Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego vs. aktywność

Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego vs.
aktywność kulturalna w gminach woj.
warmińsko-mazurskiego
(spostrzeżenia z analizy danych zastanych)
(RAPORT KOŃCOWY)
Magdalena Wojarska
Olsztyn 2013
2
Wprowadzenie
W ostatnich latach w wielu obszarach obserwujemy procesy przewartościowywania
dotychczasowych paradygmatów. Jednym z nich jest odchodzenie od postrzegania kultury jedynie
przez pryzmat wartości autotelicznych na rzecz ujmowania jej w kategoriach bardziej utylitarnych.
Coraz częściej kultura zaczyna być postrzegana jako „dźwignia” rozwoju społecznego, począwszy od
budowy kompetencji, poprzez tworzenie więzi lokalnych i wsparcia dla wykształcania się
podmiotowej tożsamości, skończywszy na kreowaniu spójności społecznej (Szultka, Zbieranek 2012).
Znaczenie kultury dla rozwoju i jakości kapitału społecznego jest wielopoziomowe: z jednej strony
kultura warunkuje zachowania i postawy, ustanawia kody i sposoby komunikowania oraz organizacji
społeczeństwa, z drugiej zaś stanowi zasób materialnych i niematerialnych dóbr, które stanowią
fundament tożsamości. Ważnymi elementami są również twórczość i kreatywność. Potencjał
kulturowy determinuje sposoby podejmowania decyzji, tworzy atmosferę otwartości i wzajemnego
zaufania, a uruchomienie potencjału kreatywnego wpływa na rozwój społeczny i gospodarczy
(Strategia… 2013).
Samo pojęcie „kultura” jest niezwykle niejednoznaczne i na przestrzeni lat doczekało się
kilkuset ujęć definicyjnych. Jak podaje D. Waldziński (2005), formułowane definicje nie są dowolne
i zawężając rozważania do tradycji europejskich, za D. Woltonem, wskazuje trzy sposoby
interpretacji tego pojęcia, tj.:

sposób francuski, w którym akcent jest położony na sam proces tworzenia kultury – mamy tu
więc identyfikację kultury z dziedzictwem, tworzeniem, rozumieniem i wiedzą;

niemiecki, który utożsamia kulturę z całością dzieł i wartości, przedstawień i symboli,
dziedzictwem i pamięcią, jakie są udziałem wspólnoty, w jakimś konkretnym momencie
historycznym;

sposób anglosaski, który można nazwać bardziej antropologicznym, gdyż kładzie nacisk na
style zachowań, praktyki życia codziennego, historię dnia powszechnego, obrazy i mity.
Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto bardzo szeroki sposób rozumienia kultury,
jako wszystkiego tego w czym człowiek się doskonali i rozwija wielorakie uzdolnienia swego ducha
oraz ciała; stara się drogą poznania i pracy poddać sam świat pod swoją władzę; czyni bardziej
ludzkim życie społeczne tak w rodzinie, jak i w całej społeczności państwowej przez postęp obyczajów
i instytucji; wreszcie w dziełach swoich w ciągu wieków wyraża, przekazuje i zachowuje wielkie
doświadczenia duchowe i dążenia po to, aby służyły one postępowi wielu, a nawet całej ludzkości1.
1
Świątkiewicz W. Kultura a rozwój społeczny. www.regionalneobserwatoriumkultury.pl/kon2.html?.../Kultura%20a%2...
(dostęp 22.12.2013).
3
Przyjęcie tak szerokiego zakresu znaczeniowego pojęcia kultura, jak również powiązanie jej
z procesami rozwoju społeczno-ekonomicznego umożliwiło sfomułowanie celu badania, dobór
źródeł informacji oraz wskazanie metod analitycznych.
Jako cel rozważań potraktowano próbę identyfikacji zależności występujących pomiędzy
sytuacją społeczno-ekonomiczną gminy a aktywnością kulturalną mającą miejsce na jej obszarze.
Osiągnięcie celu głównego uzależnione zostało od realizacji celów cząstkowych, do których zaliczono:

operacjonalizację pojęć „sytuacja społeczno-ekonomiczna” i „aktywność kulturalna”;

określenie poziomu rozwoju gmin woj. warmińsko-mazurskiego i stopnia aktywności
kulturalnej;

wyznaczenie grup gmin podobnych do siebie pod względem sytuacji społeczno-ekonomicznej
oraz aktywności kulturalnej;

konfrontację wyników badań ze strategicznymi kierunkami rozwoju woj. warmińskomazurskiego.
Źródła informacji i dobór zmiennych diagnostycznych
Mając na uwadze wytyczne Zamawiającego, materiał empiryczny stanowiący podstawę
analizy gromadzono z dwóch źródeł, tj. Banku Danych Lokalnych (GUS) oraz bazy Moja Polis
(Stowarzyszenie Klon/Jawor).
Przegląd wskaźników dostępnych we wspomnianych bazach danych umożliwił zbudowanie
wyjściowego zestawu zmiennych diagnostycznych zarówno w obszarze „sytuacja społecznoekonomiczna”,
jak
i
„aktywność
kulturalna”.
Sytuacja
społeczno-ekonomiczna
gminy
scharakteryzowana została 45 wskaźnikami zgrupowanymi w siedmiu obszarach, tj.: ludność, rynek
pracy, infrastruktura, podmioty gospodarcze i organizacje pozarządowe, finanse publiczne, edukacja
oraz pomoc społeczna (tab. 1).
Tabela 1. Zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj. warmińsko-mazurskiego
xi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
wyszczególnienie
LUDNOŚĆ
liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania – ogółem
przyrost naturalny na 1000 osób
saldo migracji wewnętrznych
saldo migracji zagranicznych
gęstość zaludnienia
liczba kobiet w przeliczeniu na 100 mężczyzn
ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym
RYNEK PRACY
udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym – ogółem
udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym
aktualność
danych
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
4
Tabela 1. Zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (c.d.)
xi
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
wyszczególnienie
INFRASTRUKTURA (techniczna i społeczna)
nakłady inwestycyjne na mieszańca (w sektorze publicznym)
przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę
korzystający z instalacji gazowej w % ogółu ludności
korzystający z instalacji kanalizacyjnej w % ogółu ludności
korzystający z instalacji wodociągowej w % ogółu ludności
ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby mieszkańców
liczba miejsc w przedszkolach w przeliczeniu na liczbę dzieci w wieku 3-6 lat
średnia liczba uczniów w gimnazjum
średnia liczba uczniów w szkole podstawowej
uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów
(szkoły podstawowe)
uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów
(gimnazja)
udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu
(szkoły podstawowe)
udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu
(gimnazja)
PODMIOTY GOSPODARCZE I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym
liczba mikroprzedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym
liczba małych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym
liczba średnich przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym
liczba dużych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym
fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców
1% - liczba organizacji, które otrzymały środki z odpisów
1% - suma środków przekazanych z odpisów organizacjom na danym terenie
FINANSE PUBLICZNE
dochody własne gmin na mieszkańca
fundusze unijne na mieszkańca
wydatki budżetów gminnych na kulturę fizyczną i sport na mieszkańca
wydatki budżetów gminnych na oświatę i wychowanie (dział 801) na mieszkańca
wydatki budżetów gminnych na ochronę zdrowia (dział 851) na mieszkańca
wydatki budżetów gminnych na pomoc i politykę społeczną (dział 852 i 853) na mieszkańca
wydatki budżetów gmin na mieszkańca
EDUKACJA
odsetek dzieci w wieku3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym
współczynnik skolaryzacji netto – gimnazja
współczynnik skolaryzacji netto – szkoły podstawowe
średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część humanistyczna
średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część matematyczno-przyrodnicza
średnie wyniki ze sprawdzianu klas VI
POMOC SPOŁECZNA
udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w
ludności ogółem
placówki stacjonarnej pomocy społecznej – liczba miejsc na 1000 mieszkańców
aktualność
danych
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2011
2012
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis.
Z kolei aktywność kulturalna rozpatrywana była w sześciu wymiarach (tj. finanse kultury,
infrastruktura, uczestnicy, kadry, praktyki oraz wydarzenia i działania kulturalne), a do jej opisu
wytypowano 62 zmienne (tab. 2).
5
Tabela 2. Zmienne opisujące aktywność kulturalną gmin woj. warmińsko-mazurskiego
yi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
wyszczególnienie
FINANSE KULTURY
dofinansowanie zakupów i ochrony dzieł sztuki ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem
zakup nowości bibliotecznych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem
dofinansowanie kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem (bez zakupu nowości
wydawniczych)
dofinansowanie rozwoju infrastruktury kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem
wydatki na kulturę z budżetów gmin i miast na prawach powiatu na mieszkańca
dofinansowanie wydarzeń kulturalnych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem
INFRASTRUKTURA KULTURY
liczba oddziałów muzealnych na 1000 ludności
liczba bibliotek i fili na 1000 ludności
księgozbiory bibliotek, w liczbach woluminów na 1000 ludności
galerie i salony sztuki - liczba obiektów na 1000 ludności
teatry - liczba jednostek na 1000 ludności
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - liczba placówek na 1000 ludności
2
krajobraz - pomniki przyrody, w liczbach na km
kina stałe - miejsca na widowni na 1000 ludności
muzea i ich oddziały - liczba obiektów na 1000 ludności
instytucje muzyczne - liczba jednostek na 1000 ludności
UCZESTNICY KULTURY
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - członkowie dyskusyjnych klubów filmowych na 1000
ludności
liczba członków zespołów artystycznych na 1000 mieszkańców
liczba członków kół (klubów) na 1000 mieszkańców
czytelnicy zarejestrowani korzystający z bibliotek na 1000 ludności
PRAKTYKI KULTURALNE
galerie i salony sztuki - frekwencja na wystawach w przeliczeniu na obiekt
wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach
kina stałe - frekwencja w kinach na 1000 ludności
muzea i ich odziały - frekwencja odwiedzin w przeliczeniu na obiekt
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - frekwencja na imprezach w przeliczeniu na obiekt
instytucje muzyczne - frekwencja na koncertach w sali stałej w przeliczeniu na obiekt
teatry - frekwencja na przedstawieniach w sali stałej w przeliczeniu na obiekt
UCZESTNICY KULTURY – KADRY
twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności
biblioteki - pracownicy bibliotek i filii na 1000 ludności
WYDARZENIA I DZIAŁANIA KULTURALNE
galerie i salony sztuki - wystawy w kraju, w liczbach ogółem
teatry - przedstawienia w sali stałej, w liczbach ogółem
galerie i salony sztuki - ekspozycje w kraju, w liczbach ogółem
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: dyskoteki, w liczbach ogółem
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy zorganizowane przez palcówki, w liczbach ogółem
indeks kultury niezależnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego
indeks kultury oficjalnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego
Tradycyjna Kultura Popularna na domenach JST
galerie i salony sztuki - wystawy polskie w kraju, w liczbach ogółem
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: imprezy turystyczne i sportowo-rekreacyjne, w
liczbach ogółem
Kultura Popularno-Masowa na domenach JST
galerie i salony sztuki - wystawy międzynarodowe w Polsce, w liczbach ogółem
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: seanse filmowe, w liczbach ogółem
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: lekcje muzealne, w liczbach ogółem
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe zorganizowane przez placówki, w liczbach ogółem
aktualność
danych
2009
2009
2009
2009
2012
2009
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2009
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2010
2010
2010
2012
2012
2010
2012
2012
2012
2012
6
45
Kultura Polityczna na domenach JST
2010
7
Tabela 2. Zmienne opisujące aktywność kulturalną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (c.d.)
yi
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
wyszczególnienie
galerie i salony sztuki - wystawy zagraniczne w Polsce, w liczbach ogółem
kultura zarządzania na domenach JST
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: imprezy plenerowe, w liczbach ogółem
kultura religijna na domenach JST
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: sesje, seminaria naukowe, sympozja, w liczbach ogółem
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: odczyty, prelekcje, spotkania, w liczbach ogółem
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: konkursy, w liczbach ogółem
instytucje muzyczne - koncerty w sali stałej, w liczbach ogółem
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: warsztaty, w liczbach ogółem
Kultura sportowa na domenach JST
kina stałe - seanse, w liczbach ogółem
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: koncerty, w liczbach ogółem
galerie i salony sztuki - wystawy polskie za granicą, w liczbach ogółem
Edukacja kulturalna na domenach JST
Kultura ludyczna na domenach JST
Kultura wysoka na domenach JST
Metakultura na domenach JST
aktualność
danych
2012
2010
2012
2010
2012
2012
2012
2012
2012
2010
2012
2012
2012
2010
2010
2010
2010
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis.
W literaturze spotkać się można z opinią (m.in. Zeliaś 2000), że zbyt liczny zbiór zmiennych
diagnostycznych często utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia klasyfikację badanych obiektów
wielocechowych. Zaproponowany zatem wstępnie zbiór wskaźników poddany został selekcji ze
względu na kryteria wartości informacyjnej zmiennych (w oparciu o wartości współczynników
zmienności i korelacji).
W pierwszej kolejności dla każdego ze 108 wskaźników wyznaczony został współczynnik
zmienności, wg wzoru:
gdzie:
– odchylenie standardowe;
– średnia.
Zgodnie z podanym wzorem wszystkie wskaźniki, w przypadku których wj przyjmował
wartość niższą od arbitralnie przyjętego 10% zostały wyłączone z dalszych analiz. Wynika to z faktu,
że w przypadku badania zróżnicowania obiektów bardzo ważną kwestią jest to, aby poszczególne
cechy wskazywały odpowiednią zmienność , gdyż nisko zróżnicowana cecha przedstawia niewielką
wartość informacyjną (Dudzik, Głowacki 2010).
Ze zbioru cech opisujących sytuację społeczno-ekonomiczną gminy wyeliminowano pięć
wskaźników, tj.:
x6 – liczba kobiet w przeliczeniu na 100 mężczyzn;
x20 – udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do
Internetu (szkoły podstawowe);
x41 – średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część humanistyczna;
8
x42 – średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część matematyczno-przyrodnicza;
x43 – średnie wyniki ze sprawdzianu klas VI.
W zbiorze zmiennych charakteryzujących aktywność kulturalną żaden wskaźnik nie odznaczał
się małą zmiennością. Zaistniała jednak konieczność wyeliminowania 14 wskaźników, których
realizacje we wszystkich badanych gminach wynosiły 0,0. Były to:
y10 – galerie i salony sztuki - liczba obiektów na 1000 ludności;
y11 – teatry - liczba jednostek na 1000 ludności;
y16 – instytucje muzyczne - liczba jednostek na 1000 ludności;
y21 – galerie i salony sztuki - frekwencja na wystawach;
y26 – instytucje muzyczne - frekwencja na koncertach w sali stałej ogółem;
y27 – teatry - frekwencja na przedstawieniach w sali stałej ogółem;
y30 – galerie i salony sztuki - wystawy w kraju, w liczbach ogółem;
y31 – teatry - przedstawienia w sali stałej, w liczbach ogółem;
y32 – galerie i salony sztuki - ekspozycje w kraju, w liczbach ogółem;
y38 – galerie i salony sztuki - wystawy polskie w kraju, w liczbach ogółem;
y41 – galerie i salony sztuki - wystawy międzynarodowe w Polsce, w liczbach ogółem;
y46 – galerie i salony sztuki - wystawy zagraniczne w Polsce, w liczbach ogółem;
y53 – instytucje muzyczne - koncerty w sali stałej, w liczbach ogółem;
y58 – galerie i salony sztuki - wystawy polskie za granicą, w liczbach ogółem.
Potencjalne cechy diagnostyczne bardzo często są między sobą powiązane, a przez to są one
nośnikiem podobnych informacji. Pojawia się w związku z tym konieczność określenia stopnia
podobieństwa cech. Najczęściej rolę miar podobieństwa cech pełnią współczynniki korelacji liniowej,
które dla wszystkich cech tworzą macierz współczynników korelacji. Macierz ta stanowi podstawę do
wyboru cech diagnostycznych. Powinny być one bowiem wybierane w taki sposób, by odznaczały się
m.in. następującymi właściwościami (Nowak 1990):

powinny być słabo skorelowane między sobą,

powinny być mocno skorelowane z pozostałymi cechami nie wybranymi jako diagnostyczne.
Jednym ze sposobów dyskryminacji cech w zależności od układu wartości macierzy korelacji
jest tzw. metoda parametryczna. Składa się ona z następujących etapów (Młodak 2006):
1. wyznaczenie sumy wartości bezwzględnych elementów każdej kolumny (lub każdego wiersza)
macierzy korelacji;
2. odnalezienie kolumny (odpowiednio wiersza), dla której powyższa suma jest największa;
9
3. wskazanie w kolumnie (wierszu) elementów przewyższających co do modułu przyjętą
wartość współczynnika korelacji2. Cechę, którą odzwierciedla ta kolumna (ten wiersz) uważa
się za pierwszą cechę centralną, zaś cechy zobrazowane przez wyróżnione wiersze (kolumny)
– za jej cechy satelitarne, czyli takie których podobieństwo do cechy centralnej jest
odpowiednio wysokie. Cechy te tworzą pierwsze skupisko cech;
4. wykreślenie z macierzy korelacji wyróżnionych kolumn (i odpowiadających im wierszy) –
efektem jest tzw. zredukowana macierz korelacji;
5. kontynuacja postępowania opisanego w punktach 1-4 aż do wyznaczenia zbioru cech. Do
dalszej analizy należy zostawić cechy centralne oraz cechy izolowane (tj. takie które nie
należą do żadnego z otrzymanych skupisk).
W wyniku przeprowadzonej analizy ze zbioru X (sytuacja społeczno-ekonomiczna) wyłączono
10 wskaźników, tj.:
x1 – liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania – ogółem;
x5 – gęstość zaludnienia;
x12 – korzystający z instalacji kanalizacyjnej w % ogółu ludności;
x18 – uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku
uczniów (szkoły podstawowe);
x22 – podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności;
x23 – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym;
x25 – liczba małych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym;
x26 – liczba średnich przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym;
x30 – 1% - suma środków przekazanych z odpisów organizacjom na danym terenie;
x39 – współczynnik skolaryzacji netto – gimnazja.
Z kolei zbiór Y (aktywność kulturalna) zmniejszył się o 17 cech, tj.:
y9 – księgozbiory bibliotek, w liczbach woluminów na mieszkańca
y12 – domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - liczba placówek na 1000 ludności
y23 – kina stałe - frekwencja ogółem
y34 – domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy zorganizowane przez palcówki, w liczbach
ogółem
y35 – indeks kultury niezależnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego
y37 – Tradycyjna Kultura Popularna na domenach JST
y40 – Kultura Popularno-Masowa na domenach JST
y42 – muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: seanse filmowe, w liczbach ogółem
2
W niniejszym badaniu przyjęto wartość r0<0,7.
10
y43 – muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: lekcje muzealne, w liczbach ogółem
y48 – muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: imprezy plenerowe, w liczbach ogółem
y49 – kultura religijna na domenach JST
y51 – muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: odczyty, prelekcje, spotkania, w liczbach ogółem
y52 – muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: konkursy, w liczbach ogółem
y55 – kultura sportowa na domenach JST
y59 – edukacja kulturalna na domenach JST
y61 – kultura wysoka na domenach JST
y62 – metakultura na domenach JST
Ostateczny kształt zbioru cech poddanych dalszej analizie zestawiono w tabeli 3 (30
zmiennych z zakresu sytuacji społeczno-ekonomicznej) i tabeli 4 (31 zmiennych dotyczących
aktywności kulturalnej).
Tabela 3. Zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (po redukcji)
xi
wyszczególnienie
LUDNOŚĆ
2.
przyrost naturalny na 1000 osób
3.
saldo migracji wewnętrznych
4.
saldo migracji zagranicznych
7.
ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym
RYNEK PRACY
8.
udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym – ogółem
9.
udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym
INFRASTRUKTURA (techniczna i społeczna)
10. przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę
11. korzystający z instalacji gazowej w % ogółu ludności
13. korzystający z instalacji wodociągowej w % ogółu ludności
14. ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby mieszkańców
liczba miejsc w przedszkolach, punktach przedszkolnych i zespołach wychowania
15.
przedszkolnego w przeliczeniu na liczbę dzieci w wieku 3-6 lat
16. średnia liczba uczniów w gimnazjum
17. średnia liczba uczniów w szkole podstawowej
uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku
19.
uczniów (gimnazja)
udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do
21.
Internetu (gimnazja)
PODMIOTY GOSPODARCZE I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
24. liczba mikroprzedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym
27. liczba dużych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym
28. fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców
29. 1% - liczba organizacji, które otrzymały środki z odpisów
FINANSE PUBLICZNE
31. dochody własne gmin na mieszkańca
32. wartość projektów UE na mieszkańca
33. wydatki budżetów gminnych na kulturę fizyczną i sport na mieszkańca
34. wydatki budżetów gminnych na oświatę i wychowanie (dział 801) na mieszkańca
35. wydatki budżetów gminnych na ochronę zdrowia (dział 851) na mieszkańca
36. wydatki budżetów gminnych na pomoc i politykę społeczną (dział 852 i 853) na mieszkańca
37. wydatki budżetów gmin na mieszkańca
EDUKACJA
rodzaj
zmiennej
stymulanta
stymulanta
stymulanta
destymulanta
destymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
destymulanta
destymulanta
destymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
11
38. odsetek dzieci w wieku3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym
40. współczynnik skolaryzacji netto – szkoły podstawowe
POMOC SPOŁECZNA
udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy
44.
społecznej w ludności ogółem
45. placówki stacjonarnej pomocy społecznej – liczba miejsc na 1000 mieszkańców
stymulanta
stymulanta
destymulanta
stymulanta
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis.
Tabela 4. Zmienne opisujące aktywność kulturalną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (po redukcji)
yi
wyszczególnienie
FINANSE KULTURY
dofinansowanie zakupów i ochrony dzieł sztuki ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł
1.
ogółem
2.
zakup nowości bibliotecznych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem
dofinansowanie kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem (bez zakupu
3.
nowości wydawniczych)
dofinansowanie rozwoju infrastruktury kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł
4.
ogółem
5.
wydatki na kulturę z budżetów gmin i miast na prawach powiatu na mieszkańca
6.
dofinansowanie wydarzeń kulturalnych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem
INFRASTRUKTURA KULTURY
7.
liczba oddziałów muzealnych na 1000 ludności
8.
liczba bibliotek i filli na 1000 ludności
2
13.
krajobraz - pomniki przyrody, w liczbach na km
14.
kina stałe - miejsca na widowni na 1000 ludności
15.
muzea i ich oddziały - liczba obiektów na 1000 ludności
UCZESTNICY KULTURY
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - członkowie dyskusyjnych klubów filmowych na 1000
17.
ludności
18.
liczba członków zespołów artystycznych na 1000 mieszkańców
19.
liczba członków kół (klubów) na 1000 mieszkańców
20.
czytelnicy zarejestrowani korzystający z bibliotek na 1000 ludności
PRAKTYKI KULTURALNE
22.
wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach
24.
muzea i ich odziały - frekwencja odwiedzin ogółem
25.
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - frekwencja na imprezach ogółem
UCZESTNICY KULTURY – KADRY
28.
twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności
29.
biblioteki - pracownicy bibliotek i filii na 1000 ludności
WYDARZENIA I DZIAŁANIA KULTURALNE
33.
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: dyskoteki, w liczbach ogółem
36.
indeks kultury oficjalnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego
domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: imprezy turystyczne i sportowo-rekreacyjne,
39.
w liczbach ogółem
44.
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe zorganizowane przez placówki, w liczbach ogółem
45.
Kultura Polityczna na domenach JST
47.
Kultura zarządzania na domenach JST
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: sesje, seminaria naukowe, sympozja, w liczbach
50.
ogółem
54.
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: warsztaty, w liczbach ogółem
56.
kina stałe - seanse, w liczbach ogółem
57.
muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: koncerty, w liczbach ogółem
60.
Kultura ludyczna na domenach JST
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis.
Metody analityczne
uwagi
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
stymulanta
12
Realizacja tematu badawczego ukierunkowanego na ustalenie związku pomiędzy sytuacją
społeczno-ekonomiczną i aktywnością kulturalną na poziomie układów lokalnych woj. warmińskomazurskiego, oprócz określenia elementów macierzy obserwacji, wiązała się również z doborem
odpowiednich metod analizy danych. W badaniach postanowiono wykorzystać trzy procedury, tj.:
 metodę odległości od wzorca – do oceny sytuacji społeczno-ekonomicznej gminy i ustalenia
poziomu aktywności kulturalnej;
 analizę korelacji – do określenia kierunku i siły związku pomiędzy sytuacją społecznoekonomiczną gminy, a zachodzącą na jej obszarze aktywnością kulturalną;
 klasyfikację gmin z punktu widzenia ich sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz aktywności
kulturalnej.
Zastąpienie licznego zbioru cech, charakteryzujących badane obiekty, jedną cechą (tzw.
zmienną syntetyczną) stanowi zasadniczy problem analizy zjawisk społeczno-gospodarczych
w wielowymiarowej przestrzeni zmiennych. Do wyznaczenia syntetycznego wskaźnika sytuacji
społeczno-ekonomicznej
(WSSE)
oraz
aktywności
kulturalnej
(WAK)
zastosowano
technikę
wykorzystywaną do wyznaczenia pozycji badanych obiektów (gmin) w przestrzeni cech x1, …, x1143.
Ocena stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego jednostek lokalnych i aktywności kulturalnej
dokonana zostaniena podstawie syntetycznego wskaźnika, którego konstrukcja oparta jest na
taksonomicznej metodzie wyboru wzorca rozwoju gospodarczego autorstwa Z. Hellwiga (1968)
(Kulas-Klimaszewska, Wędrowska 2002).
Zastosowane postępowanie badawcze wymaga przeprowadzenia następującej sekwencji
kroków:
1. ustalenie elementów macierzy obserwacji (dane wyjściowe);
2. standaryzacja zmiennych wg wzoru:
zik 
xik  xk
sk
gdzie: k = 1, 2, ... , n; xik – wartość k-tej zmiennej w i-tej jednostce;
tej zmiennej; Sk – odchylenie standardowe k-tej zmiennej;
xk
– średnia wartość k-
3. zamiana destymulant w stymulanty;
4. określenie współrzędnych punktu wzorcowego P0;
5. wyznaczenie odległości (ci0) każdej gminy od wzorca, korzystając ze wzoru Euklidesa:
1
2
1 n
2
ci 0    z ij  z 0 j  
 j j 1

gdzie: zij – współrzędne obiektu (punkt); z0j – współrzędne wzorca; j – liczba
zmiennych; i – liczba obiektów;
6. obliczenie syntetycznego wskaźnika sytuacji społeczno-ekonomicznej (WSSE) oraz aktywności
kulturalnej (WAK) za pomocą wzoru:
3
Z badań wyłączono miasta na prawach powiatu Olsztyn i Elbląg.
13
D  1 c
c
i0
i
0
gdzie: WSSE i WAK oznaczono jako Di;
c c
0
0
 2S 0 , przy czym: c0 – średnia wartość
wyznaczonych odległości ci0; S0 – odchylenie standardowe odległości ci0.
Syntetyczne ujęcie wskaźnika Di daje możliwość traktowania go jako miary poziomu rozwoju
społeczno-gospodarczego oraz aktywności kulturalnej w badanych gminach (Kulas-Klimaszewska,
Wędrowska 2002). Analizując tempo rozwoju zjawiska na podstawie takich miar należy jednak
pamiętać, że wyrażają one jedynie wzajemne relacje rozpatrywanych jednostek w czasie. Tempo ich
wzrostu nie wyraża bezpośredniego tempa rzeczywistego rozwoju danej gminy lecz tylko tempo
zmian jej położenia względem innych. Miara Di dla poszczególnych obszarów przyjmuje wartości
z przedziału <0, 1> – jednostka jest tym bardziej rozwinięta im obliczony dla niego Di jest bliższy 1 –
jednak w przypadku bardzo szybko lub bardzo wolno rozwijających się obiektów wartości miary mogą
wykraczać poza wskazany przedział (Grabiński, Wydymus, Zeliaś 1989). B. Bal-Domańska i J. Wilk
(2011) zaproponowały interpretację przedziałów wartości miary syntetycznej wg następującego
układu: <0,0; 0,2> sytuacja bardzo niekorzystna, (0,2; 0,4> niekorzystna, (0,4; 0,6> umiarkowana,
(0,6; 0,8> korzystna i (0,8; 1,0> bardzo korzystna.
Do oceny siły i kierunku związku pomiędzy wskaźnikami syntetycznymi oraz zmiennymi
cząstkowymi wykorzystano korelację r-Pearsona, którą można potraktować jako średni iloczyn
wystandaryzowanych par wartości (Ścibor-Rylski 2007). Współczynnik ten stosowany jest
w przypadku pomiaru zależności pomiędzy cechami opisywanymi przez dane przedziałowe lub
ilorazowe i przyjmuje wartości z przedziału [-1; 1] (przy czym jego znak informuje o kierunku
zależności, a wartość liczbowa o jej sile). Miara ta jest symetryczna, co oznacza, że jej wartość
informuje o sile i kierunku zależności cechy X od Y oraz Y od X (Rószkiewicz 2002).
M. Ścibor-Rylski (2007) zaproponował by wartość współczynnika mieszczącą się w przedziale
|0-0,3| interpretować jako brak korelacji lub bardzo słabą korelację, |0,3-0,5| - jako umiarkowaną
korelację, |0,5-0,7| - jako silną korelację i |0,7-1,0| - jako bardzo silną korelację.
Ostatnia procedura (klasyfikacja) zastosowana została do wyodrębnienia grup gmin
podobnych do siebie pod względem poziomu rozwoju i aktywności kulturalnej. Opierała się ona na
podstawowych parametrach (charakterystykach opisowych) miar syntetycznych WSSE i WAK, tj.
średniej arytmetycznej i odchyleniu standardowym (Wanat 2000). Na potrzeby niniejszych analiz, za
M. Proniewskim (2012) proponuje się podział 114 gmin woj. warmińsko-mazurskiego na cztery grupy,
tj.:

grupa I (wartość wskaźnika nietypowo wysoka): xi ϵ < +Sx; max{xi}>;

grupa II (wartość wskaźnika typowa, wyższa od średniej): xi ϵ < ; +Sx>;

grupa III (wartość wskaźnika typowa, niższa od średniej): xi ϵ < -Sx; >;

grupa IV (wartość wskaźnika nietypowo niska): xi ϵ <min{xi}; -Sx>.
14
Wyniki analiz
Poddanie wartości 30 zmiennych opisujących sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj.
warmińsko-mazurskiego i 31 wskaźników odnoszących się do panującej na ich obszarze aktywności
kulturalnej, procedurze
wykorzystującej taksonomiczną metodę wyboru wzorca rozwoju
gospodarczego Z. Hellwiga pozwoliło uporządkować 114-elementowy zbiór zróżnicowanych gmin
w porządku malejącym. Wyniki badań zestawiono w tabeli 5.
Tabela 5. Hierarchizacja liniowa gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji
społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze)
l.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
sytuacja społeczno-ekonomiczna
jednostka terytorialna
Olsztynek (3)
Ełk (1)
Stawiguda (2)
Olecko (3)
Mikołajki (3)
Mrągowo (1)
Gietrzwałd (2)
Elbląg (2)
Jonkowo (2)
Jedwabno (2)
Giżycko (1)
Dywity (2)
Frombork (3)
Iława (1)
Ełk (2)
Tolkmicko (3)
Węgorzewo (3)
Giżycko (2)
Górowo Iławeckie (1)
Dąbrówno (2)
Łukta (2)
Gołdap (3)
Małdyty (2)
Lubawa (1)
Purda (2)
Nowe Miasto Lubawskie (2)
Lidzbark Warmiński (1)
Ostróda (1)
Dobre Miasto (3)
Pasym (3)
Miłomłyn (3)
Nowe Miasto Lubawskie (1)
Nidzica (3)
Barczewo (3)
Jeziorany (3)
Ostróda (2)
Płoskinia (2)
Kruklanki (2)
Pisz (3)
Milejewo (2)
Iława (2)
WSSE
0,2460
0,2127
0,2011
0,1943
0,1937
0,1911
0,1865
0,1860
0,1783
0,1753
0,1727
0,1724
0,1711
0,1686
0,1594
0,1574
0,1513
0,1488
0,1402
0,1384
0,1349
0,1337
0,1302
0,1281
0,1267
0,1256
0,1254
0,1250
0,1239
0,1235
0,1224
0,1221
0,1220
0,1210
0,1203
0,1176
0,1165
0,1156
0,1141
0,1130
0,1122
l.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
aktywność kulturalna
jednostka terytorialna
Kętrzyn (1)
Węgorzewo (3)
Orzysz (3)
Olsztynek (3)
Elbląg (2)
Szczytno (1)
Frombork (3)
Piecki (2)
Mrągowo (1)
Morąg (3)
Iława (1)
Lidzbark Warmiński (1)
Reszel (3)
Giżycko (2)
Pisz (3)
Pasłęk (3)
Nowe Miasto Lubawskie (1)
Giżycko (1)
Działdowo (1)
Tolkmicko (3)
Ryn (3)
Ełk (1)
Górowo Iławeckie (1)
Kowale Oleckie (2)
Jeziorany (3)
Działdowo (2)
Ruciane-Nida (3)
Pozezdrze (2)
Wydminy (2)
Barczewo (3)
Mikołajki (3)
Iłowo-Osada (2)
Kruklanki (2)
Pieniężno (3)
Susz (3)
Dobre Miasto (3)
Grunwald (2)
Gołdap (3)
Braniewo (1)
Ostróda (2)
Budry (2)
WAK
0,1777
0,1321
0,1250
0,1241
0,1158
0,1145
0,1120
0,1095
0,1094
0,1046
0,1042
0,1039
0,1015
0,0998
0,0892
0,0828
0,0778
0,0772
0,0761
0,0751
0,0717
0,0710
0,0706
0,0681
0,0672
0,0662
0,0642
0,0639
0,0636
0,0630
0,0621
0,0618
0,0613
0,0597
0,0593
0,0591
0,0590
0,0585
0,0572
0,0562
0,0556
15
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Kętrzyn (1)
Grodziczno (2)
Srokowo (2)
Świątki (2)
Iłowo-Osada (2)
Działdowo (1)
Bartoszyce (1)
Miłki (2)
Biskupiec (3)
0,1103
0,1095
0,1064
0,1046
0,1019
0,1006
0,1000
0,0980
0,0980
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Sorkwity (2)
Stawiguda (2)
Jedwabno (2)
Srokowo (2)
Banie Mazurskie (2)
Gietrzwałd (2)
Purda (2)
Zalewo (3)
Bartoszyce (1)
0,0552
0,0550
0,0549
0,0538
0,0534
0,0529
0,0527
0,0514
0,0508
16
Tabela 5. Hierarchizacja liniowa gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji
społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze) (c.d.)
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
Ryn (3)
Mrągowo (2)
Bisztynek (3)
Szczytno (2)
Świętajno (2) (pow. szczycieński)
Ruciane-Nida (3)
Pasłęk (3)
Dźwierzuty (2)
Piecki (2)
Orzysz (3)
Młynary (3)
Lidzbark (3)
Morąg (3)
Janowiec Kościelny (2)
Kisielice (3)
Sorkwity (2)
Kurzętnik (2)
Kowale Oleckie (2)
Orneta (3)
Stare Juchy (2)
Pieniężno (3)
Wilczęta (2)
Rybno (2)
Wieliczki (2)
Braniewo (1)
Wydminy (2)
Lubawa (2)
Miłakowo (3)
Świętajno (2) (pow. olecki)
Zalewo (3)
Markusy (2)
Lubomino (2)
Płośnica (2)
Biskupiec (2)
Wielbark (2)
Gronowo Elbląskie (2)
Kolno (2)
Susz (3)
Kalinowo (2)
Kiwity (2)
Barciany (2)
Lidzbark Warmiński (2)
Grunwald (2)
Szczytno (1)
Biała Piska (3)
Reszel (3)
Dubeninki (2)
Kętrzyn (2)
Działdowo (2)
Prostki (2)
Sępopol (3)
Lelkowo (2)
0,0970
0,0964
0,0958
0,0956
0,0950
0,0915
0,0911
0,0906
0,0902
0,0901
0,0901
0,0879
0,0879
0,0869
0,0860
0,0829
0,0823
0,0808
0,0788
0,0777
0,0760
0,0758
0,0746
0,0734
0,0733
0,0723
0,0722
0,0718
0,0715
0,0683
0,0680
0,0658
0,0643
0,0630
0,0605
0,0601
0,0586
0,0574
0,0564
0,0560
0,0544
0,0541
0,0536
0,0516
0,0516
0,0506
0,0459
0,0436
0,0430
0,0408
0,0407
0,0405
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
Orneta (3)
Janowo (2)
Biskupiec (2)
Łukta (2)
Korsze (3)
Bisztynek (3)
Olecko (3)
Młynary (3)
Lelkowo (2)
Lubawa (1)
Świętajno (2) (pow. szczycieński)
Nidzica (3)
Lidzbark (3)
Szczytno (2)
Rozogi (2)
Barciany (2)
Wieliczki (2)
Ostróda (1)
Nowe Miasto Lubawskie (2)
Płośnica (2)
Rychliki (2)
Miłki (2)
Kozłowo (2)
Dźwierzuty (2)
Dywity (2)
Lubomino (2)
Sępopol (3)
Biskupiec (3)
Płoskinia (2)
Markusy (2)
Wielbark (2)
Stare Juchy (2)
Jonkowo (2)
Lubawa (2)
Prostki (2)
Lidzbark Warmiński (2)
Biała Piska (3)
Pasym (3)
Kisielice (3)
Małdyty (2)
Miłakowo (3)
Dąbrówno (2)
Świątki (2)
Kurzętnik (2)
Bartoszyce (2)
Dubeninki (2)
Ełk (2)
Mrągowo (2)
Wilczęta (2)
Gronowo Elbląskie (2)
Grodziczno (2)
Rybno (2)
0,0500
0,0497
0,0491
0,0489
0,0483
0,0483
0,0475
0,0468
0,0468
0,0458
0,0452
0,0444
0,0444
0,0443
0,0442
0,0442
0,0439
0,0424
0,0422
0,0421
0,0420
0,0415
0,0414
0,0406
0,0405
0,0404
0,0402
0,0402
0,0400
0,0397
0,0394
0,0391
0,0385
0,0383
0,0382
0,0382
0,0381
0,0380
0,0377
0,0365
0,0363
0,0362
0,0350
0,0344
0,0343
0,0343
0,0329
0,0327
0,0323
0,0317
0,0309
0,0307
17
Tabela 5. Hierarchizacja liniowa gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji
społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze) (c.d.)
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
Godkowo (2)
Rozogi (2)
Rychliki (2)
Banie Mazurskie (2)
Budry (2)
Kozłowo (2)
Janowo (2)
Bartoszyce (2)
Pozezdrze (2)
Korsze (3)
Górowo Iławeckie (2)
Braniewo (2)
0,0402
0,0375
0,0368
0,0358
0,0315
0,0314
0,0302
0,0294
0,0281
0,0269
0,0165
-0,0172
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
Kolno (2)
Kalinowo (2)
Kiwity (2)
Świętajno (2) (pow. olecki)
Iława (2)
Miłomłyn (3)
Godkowo (2)
Kętrzyn (2)
Janowiec Kościelny (2)
Milejewo (2)
Braniewo (2)
Górowo Iławeckie (2)
0,0292
0,0290
0,0285
0,0280
0,0276
0,0261
0,0236
0,0230
0,0229
0,0206
0,0195
0,0188
(1) gmina miejska, (2) gmina wiejska, (3) gmina miejsko-wiejska
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis.
Przyjmując interpretację wartości miary syntetycznej WSSE zaproponowaną przez B. BalDomańską i J. Wilk, sytuację panującą w gminach województwa warmińsko-mazurskiego ocenić
należy jako bardzo niekorzystną – jedynie trzy gminy, tj. Olsztynek, miasto Ełk i Stawiguda,
przekroczyły graniczną wartość 0,2.
Próbę
określenia
związku
pomiędzy
sytuacją
społeczno-gospodarczą
panującą
w poszczególnych gminach woj. warmińsko-mazurskiego a zachodzącą na ich obszarze aktywnością
kulturalną oparto na współczynniku korelacji liniowej Pearsona pomiędzy miarami WSSE oraz WAK.
Przeprowadzone obliczenia wykazały istnienie silnej, dodatniej zależności pomiędzy analizowanymi
wielkościami (wartość współczynnika wyniosła 0,9643). Wykres rozrzutu dla opisanej sytuacji
przedstawiono na rysunku 1.
Wykr. rozrzutu: Zmn1 vs. Zmn2 (BD usuwano przypadk.)
Zmn2 = ,00198 + ,55082 * Zmn1
Korelacja: r = ,96427
0,20
0,18
0,16
aktywnoś ć kulturalna
0,14
0,12
0,10
0,08
0,06
0,04
0,02
0,00
-0,04 -0,02
0,00
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10
0,12
0,14
0,16
sytuacja społeczno-ekonomiczna
0,18
0,20
0,22
0,24
0,26
0,95 Prz.Ufn.
Rys.1. Wykres rozrzutu dla korelacji syntetycznej miary WSSE i WAK
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL i Moja Polis.
18
Zmierzając do realizacji trzeciego celu szczegółowego, bazując na wartościach miar
syntetycznych oraz wielkościach dwóch podstawowych statystyk, tj. średniej i odchylenia
standardowego, dokonano klasyfikacji gmin. Wynik procedury zestawiono w tabeli 6.
Tabela 6. Klasyfikacja gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji społecznoekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze)
grupa
I
II
III
IV
grupowanie ze względu na
sytuację społeczno-ekonomiczną
aktywność kulturalną
Olsztynek (3), Ełk (1), Stawiguda (2), Olecko (3),
Kętrzyn (1), Węgorzewo (3), Orzysz (3), Olsztynek (3),
Mikołajki (3), Mrągowo (1), Gietrzwałd (2), Elbląg (2),
Elbląg (2), Szczytno (1), Frombork (3), Piecki (2),
Jonkowo (2), Jedwabno (2), Giżycko (1), Dywity (2),
Mrągowo (1), Morąg (3), Iława (1), Lidzbark
Frombork (3), Iława (1), Ełk (2), Tolkmicko (3),
Warmiński (1), Reszel (3), Giżycko (2), Pisz (3),
Węgorzewo (3), Giżycko (2)
Górowo Iławeckie (1), Dąbrówno (2), Łukta (2),
Gołdap (3), Małdyty (2), Lubawa (1), Purda (2), Nowe
Pasłęk (3), Nowe Miasto Lubawskie (1), Giżycko (1),
Miasto Lubawskie (2), Lidzbark Warmiński (1),
Działdowo (1), Tolkmicko (3), Ryn (3), Ełk (1), Górowo
Ostróda (1), Dobre Miasto (3), Pasym (3), Miłomłyn
Iławeckie (1), Kowale Oleckie (2), Jeziorany (3),
(3), Nowe Miasto Lubawskie (1), Nidzica (3), Barczewo
Działdowo (2), Ruciane-Nida (3), Pozezdrze (2),
(3), Jeziorany (3), Ostróda (2), Płoskinia (2), Kruklanki
Wydminy (2), Barczewo (3), Mikołajki (3), Iłowo(2), Pisz (3), Milejewo (2), Iława (2), Kętrzyn (1),
Osada (2), Kruklanki (2), Pieniężno (3), Susz (3), Dobre
Grodziczno (2), Srokowo (2), Świątki (2), Iłowo-Osada
Miasto (3), Grunwald (2), Gołdap (3), Braniewo (1),
(2), Działdowo (1), Bartoszyce (1), Miłki (2), Biskupiec
Ostróda (2), Budry (2)
(3)
Sorkwity (2), Stawiguda (2), Jedwabno (2), Srokowo
(2), Banie Mazurskie (2), Gietrzwałd (2), Purda (2),
Zalewo (3), Bartoszyce (1), Orneta (3), Janowo (2),
Biskupiec (2), Łukta (2), Korsze (3), Bisztynek (3),
Ryn (3), Mrągowo (2), Bisztynek (3), Szczytno (2),
Olecko (3), Młynary (3), Lelkowo (2), Lubawa (1),
Świętajno (2) (pow. szczycieński), Ruciane-Nida (3),
Świętajno (2) (pow. szczycieński), Nidzica (3),
Pasłęk (3), Dźwierzuty (2), Piecki (2), Orzysz (3),
Lidzbark (3), Szczytno (2), Rozogi (2), Barciany (2),
Młynary (3), Lidzbark (3), Morąg (3), Janowiec
Wieliczki (2), Ostróda (1), Nowe Miasto Lubawskie
Kościelny (2), Kisielice (3), Sorkwity (2), Kurzętnik (2),
(2), Płośnica (2), Rychliki (2), Miłki (2), Kozłowo (2),
Kowale Oleckie (2), Orneta (3), Stare Juchy (2),
Dźwierzuty (2), Dywity (2), Lubomino (2), Sępopol
Pieniężno (3), Wilczęta (2), Rybno (2), Wieliczki (2),
(3), Biskupiec (3), Płoskinia (2), Markusy (2),
Braniewo (1), Wydminy (2), Lubawa (2), Miłakowo (3),
Wielbark (2), Stare Juchy (2), Jonkowo (2), Lubawa
Świętajno (2) (pow. olecki), Zalewo (3), Markusy (2),
(2), Prostki (2), Lidzbark Warmiński (2), Biała Piska
Lubomino (2), Płośnica (2), Biskupiec (2), Wielbark (2),
(3), Pasym (3), Kisielice (3), Małdyty (2), Miłakowo
Gronowo Elbląskie (2), Kolno (2), Susz (3), Kalinowo
(3), Dąbrówno (2), Świątki (2), Kurzętnik (2),
(2), Kiwity (2), Barciany (2), Lidzbark Warmiński (2),
Bartoszyce (2), Dubeninki (2), Ełk (2), Mrągowo (2),
Grunwald (2), Szczytno (1), Biała Piska (3), Reszel (3)
Wilczęta (2), Gronowo Elbląskie (2), Grodziczno (2),
Rybno (2), Kolno (2), Kalinowo (2), Kiwity (2),
Świętajno (2) (pow. olecki), Iława (2), Miłomłyn (3),
Godkowo (2), Kętrzyn (2), Janowiec Kościelny (2)
Dubeninki (2), Kętrzyn (2), Działdowo (2), Prostki (2),
Sępopol (3), Lelkowo (2), Godkowo (2), Rozogi (2),
Milejewo (2), Braniewo (2), Górowo Iławeckie (2)
Rychliki (2), Banie Mazurskie (2), Budry (2), Kozłowo
(2), Janowo (2), Bartoszyce (2), Pozezdrze (2), Korsze
(3), Górowo Iławeckie (2), Braniewo (2),
(1) gmina miejska, (2) gmina wiejska, (3) gmina miejsko-wiejska
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis.
Przeprowadzone analizy miały również dostarczyć odpowiedzi na pytanie dotyczące
najsilniejszych związków korelacyjnych pomiędzy zmiennymi xi i yi. Identyfikacja par zmiennych
skorelowanych oparta została na korelacji r-Pearsona, a jej wyniki przestawiono w tabeli 7.
19
Tabela 7. Skorelowane pary zmiennych ( dla r<0,5)
zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną (xi)
zmienne charakteryzujące aktywność kulturalną (yi)
x9 – udział pracujących w liczbie ludności w wieku
produkcyjnym
y28 – twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na
1000 ludności
x11 – korzystający z instalacji gazowej w % ogółu ludności
y28 – twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na
1000 ludności
x14 – ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w %
ogólnej liczby mieszkańców
y28 – twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na
1000 ludności
x17 – średnia liczba uczniów w szkole podstawowej
y28 – twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na
1000 ludności
x24 – liczba mikroprzedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców
w wieku produkcyjnym
y28 – twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na
1000 ludności
x29 – 1% - liczba organizacji, które otrzymały środki z
odpisów
x35 – wydatki budżetów gminnych na ochronę zdrowia
(dział 851) na mieszkańca
x38 – odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem
przedszkolnym
y45 – Kultura Polityczna na domenach JST
y25 – domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice – frekwencja
na imprezach ogółem
y28 – twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na
1000 ludności
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis.
Bibliografia
Bal-Domańska B., Wilk J. 2011. Gospodarcze aspekty zrównoważonego rozwoju województw –wielowymiarowa
analiza porównawcza. Przegląd Statystyczny, z. 3-4.
Dudzik K., Głowacki J. 2010. Wpływ funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności na rozwój regionów
w Polsce. Zarządzanie Publiczne, nr 1(1).
Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A. 1989. Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społecznogospodarczych, PWN, Warszawa.
Hellwig Z. 1968. Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na
poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr. Przegląd Statystyczny, z. 4.
Kulas-Klimaszewska I., Wędrowska E. 2002. Dynamika rozwoju społeczno-gospodarczego gmin woj. warmińskomazurskiego. W: Przedsiębiorczość i innowacyjność jako czynniki rozwoju regionalnego i lokalnego.
Red. W. Kosiedowski. Lega Oficyna Wydawnicza Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Włocławek.
Młodak A. 2006. Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej. Difin, Warszawa.
Nowak E. 1990. Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-gospodarczych. PWE, Warszawa.
Proniewski M. 2013. Innowacyjność a rozwój regionalny Unii Europejskiej. Ekonomia i Prawo. Red. B.
Polszakiewicz, J. Boehlke, Tom XII, nr 3/2013, s. 441–462.
Rószkiewicz M. 2002. Metody ilościowe w badaniach marketingowych. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
Szultka S., Zbieranek P. 2012. Nowy wymiar kultury. W: Kultura – Polityka – Rozwój. O kulturze jako „dźwigni”
rozwoju społecznego polskich metropolii i regionów. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk,
s. 7-13.
Ścibor-Rylski M. 2007. Miary związku pomiędzy zmiennymi – współczynnik korelacji. W: Statystyczny
drogowskaz. Praktyczny poradnik analizy danych w naukach społecznych na przykładach z psychologii.
Red. S. Bedyńska, A. Brzezicka. Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa.
Uchwała nr 61 Rady Ministrów z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Kapitału
Społecznego 2020 (M.P. poz. 378).
20
Waldziński D. 2005. Polityka regionalna w Polsce w procesie przemian kulturowo-cywilizacyjnych: zarys
problemu. Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Wanat S. 2000. Ustalenie grup województw o podobnym poziomie życia ludności. W: Taksonomiczna analiza
przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dynamicznym. Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
Zeliaś A. 2000. Dobór zmiennych diagnostycznych. W: Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania
poziomu życia w Polsce w ujęciu dynamicznym. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie,
Kraków.