Wycieczka klasowa inaczej

Ewa Podgajna
nauczycielka języka niemieckiego
Wycieczka klasowa inaczej
W klasie z rozszerzonym programem z języka niemieckiego postanowiłam w ramach kulturoznawstwa
wprowadzić także elementy literatury. Wybór padł na „Blaszany bębenek” Güntera Grassa. Przyczyniło się do
tego kilka powodów. Powieść, która zawiera wątki wspólnej historii Polski i Niemiec została sfilmowana
i nagrodzona Oskarem (jedną z ról zagrał polski aktor – Daniel Olbrychski). Jej wartość jest dla nas tym
większa, że sam autor, laureat nagrody Nobla w 1999r., przyznaje się do polskich korzeni i jest oddany
sprawie pojednania obydwu narodów. Zastanawiając się nad tym, w jaki sposób mogłabym ułatwić młodzieży
„przełknięcie” tego wartościowego wprawdzie, lecz niełatwego w odbiorze kawałka literatury, wpadłam na
pomysł zorganizowania wycieczki do Gdańska – miejsca urodzenia i młodości Grassa i równocześnie miejsca
akcji powieści. Chciałam w ten sposób uniknąć schematycznego omawiania dzieła a jednocześnie
zainspirować i uaktywnić młodzież, aby z biernego odbiorcy stała się inicjatorem poszukiwań i odkrywcą
miejsc opisanych w powieści. Zaproponowałam więc uczniom przeprowadzenie projektu „Śladami Güntera
Grassa”, na co przystali z entuzjazmem. Pomysł poparła też nauczycielka odbywająca pod moją opieką staż
na nauczyciela mianowanego, która zgodziła się towarzyszyć nam i pomóc w realizacji projektu.
Przygotowania rozpoczęliśmy dwa miesiące przed wyjazdem do Gdańska. Uczniowie systematycznie,
fragmentami czytali powieść, a na lekcjach staraliśmy się rozwijać kolejne wątki. Następnie wspólnie
obejrzeliśmy fragmenty filmu w reżyserii Volkera Schlöndorffa. W dalszej kolejności młodzież otrzymała
zadanie wyszukania w internecie informacji o autorze i jego dziele w kontekście interpretacyjnym. Miesiąc
przed wyjazdem podzieliłam uczniów na grupy, które porządkując zebrane informacje przygotowywały się do
prezentacji podczas pobytu w Gdańsku. Systematycznie kontrolowałam postępy prac udzielając porad
merytorycznych i językowych. Wreszcie nastąpił dzień zaplanowanego na cztery dni wyjazdu. W ośrodku,
w którym mieszkaliśmy, otrzymaliśmy do dyspozycji, zgodnie z umową, salę konferencyjną z telewizorem
i sprzętem video. Już pierwszego wieczora spotkaliśmy się tam, aby wysłuchać prezentacji pierwszej grupy.
Młodzież przygotowała historię Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem czasu będącego tłem powieści.
W atmosferę tych lat wprowadził nas film, wypożyczony przez jednego z uczniów w Instytucie Kultury
Austriackiej. Zobaczyliśmy, jak w przedwojennym Gdańsku, mieszały się nacje i wyznania. W sąsiednich
domach żyli Polacy, Niemcy, a nawet Żydzi. Spotykali się na obiadach, chrzcinach i pogrzebach a dzieci
biegały razem po podwórkach. Ale w pewnym momencie zaczęło się coś zmieniać. Opowiadają o tym
naoczni świadkowie. Mnożą się prowokacje, narasta faszystowska histeria, która sięga zenitu, gdy führer
odwiedza Gdańsk by przyłączyć go do Rzeszy. Polacy z obywateli miasta stają się intruzami. Wybucha
wojna, a wraz z nią w przeszłość odchodzi współistnienie narodów i ich kultur.
Pierwszy wieczór stał się doskonałym tłem historycznym do wystąpień kolejnych grup. Następnego
dnia prezentowała się grupa przedstawiająca informację o autorze. Uczniowie położyli szczególny nacisk na
czas gdański w życiu autora, oraz jego polskie (kaszubskie) korzenie. Powstało nawet drzewo genealogiczne
jego rodziny, które zamieszczam na końcu mojej pracy. Nazajutrz podczas wędrówki po Gdańsku
odnaleźliśmy dom, w którym urodził się Günter Grass, szkołę do której chodził, pooddychaliśmy atmosferą
dzielnicy Wrzeszcz (Langfuhr), w której się wychował, byliśmy też przy historycznym budynku Poczty
Polskiej. Na tablicy z nazwiskami poległych bohaterów młodzież odnalazła nazwisko jego wuja Franciszka
Krause, który w powieści występuje jako Jan Broński. Więcej interesujących odniesień do życia osobistego
autora zaprezentowała kolejna, trzecia grupa. Przedstawiła to w sposób syntetyczny za pomocą fragmentów
filmu z krótkim komentarzem, oraz schematu tabelarycznego, który zamieszczam na końcu pracy. Następnie
wystąpiła grupa czwarta, która starała się przybliżyć symbolikę powieści. Dlaczego Oskar postanowił zostać
karłem? Jak rozumieć jego wibrujący krzyk podczas „rozśpiewywania” szkła? Jaką rolę pełni blaszany
bębenek? Co oznacza scena śmierci jego ojca? Odpowiedzi na te i inne pytania nie były już takie trudne po
wystąpieniu poprzednich grup i po dniach spędzonych na poszukiwaniu śladów autora i bohaterów jego
powieści.
—1—
Ostatniego dnia przed wyjazdem zebraliśmy się po raz ostatni, aby podsumować realizację projektu.
Uczniowie informowali o przebiegu prac w grupach, o trudnościach podczas zbierania materiałów, oraz
dzielili się wrażeniami po czterech dniach pobytu w Gdańsku. Najbardziej zaangażowani zostali nagrodzeni
ocenami. Wrażenia były jednoznacznie pozytywne. Własna pomysłowość i kreatywność pozwoliła im na
poznanie dzieła i dotknięcie kawałka historii, zaś wspólna praca przyczyniła się do integracji grupy. Poza
projektem nie zabrakło oczywiście chwil przeznaczonych na zabawę, relaks i rozrywkę. Młodzież miło
wspominała ten wolny czas, który spędziliśmy na spacerach nad brzegiem morza, ognisku i dyskotece.
Uważam przedsięwzięcie za bardzo udane. Podczas tej wyjątkowej wycieczki zrealizowałam
zaplanowany na ten rok jeden z punktów programu nauczania, a przekazując inicjatywę w ręce uczniów
osiągnęłam to w sposób dla nich bardziej ciekawy i przyjemny niż spotykany zwykle w szkole. Myślę,
że program edukacyjny wycieczki klasowej warto czasem ukierunkować tematycznie, gdyż działa to
mobilizująco i przynosi satysfakcję zarówno uczniom jak i nauczycielowi.
Oto wyniki pracy w grupach:
1. Drzewo genealogiczne rodziny Güntera Grassa:
1
2
3
Elżbieta +
Winrauf
Knoff
Hellena
+
Grass
Jan
Jakub Krause + Maria Bach
Józef + Anna
Hoppe
4
Julia
Agnieszka 5Franciszek Paweł
Günter
Marta +
Gisel
Jan
Amanda Brunon
Maria
Zygmunt
Kilkoro dzieci
1
Jakub Krause był właścicielem ziemskim, tak jak jego żona Maria Bach pochodził z Kaszub
Elżbieta była z pochodzenia Kaszubką – Polką
Winrauf był z pochodzenia gdańszczaninem, jego korzenie są niemieckie
3
Anna Hoppe i Józef Krause mieli 13 dzieci
4
Małżeństwo Anny Krause z Giselem rozpoczyna osobne drzewo genealogiczne
5
Franciszek Krause zginął w obronie Poczty Polskiej w Gdańsku. Na tablicy pamiątkowej widnieje jego nazwisko
(Franz Krause)
2
—2—
2. Wątki biograficzne w powieści Güntera Grassa „Blaszany bębenek”
Günter Grass’ Biographie
Landfuhr – der Ort von Grass’ Kindheit
und Jugend
Grass’ Vater – ein Kolonialwarenhändler
Grass’ Mutter – eine Kaschubin
Zwei Nationalitäten in der Schriftstelers
Familie
Grass’ Onkel - Franz Krause
Danzig Verlassen und der Aufenthalt
in Westdeutschland
Grass – Student an der Kunstakademie
in Düsseldorf
Schriftstellers Schwarzmarktgeschäfte
in Düsseldorf
Jazzlokal „Dixieland“
Das Werk „Die Blechtrommel“
Langfuhr – der Ort von Oskars Kindheit
und Jugend
Oskars Vater - ein Kolonialwarenhändler
Oskars Mutter - eine Kaschubin
Zwei Nationalitäten in Oskars Familie
Oskars Vater – Jan Broński
Danzig Verlassen und der Aufenthalt
in Westdeutschland
Oskar – Modell an der Kunstakademie
in Düsseldorf
Marias Schwarzmarktgeschäfte
in Düsseldorf
Jazzlokal „ Zwiebelkeller“
Nasza grupa przed domem Güntera Grassa w Gdańsku – Wrzeszczu:
—3—