Perspektywy rozwoju Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów

Łukasz Ciołkiewicz
doktorant w Katedrze Postępowania Cywilnego I WPiA Uniwersytetu Łódzkiego,
aplikant adwokacki
Tomasz Strumiłło
doktorant w Katedrze Postępowania Cywilnego I WPiA Uniwersytetu Łódzkiego,
aplikant radcowski
Sprawozdanie z ogólnopolskiej
konferencji naukowej pt. „Perspektywy
rozwoju Alternatywnych Metod
Rozwiązywania Sporów” (WPiA
Uniwersytetu Łódzkiego, 26.11.2010 r.)
Dnia 26.11.2010 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego odbyła
się ogólnopolska konferencja pt. „Perspektywy rozwoju Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów”. Katedra Postępowania Cywilnego I WPiA UŁ oraz Sekcja Procesowa
Studenckiego Koła Naukowego Prawa Cywilnego i Handlowego po raz pierwszy w historii
łódzkiego wydziału prawa zorganizowały konferencję dotyczącą problematyki arbitrażu
i mediacji. Wśród zaproszonych prelegentów znaleźli się przedstawiciele nauki, sędziowie, arbitrzy, mediatorzy oraz zawodowi pełnomocnicy. Prelekcji wysłuchało ponad 130
słuchaczy przybyłych z całej Polski.
Konferencję otworzyła Dziekan WPiA prof. dr hab. Małgorzata Pyziak-Szafnicka, która z ogromnym zadowoleniem przyjęła inicjatywę zorganizowania konferencji arbitrażowej. Zwróciła jednocześnie uwagę na dynamiczny rozwój zainteresowania alternatywnymi
metodami rozwiązywania sporów i potrzebę wspierania tego typu aktywności.
Pierwszy referat wygłosił dr Rafał Morek z WPiA Uniwersytetu Warszawskiego. Jego
wystąpienie stanowiło teoretyczne wprowadzenie do dalszej analizy funkcjonowania mediacji w naszym kraju. Prelegent przedstawił historię mediacji oraz wskazał na źródła prawa krajowego i międzynarodowego regulujące tę instytucję. Omówił też zalety mediacji
na tle innych sposobów dochodzenia roszczeń oraz odniósł się do potrzeby nadawania
ustawowych ram tej metodzie pozasądowego rozwiązywania sporów. Prelegent rozróżnił
style mediacyjne (koncyliacja, mediacja ewaluatywna), omówił podstawy prowadzenia
mediacji (umowa, postanowienie sądu) oraz kompetencje mediatora.
Sędzia Krzysztof Kacprzak, wiceprezes ds. cywilnych Sądu Okręgowego w Łodzi,
przedstawił doświadczenia sędziów okręgu łódzkiego związane z kierowaniem spraw do
mediacji. Porównał ugodę sądową oraz ugodę zawieraną przed mediatorem. Prelegent
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
139
Ciołkiewicz, Strumiłło
rozważył możliwość zawarcia ugody dotyczącej kilku sporów (w przypadku gdy w tym
samym czasie z udziałem tych samych podmiotów toczy się kilka procesów). Przyjmując
dopuszczalność takiego postępowania, Sędzia omówił problemy związane z zatwierdzaniem ugód zawartych przed mediatorem. Prelegent wyraził przekonanie, że nie wszystkie sprawy nadają się do mediacji. Na zakończenie swojego referatu wystąpił z prośbą do
ośrodków mediacyjnych o udzielanie bardziej szczegółowych informacji na temat wykształcenia i doświadczenia mediatorów, taka praktyka usprawniłaby bowiem wybór
właściwej osoby do pełnienia funkcji mediatora w konkretnym stanie faktycznym.
Adwokat Sylwester Pieckowski, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Sądownictwa Polubownego, swoje wystąpienie poświęcił mediacji gospodarczej. Prelegent stwierdził,
że spośród dostępnych przedsiębiorcom sposobów uzyskania ochrony prawnej mediacja
najlepiej zabezpiecza możliwość kontynuowania współpracy handlowej. Referent omówił
celowość zawierania kompleksowych ugód w przypadku, gdy strony uwikłane są w kilka
sporów sądowych. Odniósł się także do roli prawników w postępowaniu mediacyjnym.
Mecenas Pieckowski przedstawił statystyki związane z kierowaniem spraw do mediacji
oraz liczbą zawartych i zatwierdzonych ugód, podkreślając w tym kontekście potrzebę
większego zaangażowania w propagowanie mediacji ze strony sądów. Na zakończenie
referent zajął się problematyką kosztów postępowania mediacyjnego.
Grzegorz Frączek, dyrektor Ośrodka Mediacji przy WPiA Uniwersytetu Śląskiego,
podzielił się doświadczeniem związanym z tworzeniem i kierowaniem ośrodkiem mediacji. W swoim wystąpieniu wskazał na znaczenie doboru miejsca prowadzenia mediacji
oraz funkcje sekretariatu ośrodka. Referent odniósł się do możliwości zmiany mediatora
w trakcie postępowania. Następnie na przykładzie spraw rodzinnych omówił praktykę
polegającą na powoływaniu mieszanych zespołów mediacyjnych składających się z prawnika i psychologa oraz kobiety i mężczyzny. Zajął się też problematyką czasu potrzebnego na skuteczne przeprowadzenie mediacji oraz wskazał na obowiązek sporządzenia
protokołu z mediacji. Na zakończenie referent zwrócił uwagę na potrzebę doskonalenia
umiejętności mediatorów.
Panel dotyczący arbitrażu otworzył swoim wystąpieniem adw. Guy de Foresta, arbiter Sądu Arbitrażowego przy ICC w Paryżu. Prelegent rozpoczął od opisania praktycznych aspektów wykorzystywania instytucji arbitrażu we Francji. Wskazał na szczególne zainteresowanie, jakim cieszy się arbitraż w sporach międzynarodowych. Podkreślił,
że strony funkcjonujące w odmiennych systemach prawnych, w drodze kompromisu,
chętnie godzą się na rozwiązywanie sporów przed sądem polubownym. Na zakończenie,
prelegent opisał praktykę i zalety korzystania z arbitrażu instytucjonalnego przy ICC
w Paryżu na przykładzie jednej ze spraw, w której był arbitrem. Podkreślił, że doskonałe
zorganizowanie zaplecza technicznego sądu polubownego jest kluczem do sprawnego
i skutecznego rozstrzygnięcia sprawy. W jego opinii, sprawność organizacyjna instytucji
arbitrażowej w ogromnym stopniu wpływa na wzrost konkurencyjności pozasądowych
metod rozwiązywania sporów.
W kolejnym wystąpieniu głos zabrała Elżbieta Bogucka, zastępująca adw. Piotra Nowaczyka – prezesa Sądu Arbitrażowego przy KIG w latach 2006–2009, arbitra przy ICC
w Paryżu. Prelegentka przedstawiła niezwykle interesujące porównanie najważniejszych
140
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej
instytucji arbitrażowych w Europie. Opisała specjalizację poszczególnych stałych sądów
polubownych oraz scharakteryzowała na ich tle zasady funkcjonowania Sądu Arbitrażowego przy KIG. Wnikliwa analiza specjalizacji poszczególnych instytucji arbitrażowych
ze szczególnym uwzględnieniem statystyk dotyczących liczby rozwiązywanych sporów,
czasu ich trwania oraz średnich kosztów postępowania arbitrażowego, stanowiła niezwykle cenne źródło informacji o zakresie wykorzystywania sądownictwa polubownego
w krajach starego kontynentu.
Radca prawny Andrzej Kąkolecki, arbiter Sądu Arbitrażowego przy ICC w Paryżu
oraz Sądu Arbitrażowego przy KIG wskazał, że warunkiem dobrego arbitrażu są trafne
wybory „sędziów do wynajęcia” czyli arbitrów, instytucji arbitrażowej oraz pełnomocników stron. W swoim niezwykle interesującym i barwnym wystąpieniu, prelegent opisał
przymioty, jakimi powinien cechować się skuteczny arbiter, oraz zagrożenia, jakie nieść
może ze sobą nieprzemyślany wybór składu sądu polubownego. Mecenas podkreślił,
że chcąc osiągnąć satysfakcję w korzystaniu z arbitrażu, strony powinny korzystać z dobrodziejstwa doświadczonych i dobrze zorganizowanych stałych sądów polubownych jak
sąd arbitrażowy przy KIG, PKPP Lewiatan czy ICC w Paryżu. W podsumowaniu swojego wystąpienia wskazał na możliwe kierunki rozwoju arbitrażu oraz istniejące ryzyka
związane z tzw. czarnym arbitrażem: wywieranie presji, nacisków, stosowanie innych
niedozwolonych praktyk, wspieranie działań przestępczych. Tego typu zjawiska należą
szczęśliwie do rzadkości w naszym regionie.
Panel podsumowujący konferencję rozpoczął swym wystąpieniem prof. dr hab. Andrzej Szumański, prezes Sądu Arbitrażowego przy Polskiej Konfederacji Pracodawców
Prywatnych Lewiatan. Prelegent szczegółowo omówił nowy regulamin oraz wewnętrzne
zasady postępowania przed Sądem Arbitrażowym przy PKPP Lewiatan. Dużą uwagę poświęcił zaletom przyspieszonego trybu postępowania, tzw. fast track procedure. Profesor
podkreślił, że niezwykle istotną cechą wpływającą na konkurencyjność metod ADR jest
dynamizm postępowania, zapewniający stronom możliwie najszybsze rozwiązanie sporu.
Wyjaśnił przy tym, że wychodząc naprzeciw potrzebom stron, stałe sądy polubowne regularnie aktualizują swoje regulaminy, tak by arbitraż stanowił rzeczywistą alternatywę
dla sądownictwa powszechnego.
Referat Sędziego Sądu Najwyższego, prof. dr. hab. Wojciecha Katnera dotyczył zapisu
na sąd polubowny. Prelegent skoncentrował się na określeniu kategorii spraw, w których
dopuszczalne jest zawarcie umowy o właściwość sądu arbitrażowego (tzw. zdatność arbitrażowa sporu). Przedstawił też wątpliwości interpretacyjne występujące na gruncie
art. 1157 KPC oraz wnikliwie prześledził bogaty dorobek orzeczniczy SN w tym zakresie.
Odniósł się także do problemu, czy sformułowanie „mogące być przedmiotem ugody sądowej” dotyczy tylko sporów o prawa niemajątkowe, czy również sporów o prawa majątkowe. Szeroko skomentował post. SN z 21.5.2010 r. (II CSK 670/09, Biul. SN 2010, Nr 7)
i 18.6.2010 r. (V CSK 434/09, Legalis), jak również uchw. z 23.9.2010 r. (III CZP 57/10, OSN
2011, Nr 2, poz. 14), dotyczące zagadnienia poddania kognicji sądu polubownego spraw
o ustalenie ważności czynności prawnej. Na zakończenie prof. Katner zajął stanowisko
w przedmiocie dopuszczalności zaskarżania przed sądem arbitrażowym uchwał organów
spółek kapitałowych.
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
141
Ciołkiewicz, Strumiłło
Każdy panel kończyła ożywiona dyskusja, w ramach której słuchacze zadawali pytania
oraz przedstawiali ciekawe spostrzeżenia i teorie. Niejednokrotnie poszczególni prelegenci
komentowali wystąpienia innych panelistów, rozwijając zasygnalizowane problemy oraz
dzieląc się swoimi doświadczeniami w tym zakresie.
Podsumowując całokształt wydarzenia, uznać trzeba, że konferencja zakończyła się
sukcesem – umożliwiła spotkanie przedstawicieli nauki i praktyki, wymianę doświadczeń z zakresu ADR oraz przyczyniła się do zainteresowania zagadnieniami arbitrażu
i mediacji osób w niej uczestniczących: zarówno doświadczonych prawników praktyków,
jak i młodych adeptów zawodu. Wszyscy prelegenci zgodnie przyznali, że organizowanie tego typu sympozjów, stanowiących forum wymiany poglądów i postulatów, jest
na chwilę obecną jedną z najlepszych metod przekonywania o zaletach ADR w praktyce
rozwiązywania sporów.
Uczestnicy konferencji są przekonani, że właśnie to doświadczenie pomoże nam lepiej
zrozumieć istotę tych dwóch instytucji oraz zastanowić się nad barierami, które hamują
ich rozwój i szerszą popularyzację.
Abstract
Conference report: “Perspectives of evolution of Alternative Dispute Resolution”
We are pleased to inform you that a national conference “Perspectives of evolution of Alternative Dispute Resolution” was held at the Faculty of Law and Administration, University
of Lodz on 26th of November 2010. The meeting was convened which attracted the attention
of academics, law practitioners (judges, attorneys, law advisors, arbitrators, mediators)
and students. A forum was organized by The First Department of Civil Procedure and Civil
and Commercial Law Student Organization affiliated with the Department.
The conference was structured around two basic ADR methods – arbitration and mediation. The first panel was dedicated to resolving dispute by negotiations led by impartial
third person. The first speaker was dr Rafał Morek (University of Warsaw, Faculty of Law),
who referred to the place of mediation in modern judicial systems. He distinguished different types of mediation and described the scope of mediators’ duties.
Krzysztof Kacprzak (judge, president of the District Court in Lodz) outlined the main
problems in relation to directing parties to mediation. He dealt with admissibility of complex
settlements – in case of several disputes arising between the same parties. The panelist pointed
out that mediation centres should disclose more information about mediators’ experience.
Sylwester Pieckowski (attorney, President of the Polish Arbitration Association) talked
about resolving commercial disputes by way of mediation. The speaker described the role
of professional lawyers in mediation. Furthermore, he analysed statistics concerning quantity of settlements and mediation proceedings resulting from courts’ decisions. Finally,
the speaker mentioned the problem of mediation costs.
Grzegorz Frączek (University of Silesia in Katowice, Faculty of Law) shared his experience connected with presiding over a mediation centre. The panelist referred to the practice
of appointing two mediators in family disputes. Moreover, he defined sufficient time limit
for the proceedings.
142
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej
The second panel – concerning arbitration – was opened with an absorbing lecture given
by Guy de Foresta, the arbitrator at the ICC in Paris. The speaker highlighted that parties
operating in different legal systems are more likely to agree to resolve potential disputes
before the court of arbitration. He also underlined that the key issue in the increasing attractiveness of ADR is the organizational efficiency of arbitration institutions.
The following speaker was Elżbieta Bogucka, acting on behalf of Piotr Nowaczyk (president of the Court of Arbitration at the Polish Chamber of Commerce). She presented a comparison of major arbitration institutions in Europe.
Andrzej Kąkolecki (legal advisor, arbitrator at the ICC in Paris and the Court of Arbitration at the Polish Chamber of Commerce) emphasised the role of arbitrators and importance
of the choice of arbitration institutions. The speaker enumerated the attributes that should
characterize arbitrators and described the risks related to the so-called „black arbitration”
– forbidden practices e.g. exerting pressure in the course of arbitration proceedings.
The summarizing panel was initiated by Professor Andrzej Szumański (president
of the Lewiatan Court of Arbitration) who commented on the rules of the Court of Arbitration at the Polish Confederation of Private Employers Lewiatan. The speaker provided
a deep insight into a fast-track procedure. He explained that the arbitration court should
regularly update its rules in accordance with the needs of the parties. This way, arbitration
can be a competitive alternative to the judicial system.
Professor Wojciech Katner (judge of the Supreme Court) emphasized the significant role
of arbitration agreements. The panelist highlighted the concept of arbitrability of a dispute
and analyzed Supreme Court’s rulings concerning the matter.
The conference created an opportunity to share experience and debate the future development and popularization of arbitration and mediation. We do believe that the issues
raised have contributed to better understanding of the phenomenon of ADR and elimination
of obstacles deterring further development of these institutions.
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
143