plan działania - Polski Komitet Normalizacyjny

PLAN DZIAŁANIA KT 29
DATA: 2014-12-03
Wersja: 2
Projekt uzgodniony w KT
Strona 1
PLAN DZIAŁANIA
KT 29
ds. Analiz Chemicznych Rud, Koncentratów i Metali
STRESZCZENIE
KT 29 zajmuje się zagadnieniami badania składu chemicznego surówki, żeliwa i stali,
metali nieżelaznych (miedzi, cynku, ołowiu, cyny, aluminium) i ich stopów, rud żelaza,
rud i koncentratów metali nieżelaznych, za wyjątkiem surowców i produktów
wzbogacania rud miedzi, a także żelazostopów i węglików spiekanych. W zakresie
działania KT 29 znajdują się również zagadnienia dotyczące pobierania i
przygotowania próbek do wykonania analiz chemicznych wszystkich wymienionych
wyżej surowców i produktów przemysłu metalurgii żelaza i metali nieżelaznych.
Środowisko, w którym działa KT 29, obejmuje większość branż krajowego przemysłu
produkcji metali i przemysłu wydobywczego. KT 29 pracuje nad normami, które są
powiązane z oceną jakości procesu przeróbki rud i produkcji metali i ich stopów.
Normy będące w zakresie tematycznym KT 29 obejmują zarówno klasyczną „mokrą”
analizę chemiczną, jak i nowoczesne instrumentalne metody analizy. Dominującą w
przemyśle techniką jest absorpcyjna spektrometria atomowa, która stanowi
przedmiot wielu norm z zakresu tematycznego KT 29. Inne nowoczesne
instrumentalne metody analizy to: spektrometria emisyjna ze wzbudzeniem w
plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-OES), spektrometria emisyjna ze wzbudzeniem
iskrowym (OES), spektrometria rentgenofluorescencyjna (XRF).
Korzyścią wynikającą z działalności KT 29 dla jego środowiska biznesowego jest
ujednolicenie i standaryzacja metod badań chemicznych, z normatywnym
określeniem precyzji tych badań.
Podstawowym celem działania KT 29 jest możliwie jak najszybsze wdrożenie do PN, a
następnie do praktyki laboratoryjnej norm EN, których postanowienia są wykładnią
aktualnego poziomu techniki analizy metali, najnowszej wiedzy oraz praktycznego
doświadczenia. Ich znajomość w relacjach pomiędzy laboratoriami, zarówno
przemysłowymi jak i badawczymi, to dzisiaj wyzwanie biznesowe, które nabiera
szczególnego znaczenia z punktu widzenia konkurencyjności w zakresie oceny
składu chemicznego surowców i produktów przemysłu wydobywczego i
metalurgicznego. Priorytetem działalności KT 29 jest także terminowe
opracowywanie i przekazywanie krajowego stanowiska w odniesieniu do
opiniowanych projektów Norm Europejskich, opracowywanych przez Europejski
Komitet Normalizacyjny (CEN), Europejski Komitet ds. Normalizacji Żelaza i Stali
(ECISS), a także Norm Międzynarodowych opracowywanych przez komitety ISO
będące w zakresie współpracy z KT 29.
PLAN DZIAŁANIA KT 29
DATA: 2014-12-03
Wersja: 2
Projekt uzgodniony w KT
Strona 2
1
ŚRODOWISKO BIZNESOWE KT
1.1 Opis środowiska biznesowego
Na działalność gospodarczą objętą zakresem KT znaczący wpływ mają
następujące uwarunkowania polityczne, gospodarcze, techniczne, prawne,
społeczne i/lub aspekty regionalne/międzynarodowe:
Komitet Techniczny 29 ds. Analiz Chemicznych Rud, Koncentratów i Metali działa
w zakresie szeroko rozumianej normalizacji metod badań chemicznych
surowców i produktów przemysłu wydobywczego i metalurgicznego. Przemysł
wydobywczy obejmuje przede wszystkim wydobycie i przeróbkę rud cynku i
ołowiu, a przemysł metalurgiczny dotyczy hutnictwa żelaza i stali oraz hutnictwa
metali nieżelaznych. Produkty tego przemysłu są stosowane przez wiele działów
gospodarki tak, że biznesowe środowisko gospodarcze obejmuje prawie
wszystkie dziedziny aktywności produkcyjnej i usługowej.
Podmioty działające w obszarze przemysłu wydobywczego i metalurgicznego
posiadają laboratoria analiz chemicznych działające w oparciu o system
zarządzania jakością na bazie normy PN-EN ISO/IEC 17025. Laboratoria te są
akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji. W procesie akredytacji
odpowiednie normy stanowią dokumentację techniczną, a znormalizowane
procedury są stosowane przez laboratoria akredytowane. Procedury te powinny
spełniać wymagania związane z walidacją metod badawczych.
Nieustannie dokonuje się rozwój metod analitycznych odpowiadających
potrzebom współczesnego przemysłu wydobywczego i metalurgicznego. Postęp
w tym przemyśle wymusza zmiany technik analitycznych na tańsze, bardziej
precyzyjne i mniej pracochłonne, co wiąże się ze zmianą dotychczas stosowanej
aparatury na instrumenty wysokiej klasy pomiarowej, kosztowne, ale
jednocześnie dające wymierne korzyści w trakcie dłuższego stosowania podczas
pracy laboratorium.
W laboratoriach i ośrodkach naukowych rozwiniętych przemysłowo krajów,
takich jak: USA, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, prowadzi się prace nad
udoskonaleniem i rozszerzeniem metod analityki chemicznej, co znajduje
następnie odzwierciedlenie w opracowywanych na forum europejskim przez
CEN i międzynarodowym przez ISO dokumentach normalizacyjnych.
W Polsce przemysł hutnictwa żelaza, a także przemysł węglików spiekanych
znajdują się w rękach obcego kapitału, który nie jest zainteresowany ani
rozwojem metod badawczych na tutejszym polu, ani ich normalizacją, co wiąże
się w konsekwencji z brakiem zainteresowania finansowaniem prac
normalizacyjnych w tej dziedzinie.
Przykładowe pomioty będące reprezentantami środowiska biznesowego KT 29 to
Hutnicza Izba Przemysłowa-Handlowa, Izba Metali Nieżelaznych, Stowarzyszenie
Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego oraz Stowarzyszenie Inżynierów i
Techników Metali Nieżelaznych.
PLAN DZIAŁANIA KT 29
DATA: 2014-12-03
Wersja: 2
Projekt uzgodniony w KT
Strona 3
1.2 Wskaźniki ilościowe dotyczące środowiska biznesowego
Poniższe wskaźniki ilościowe opisują środowisko biznesowe, w celu wsparcia
działań KT poprzez zapewnienie niezbędnych danych:
W zakresie KT 29 znajdują się normy wykorzystywane w wielu laboratoriach
przemysłu wydobywczego i metalurgicznego, a także w wielu jednostkach
badawczych. W Polsce działa obecnie około 80 laboratoriów analityki hutniczej,
w tym około 30 laboratoriów jest akredytowanych przez Polskie Centrum
Akredytacji, w oparciu o normy z zakresu KT 29. Ponadto normy te
wykorzystywane są w laboratoriach badawczych wyższych uczelni technicznych
i instytutach badawczych.
2
OCZEKIWANE KORZYŚCI Z REALIZACJI PRAC KT
Działalność KT nr 29 ukierunkowana jest na uczestniczenie w opracowywaniu
norm i upowszechnianie wiedzy o normach z zakresu analiz chemicznych rud i
koncentratów, metali, żelazostopów i węglików spiekanych odnoszących się do
metod badań, pobierania próbek, a także terminologii.
Korzyściami wynikającymi z realizacji prac KT 29 ds. Analiz Chemicznych Rud,
Koncentratów i Metali jest ujednolicenie norm technicznych, dzięki czemu
metody badania składu chemicznego stosowane w poszczególnych
laboratoriach są porównywalne i potwierdzają jakość badanych materiałów
analitycznych, co z kolei ułatwia kontakty między dostawcami i odbiorcami tych
materiałów. Stosowanie ujednoliconych norm skutecznie usuwa bariery
techniczne w krajowej i europejskiej wymianie handlowej. Ponadto przyczynia się
do wzrostu innowacyjności oraz stanowi źródło wiedzy o nowoczesnych
technikach analitycznych.
Rezultatem prac KT są opracowania normalizacyjne stanowiące dokumentację
techniczną, spełniającą wymagania związane z walidacją metod badawczych,
potrzebną laboratoriom w procesie akredytacji.
Najważniejsze potrzeby w zakresie badań akredytowanych polegają na
określeniu dla metod analitycznych precyzji i dokładności sprawdzonej w
programach badań międzylaboratoryjnych, obejmujących wyznaczanie
powtarzalności, odtwarzalności, poprawności i niepewności.
3
CZŁONKOSTWO W KT I STRUKTURA KT
Każdy podmiot krajowy zainteresowany daną tematyką ma prawo zgłosić chęć
uczestnictwa w KT i po spełnieniu wymogów proceduralnych (procedura Z2-P3 w
powiązaniu z Z2-P1) stać się członkiem KT. Każdy członek KT realizuje zadania KT
poprzez swoich reprezentantów.
KT nr 29 liczy obecnie 11 członków, którzy reprezentują:
 instytuty i uczelnie - 4 jednostki
 jednostki oceniające i kontrolujące – 1 jednostka
PLAN DZIAŁANIA KT 29
DATA: 2014-12-03
Wersja: 2
Projekt uzgodniony w KT
Strona 4
 producenci – 6 jednostek.
Aktualny skład KT jest podany na stronie www.pkn.pl, w Wykazie OT.
4
CELE KT I STRATEGIA ICH REALIZACJI
4.1 Cele KT
Głównym celem KT 29 ds. Analiz Chemicznych Rud, Koncentratów i Metali jest
dążenie do ujednolicenia metod badań składu chemicznego materiałów
będących przedmiotem zainteresowania KT, poprzez ich standaryzację, a przez
to ułatwienie działalności podmiotom gospodarczym i ich laboratoriom
wykonującym te badana.
Normy powinny uwzględniać walidację metod badawczych i zawierać
parametry statystyczne metod: poprawność, powtarzalność, odtwarzalność.
Normalizacja metod analitycznych powinna być skierowana na zastępowanie w
normach metod klasycznych metodami instrumentalnymi.
Obok harmonizacji norm istotnym celem jest aktywniejszy udział reprezentantów
członków KT, będących w większości ekspertami z długoletnią praktyką w
zakresie analityki chemicznej, w pracach nad normalizacją nowych procedur
badawczych w CEN, ECISS i ISO. Obecnie prace te polegają jedynie na
opiniowaniu projektów przedstawianych przez te organizacje.
Istotnym celem KT jest również możliwie jak najszybsza implementacja nowo
opublikowanych Norm Europejskich i Norm Międzynarodowych do PN nie tylko
metodą uznania, ale przede wszystkim metodą tłumaczenia, w celu
wyeliminowania niejednoznaczności w ich interpretacji.
Do celów KT należy zaliczyć także utrzymywanie właściwego poziomu
aktualności istniejących już PN własnych, co może odbywać się poprzez ich
systematyczny przegląd i nowelizację.
4.2 Strategia ustalona do osiągnięcia celów KT
Strategia obejmuje analizę nowych Norm Europejskich i Norm
Międzynarodowych pod względem ich bezpośredniej przydatności w
laboratoriach zajmujących się badaniami składu chemicznego rud, metali i ich
stopów i na tej podstawie wyznaczanie priorytetów przy ustalaniu Programu prac
normalizacyjnych KT. W odniesieniu do norm uznanych za bezpośrednio
przydatne w laboratoriach należy podejmować starania o uzyskanie środków
finansowych na ich wdrożenie do PN metodą tłumaczenia, co jest warunkiem
wprowadzenia tych opracowań do programu prac KT. Z uwagi na to, że normy
precyzujące metody badań chemicznych są stosowane przez laboratoria
należące do różnych gałęzi krajowego przemysłu, uzasadnione jest pozyskiwanie
na wdrożenie norm EN I ISO do PN środków z budżetu PKN.
W celu pozyskania środków finansowych na tłumaczenia potrzebnych norm EN i
ISO należy także zainteresować daną tematyką np. Hutniczą Izbę Przemysłowo-
PLAN DZIAŁANIA KT 29
DATA: 2014-12-03
Wersja: 2
Projekt uzgodniony w KT
Strona 5
Handlową oraz Izbę Metali Nieżelaznych, aby wśród ich członków poszukać
sponsorów skłonnych sfinansować wdrożenie istotnych z punktu widzenia
analityki norm EN i ISO do PN metodą tłumaczenia.
Aktywny udział reprezentantów członków KT w pracach CEN, ECISS i ISO wiąże
się z pozyskaniem środków finansowych na wyjazdy tych reprezentantów na
posiedzenia organów roboczych organizacji normalizacyjnych. KT nie dysponuje
środkami finansowymi, które mogłyby ułatwić bardziej aktywny udział
reprezentantów członków KT w pracach CEN, ECISS lub ISO, może jedynie ich
inspirować do podejmowania takich działań i poszukiwania środków w miejscu
zatrudnienia.
Utrzymywanie właściwego poziomu aktualności PN własnych wiąże się z ich
okresowym przeglądem i nowelizacją tych norm, które w wyniku przeglądu
uznane zostały za nieaktualne, a jednocześnie nadal potrzebne w przemyśle.
PKN nie finansuje nowelizacji takich norm. Na opracowania te należy poszukiwać
środków finansowych od konkretnych podmiotów zainteresowanych
nowelizacją danej normy.
4.3 Aspekty środowiskowe
Zakres prac KT 29 nie jest bezpośrednio związany z zagadnieniami dotyczącymi
środowiska. Jednak proces normalizacji aspektów objętych zakresem działania
KT 29 powinien mieć na uwadze wymagania dotyczące ochrony środowiska i
prowadzić do zmniejszenia ogólnego zużycia energii. Wiąże się to z
zastępowaniem metod klasycznych, wymagających roztwarzania próbek i
zużycia dużych ilości odczynników, metodami instrumentalnymi bezpośrednio z
próbki stałej.
5
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA REALIZACJĘ PROGRAMU PRAC KT
I WPROWADZANIE NOWYCH TN DO PROGRAMU PRAC
Każdy zainteresowany ma możliwość zgłaszania tematów normalizacyjnych (TN)
wypełniając Karty nowego tematu (KNT) lub Karty propozycji tematu
normalizacyjnego (KPT).
Każdy zgłoszony TN jest wprowadzany do programu KT. KT decyduje o
kontynuacji lub zaniechaniu tematu normalizacyjnego.
W programie prac prezentowane są wszystkie TN będące aktualnie w
opracowaniu.
Program prac KT znajduje się na stronie www.pkn.pl, w Wykazie OT, po wybraniu
numeru właściwego KT.
PLAN DZIAŁANIA KT 29
DATA: 2014-12-03
Wersja: 2
Projekt uzgodniony w KT
Strona 6
Drugi element numeru tematu normalizacyjnego wskazuje numer Podkomitetu
Technicznego opracowującego temat, np. numer tematu normalizacyjnego
XXX.1.XXXX oznacza wykonywanie w KT XXX PK 1 (Podkomitecie Technicznym nr
1 Komitetu Technicznego XXX). Jeżeli drugi element przyjmuje wartość zero
oznacza to, ze TN jest opracowywany w KT.
Wprowadzanie do programu prac KT nowych tematów normalizacyjnych
zależne jest w dużym stopniu od możliwości finansowania ze strony PKN i
wiążących się z tym ograniczeń budżetowych, gdyż środowisko biznesowe nie
deklaruje chęci finansowania tłumaczeń norm EN ISO na język polski, jak również
finansowania szeroko rozumianej działalności normalizacyjnej, w tym wspierania
udziału naszych ekspertów w grupach roboczych ECISS i ISO przy
opracowywaniu nowych projektów normalizacyjnych.
6
WYKAZ PROPOZYCJI TEMATÓW NORMALIZACYJNYCH, DLA KTÓRYCH KT
PRZEWIDUJE POZYSKANIE ZAMAWIAJĄCYCH W RAMACH PRAC NA ZAMÓWIENIE
PN-EN 15605 Miedź i stopy miedzi – Metoda optycznej spektrometrii emisyjnej z
plazmą indukcyjnie sprzężoną
PN-EN 10351 Analiza chemiczna materiałów na osnowie żelaza – Analiza stali
niskostopowych metodą optycznej spektrometrii emisyjnej z plazmą indukcyjnie
sprzężoną – Oznaczanie Mn, P, Cu, Ni, Cr, Mo, V, Co, Al (całkowitego) i Sn
(metoda rutynowa)
PN-EN 16117-1 Miedź i stopy miedzi – Oznaczanie zawartości miedzi – Część 1:
Elektrolityczne oznaczanie miedzi w materiałach z zawartością miedzi mniejszą
niż 99,85 %
PN-EN 16117-2 Miedź i stopy miedzi – Oznaczanie zawartości miedzi – Część 2:
Elektrolityczne oznaczanie miedzi w materiałach z zawartością miedzi większą niż
99,80 %