Ch³odziarko-zamra¿arka ER 8417
Transkrypt
Ch³odziarko-zamra¿arka ER 8417
Ch³odziarko-zamra¿arka ER 8417 SPIS TREŚCI WSKAZÓWKI DOTYCZA˛CE SPOSOBU USUNIE˛CIA OPAKOWANIA .................................................................. WSKAZÓWKI OGÓLNE ......................................................................................................................................... 5 INSTALACJA ........................................................................................................................................................... 7 ZMIANA KIERUNKU OTWIERANIA DRZWI .......................................................................................................... 8 WSKAZÓWKI DOTYCZA˛CE ZABUDOWY POD BLATEM ROBOCZYM .............................................................. 8 ZMIANA KIERUNKU OTWIERANIA DRZWI KOMORY ZAMRAŻALNIKA ............................................................... 12 EKSPLOATACJA URZA˛DZENIA ............................................................................................................................. 13 MYCIE I KONSERWACJA....................................................................................................................................... 14 ZAKŁÓCENIA W FUNKCJONOWANIU CHŁODZIARKI ........................................................................................ WSKAZÓWKI OGÓLNE Przed przysta˛pieniem do eksploatacji urza˛dzenia należy dokładnie zapoznać sie˛ z instrukcja˛ obsługi. Instrukcje˛ obsługi należy zachować przez cały czas eksploatacji urza˛dzenia, a w przypadku odsta˛pienia innemu użytkownikowi należy pamie˛tać również o przekazaniu instrukcji obsługi. Każdy użytkownik urza˛dzenia musi zapoznać sie˛ z przepisami bezpieczeństwa. ❖ Urza˛dzenie przeznaczone jest wyła˛cznie do przechowywania artykułów żywnościowych na użytek gospodarstwa domowego. Użytkowanie chłodziarko-zamrażarki niezgodnie z jej przeznaczeniem może być niebezpieczne i przyczynić sie˛ do uszkodzenia urza˛dzenia. ❖ Urza˛dzenie przeznaczone jest do użytkowania i obsługi wyła˛cznie przez osoby dorosłe. Dzieciom nie należy zezwalać na obsługe˛ urza˛dzenia lub manipulowanie elementami steruja˛cymi. ❖ Wszelkie przeróbki instalacji elektrycznej w urza˛dzeniu moga˛ być dokonywane wyła˛cznie przez uprawnionego montera z autoryzowanego punktu serwisowego. ❖ Naprawy sprze˛tu może wykonywać wyła˛cznie personel autoryzowanych placówek serwisowych. Do napraw używa sie˛ oryginalnych cze˛ści zamiennych. ❖ Użytkownikowi nie wolno dokonywać żadnych przeróbek sprze˛tu, gdyż może to spowodować uszkodzenie sprze˛tu i cofnie˛cie gwarancji. ❖ Po podła˛czeniu urza˛dzenia do sieci elektrycznej należy sprawdzić, czy nie stoi ono na przewodzie zasilaja˛cym. ❖ Przed przysta˛pieniem do prac konserwacyjnych lub mycia należy odła˛czyć urza˛dzenie od źródła zasilania elektrycznego wyjmuja˛c wtyczke˛ z gniazdka lub wykre˛caja˛c zabezpieczenia. ❖ System chłodniczy na tylnej ściance i wewna˛trz urza˛dzenia zawiera czynnik chłodniczy. W przypad- ❖ ❖ ❖ ❖ ❖ ❖ ❖ ku jeśli system chłodniczy jest nieszczelny, możliwe jest uszkodzenie urza˛dzenia i produkty przechowywane wewna˛trz moga˛ sie˛ zepsuć. Nie dopuścić do stykania sie˛ ostrych przedmiotów z parownikiem i innymi elementami układu chłodniczego wewna˛trz urza˛dzenia i na jego tylnej ściance. Domowy sprze˛t chłodniczy przeznaczony jest wyła˛cznie do przechowywania i zamrażania artykułów spożywczych. Rozmrożone produkty nie powinny być ponownie zamrażane. Przechowywanie wzgle˛dnie zamrażanie artykułów spożywczych powinno odbywać sie˛ według wskazówek producenta urza˛dzenia. Podczas pracy urza˛dzenia skraplacz i spre˛żarka nagrzewaja˛ sie˛ i dlatego należy zwrócić szczególna˛ uwage˛, aby zapewnić swobodny dopływ powietrza do tych elementów. Niedostateczna cyrkulacja powietrza może spowodować wadliwa˛ prace˛ agregatu lub nawet uszkodzenie sprze˛tu. Przy ustawianiu chłodziarko-zamrażarki należy przestrzegać wskazówek zawartych w instrukcji obsługi. Wszystkie nagrzewaja˛ce sie˛ elementy (np. obudowa spre˛żarki, skraplacz i rurki) powinny być zabezpieczone przed dotknie˛ciem. Zaleca sie˛, aby tylna ścianka sprze˛tu była dostawiona do ściany pomieszczenia. Podczas transportu olej znajduja˛cy sie˛ w spre˛żarce może dostać sie˛ do układu chłodniczego. Z tego wzgle˛du należy odczekać przynajmniej 30 minut, aby olej ściekł ponownie do spre˛żarki i dopiero wówczas wła˛czyć urza˛dzenie do sieci elektrycznej. Jeżeli sprze˛t był transportowany w pozycji leża˛cej, zaleca sie˛ odczekać 4 godziny, a dopiero potem uruchomić urza˛dzenie. Po upływie 24 godzin po pierwszym wła˛czeniu należy skontrolować, czy urza˛dzenie prawidłowo fun- 5 ❖ ❖ ❖ ❖ ❖ kcjonuje i czy została osia˛gnie˛ta ustawiona temperatura. Nie należy spożywać lodów bezpośrednio po wyje˛ciu z chłodziarko-zamrażarki, gdyż może to spowodować odmrożenie skóry. Urza˛dzenie jest cie˛żkie i elementy na tylnej ściance posiadaja˛ ostre zakończenia. Przy przesuwaniu urza˛dzenia należy o tym pamie˛tać. Używać re˛kawic ochronnych. W chłodziarko-zamrażarce nie przechowywać gazów, butelek z napojami gazowanymi, gdyż moga˛ eksplodować. W komorze zamrażarki nie wolno przechowywać napojów gazowanych, butelek lub innych pojemników szklanych, gdyż moga˛ pe˛kna˛ć. Do wyjmowania kostek lodu nie wolno używać ostrych przedmiotów. W przypadku wysta˛pienia zakłóceń w pracy sprze˛tu nie wolno dokonywać samodzielnie żadnych napraw, lecz zwrócić sie˛ do autoryzowanej placówki serwisowej. ZŁOMOWANIE URZA˛DZENIA Przed złomowaniem urza˛dzenia należy usuna˛ć drzwi, aby dzieci podczas zabawy nie zatrzasne˛ły sie˛ wewna˛trz chłodziarki. Odcia˛ć kabel zasilania elektrycznego bezpośrednio po odstawieniu urza˛dzenia. OCHRONA ŚRODOWISKA, CZYNNIK CHŁODNICZY W urza˛dzeniu dotychczas użytkowanym przez Państwa izolacja i środek chłodniczy moga˛ zawierać substancje szkodliwe dla warstwy ozonowej. Zwrócić szczególna˛ uwage˛, aby przed usunie˛ciem dotychczas użytkowanego urza˛dzenia nie uszkodzić układu chłodniczego. Ten typ chłodziarko-zamrażarki nie zawiera czynnika chłodniczego szkodliwego dla środowiska. Rodzaj czynnika chłodniczego podano na tabliczce znamionowej. UWAGA! Niektóre typy urza˛dzeń zawieraja˛ w układzie chłodniczym isobutan (R 600a - patrz tabliczka znamionowa), który jest przyjazny dla środowiska, jednakże jest łatwopalny. W przypadku nieszczelności urza˛dzenia lub mechanicznych uszkodzeń może dojść przy jednoczesnej bliskości źródeł ciepła do zapalenia. Z tego wzgle˛du nie wolno ustawiać urza˛dzenia w pobliżu urza˛dzeń domowych z silnikami elektrycznymi (np.roboty kuchenne, urza˛dzenia do przygotowywania lodów), urza˛dzeń grzejnych lub in- 6 nych źródeł palnych, a w szczególności z otwartym płomieniem. BEZPIECZEŃSTWO Przy produkcji urza˛dzenia uwzgle˛dniono wszystkie ustawy dotycza˛ce urza˛dzeń chłodniczych w zakresie bezpieczeństwa i ochrony przed wypadkami. Podczas produkcji sprawdzono szczelność układu chłodniczego urza˛dzenia. Urza˛dzenie spełnia normy EWG - rozporza˛dzenie Nr 89/336 76/889 i 87/308. OCHRONA ŚRODOWISKA ❑ Izolacja i czynnik chłodniczy urza˛dzenia sa˛ przyjazne dla środowiska. ❑ Wszystkie elementy opakowania nadaja˛ sie˛ do ponownego przetworzenia. ❑ Urza˛dzenie jest skonstruowane i wyprodukowane z uwzgle˛dnieniem łatwego recyclingu (powtórnego przetworzenia). ❑ Opakowanie z nowego urza˛dzenia i urza˛dzenie przeznaczone do złomowania należy przekazać do punktów recyclingu. Eksploatacja: ❑ Produkty przechowywać w puszkach, naczyniach lub kartonach nadaja˛cych sie˛ do wielokrotnego użytku. ❑ Nie używać bez potrzeby opakowań jednorazowych. ❑ Stosować sie˛ do zaleceń "Wskazówki dotycza˛ce oszcze˛dnego zużycia energii". ❑ Stosować łagodne środki do mycia. WSKAZÓWKI DOTYCZA˛CE OSZCZE˛DNEGO ZUŻYCIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ ❑ Nie ustawiać urza˛dzenia w pobliżu źródeł ciepła (np. piece, zmywarka do naczyń, grzejniki). ❑ Nie ustawiać urza˛dzenia w miejscach narażonych na bezpośrednie oddziaływanie promieni słonecznych. ❑ Urza˛dzenie należy ustawiać w chłodnym miejscu z dobra˛ wentylacja˛ i zwrócić uwage˛, aby otwory na dolnej, tylnej i górnej ściance urza˛dzenia nie zostały zasłonie˛te. ❑ Unikać niepotrzebnego tworzenia sie˛ szronu poprzez szczelne opakowywanie produktów. ❑ Ciepłe produkty należy ochłodzić do temperatury pokojowej przed włożeniem ich do chłodziarki lub zamrażarki. ❑ Produkty przeznaczone do zamrożenia należy ochłodzić najpierw w chłodziarce, gdyż w ten sposób skraca sie˛ proces zamrażania. ❑ Zamrożone produkty należy rozmrażać w chłodziarce, aby wykorzystać oddawane zimno. ❑ Nie otwierać niepotrzebnie drzwi. Nie pozostawiać otwartych drzwi. ❑ Urza˛dzenie odmrażać, jeśli utworzy sie˛ warstwa szronu 3-5 mm. ❑ Zwrócić uwage˛, aby drzwi otwierały sie˛ bez przeszkód. ❑ Raz w roku czyścić spre˛żarke˛ i układ chłodniczy na tylnej ściance urza˛dzenia. ływanie promieni słonecznych. Chłodziarko-zamrażarke˛ można ustawić bezpośrednio obok innych mebli pod warunkiem, że zostanie zapewniona swobodna cyrkulacja powietrza. Wybieraja˛c miejsce ustawienia chłodziarko-zamrażarki należy pamie˛tać o zapewnieniu prawidłowej wentylacji z każdej strony urza˛dzenia, gdyż ma to zasadnicze znaczenie dla bezawaryjnej pracy. Optymalna temperatura pomieszczenia, w którym pracuje urza˛dzenie, wynosi od +16oC do +32oC. ZABEZPIECZENIA TRANSPORTOWE Instrukcja obsługi dotyczy wszystkich modeli, które maja˛ te same funkcje podstawowe, a różnia˛ sie˛ tylko wielkościa˛, danymi technicznymi i wyposażeniem. Na końcu instrukcji obsługi znajduja˛ sie˛ numerowane obrazki, które ułatwia˛ Państwu zapoznanie sie˛ z funkcjami urza˛dzenia i be˛da˛ pomocne przy obsłudze. Usuna˛ć zabezpieczenia transportowe - plastikowe wsporniki znajduja˛ce sie˛ za dolnym zawiasem i z boku drzwi. Usuna˛ć wsporniki z półek szklanych pocia˛gaja˛c je do przodu (rys.1). PODUSZKI IZOLACYJNE W niektórych modelach znajduja˛ sie˛ pod urza˛dzeniem poduszki izolacyjne. Nie należy ich usuwać ! Uchwyty poduszek służa˛ głównie jako wsporniki transportowe i nie musza˛ być usuwane (rys.2). INSTALACJA WA˛Ż ODPŁYWU WODY ROZPAKOWANIE Przed zainstalowaniem urza˛dzenia w wybranym przez Państwa miejscu, należy sprawdzić, czy ujście we˛ża odpływu wody skierowane jest na pojemnik (rys.3). USZKODZENIA POWSTAŁE W TRAKCIE TRANSPORTU Po rozpakowaniu należy sprawdzić, czy urza˛dzenie nie zostało uszkodzone. Wszelkie uszkodzenia należy zgłosić niezwłocznie do sklepu, gdzie zakupili Państwo sprze˛t. Elementy opakowania zarówno metalowe jak i z tworzyw sztucznych sa˛ niebezpieczne dla dzieci. ODSTE˛P OD ŚCIANY LUB SZAFEK Urza˛dzenie można ustawić bezpośrednio przy ścianie. Odste˛p pomie˛dzy urza˛dzeniem a ściana˛ od strony zawiasów musi wynosić przynajmniej 10 mm (modele ER 3417 B ze szklanymi półkami 18 cm). Chłodziarko-zamrażarke˛ można ustawić bez zachowania odste˛pu obok urza˛dzenia tego samego producenta. WYPOZIOMOWANIE MYCIE Przed przysta˛pieniem do eksploatacji należy umyć chłodziarko-zamrażarke˛ wewna˛trz i z zewna˛trz, używaja˛c łagodnego środka do mycia. Nie wolno używać środków szoruja˛cych, ga˛bek drucianych lub chemicznych środków rozpuszczaja˛cych. Po ustawieniu sprawdzić, czy urza˛dzenie stoi równo, czy nie przechyla sie˛ w żadnym kierunku i czy wszystkie nóżki stoja˛ równomiernie na podłodze. Nóżki można wyregulować kluczem znajduja˛cym sie˛ na wyposażeniu chłodziarko-zamrażarki (rys.4). SAMOZAMYKAJA˛CE DRZWI USTAWIENIE (rys. 1, 2, 3, 4, 5) Warunkiem bezawaryjnego funkcjonowania urza˛dzenia jest prawidłowe ustawienie i podła˛czenie. Urza˛dzenie należy ustawić w suchym i chłodnym pomieszczeniu ! Chłodziarko-zamrażarka nie powinna być ustawiona w pobliżu źródeł ciepła (np. w pobliżu pieca, kuchenki, grzejników) lub być narażona na bezpośrednie oddzia- (niektóre modele) Jeśli urza˛dzenie stoi równo, drzwi zamykaja˛ sie˛ automatycznie w przypadku, kiedy pozostała niewielka szczelina. PRAWIDŁOWA WENTYLACJA Wokół urza˛dzenia należy zapewnić swobodny obieg powietrza. Otwory w dolnej i tylnej ściance urza˛dzenia nie moga˛ być zasłonie˛te. Powierzchnia bezpośrednio nad urza˛dzeniem powinna wynosić przynajmniej 200 cm3. 7 Należy pozostawić odste˛p bezpośrednio nad urza˛dzeniem lub z tyłu i nad szafka˛ górna˛ - w zależności od rodzaju szafki górnej. Powierzchnia wentylacyjna za górna˛ szafka˛, która zawieszona jest bezpośrednio nad urza˛dzeniem, powinna posiadać głe˛bokość przynajmniej 50 mm (rys.5). Prawidłowe ustawienie urza˛dzenia zapewnia ograniczenie możliwości wyste˛powania niepotrzebnych szumów i wibracji. znamionowej odpowiadaja˛ parametrom elektrycznym instalacji elektrycznej w miejscu ustawienia urza˛dzenia (230 V i zabezpieczenie 10 A). Urza˛dzenie wolno podła˛czyć tylko do kontaktu z uziemieniem. Urza˛dzenie jest odła˛czone od źródła zasilania elektrycznego dopiero po wyje˛ciu wtyczki z gniazdka. Urza˛dzenie musi być uziemione zgodnie z przepisami ! PODŁA˛CZENIE DO SIECI ELEKTRYCZNEJ (rys.5) W przypadku nieprzestrzegania przez użytkownika przepisów bezpieczeństwa, producent nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne wypadki ! Przed pierwszym wła˛czeniem urza˛dzenia należy odczekać 30 minut, a przypadku transportowania urza˛dzenia w pozycji leża˛cej 4 godziny. Przed podła˛czeniem urza˛dzenia do sieci elektrycznej należy sprawdzić, czy wartości podane na tabliczce ZMIANA KIERUNKU OTWIERANIA DRZWI (rys.6) W chłodziarko-zamrażarce istnieje możliwość zmiany kierunku otwierania drzwi. Przed przysta˛pieniem do przełożenia drzwi urza˛dzenie należy wyła˛czyć z sieci elektrycznej. W celu ułatwienia przełożenia drzwi urza˛dzenie należy położyć na tylnej ściance i podłożyć mie˛kka˛ podkładke˛. Zwrócić uwage˛, aby podczas przekładania nie uszkodzić i nie porysować drzwi. Do przełożenia drzwi konieczny jest zwykły śrubokre˛t, śrubokre˛t krzyżowy i klucz płaski. W celu przełożenia drzwi należy wykonać naste˛puja˛ce czynności : 1. Wyja˛ć wtyczke˛ z gniazdka zasilaja˛cego. 2. Odkre˛cić kratke˛ wentylacyjna˛. 3. Odkre˛cić dolny zawias i zdja˛ć dolne drzwi. 4. Odkre˛cić górny bolec i zdja˛ć górne drzwi. 5. Odkre˛cić środkowy zawias. Wyja˛ć wie˛kszy bolec plastikowy i umieścić po drugiej stronie na odpowiednim miejscu. Mniejszy bolec wcisna˛ć i umieścić po drugiej stronie. Środkowy zawias przykre˛cić po drugiej stronie. 6. (Dotyczy niektórych modeli) Odkre˛cić oba okucia drzwi, obrócić i przykre˛cić po drugiej stronie. Okucie górnych drzwi zamocować na dolnych drzwiach i odwrotnie. 7. Zamocować górne drzwi i przykre˛cić górny bolec. 8. Przełożyć dolne drzwi. Przełożyć bolec dolnego zawiasu. Dolny zawias przykre˛cić po drugiej stronie. 9. Ustawić urza˛dzenie i dolne drzwi ustawić tak, aby drzwi były prawidłowo zamocowane i zamykały sie˛. Zabezpieczyć przeciwnakre˛tkami. Urza˛dzenia z uchwytami: Odkre˛cić uchwyty. Bolce plastikowe z 3 mm trzpieniem wcisna˛ć ostrożnie po drugiej stronie. Uchwyty przykre˛cić po drugiej stronie. Wkładki plastikowe be˛da˛ce na wyposażeniu wcisna˛ć do otworów, w których były zamocowane uchwyty.Osłony w kratce wentylacyjnej przełożyć i ponownie zamontować. Ustawić urza˛dzenie i sprawdzić, czy stoi prawidłowo. Po upływie ok. 30 minut ponownie wła˛czyć urza˛dzenie. EKSPLOATACJA URZA˛DZENIA WŁA˛CZANIE, REGULACJA, WYŁA˛CZANIE KOMORA ZAMRAŻARKI a. TERMOMETR Termometr pokazuje temperature˛ najcieplejszego produktu w komorze zamrażarki. Prosze˛ zwrócić uwage˛, że wskaźnik -13oC zapala sie˛ na krótko przy wła˛czaniu. 8 b. CZERWONA LAMPKA ALARMU Czerwona lampka alarmu zapala sie˛, kiedy temperatura jest za wysoka. c. PRZYCISK WYŁA˛CZANIA ALARMU AKUSTYCZNEGO Alarm zostaje uruchomiony, kiedy temperatura wynosi -12oC. Alarm zostaje uruchomiony przy wła˛czeniu urza˛dzenia. Naciskaja˛c przycisk wyła˛cza sie˛ sygnał akustyczny alarmu temperatury. d. ŻÓŁTA LAMPKA SYGNALIZACYJNA Żółta lampka sygnalizacyjna zapala sie˛, jeśli wła˛czona jest funkcja zamrażania. e. PRZYCISK SZYBKIEGO ZAMRAŻANIA S-SUPER Wciskaja˛c ten przycisk wła˛cza sie˛ i wyła˛cza funkcje˛ szybkiego zamrażania. f. ZIELONA LAMPKA SYGNALIZACYJNA Zielona lampka sygnalizacyjna zapala sie˛ po wła˛czeniu zamrażarki. g. POKRE˛TŁO TERMOSTATU - regulacja bezstopniowa Najniższe ustawienia - minimalne mrożenie MIN. Najwyższe ustawienie - maksymalne mrożenie MAX. Wyła˛czony KOMORA CHŁODZIARKI a. ZIELONA LAMPKA SYGNALIZACYJNA Zielona lampka sygnalizacyjna zapala sie˛ po wła˛czeniu chłodziarki. termostatu należy przewidzieć 24 godziny pracy, aby temperatura wewna˛trz chłodziarki i temperatura produktów w opakowaniach mogły wyrównać sie˛ przy nowym ustawieniu termostatu. Utrzymanie ustawionej temperatury odbywa sie˛ automatycznie. Przy ustawieniu temperatury należy uwzgle˛dnić, że na temperature˛ wewna˛trz chłodziarki maja˛ wpływ naste˛puja˛ce czynniki : - temperatura otoczenia; - cze˛stotliwość otwierania drzwi; - ilość przechowywanych produktów. WYŁA˛CZANIE W celu wyła˛czenia urza˛dzenia należy przekre˛cić pokre˛tło termostatu na pozycje˛ WYŁA˛CZONY. UWAGA ! Aby nie wyła˛czyć urza˛dzenia przez pomyłke˛, przed pozycja˛ STOP odczuwalny jest niewielki opór. Urza˛dzenie be˛dzie całkowicie odła˛czone od źródła zasilania dopiero po wyje˛ciu wtyczki z gniazdka zasilaja˛cego. Przy wyjmowaniu wtyczki z gniazdka pamie˛tać, że należy uchwycić za wtyczke˛, a nie za kabel zasilaja˛cy. EKSPLOATACJA CHŁODZIARKI WŁA˛CZANIE I REGULACJA TEMPERATURY Temperatura w chłodziarce wynosi z reguły od +4o do +6oC. Jest rzecza˛ normalna˛, że temperatura w różnych miejscach w chłodziarce może sie˛ różnić. Jeżeli termostat zostanie ustawiony na dłuższy okres czasu na wysokim stopniu chłodzenia, wtedy temperatura w chłodziarce spadnie poniżej zera i produkty spożywcze o dużej zawartości wody zamarzna˛. Dlatego należy unikać ustawienia termostatu na wysoki stopień chłodzenia. Komore˛ chłodziarki i zamrażarki można użytkować niezależnie od siebie. Wła˛czyć urza˛dzenie pokre˛caja˛c pokre˛tłem regulatora temperatury (termostatu) do momentu aż oznaczenie na pokre˛tle znajdzie sie˛ w pozycji pionowej do dołu (pozycja środkowa). Naste˛pnie ustawić wybrana˛ temperature˛ stosuja˛c metode˛ "prób i błe˛dów". Przy każdej zmianie ustawienia UWAGA ! Jeśli temperatura mierzona jest zwykłym termometrem, wtedy otrzymana wartość odróżnia sie˛ od rzeczywistej temperatury. Jest to uwarunkowane tym, że zwykły termometr mierzy temperature˛ powietrza, a nie temperature˛ przechowywanych produktów. Temperatura produktów zmienia sie˛ wolniej niż tem- i. POKRE˛TŁO TERMOSTATU - regulacja bezstopniowa Najniższe ustawienia - minimalne chłodzenie MIN. Najwyższe ustawienie - maksymalne chłodzenie MAX. Wyła˛czony 9 peratura powietrza. W przypadku pomiarów temperatury zwykłym termometrem należy wstawić do chłodziarki szklanke˛ wody. REGULOWANE PÓŁKI W KOMORZE CHŁODZIARKI I NA DRZWIACH (rys.7) Półki można wyjmować i zmieniać dowolnie ich położenie. Szklana półka powyżej pojemnika na warzywa musi znajdować sie˛ zawsze na dole. Półki na drzwiach można również wyjmować naciskaja˛c do góry. Dolna półka na drzwiach posiada elastyczny uchwyt na butelki o różnej wielkości. Półka na drzwiach musi znajdować sie˛ zawsze na dole. PRZECHOWYWANIE PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH (rys.8) Temperatura w różnych pojemnikach jest różna. Najniższa temperatura jest zwykle w tym pojemniku, który znajduje sie˛ w dolnej cze˛ści parownika/płyty chłodniczej, w trzecim lub czwartym pojemniku od góry w zależności od modelu i całkiem z tyłu w pobliżu płyty chłodniczej. W tym miejscu należy przechowywać mie˛so, ryby, mleko i inne produkty wymagaja˛ce niskiej temperatury. Najwyższa temperatura jest zwykle w pojemniku na warzywa całkiem na dole, w przedniej cze˛ści najwyższego pojemnika i półkach na drzwiach. W tym miejscu należy przechowywać produkty, które nie wymagaja˛ niskich temperatury np. owoce i warzywa, sery. PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI Przechowywanie produktów spożywczych w komorze chłodziarki Produkty rozmieścić w chłodziarce w taki sposób, aby była zapewniona swobodna cyrkulacja powietrza. Do chłodziarki nie wkładać gora˛cych napojów i potraw, najpierw należy schłodzić je do temperatury pokojowej. Artykuły spożywcze powinno sie˛ przed włożeniem do chłodziarki opakować lub włożyć do pojemników, aby nie wysychały i nie wydzielały zapachów. Nie wolno dopuścić do kontaktu produktów z płyta˛ parownika znajduja˛cego sie˛ w chłodziarce, gdyż do parownika moga˛ przykleić sie˛ drobne elementy np. z opakowania i spowodować zatkanie otworu i przewodu odpływowego. Należy przestrzegać okresu przechowywania i temperatur zalecanych na opakowaniach artykułów spożywczych. Ziemniaki, cebule˛ i inne warzywa, które moga˛ być zabrudzone ziemia˛, należy przechowywać osobno. 10 Sałata zielona zachowa dłużej świeżość, jeśli po opłukaniu włoża˛ ja˛ Państwo do foliowego woreczka. Świeże mie˛so i ryby należy przechowywać w niskich temperaturach. Jeżeli Państwo nie zamierzaja˛ przyrza˛dzić mie˛sa czy ryb w dniu zakupu, to termostat należy przestawić na wyższy stopień chłodzenia. W chłodziarce nie należy przechowywać bananów. Butelki z mlekiem powinny być zamknie˛te. Melony i ananasy należy przykrywać i przechowywać przez krótki okres czasu. POJEMNIK NA WARZYWA Z DWOMA PRZEGRODAMI (niektóre modele) Niektóre pojemniki na warzywa posiadaja˛ płytke˛ dziela˛ca˛ pojemnik, aby warzywa różnego rodzaju nie stykały sie˛ ze soba˛. Płytke˛ można wsuna˛ć w środek pojemnika lub ustawić z tyłu. EKSPLOATACJA ZAMRAŻARKI Temperatura w komorze zamrażarki wynosi zazwyczaj od -18oC do -20oC. Przy niższych temperaturach wzrasta zużycie energii elektrycznej. Przy wyższych temperaturach pogarsza sie˛ jakość przechowywanych produktów oraz skraca sie˛ ich trwałość. Zjawiskiem normalnym jest, że w różnych miejscach urza˛dzenia temperatura jest zróżnicowana ze wzgle˛du na obieg powietrza. Termometr wskazuje temperature˛ najcieplejszego produktu. Jeśli temperatura mierzona jest zwykłym termometrem, wtedy otrzymana wartość odróżnia sie˛ od rzeczywistej temperatury. Jest to uwarunkowane tym, że zwykły termometr mierzy temperature˛ powietrza, a nie temperature˛ przechowywanych produktów. Temperatura produktów zmienia sie˛ wolniej niż temperatura powietrza. OKRES PRZECHOWYWANIA PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH Różne produkty spożywcze moga˛ być przechowywane w komorze zamrażarki bez ujemnego wpływu na ich jakość. Mrożonki zakupione w sklepie: stosować sie˛ do zaleceń na opakowaniu. Artykuły zamrażane w domu: produkty tłuste, solone i z duża˛ ilościa˛ przypraw maja˛ krótszy okres trwałości niż produkty chude i bez przypraw. Dotyczy to zarówno świeżych produktów jak i gotowych potraw. Tłuste i solone produkty można przechowywać najwyżej 3 miesia˛ce. Produkty spożywcze z określona˛ zawartościa˛ tłuszczu można przechowywać ok. 6 miesie˛cy. Chude produkty spożywcze i owoce można przechowywać ok. jednego roku. POJEMNIKI Z SZUFLADAMI Komora zamrażarki wyposażona jest w pojemniki z szufladami umożliwiaja˛ce sortowanie produktów, co przy wyjmowaniu ułatwia ich znalezienie. Jeśli w komorze zamrażarki be˛dzie przechowywana duża ilość produktów, można wyja˛ć szuflady - z wyja˛tkiem dolnej i włożyć produkty bezpośrednio do pojemnika. W ten sposób można maksymalnie wykorzystać miejsce. Rozmrażanie be˛dzie ułatwione, gdyż szuflady można wyjmować razem z produktami. ZAMRAŻANIE W przypadku wydłużonego procesu zamrażania istnieje niebezpieczeństwo, że produkty utraca˛ swój sok i przy rozmrażaniu oraz przyrza˛dzaniu be˛da˛ wysychały. Dotyczy to w szczególności surowego mie˛sa i świeżych truskawek, poziomek itp. Nacisna˛ć przycisk szybkiego zamrażania S-SUPER, aby unikna˛ć wzrostu temperatury produktów już zamrożonych, jeśli dokładane sa˛ produkty o temperaturze pokojowej. Przy zamrażaniu nie jest konieczna zmiana ustawienia regulatora temperatury. ❖ Przy zamrażaniu mniejszej ilości produktów tj. mniej niż 3 kg w cia˛gu jednego dnia nie jest konieczne wła˛czenie przycisku szybkiego zamrażania. ❖ Przy zamrażaniu wie˛kszych ilości nacisna˛ć przycisk szybkiego zamrażania na ok.10-12 godzin przed włożeniem produktów. W celu zakończenia procesu zamrażania należy nacisna˛ć przycisk zamrażania najpóźniej 24 godziny po włożeniu produktów. PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DOTYCZA˛CE ZAMRAŻANIA ❖ Produkty układać bezpośrednio na dnie szuflad i pozostawiać odste˛p pomie˛dzy nimi, aby zapewnić swobodna˛ cyrkulacje powietrza. Dzie˛ki temu zostaje przyspieszony proces zamrażania. ❖ Produkty przeznaczone do zamrożenia należy umieszczać na półkach położonych najniżej. ❖ Nie należy układać produktów przeznaczonych do zamrażania bezpośrednio na produkty już zamrożone. Zaleca sie˛ zamrażać jednorazowo mniejsze ilości żywności. ❖ Po zamrożeniu opakowania z produktami należy ułożyć możliwie blisko siebie. W ten sposób żywność przez dłuższy okres pozostanie zamrożona w razie przerwy w dostawie energii elektrycznej. ❖ Produkty powinny być możliwie szybko zamrażane. Żywność można przed zamrożeniem schłodzić w chłodziarce. ❖ Artykuły spożywcze przeznaczone do zamrożenia musza˛ być świeże i wysokiej jakości. ❖ Każde opakowanie produktu przeznaczonego do zamrożenia powinno być opatrzone etykieta˛ zawieraja˛ca˛ nazwe˛ produktu i date˛ zamrożenia. W ten sposób moga˛ Państwo kontrolować okres przechowywania żywności. ❖ Okres przechowywania artykułów spożywczych o dużej zawartości soli lub innych przypraw jest znacznie krótszy. ❖ Produkty należy opakować w przeznaczona˛ do tego celu folie˛ lub woreczki. Prawidłowo opakowane produkty zachowuja˛ wysoka˛ jakość, okres ich przechowywania jest dłuższy i zmniejsza sie˛ ryzyko nadmiernego oszronienia zamrażarki. ❖ Pojedynczo zapakowane porcje powinny odpowiadać zapotrzebowaniu Państwa rodziny na jeden posiłek. Podzielenie produktu na małe porcje umożliwia szybkie i równomierne zamrożenie. ❖ Rozmrożone produkty nie powinny być ponownie zamrażane. ❖ Przy przechowywaniu mrożonek należy przestrzegać terminu przydatności do spożycia podanego na opakowaniu danego produktu. UWAGA! Z uwagi na ochrone˛ środowiska należy do pakowania produktów używać opakowań wielorazowego użytku. ROZMRAŻANIE PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH W zależności od rodzaju produktu i wielkości opakowania rozmrażać można w różny sposób. Mie˛so, ryby i owoce rozmraża sie˛ w chłodziarce. Małe kawałki mie˛sa lub porcje drobiu można gotować bez rozmrażania. Podczas rozmrażania mie˛sa należy pamie˛tać , że mie˛so wydziela soki i dlatego należy je umieścić na talerzu. Do rozmrażania różnych produktów i mrożonek nadaje sie˛ doskonale kuchenka mikrofalowa. Korzystaja˛c z kuchenki mikrofalowej należy stosować sie˛ do wskazówek producenta kuchenki. PRZYGOTOWANIE KOSTEK LODU Na wyposażeniu zamrażarki znajduje sie˛ plastikowy pojemnik na kostki lodu. Pojemnik należy napełnić do 3/4, aby pozostawić miejsce na rozszerzaja˛cy sie˛ lód. Kostki lodu należy wyjmować lekko zginaja˛c pojemnik. 11 TACA DO ZAMRAŻANIA (rys.9) (niektóre modele) Tace˛ do zamrażania wykorzystać do zamrażania owoców i warzyw. Po ok. 4 godzinach owoce sa˛ zamrożone i można je pakować. Unika sie˛ w ten sposób zlepiania sie˛ owoców i umożliwia łatwe wyje˛cie. AKUMULATOR ZIMNA (rys.9) (niektóre modele) Akumulator zimna podtrzymuje chłodzenie w przypadku przerwy w dostawie energii elektrycznej. Położyć akumulator zimna przy odmrażaniu na produkty, aby podtrzymać chłodzenie. Akumulator zachowuje swoja˛ skuteczność, jeśli wcześniej został położony na tace˛ do zamrażania. Podczas zamrażania można położyć go chwilowo w tyle. WSKAŹNIK TEMPERATURY (rys.10) (niektóre modele) Wskaźnik temperatury znajduje sie˛ w wysuwanej szufladzie w środku komory zamrażarki. Po chwilowej przerwie w dopływie pra˛du wskaźnik wskazuje najwyższa˛ temperature˛ osia˛gnie˛ta˛ podczas przerwy w dopływie pra˛du, również wtedy, kiedy komora zamrażarki ponownie pracuje. Działanie wskaźnika temperatury opiera sie˛ na różnych własnościach 3 rodzajów płynów z różnymi punktami zamrażania: przy temperaturze -12oC (zielony); przy temperaturze -8oC (żółty); przy temperaturze -2oC (czerwony). Jeśli temperatura w komorze zamrażarki wzrośnie powyżej wartości odpowiadaja˛cej poszczególnym symbolom, pojawi sie˛ trójka˛t ostrzegawczy w poszczególnych kolorach, gdyż płyn topnieje i opada. Przy wła˛czaniu urza˛dzenia należy wskaźnik zamrozić odwrotnie, a naste˛pnie odwrócić. STOSOWANIE WSKAŹNIKA TEMPERATURY 1. Wyja˛ć wskaźnik i wła˛czyć komore˛ zamrażarki. 2. Położyć odwrotnie wskaźnik. 3. Odczekać ok. 24 godziny do momentu zamrożenia wskaźnika. 4. Wyja˛ć wskaźnik i ponownie ustawić prawidłowo. PRZERWA W DOPŁYWIE PRA˛DU Przy temperaturze od -12oC (zielony) do -18oC można ponownie zamrozić wie˛kszość produktów. Przy temperaturze -8oC (żółty) należy przechowywane produkty natychmiast spożyć. Przy temperaturze -2oC (czerwony) należy spożyć produkty lub ugotować przed ponownym zamrożeniem. 12 MYCIE I KONSERWACJA ODMRAŻANIE CHŁODZIARKI (rys.11) Odmrażanie chłodziarki naste˛puje automatycznie podczas przerwy w pracy spre˛żarki. Woda powstała przy odmrażaniu odprowadzana jest rynienka˛ do pojemnika na tylnej ściance urza˛dzenia nad spre˛żarka˛, ska˛d zostaje odparowana. Rynienke˛ należy regularnie myć, aby nie dopuścić do zatkania sie˛ przewodu odpływowego. Unikać niepotrzebnego tworzenia sie˛ szronu - nie stawiać ciepłych potraw do chłodziarki, nie stawiać potraw bezpośrednio obok płyty chłodniczej. Nie otwierać drzwi bez potrzeby. ODMRAŻANIE ZAMRAŻARKI (rys.12) Zaleca sie˛, aby odmrażać komore˛ zamrażarki w momencie, kiedy jest pusta lub znajduje sie˛ w niej niewiele produktów. Nie odmrażać zamrażarki w ciepłe dni. Do usuwania szronu nie wolno używać metalowych przedmiotów! W celu odmrożenia zamrażarki należy wykonać naste˛puja˛ce czynności: 1. Wyła˛czyć komore˛ zamrażarki. 2. Wyja˛ć szuflady z produktami. Przekre˛cić o 180o tak, aby szuflada znajduja˛ca sie˛ powyżej służyła jako nakrywka. Produkty owina˛ć w opakowanie z materiału izolacyjnego np. papier gazetowy w celu zatrzymania zimna i umieścić w chłodnym miejscu. Produkty można umieścić na czas odmrażania zamrażarki również w komorze chłodziarki. 3. W celu przyśpieszenia odmrażania, należy umieścić w komorze zamrażarki pojemnik z ciepła˛ woda˛, ale nie gotuja˛ca˛. 4. Zdja˛ć kratke˛ wentylacyjna˛, która wyposażona jest w zamek zatrzaskowy. 5. Wyja˛ć rynienke˛ spustowa˛ i podstawić dolna˛ szuflade˛ lub odpowiednie naczynie. Pozostawić otwarte drzwi. 6. Ostrożnie zeskrobać lód za pomoca˛ drewnianej lub plastikowej łopatki tak, aby nie uszkodzić elementów urza˛dzenia. 7. Po stopieniu sie˛ lodu zamrażarke˛ umyć, wytrzeć i wsuna˛ć rynienke˛ ściekowa˛. UWAGA ! Do odmrażania zamrażarki nie należy używać suszarki do włosów lub innych urza˛dzeń grzewczych. Gora˛ce powietrze może uszkodzić plastikowe wne˛trze zamrażarki. MYCIE CHŁODZIARKO-ZAMRAŻARKI (rys. 11, 14) Chłodziarko-zamrażarke˛ należy regularnie myć. Przed przysta˛pieniem do mycia urza˛dzenie należy wyła˛czyć. Naste˛pnie wyja˛ć wtyczke˛ z gniazdka zasilaja˛cego. Wne˛trze i wyposażenie wne˛trza należy myć ciepła˛ woda˛ z dodatkiem delikatnego środka do mycia. Naste˛pnie wytrzeć do sucha mie˛kka˛ szmatka˛. Do mycia chłodziarko-zamrażarki nie wolno używać środków szoruja˛cych, rozpuszczalników i woskowych środków do polerowania. Co pewien czas należy przeczyścić kanał odprowadzaja˛cy wode˛. Kratke˛ wentylacyjna˛ można wyja˛ć w celu oczyszczenia jej i odkurzenia podłogi pod chłodziarko-zamrażarka˛. Zaleca sie˛ raz w roku odsuna˛ć urza˛dzenie i odkurzyć skraplacz i spre˛żarke˛ znajduja˛ce sie˛ z tyłu chłodziarkozamrażarki. Przed przysta˛pieniem do odkurzania należy wyja˛ć wtyczke˛ z gniazdka zasilaja˛cego. Regularne czyszczenie redukuje zużycie energii elektrycznej i przedłuża żywotność urza˛dzenia. UWAGA ! Nitki ze szmatki moga˛ przykleić sie˛ do płyty chłodniczej lub rynienki ściekowej komory zamrażarki i moga˛ zatkać otwór odpływowy. Zaleca sie˛ przeczyszczenie otworu patyczkiem z wacikiem lub spirala˛ plastikowa˛. WYMIANA ŻARÓWKI (rys.13) Oświetlenie wne˛trza urza˛dzenia wła˛cza sie˛ automatycznie z chwila˛ otwarcia drzwi. Przed przysta˛pieniem do wymiany żarówki urza˛dzenie należy wyła˛czyć z sieci elektrycznej. Naste˛pnie wykre˛cić żarówke˛ i założyć inna˛ o tych samych parametrach (moc maks. 25 W, cokół E 14). DŁUŻSZA PRZERWA W EKSPLOATACJI Jeśli chłodziarko-zamrażarka nie be˛dzie dłuższy czas użytkowana, wówczas należy wykonać naste˛puja˛ce czynności: ❑ wyja˛ć wtyczke˛ z gniazdka zasilaja˛cego; ❑ opróżnić ja˛, odmrozić i umyć; ❑ zostawić otwarte drzwi, aby zapobiec tworzeniu sie˛ nieprzyjemnych zapachów. Jeśli drzwi zostana˛ zamknie˛te przed odparowaniem wilgoci, moga˛ wytworzyć sie˛ nieprzyjemne zapachy. Wtedy należy umyć urza˛dzenie ponownie. ZAKŁÓCENIA W FUNKCJONOWANIU CHŁODZIARKO-ZAMRAŻARKI Zanim zwróca˛ sie˛ Państwo do punktu serwisowego, prosimy sprawdzić według podanych niżej punktów, czy usterke˛ można usuna˛ć we własnym zakresie: ❑ Sprawdzić, czy pokre˛tło termostatu znajduje sie˛ we właściwej pozycji. SPRE˛ŻARKA PRACUJE BEZ PRZERWY W ZAMRAŻARCE JEST ZBYT NISKI STOPIEŃ CHŁODZENIA ❑ Termostat ustawiony jest na zbyt niski stopień chłodzenia (jest za ciepło). ❑ Przed włożeniem produktu zamrażarka nie została wystarczaja˛co schłodzona . ❑ Włożono zbyt ciepłe produkty. ❑ Produkty ułożone sa˛ zbyt blisko siebie, co przeszkodziło prawidłowej cyrkulacji powietrza. ❑ Drzwi były za długo otwarte lub za cze˛sto otwierane. W ZAMRAŻARCE JEST ZA WYSOKI STOPIEŃ CHŁODZENIA ❑ Termostat ustawiony jest na zbyt wysoki stopień chłodzenia (jest za zimno). ❑ Sprawdzić, czy termostat nie został ustawiony na zbyt wysoki stopień chłodzenia. ❑ Sprawdzić, czy nie został wciśnie˛ty przycisk szybkiego zamrażania. ❑ Sprawdzić, czy drzwi sa˛ prawidłowo zamknie˛te. NADMIERNE GROMADZENIE SIE˛ SZRONU I LODU ❑ Sprawdzić, czy uszczelka drzwi nie jest uszkodzona. ❑ Sprawdzić, czy drzwi nie sa˛ otwierane na zbyt długi okres czasu. ❑ Sprawdzić, czy rynienka wody ściekowej jest odgie˛ta do tyłu. SPRE˛ŻARKA NIE PRACUJE ŚLADY WODY NA PODŁODZE CHŁODZIARKI ❑ Sprawdzić, czy gniazdko sieciowe jest pod napie˛ciem. ❑ Sprawdzić, czy otwór odpływowy jest drożny. 13 WIBRACJE I SZUMY (rys.15) Zimno wytwarzane jest przez system chłodniczy ze spre˛żarka˛ i doprowadzane rurkami do tylnej ścianki i do wewna˛trz urza˛dzenia. Zjawiskiem normalnym jest, że podczas pracy daja˛ sie˛ słyszeć szumy. Pulsuja˛cy dźwie˛k powstaje podczas pracy urza˛dzenia i w czasie, kiedy czynnik chłodniczy pompowany jest przez system chłodniczy (a) (b) (d) (e). W przypadku kiedy urza˛dzenie wyła˛cza sie˛, słychać szumy z termostatu. Nate˛żenie szumów jest zróżnicowane i zależy od tego, jak ustawione jest urza˛dzenie i jak jest eksploatowane. W celu uniknie˛cia szumów i wibracji należy stosować sie˛ do naste˛puja˛cych zaleceń : - urza˛dzenie musi stać równo na czterech nóżkach i być prawidłowo wypoziomowane (h); - urza˛dzenie nie może stać oparte o inne urza˛dzenia lub meble; - rurki na tylnej ściance nie moga˛ sie˛ stykać. Umieścić poduszki dystansowe, jeśli spadły lub przymocować ostrożnie rurki tak , aby sie˛ nie stykały (c); - jeśli powyżej urza˛dzenia znajduje sie˛ szafka wisza˛ca, należy zadbać o jej prawidłowe zawieszenie. Nie należy wstawiać butelek, które mogłyby ewentualnie spowodować wibracje (f); - urza˛dzenie powinno być ustawione w pomieszczeniu z prawidłowa˛ wentylacja˛, w miejscu nie narażonym na oddziaływanie promieni słonecznych i z dala od źródeł ciepła; - nie należy otwierać zbyt cze˛sto drzwi, gdyż wtedy spre˛żarka wła˛cza sie˛ zbyt cze˛sto w celu utrzymania temperatury ; - nie należy ustawiać urza˛dzenia na twardym podłożu z betonu. Podłożyć podkładke˛, aby unikna˛ć szumów i wibracji. ZAKŁÓCENIA Nie otwierać urza˛dzenia bez potrzeby. Jeśli istnieje przypuszczenie, że awaria be˛dzie trwała dłużej tj. ponad 15 godzin w przypadku urza˛dzeń bez akumulatora zimna i 20 godzin w urza˛dzeniach wyposażonych w akumulator zimna, należy umieścić produkty w innej zamrażarce lub chłodziarce. Zamrożone produkty, które wewna˛trz sa˛ jeszcze twarde, można ponownie zamrozić. Produkty rozmrożone, które wygla˛daja˛ jeszcze świeżo, należy przed spożyciem ugotować lub upiec. Ustalić, jak długo be˛dzie trwała awaria, aby odpowiednio przemieścić produkty i nie dopuścić do ich zepsucia. Gwarancja nie obejmuje oświetlenia, a także produktów spożywczych przechowywanych w chłodziarko-zamrażarce, które uległy zepsuciu. SERWIS I CZE˛ŚCI ZAMIENNE Przed zgłoszeniem usterki w autoryzowanym punkcie serwisowym należy wykonać opisane w poprzednim rozdziale czynności sprawdzaja˛ce. W przypadku usunie˛cia usterki samodzielnie unikna˛ Państwo zbe˛dnych kosztów dojazdu montera. Jeśli urza˛dzenie jest na gwarancji, naprawy wykonywane sa˛ bezpłatnie, jednakże punkt serwisowy może obcia˛żyć klienta w przypadkach nieuzasadnionego wezwania montera np.: ❖ bezzasadne reklamacje; ❖ obsługa niezgodnie ze wskazówkami zawartymi w instrukcji obsługi. TABLICZKA ZNAMIONOWA Tabliczka znamionowa znajduje sie˛ po lewej stronie urza˛dzenia. Na tabliczce znamionowej podano typ i numer fabryczny urza˛dzenia oraz dane o napie˛ciu sieciowym i nate˛żeniu oraz zabezpieczeniu. Dane te podaje sie˛ przy zgłaszaniu usterki w punkcie serwisowym. Model Numer fabryczny ....................................................... BEZPIECZEŃSTWO Użytkownik sprze˛tu jest zobowia˛zany do zapoznania sie˛ z zaleceniami w zakresie bezpieczeństwa, które podano na pocza˛tku instrukcji obsługi. Producent sprze˛tu nie ponosi odpowiedzialności za wady powstałe w wyniku użytkowania urza˛dzenia niezgodnie z przeznaczeniem, nieprzestrzegania wskazówek instrukcji obsługi i za uszkodzenia mechaniczne. OSTRZEŻENIE ! Nie przechowywać w chłodziarko-zamrażarce gazów i płynów oraz gazów do zapalniczek, benzyny, acetonu, eteru ! bm GWARANCJA I SERWIS GWARANCJA Gwarancja zostaje cofnie˛ta w przypadku napraw dokonywanych przez osoby nieuprawnione. 14 ....................................................... 15 16