Finanse Publiczne - E-SGH

Finanse Publiczne
– wybrane zagadnienia prawne
dr Jarosław Wierzbicki
Katedra Prawa Administracyjnego
i Finansowego Przedsiębiorstw
Szkoła Główna Handlowa
Literatura przedmiotu
Podstawowa:

System prawa finansowego t I-IV, praca zbiorowa, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszwa 2010 r.

Dzwonkowski H., Gołębiowski G., Ustawa o finansach publicznych; Komentarz prawno-finansowy,
Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014 r.

Fojcik-Mastalska E., Mastalski R., Prawo finansowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2013 r.

Mikos-Sitek A., Zapadka P., Prawo Finansów Publicznych, wyd.3, C.H.Beck Warszawa 2014 r.
Uzupełniająca:

Buchanan James M., Finanse publiczne w warunkach demokracji: systemy fiskalne decyzje indywidualne, PWN,
Warszawa 1997 r.

Gaudemet Paul M., Molinier Joel, Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2000 r.

Musgrave R, Musgrave P, Public Finance in theory and practice, McGraw-Hill, 1989 r.

Osiatyński Jerzy, Finanse publiczne ekonomia i polityka, PWN Warszawa 2006 r.

Owsiak Stanisław, Finanse publiczne teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 r.

Rosen Harvey S., Public Finance, McGrawHill, 7th ed. 2005 r.

Stiglitz Joseph E., Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa 2004 r.
System finansów publicznych
Całokształt zjawisk oraz procesów związanych z
powstawaniem i rozdysponowywaniem
pieniężnych środków publicznych
zapewniających funkcjonowanie sektora
publicznego
(Owsiak);



zjawiska pieniężne;
dysponent / właściciel – podmiot publiczny;
formy nabycia; zarządzania; wydatkowania.
Zakres prawa finansów publicznych












Prawo waluty;
Prawo dewizowe;
Prawo dochodów publicznych;
Formy prawne jednostek sektora finansów publicznych;
Dług publiczny i zasady finansowania długiem;
Prawo budżetowe i planowanie wieloletnie;
Wydatki publiczne i ich racjonalizacja;
Sprawozdawczość, nadzór, kontrola i audyt w finansach
publicznych;
Odpowiedzialność w prawie finansowym;
Specyfika sektora ubezpieczeń społecznych;
Pozyskiwanie i wykorzystanie środków zagranicznych
pomocowych;
Prawo finansów samorządu terytorialnego.
Samodzielność prawa finansowego
Prawo finansowe a prawa administracyjne;
 Źródła prawa finansowego
 Metoda regulacji;
 Normy prawa finansowego;
 Zasady interpretacji.

Źródła prawa finansowego






Ustrojowe zasady regulacji prawno-finansowej;
Regulacje dochodów publicznych
– samodzielność prawa podatkowego;
Zasady zarządzania finansami
– gospodarka budżetowa;
Regulacje sfery wydatkowej;
Zasady kontroli i nadzoru;
Źródła kompetencji samorządu terytorialnego
w finansach publicznych.
System źródeł prawa w Polsce I
Źródła prawa RP







Źródła prawa UE
Konstytucja;
Umowy międzynarodowe
 Prawo pierwotne
ratyfikowane za uprzednią
(„konstytucyjne”), traktaty
zgodą wyrażoną w ustawie;
wspólnotowe;
Prawo organizacji m Prawo wtórne:
narodowych na które RP
 Rozporządzenia;
przeniosła wykonywanie części
uprawnień suwerennych;
 Dyrektywy;
 Decyzje;
Ustawy;
 Zalecenia i Opinie.
Ratyfikowane umowy
międzynarodowe;
Rozporządzenia;
Lokalne
System prawa w Polsce II

Zasada numerus clausus źródeł prawa
powszechnie obowiązującego;

Hierarchia źródeł prawa stanowionego;

Kolizje systemowe źródeł prawa
(supremacja Konstytucji vs. supremacja prawa wspólnotowego);
Przepis prawny a norma prawna

Przepis – zdanie w sensie gramatycznym,
wyodrębnione w tekście prawnym i
oznaczone jako odrębna jednostka układu
tekstu normatywnego;

Norma prawna – dyrektywa postępowania
ustanowiona przez kompetentne organy
władzy publicznej.
Konstrukcja normy prawnej

Koncepcja normy trójczłonowej:
 Hipoteza;
 Dyspozycja;
 Sankcja.

Koncepcja norm sprzężonych:
 Norma
sankcjonowana,
 Norma sankcjonująca.
Obowiązywanie norm prawnych

Ujęcie aksjologiczne
 zachowanie
aprobowane w świetle wyznawanych
wartości;

Ujęcie tetyczne
 oparcie

na przymusie posiadanej władzy;
Ujęcie behawioralne
 występowanie
adresatów.
w faktycznym zachowaniu
Przepływy w finansach publicznych
Mechanizm transferu bogactwa;
 Przejęcie
wartości od sektora prywatnego;
 Rozdysponowanie pomiędzy agendami
podmiotów publicznych;
 Wydatkowanie na cele społecznie pożądane i
dobra publiczne;
 Majątkowe przesunięcia (transfery).
Zjawiska gospodarcze związane z
finansami publicznymi
Decyzje alokacyjne:
 Co
do rodzajów dochodów i wydatków
(finansowania dóbr społecznie pożądanych i publicznych);
 Czasu
(moment konsumpcji i termin / charakter płatności);
 Zakresu władzy publicznej
(dominacja egzekutywy nad legislatywą bądź odwrotnie).
Prawo walutowe i dewizowe
Pieniądz - pojęcie centralne

Cechy / funkcje ekonomiczne:
 środek
płatności;
 miernik wartości;
 środek akumulacji.

Prawnie:
 prawny
środek płatniczy (zwalniający ze zobowiązań
pieniężnych) w obrocie towarowo-pieniężnym;
 środek zapłaty danin publicznych.
Bank centralny i jego zadania
Bank emisyjny;
 Bank banków;
 Bank państwa.

Monopol na prowadzenie polityki pieniężnej
(decydowanie o wartości pieniądza polskiego);
 Funkcje wykonawcze w sferze polityki
dewizowej

Kapitał i jego pojmowanie w UE

Przepływ kapitału wiąże się z transferem
wartości nominowanej w pieniądzu, jako jej
mierniku;

Może mieć charakter transferu jednostek
pieniężnych lub zobowiązania do zapłaty takiej
wartości;

Obejmuje wszelkie miary wartości, dotyczy
więc zarówno waluty, jak i dewizy.
Wymiary swobody

Pierwszy – płatności był związany z
zapewnieniem funkcjonowania pozostałych
swobód.

Drugi - samoistny przepływ kapitału
oryginalnie regulowany miał być przepisami
szczególnymi i pierwotnie nie miał charakteru
bezpośredniego.
Przesłanki różnicowania
Przepływ stricte kapitałowy dokonywany jest bez
transgranicznego świadczenia wzajemnego,
Przepływ typu płatniczego dokonywany jest w
następstwie i w zamian za świadczenie,
obejmowane przez jedną z pozostałych,
wykonywanych trans-granicznie swobód.
TRAKTAT O FUNKCJONOWANIU UE I
ROZDZIAŁ 4 KAPITAŁ I PŁATNOŚCI
Artykuł 63 (dawny artykuł 56 TWE)
1. W ramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w
przepływie kapitału między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami
Członkowskimi a państwami trzecimi.
2. W ramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w
płatnościach między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami Członkowskimi a
państwami trzecimi.
Artykuł 64 (dawny artykuł 57 TWE)
1. Artykuł 63 nie narusza ograniczeń istniejących 31 grudnia 1993 roku w stosunku do państw
trzecich na mocy prawa krajowego lub prawa Unii w odniesieniu do przepływu kapitału do
lub z państw trzecich, gdy dotyczą inwestycji bezpośrednich, w tym inwestycji w
nieruchomości, związanych z przedsiębiorczością, świadczeniem usług finansowych lub
dopuszczaniem papierów wartościowych na rynki kapitałowe. W stosunku do ograniczeń
istniejących na mocy prawa krajowego w Bułgarii, Estonii i na Węgrzech odnośną datą jest
31 grudnia 1999 roku.
2. Dążąc do urzeczywistnienia w możliwie najszerszym zakresie celu swobodnego przepływu
kapitału między Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi i bez uszczerbku dla
innych rozdziałów Traktatów, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą
procedurą ustawodawczą, przyjmują środki dotyczące przepływu kapitału do lub z państw
trzecich, gdy dotyczą inwestycji bezpośrednich, w tym inwestycji w nieruchomości,
związanych z przedsiębiorczością, świadczeniem usług finansowych lub dopuszczaniem
papierów wartościowych na rynki kapitałowe.
3. Na zasadzie odstępstwa od ustępu 2, jedynie Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze
specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może
przyjąć środki, które w prawie Unii stanowią krok wstecz w odniesieniu do liberalizacji
przepływu kapitału do lub z państw trzecich.
TRAKTAT O FUNKCJONOWANIU UE II
Artykuł 65 (dawny artykuł 58 TWE)
1. Artykuł 63 nie narusza prawa Państw Członkowskich do:
a) stosowania odpowiednich przepisów ich prawa podatkowego traktujących odmiennie
podatników ze względu na różne miejsce zamieszkania lub inwestowania kapitału;
b) podejmowania wszelkich środków niezbędnych do zapobiegania naruszeniom ich ustaw i
aktów wykonawczych, zwłaszcza w sferze podatkowej i w dziedzinie nadzoru
ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi lub ustanowienia procedur deklarowania
przepływu kapitału do celów informacji administracyjnej bądź statystycznej lub
podejmowania środków uzasadnionych powodami związanymi z porządkiem publicznym lub
bezpieczeństwem publicznym.
2. Niniejszy rozdział nie przesądza o możliwości stosowania ograniczeń w dziedzinie prawa
przedsiębiorczości zgodnych z Traktatami.
3. Środki i procedury określone w ustępach 1 i 2 nie powinny stanowić arbitralnej dyskryminacji
ani ukrytego ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału i płatności w rozumieniu
artykułu 63.
4. W przypadku braku środków przewidzianych w artykule 64 ustęp 3 Komisja, lub w
przypadku braku decyzji Komisji w terminie trzech miesięcy od złożenia wniosku przez
odnośne Państwo Członkowskie, Rada może przyjąć decyzję stwierdzającą, że
ograniczające środki podatkowe przyjęte przez Państwo Członkowskie, wobec jednego lub
większej liczby państw trzecich uważa się za zgodne z Traktatami, o ile są one uzasadnione
ze względu na jeden z celów Unii i są zgodne z prawidłowym funkcjonowaniem rynku
wewnętrznego. Rada stanowi jednomyślnie na wniosek Państwa Członkowskiego.
Artykuł 66 (dawny artykuł 59 TWE)
Jeżeli, w wyjątkowych okolicznościach, przepływ kapitału do lub z państw trzecich powoduje lub
może spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej,
Rada, stanowiąc na wniosek Komisji i po konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym,
może podjąć wobec państw trzecich środki ochronne na okres nieprzekraczający sześciu
miesięcy, o ile środki te są bezwzględnie konieczne.
Cele regulacji dewizowej

Ochrona interesu dewizowego państwa;

Porządkowanie zasad obrotu dewizowego;

Dostarczanie informacji o obrotach
dewizowych;

Zabezpieczenia przed nadużyciami w
sferze prawa podatkowego i prania
pieniędzy.
Regulacja dewizowa – model

ogólne dozwolenie vs. ogólny zakaz
(np. w ramach monopolu dewizowego państwa);

brak modeli „czystych”
– w praktyce występują różnego rodzaju modele
mieszane
(zakaz – z dozwoleniem; dozwolenie z zakazami.
Sytuacje te są zasadniczo równoważne.).
Przedmiot i sposób regulacji

Posiadanie / dysponowanie wartościami
dewizowymi oraz działania związane z
powyższymi
(ustalanie kursów walutowych, stosowanie kursów,
obowiązki informacyjne i sprawozdawcze);

Silna samodzielność terminologiczna;

Niewielkie korelacje z innymi gałęziami prawa.
Formy regulacji

Nakazy dewizowe;

Zakazy dewizowe;

Obowiązki informacyjne;

Sankcje zabezpieczające;
Prawo dochodów publicznych
Rodzaje dochodów publicznych

Dochody wynikające z własności;

Dochody wynikające z władztwa
publicznego.
Klasyfikacje dochodów publicznych

wpływy zwrotne / wpływy bezzwrotne
przychody

dochody
daniny / dochody z majątku / pozostałe
(za: Owsiak 2005, s. 151 - 153)
Przychody





ze sprzedaży papierów wartościowych,
z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz
majątku jednostek samorządu terytorialnego,
ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze
środków publicznych,
z otrzymanych pożyczek i kredytów;
z innych operacji finansowych.
(wg. ustawy o finansach publicznych)
Dochody I
Daniny publiczne:
 podatki,
 składki,
 opłaty,
 wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych
spółek Skarbu Państwa,
 inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na
rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych
funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów
publicznych wynika z odrębnych ustaw;
Inne dochody budżetu państwa, jst oraz innych jednostek sektora
finansów publicznych należne na podstawie odrębnych ustaw
lub umów międzynarodowych;
wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez
jednostki sektora finansów publicznych;
(wg. ustawy o finansach publicznych)
Dochody II
Dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do
których zalicza się w szczególności:
 wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym
charakterze,
 odsetki od środków na rachunkach bankowych,
 odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów
wartościowych,
 dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;
Spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz
jednostek sektora finansów publicznych;
Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów
publicznych;
Kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z
tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące
przychodów.
(wg. ustawy o finansach publicznych)
Daniny publiczne (kategorie)

podatki,

opłaty / składki (ekwiwalent za dobra quasi-publiczne),

cła,

wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i
jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia
na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego,
państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek
sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw

niekiedy: przymusowe pożyczki publiczne.
Podatek w prawie współczesnym I

Podatki i prawo – geneza współczesnego
prawa podatkowego;

System podatkowy i jego charakter;

Funkcje podatków i ich doniosłość fiskalna
i społeczna.
Podatek w prawie współczesnym II

Źródła prawa podatkowego;

Ustawa podatkowa i jej specyfika
normatywna;

Klasyfikacje podatków
Elementy konstrukcji podatku

Podmiot

Przedmiot
Podstawa opodatkowania

Stawki
Rodzaje stawek i skal

Zwolnienia podatkowe,

Ulgi podatkowe.
Rodzaje podatków

Rodzaje klasyfikacji

Klasyfikacja ze względu na przedmiot
opodatkowania
 Podatki
od majątku,
 Podatki od obrotu i konsumpcji,
 Podatki od dochodu i przychodu.
Podatki majątkowe w Polsce
Od nieruchomości
 Od środków transportowych
 Rolny
 Leśny
 Od spadków i darowizn

Podatki obrotowe w Polsce
Od czynności cywilnoprawnych,
 Od gier losowych
 Od towarów i usług
 Akcyzowy

Podatki dochodowe i przychodowe
Od osób fizycznych
 Od osób prawnych
 Podatek tonażowy

Dług publiczny i finansowanie
długiem
Deficyt i zasady pokrywania
Różnica między dochodami a wydatkami budżetu
państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę
budżetu państwa lub deficyt budżetu państwa



Generowany przede wszystkim na poziomie
wydatków sztywnych budżetu państwa;
Zakaz pokrywania deficytu poprzez zaciąganie
zobowiązań w centralnym banku państwa;
Poziom maksymalny w danym roku określany na
poziomie projektu ustawy budżetowej.
Źródła pokrywania deficytu

Przychody pochodzące ze:
 sprzedaży
skarbowych papierów
wartościowych na rynku krajowym i
zagranicznym;
 kredytów zaciąganych w bankach krajowych i
zagranicznych;
 pożyczek;
 prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
 nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.
Państwowy dług publiczny I
Zobowiązania sektora finansów publicznych z
tytułów:
 wyemitowanych papierów wartościowych
opiewających na wierzytelności pieniężne;
 zaciągniętych kredytów i pożyczek;
 przyjętych depozytów;
 wymagalnych zobowiązań:
 wynikających
z odrębnych ustaw oraz prawomocnych
orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji
administracyjnych,
 uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę
sektora finansów publicznych, będącą dłużnikiem.
Państwowy dług publiczny II
Państwowy dług publiczny nie może
przekroczyć 60% wartości rocznego
produktu krajowego brutto;
 Strategia zarządzania długiem publicznym,
 Podmiot odpowiedzialny – Minister
Finansów,
 Progi ostrożnościowe i procedury
sanacyjne.

Formy prawne jednostek sektora
finansów publicznych
Definicja sektora finansów
publicznych

Zasady ustrojowe finansów
publicznych;

Formy jednostek organizacyjnych i
konsekwencje dla systemu finansów
publicznych
Sektor finansów publicznych
1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli
państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
3) jednostki budżetowe;
4) samorządowe zakłady budżetowe;
5) agencje wykonawcze;
6) instytucje gospodarki budżetowej;
7) państwowe fundusze celowe;
8) ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz KRUS i fundusze zarządzane przez
Prezesa KRUS;
9) Narodowy Fundusz Zdrowia;
10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
11) uczelnie publiczne;
12) PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;
14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie
odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.
Administracja rządowa i jej kompetencje w
sferze finansów publicznych
Naczelne i centralne organy
administracji publicznej;
 Właściwość organów administracji w
sferze finansowej;
 Administracja specjalna właściwa w
sferze finansów publicznych;
 Samorząd terytorialny i jego
kompetencje ze sfery finansów
publicznych.

Minister finansów i jego rola

Właściwość w zakresie działów:
 Finanse
publiczne;
 Budżet;
 Instytucje

finansowe.
W zakresie działu, którym kieruje minister
jest obowiązany do przygotowywanie na
posiedzenia RM projektów polityki rządu,
projektów aktów prawnych, jak również do
wykonywania polityki rządu.
Administracja skarbowa I

Administracja specjalna państwowa i
samorządowa;

Wyspecjalizowanie w określaniu, ustalaniu,
kontroli i poborze należności skarbowych;

Odmienności wynikające z charakteru
interakcji daninowych.
Administracja skarbowa II




Organ podatkowy jako podmiot uprawniony w stosunku
podatkowym;
Jednoosobowy charakter organów (wyjątek SKO);
Urząd jako jednostka obsługi;
Modele specjalizacji organów podatkowych:
 przedmiotowy;
 funkcjonalny;
 oparty

na specyfice podatników.
Instancyjna organizacja rozpoznawania spraw.
Rządowe organy podatkowe





Naczelnik urzędu skarbowego,
Naczelnik urzędu celnego,
Dyrektor izby skarbowej,
Dyrektor izby celnej,
Minister właściwy do spraw Finansów
Publicznych.
Ew. podział na terenowe i centralny (MF),
ale: Art. 13a Ordynacji podatkowej
Samorządowe organy podatkowe

Wójt, Burmistrz, Prezydent miasta,

Starosta (potencjalnie),

Marszałek województwa (potencjalnie),

Samorządowe kolegium odwoławcze
ustawa z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych
.
Funkcjonalne organy podatkowe

2 §2 i §3 Ordynacji podatkowej
§ 2. Jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej,
przepisy działu III stosuje się również do opłat oraz
niepodatkowych należności budżetu państwa, do których
ustalenia lub określenia uprawnione są inne niż
wymienione w § 1 pkt 1 organy.
§ 3. Organom, o których mowa w § 2, przysługują
uprawnienia organów podatkowych.
Prawo budżetowe i planowanie
wieloletnie
Prawo budżetowe


Materialne
Ustawa budżetowa /
ustawa o prowizorium
budżetowym.


Formalne
Regulacja zasad
postępowania w
sferze przygotowania
i uchwalania ustawy
budżetowej.
Postulaty / zasady budżetowe
Powszechności (zupełności);
 Jedności formalnej;
 Jedności materialnej (niefunduszowania);
 Szczegółowości budżetu;
 Przejrzystości;
 Jawności;
 Roczności;
 Uprzedniości;
 Równowagi.

Planowanie w finansach publicznych
– uwarunkowania







Niewielka przejrzystość sfery właścicielskiej,
Ograniczona efektywność nadzoru,
Rozproszone ośrodki kontrolne,
Istnienie tzw. miękkiego ograniczenia budżetowego,
Ograniczone poczucie odpowiedzialności
(hazard motywacyjny),
Występowanie kolizji interesów jednostkowych i
zbiorowych,
Silna pokusa nadużycia
(hazard moralny).
Problemy planowania

Brak bodźców pro-efektywnościowych;

Paradoks planowania – asymetria informacji;

Motywacja do wykonania planu;

Ograniczenia w przetwarzaniu danych na
poziomie zbiorczym;

Charakter zmian w finansach publicznych po
1980 r.
Ograniczenia planowania

Brak praktycznych możliwości planowania
średnio- i długookresowego;

Ograniczenia związane z realizacją dyrektyw
politycznych;

Długość cyklu politycznego;
Przetarg planistyczny
– dlaczego nikt nie ma pieniędzy w sektorze publicznym?

Paradoks planowania

Motywacja do wykonania planu.
Planowanie długookresowe w finansach
publicznych




Wieloletni Plan Finansowy Państwa - dokument
ukierunkowujący politykę finansową państwa
Wieloletnia Prognoza Finansowa w jednostkach
samorządu terytorialnego,
wprowadzenie nowych rozwiązań z zakresu
planowania - budżetu zadaniowego,
Czteroletnia (1+3), płynna perspektywa
planistyczna.
Konstrukcja budżetu

Roczny plan dochodów i wydatków oraz
przychodów i rozchodów:
 organów
władzy publicznej, w tym organów
administracji rządowej, organów kontroli i ochrony
prawa;
 sądów i trybunałów.



Cel – finansowanie zadań państwa;
Pieniężne ujęcie;
Zestawienie wartości planowanych; forma
ustawy.
Specyfika normatywna ustawy budżetowej
Wyłączna inicjatywa ustawodawcza
przysługuje Radzie Ministrów;
 Parlament nie może zwiększyć deficytu
budżetowego ponad zaproponowany w
projekcie;
 Szczególny terminarz uchwalania;
 Roczny okres obowiązywania;

Specyfika normatywna ustawy budżetowej
Szczególny zakres materialny regulacji
(zagadnienie dyskusyjne);
 Zakaz wetowania ustawy budżetowej
przez Prezydenta;
 Obowiązek rozliczenia się RM z
wykonania budżetu i uzyskania
skwitowania;

Uchwalenie budżetu państwa




Sfera wiążąca ustawy budżetowej;
Zasady dokonywania zmiany w planie
budżetowym;
Przesłanki rozwiązania parlamentu w
przypadku nieuchwalenia ustawy budżetowej;
Rozwiązania zastępcze w przypadku
nieuchwalenia ustawy budżetowej lub ustawy
o prowizorium budżetowym.
Klasyfikacja budżetowa




System podziałek budżetowych w ramach
których ujmuje się poszczególne rodzaje
dochodów i wydatków budżetowych oraz
przychodów i rozchodów budżetu;
Każdej podziałce budżetu przypisany jest
właściwy dysponent;
Dochody (wg źródeł, części i działów klasyfikacji budżetowej);
Wydatki (wg części działów rozdziałów oraz kategorie wydatków z
wyodrębnieniem środków operacyjnych / pomocowych).
Klasyfikacja wydatków
Dotacje i subwencje;
 Świadczenia na rzecz osób fizycznych;
 Wydatki bieżące jednostek budżetowych;
 Wydatki majątkowe;
 Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;
 Wpłaty środków własnych Unii Europejskiej.

Budżetowanie zadaniowe

Oparcie systemu finansów państwa na
zadaniowym charakterze wydatków publicznych,

Poprawa celowości, efektywności oraz
skuteczności gospodarki środkami publicznymi,
Sprawozdawczość, kontrola i audyt w
finansach publicznych
Sprawozdawczość budżetowa

Zakres sprawozdawczości:
 Pobieranie
i gromadzenie dochodów;
 Wydatkowanie środków publicznych;
 Finansowanie deficytu; zaciąganie
zobowiązań angażujących środki publiczne;
 Zarządzenie środkami publicznymi;
zarządzenie długiem publicznym.
Zasady sprawozdawczości budżetowej
Obowiązek dokumentowania polityki
finansowej;
 Zasady rachunkowości:

 Przejrzystości;
 Ciągłości;
 Istotności;
 Kontynuacji
działalności; memoriału i
współmierności;
 Ostrożności.
Kontrola w finansach publicznych
Uprzednia;
 Bieżąca;
 Następcza.

Zadania Najwyższej Izby Kontroli;
 Zasady i charakter prawny udzielania
absolutorium z wykonania budżetu.

Kontrola zarządcza I

Definicja kontroli:
 Ogół
działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji
celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny,
oszczędny i terminowy .

Cele kontroli – zapewnienie m.in..:







zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi;
skuteczności i efektywności działania;
wiarygodności sprawozdań;
ochrony zasobów;
przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania;
efektywności i skuteczności przepływu informacji;
zarządzania ryzykiem.
Kontrola zarządcza II

Przedmiot kontroli:


Procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem
środków publicznych oraz gospodarowaniem mieniem.
Elementy kontroli:



Wstępna ocena celowości zaciągania zobowiązań finansowych i
dokonywania wydatków;
Badanie i porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym
w zakresie dotyczącym procesów pobierania i gromadzenia
środków publicznych, zaciągania zobowiązań finansowych i
dokonywania wydatków ze środków publicznych, udzielania
zamówień publicznych oraz zwrotu środków publicznych;
Prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie procedur
dotyczących procesów kontrolnych.
Audyt wewnętrzny w sektorze
finansów publicznych (2005)

Ogół działań obejmujących:
niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w tym
procedur kontroli finansowej, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje
obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności
tych systemów;
 czynności doradcze, w tym składanie wniosków, mające na celu
usprawnienie funkcjonowania jednostki.


Elementy oceny:
Zgodność prowadzonej działalności z przepisami prawa oraz
obowiązującymi w jednostce procedurami wewnętrznymi;
 efektywność i gospodarność podejmowanych działań w zakresie systemów
zarządzania i kontroli;
 wiarygodność sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z wykonania
budżetu.

Audyt wewnętrzny w sektorze
finansów publicznych (2009)

Definicja:
 działalność niezależna i obiektywna, której celem
jest wspieranie ministra kierującego działem lub
kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez
systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz
czynności doradcze.

Obejmuje w szczególności przesłanki ocenne:
 adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli
zarządczej w dziale administracji rządowej lub
jednostce
Audyt wewnętrzny zasady





Wyspecjalizowane służby;
Ochrona stabilności i niezależności pracy
audytora;
Roczny plan audytu;
Dodatkowe źródło informacji dla kierownika
jednostki;
Koordynacja audytu wewnętrznego.
Odpowiedzialność w prawie
finansowym
Odpowiedzialność w finansach publicznych

Odpowiedzialność o charakterze powszechnym
(prawo karne);

Odpowiedzialność o charakterze powszechnym
szczególnym
(prawo karne skarbowe);

Odpowiedzialność wewnętrzna
(odpowiedzialność dyscyplinarna i z zakresu dyscypliny finansów
publicznych)