachów bombowych (1997 r.)
12. Konwencja o zwalczaniu finansowania terroryzmu (1999 r.)
Obecnie w ramach ONZ trwają prace nad sformułowaniem całościowej konwencji antyterrorystycznej oraz
konwencji o zwalczaniu aktów terroryzmu nuklearnego.
Zamachy z 11 września 2001 r. w znacznym stopniu przyczyniły się do wzmożenia działań mających na
celu walkę z globalnym terroryzmem. Rada Bezpieczeństwa NZ określiła zamachy z 11 września jako
"tragedię, stanowiącą zarazem wyzwanie dla ludzkości", podkreślając iż "niczym nie można uzasadnić ani
usprawiedliwić takich czynów" .
28 września 2001 r. ONZ uchwaliło Rezolucję 1373.
Rezolucja ta zyskała szerszy zasięg (191 państw członkowskich) niż 12 istniejących konwencji
antyterrorystycznych. Zobowiązuje ona państwa do pociągania do odpowiedzialności karnej osoby lub
organizacje finansujące terroryzm, zamrożenia rachunków bankowych osób co do których istnieją
uzasadnione podejrzenia, iż są zaangażowane w działalność terrorystyczną, powstrzymania się od
udzielenia pomocy podmiotom lub osobom zaangażowanym w działalność terrorystyczną, dzielenia się
informacjami dotyczącymi działalności terrorystycznej z innymi państwami.
Na mocy rezolucji 1373 powstał Komitet Antyterrorystyczny . W skład Komitetu weszło 15 przedstawicieli
członków Rady Bezpieczeństwa NZ. Głównym zadaniem Komitetu jest doradzanie krajom członkowskim w
jaki sposób dostosować obowiązujące w tych państwach prawo, tak aby jak najskuteczniej wypełniać
postanowienia rezolucji RB 1373.
Źródła:
Wikipedia
Ośrodek Informacji ONZ
Encyklopedia terroryzmu - pod red. Bożeny Zasiecznej, 2004
Paul L. Williams, AL-KAIDA - Bractwo Terroru. 2002
Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, pod red. Czesława Mojsiewicza,
1998
Felicja Kalinowska, Kompendium. Wiedza o społeczeństwie, 2007
Autor: dr Andrzej Żygadło
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 05:19