Komitet regionów Unii Europejskiej

Unia Europejska
KOMITET REGIONÓW
Bruksela, 2003 r.
Komitet regionów Unii Europejskiej
1/ POCZĄTKI: Konieczność wzięcia pod uwagę czynników regionalnych i lokalnych w procesie
integracji wspólnotowej nie jest ideą nową. Niemniej, decyzja o utworzeniu prawdziwej Unii
politycznej spowodowała, że zagadnienie to nabrało znacznie większego znaczenia. Nadto Rada
Europejska obradująca w Rzymie 14 i 15 grudnia 1990 formalnie potwierdziła znaczenie, jakie
niektóre państwa członkowskie przywiązywały do takiej modyfikacji obowiązujących rozstrzygnięć,
by brały one pod uwagę szczególne kompetencje europejskich wspólnot regionalnych w zakresie
niektórych polityk wspólnotowych oraz konieczność stworzenia, a następnie zastosowania przez nie
odpowiednich procedur konsultacyjnych.
Tak więc, w dniach 9 i 10 marca 1994 roku miało miejsce zebranie założycielskie Komitetu
Regionów stworzonego na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (z dnia 7 lutego 1992), który wszedł w
życie dnia 1 listopada 1993, wprowadzając zmiany i uzupełnienia do Traktatu ustanawiającego
Wspólnotę Europejską (z dnia 25 marca 1957 r.). en organ doradczy stał się od tej chwili oficjalnym i
zinstytucjonalizowanym rzecznikiem wszystkich wspólnot regionalnych piętnastu Państw
członkowskich Unii Europejskiej, lecz nie jest on, w ścisłym znaczeniu, instytucją wspólnotową (Art.
7, §1 TWE) niezależnie od tego, że jest czasem prawnie asymilowany do stosowania niektórych
tekstów podstawowych. Ponadto, stworzenie na mocy Traktatu o Unii Europejskiej Komitetu
Regionów wyposażonego w kompetencje doradcze utwierdza uznanie miejsca i roli wspólnot
regionalnych we wspólnotowych systemie instytucjonalnym. Co za tym idzie, Komitet jest
rzecznikiem spraw regionalnych i lokalnych, wyrażającym ogólny punkt widzenia wspólnot
regionalnych wobec Komisji Europejskiej i Radzie Unii Europejskiej podczas przygotowywania
decyzji wspólnotowych (Art. 7, §2 TWE).
2/ ZADANIA: Utworzenie Komitetu Regionów odzwierciedla wyrażoną w preambule Traktatu o
Unii Europejskiej chęć działania na rzecz « zawsze coraz ściślejszego związku między narodami
Europy, w którym decyzje podejmowane są jak najbliżej obywateli ». To uzasadnione zaangażowanie
może ponadto zostać porównane do zasady subsydiarności (Art. 5, al. 1 TWE), która rządzi
stosunkami między Wspólnotą a Państwami członkowskimi, a która stanowi, że żadna władza
nadrzędna nie może i nie powinna działać, jeżeli dany cel może zostać lepiej zrealizowany na niższym
poziomie. Od czasu długiego i trudnego procesu ratyfikacji Traktatu z Maastricht, dwa spostrzeżenia
potwierdzają słuszność takiej orientacji a zarazem utworzenia Komitetu Regionów : po pierwsze
życzenie obywateli, którzy chcą być znacznie bardziej i lepiej związanymi z dotyczącymi ich
DI/CdR 47/2003
FR/PL
-2« sprawami europejskimi », a po drugie fakt, że traktaty coraz bardziej poszerzają kompetencje
Wspólnoty w dziedzinach które dotyczą bezpośrednio życia obywateli, w dziedzinach, w których
obwiązuje konsultacja z Komitetem Regionów. Rozwijanie struktur ułatwiających dialog pomiędzy
Wspólnotą, Państwami członkowskimi i ich wspólnotami regionalnymi było zatem słuszne.
Zatem, równolegle do powiększonych uprawnień Parlamentu Europejskiego, działalność Komitetu
przyczynia się do ulepszania demokratycznego funkcjonowania instytucji wspólnotowych. Co za tym
idzie, trzy główne kierunki działalności doradczej i politycznej Komitetu Regionów kształtują się
następująco : przede wszystkim, ściślejsze włączenie samego Komitetu do systemu instytucjonalnego
jak i wspólnotowego procesu decyzyjnego, następnie ściślejsze włączenie wspólnot regionalnych do
przygotowywania i wprowadzania polityki wspólnotowej, która ich bezpośrednio dotyczy, i wreszcie
ściślejsze włączenie obywateli do procesu integracji wspólnotowej.
3/ SKŁAD: Komitet Regionów składa się aktualnie z 222 członków tytularnych, oraz z takiej samej
liczby zastępców członków, mianowanych na 4 lata na wniosek odpowiednich Państw
Członkowskich przez Radę stanowiącą większością kwalifikowaną (Art. 263, al. 4 TWE). Ich mandat,
nie imperatywny, jest odnawialny. Członkowie muszą wykonywać swoje funkcje w pełni niezależnie,
w ogólnym interesie Wspólnoty (Art. 263, al. 5 TWE). Podział 222 reprezentantów wspólnot
regionalnych i lokalnych według Państw Członkowskich, analogiczny do podziału miejsc w
Komitecie Ekonomiczno-Społecznym, jest następujący : 24 miejsca dla Niemiec, Francji, Włoch i
Zjednoczonego Królestwa ; 21 dla Hiszpanii ; po 12 dla Austrii, Belgii, Grecji, Niderlandów,
Portugalii i Szwecji ; 9 dla Danii, Finlandii i Irlandii ; wreszcie 6 dla Luksemburga (Art. 263, al. 3
TWE). W bliskiej perspektywie rozszerzenia, Traktat Nicejski ograniczył z wyprzedzeniem liczbę
członków Komitetu, która nie będzie mogła przekroczyć 350 osób (Art. 263, al. 2 TWE), niemniej
Komitet przygotowuje się już do przyjęcia, począwszy od drugiego kwartału 2003 roku, 95
obserwatorów pochodzących z 10 Państw przystępujących, przez co skład Komitetu powiększy się w
2004 roku do 317 członków.
Ponadto, od momentu wejścia w życie wyżej wspomnianego traktatu 1 lutego b.r., Komitet musi
imperatywnie składać się z przedstawicieli posiadających mandat wyborczy społeczności
regionalnych i/lub lokalnych (Art. 263, al. 1 TWE), co zazwyczaj już wcześniej miało miejsce.
Zresztą, w odniesieniu do przedstawicieli poziomów regionalnego i lokalnego, okazuje się, że
reprezentacja tych dwóch poziomów pomiędzy członkami jest mniej więcej równorzędna. Podział ten
odzwierciedla różne sytuacje, zważywszy dużą różnorodność organizacji i funkcjonowania
terytorialnych struktur administracyjnych w Unii Europejskiej. Misja interesu ogólnego powierzona
Komitetowi Regionów pozwala mu już w tej chwili ciągnąć korzyści z tej różnorodności, na przykład
poprzez proponowanie konkretnych rozwiązań w kwestii różnic ekonomicznych i społecznych
pomiędzy poszczególnymi regionami. Ta różnorodność terytorialna łączy się z równowagą polityczną
wewnątrz Komitetu Regionów, co nie musi koniecznie się pokrywać z reprezentatywnością i
równowagą pomiędzy różnymi poziomami społeczności. W tym przypadku oficjalne istnienie
piętnastu delegacji państwowych, z których każda wyłoniła przewodniczącego, w żaden sposób nie
przynosząc szkody stopniowemu procesowi strukturyzacji politycznej, wyrażonemu przez
ustanowienie czterech grup politycznych zbliżonych do tych istniejących w Parlamencie Europejskim
(Europejska Partia Ludowa (PPE), Partia Europejskich Socjalistów (PSE), Partia Europejskich
Liberałów, Demokratów i Reformatorów (ELDR) i Sojusz Europejski (AE)).
4/ ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE: Komitet Regionów wybiera spośród swoich
członków przewodniczącego i prezydium, aktualnie składające się z 40 członków, na okres dwóch lat
(Art. 264, al. 1 TWE). Komitet Regionów może dowolnie uchwalać swój regulamin wewnętrzny, bez
DI/CdR 47/2003
FR/PL
-3konieczności przedstawiania go do jednomyślnej akceptacji Rady (Art. 264, al. 2 TWE). Komitet jest
zwoływany przez przewodniczącego Komitetu na żądanie Rady lub Komisji, lecz może również
zbierać się z własnej inicjatywy (Art. 264, al. 3 TWE). Artykuł 1 regulaminu wewnętrznego Komitetu
Regionów określa jego organy, czyli posiedzenie plenarne, prezydium i komisje, prace Komitetu są
wspierane przez jego własny sekretariat generalny. Po dziewięciu latach istnienia Komitet Regionów
odbył już 48 zebrań swojego “organu legislacyjnego” (tzn. posiedzenia plenarnego 222 członków) i
69 zebrań swojego „organu wykonawczego” (tzn. prezydium złożonego z 40 członków), w wyniku
czego wydał 544 teksty, w tym 496 opinii (310 wnioskowanych i 186 z inicjatywy własnej), 34
rezolucje, 6 raportów, 6 deklaracji, 1 memorandum i 1 przyczynek do prac Konwentu.
Od lutego 2002 istnieje 6 komisji, których pole działania pokrywa wszystkie obowiązkowe dziedziny
doradztwa Komitetu (Polityka spójności terytorialnej, Polityka ekonomiczno-społeczna, Trwały
rozwój, Kultura i edukacja, Sprawy konstytucyjne i Władza europejska oraz Stosunki zagraniczne),
oraz inne kompetencje Unii Europejskiej, dotyczące codzienności wspólnot terytorialnych, w ich
różnorodności i w ich wielości. W 2003 r., budżet Komitetu Regionów wynosi 38,9 milionów euro,
podczas gdy skład personalny Komitetu, stosownie do statutu, to łącznie 252 urzędników, przy czym
wszystkie powyższe liczby ulegną niedługo zwiększeniu z powodu wstąpienia 10 nowych Państw.
5/ KOMPETENCJE: Kompetencje doradcze Komitetu Regionów obejmują zakres procedur
konsultacji obowiązkowej,
procedur konsultacji nieobowiązkowej oraz procedury własnego
wnioskowania Komitetu zwanej inicjatywą własną.
Przede wszystkim traktat stanowi, że Komitet Regionów jest konsultowany przez Radę lub Komisję w
przypadkach przewidzianych w traktacie i we wszelkich innych przypadkach w których jedna z tych
dwóch instytucji uzna to za stosowne (Art. 265, al. 1 TWE), dziedziny w których konsultacja z
Komitetem jest obowiązkowa są zarówno liczne jak i zróżnicowane (np. edukacja, młodzież, kultura,
zdrowie publiczne, sieci transeuropejskie w sektorach infrastruktury transportu, telekomunikacji i
energetyki, spójność gospodarcza i społeczna, polityka zatrudnienia, polityka społeczna, środowisko,
kształcenie zawodowe i transport). Rada lub Komisja, jeśli uznają to za niezbędne, wyznaczają
Komitetowi termin na dostarczenie opinii, który w żadnym wypadku nie może być krótszy niż
miesiąc od daty skierowania zawiadomienia w tej sprawie do przewodniczącego tego organu. Po
upłynięciu wyznaczonego terminu, brak opinii nie stanowi przeszkody w podjęciu dalszych działań
(Art. 265, al. 2 TWE).
W przypadku gdy Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest konsultowany na mocy artykułu 262
traktatu, Komitet Regionów jest informowany przez Radę lub Komisję o żądaniu wydania opinii, i
może, jeśli uzna, że wchodzą w grę specyficzne interesy regionalne, wydać opinię w tym przedmiocie
(Art. 265, al. 3 TWE). Może on także być konsultowany bez żadnych ograniczeń przez Parlament
Europejski (Art. 265, al. 4 TWE).
Wreszcie, Komitet Regionów może, za pomocą procedury własnego wnioskowania Komitetu,
wydawać opinie z własnej inicjatywy w przypadkach gdy uzna to za stosowne (Art. 265, al. 5 TWE).
Należy podkreślić fakt uznania prawa do inicjatywy od momentu utworzenia tego nowego organu
doradczego, zważywszy że Komitet Społeczno-Ekonomiczny musiał czekać aż 17 lat zanim zostało
mu ono przyznane i zanim mógł je ująć w swoim regulaminie wewnętrznym (13 czerwca 1974r.).
Prawo to uprawnia Komitet do wydawania opinii na temat danej polityki lub normy wspólnotowej,
nawet jeśli wykracza ona poza zakres przypadków, w których konsultacja z Komitetem jest
obowiązkowa. Pozwala mu to niewątpliwie na ustalenie swojej autonomii potwierdzając jednocześnie
jego instytucjonalną umocowanie prawne.
DI/CdR 47/2003
FR/PL
-4Niemniej, poza procedurami przewidzianymi przez traktat, instrumenty inne niż opinie były
stosowane w celu poszerzenia zdolności Komitetu do wyrażania swojego zdania na różnorodne
tematy w stosunku do różnych interlokutorów. Artykuł 13 regulaminu wewnętrznego przewiduje, że
posiedzenie plenarne może także przyjmować raporty i rezolucje. Natomiast rozwijanie innych
instrumentów prawnych pozwala Komitetowi na korzystanie z pewnych dróg współpracy
międzyinstytucjonalnej, szczególnie w kierunku Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej i
KES.
6/ PRZYSZŁOŚĆ: W sposób naturalny Komitet Regionów, jak i inne organy, starał się przyczynić i
w pełni zaangażować w obrady Konwentu, nawet jeśli sześciu członków którzy biorą w nim udział
posiada jedynie status obserwatorów. Członkowie ci, przy wsparciu kilku deputowanych i
stowarzyszeń przedstawicielskich, starają się promować, nie bez korzystnych skutków, na przykład
podczas obrad Konwentu dn. 7 lutego 2003r., konkretne propozycje które można ująć w dwie
kategorie: z jednej strony, propozycje związane ze statusem Komitetu i poprawą jego pozycji
instytucjonalnej (otrzymanie statusu instytucji wspólnotowej, prawo występowania do Trybunału w
celu obrony swoich prerogatyw i/lub zasady subsydiarności, mandat członków przedłużony z 4 do 5
lat, większe i lepsze włączenie Komitetu do procedury decyzyjnej poprzez wzmocnienie znaczenia
prawnego jego działalności doradczej, itp.); z drugiej strony propozycje związane z innymi tematami,
dotyczące, ogólnie rzecz biorąc, statusu i prerogatyw wspólnot terytorialnych Państw Członkowskich
Unii Europejskiej (szczególnie poprzez ich silniejsze zaangażowanie w formy władzy europejskiej
przy pełnym poszanowaniu zasad autonomii regionalnych i lokalnych, jakie są gwarantowane
odpowiednio na każdym poziomie krajowym itp.).
Poza obradami i pracami Konwentu, które dotyczą jedynie przyszłości systemu instytucjonalnego,
Komitet Regionów nigdy nie szczędził wysiłków w odniesieniu do współpracy
międzyinstytucjonalnej, ponieważ ta właśnie współpraca na co dzień pozwala mu rozwój i na
korzystanie ze szczególnego miejsca, jakie zajmuje od 9 lat.
DI/CdR 47/2003
FR/PL