Mechanizmy i instytucje gospodarki rynkowej
Transkrypt
Mechanizmy i instytucje gospodarki rynkowej
Mechanizmy i instytucje gospodarki rynkowej dr Joanna Tyrowicz [email protected] Plan wykładu Część pierwsza – – – – Część druga – – 2 Ekonomia instytucjonalna i nowa ekonomia instytucjonalna (North, Commons, Williamson) Teoria praw własności Teoria kontraktu i teoria agencji Teoria kosztów transakcyjnych Instytucje formalne vs. nieformalne? Teoria gier? Zawodność rynku i zawodność państwa, a instytucje Przykład: system finansowy gospodarki 25 listopada 2006 Instytucje formalne nieformalne Instytucje w wąskim i szerokim rozumieniu Standardowe podejście instytucjonalne: – – – – 3 instytucje mają znaczenie historia ma znaczenie trzeba badać całe otoczenie procesu ewolucji instytucje mają bezpośrednie przełożenie na efektywność „Internalizacja” procesów instytucjonalnych 25 listopada 2006 Masahiko Aoki (1) Ludzie mówią: „instytucje mają znaczenie”. Jeśli instytucje to nic więcej niż tylko zaakceptowane przez społeczeństwa systemy prawne, organizacyjne i inne tak jasno określone instrumenty, dlaczego gospodarki, którym nie udaje się rozwijać nie mogą po prostu wytworzyć sobie dobrych instytucji i ich zastosować? Zapytajmy: jak zmieniają się instytucje? Albo dlaczego nie zmieniają się tak, jak chcieliby tego ludzie? Odpowiedź zależy od tego, czym instytucje faktycznie są. Chcielibyśmy również zrozumieć, w jaki sposób „historia ma znaczenie” dla rozwoju instytucji. Przyjmijmy podejście bazujące na teorii gier i koncepcji równowagi – 4 – zachowania ludzi w różnych domenach (ekonomicznej, społecznej, organizacyjnej i politycznej) modelowanie zmiany instytucjonalnej 25 listopada 2006 Masahiko Aoki (2) Forma gry: – – Czym są instytucje? – – – – 5 Jednostka analizy: zespół graczy i paleta wyborów działań = domena Zasady gry: funkcja, która mapuje obszar na zestaw możliwych konsekwencji (tzw. funkcje wypłat w zależności od strategii innych graczy) Graczami (=organizacjami)? Nelson (ICC 1994) Zasadami gry (egzogenicznymi ograniczeniami dla obszarów i funkcji wypłat)? North, Williamson Równowagą? Young (1998), Dixit (2004) Syntezą tego wszystkiego i systemem wartości? Greif (2005) 25 listopada 2006 Masahiko Aoki (3) Instytucje to łączne reprezentacje niezmiennych i zakorzenionych ścieżek wyników równowagi Nasha, ale takich, które podzielają (wierzą w nie) wszyscy gracze. Institution is a summary representation of invariant and salient features of a (Nash) equilibrium path, held as shared beliefs of the players about how the game is being repeatedly played. Równowaga Nasha (równowaga wzajemnie najlepszych odpowiedzi) potrzebna jest tylko po to, by nie trzeba było już mówić o internalizacji ☺. 6 25 listopada 2006 Masahiko Aoki (4) WSPÓLNIE TWORZĄ GRA STRATEGIE UMOŻLIWIAJĄ INSTYTUCJE RÓWNOWAGA OGRANICZAJĄ PODSUMOWUJE POTWIERDZA ENDOGENICZNE ZASADY GRY PRZEKONANIA KOORDYNUJĄ 7 DOMENA GRACZA DOMENA GRY 25 listopada 2006 Masahiko Aoki (5) W jakim sensie historia ma znaczenie? – – – 8 Nie można mieć zasad gry bez instytucji. Ale skąd biorą się te pierwsze zasady gry? W konsekwencji pozostaje nam ciągłe cofanie się w historię! [Patrzenie do przodu w ustawodawstwie] Domena (w której grają gracze) jest warunkowana stanami psychicznymi, umiejętnościami i może zawierać tak organizacje jak i graczy (szersze podejście). Samo prawo nie jest jeszcze instytucją – staje się nim dopiero, gdy ktoś je stosuje i wszyscy wierzą, że jest stosowane (ktoś ma motywację, by tego dopilnować) [Kodeks cywilny a handlowy] Wybór danego rozwiązania (danej „instytucji”) z zestawu wielu możliwych rozwiązań wynika z dynamicznych powiązań pomiędzy poszczególnymi domenami. Możemy więc dostać wynik nieoptymalny a mimo to trwały, bo końcowy punkt zależy od całej ścieżki wcześniejszych rozwiązań. [TP S.A.] 25 listopada 2006 Masahiko Aoki (6) Domeny – Ekonomiczna – Społeczna – To co wpływa na sposób wchodzenia w interakcje z innymi graczami Polityczna 9 To co wpływa na autopercepcję graczy, ich pozycja społeczna, poczucie akceptacji, itp. Nadwyżka z tych wymian w domenie społecznej to coś, co socjologowie nazywają kapitałem społecznym Organizacyjna – Standardowe pojęcia ekonomiczne (wynagrodzenia, renty) Państwo jako strona trzecia egzekwująca prawa własności i równocześnie naruszająca je poprzez podatki (Weingast) 25 listopada 2006 Masahiko Aoki (7) Dynamiczne uzupełnianie się instytucji (institutional complementarities) – Teoria momentum (Milgrom, Roberts, Qian) 10 Nawet jeśli wyjściowo poparcie dla rozwiązania A jest niewielkie, uzupełniająca instytucja B może wzmocnić jego pozycję Rola Hong Kongu w transformacji Chin Jeśli wzmocnimy prawnie funkcjonowanie rozwiązania A, brak komplementarnego rozwiązania B może utrudnić jego realizację Wdrażanie funduszy UE w Polsce. 25 listopada 2006 Ramy instytucjonalne inwestycji – Poziom DNA... ... wygładzanie procesu alokacji (czas + niepewność) ... pośrednictwo finansowe (!) ... do najbardziej produktywnych sektorów – Wyspecjalizowane, więc... ... wyszukują dobre projekty (asymetria informacji) ... nadzorują ich realizacje (ryzyko nadużycia, moral hazard) + Płynność zwiększa skłonność do oszczędzania 11 25 listopada 2006 INSTYTUCJE FINANSOWE KAPITAŁ PROJEKTY INWESTYCYJNE Ramy instytucjonalne inwestycji MOBILIZACJA OSZCZĘDNOŚCI INWESTYCJE ROZWÓJ 12 GOSPODARCZY 25 listopada 2006 Mechanizmy do analizy – BANKI Polityka wobec kredytów inwestycyjnych – FUNDUSZE INWESTYCYJNE Otwarte Fundusze Emerytalne jako inwestor Sektor Venture Capital jako inwestor – PRZEDSIĘBIORCY Adekwatność decyzji inwestycyjnych 13 25 listopada 2006 Banki – Jeśli rynek konkurencyjny... ... reakcja symetryczna – Model (1) ... depozyty i kredyty ściśle powiązane – Model (2) 14 25 listopada 2006 Banki – Model 1 – – 15 Dla kredytu inwestycyjnego Brak powrotu do równowagi Brak odpowiedzi na obniżki Z czasem spready rosną Dla kredytu konsumpcyjnego Powrót do równowagi po 6-7 miesiącach Odpowiedź na obniżki niższa niż na wzrosty, ale istotna Z czasem spready maleją 25 listopada 2006 Banki – Model 2 16 25 listopada 2006 Banki – Jeśli rynek konkurencyjny... ... reakcja symetryczna – Model (1) ... depozyty i kredyty ściśle powiązane – Model (2) – Model (1) [BCG] Reakcja niesymetryczna Proces nieergodyczny -> równowaga niestabilna + Banki niewrażliwe na stopę rezerw obowiązkowych – Model (2) [Monti-Klein] Depozyty i kredyty powiązane, ale ... „LENIWA” BANKOWOŚĆ... 17 => KONKURENCYJNOŚĆ? 25 listopada 2006 Inwestorzy – OFE – W zamyśle miały (m.in.) ... ... pogłębić rynek – – – Model (1) [CAPM] – Portfele wysoce podobne Bez „związku” z rynkiem Stopy zwrotu mniej zmienne niż na obligacjach rządowych Model (2) [Symulacja] 18 Model (1) - inwestycje na rynku => CAPM Model (2) - efektywne inwestowanie => symulacja Wysokie koszty Efektywność netto porównywalna z lokatą w banku ŁATWIEJSZA... =>JAKI MODEL KONKURENCJI? 25 listopada 2006 Inwestorzy – Venture Capital – Sektor Venture Capital w Polsce... ... marginalny udział w obrocie gospodarczym 0.061% ⇔ 0.4% we Francji i 0.6% w UK (obejmuje PE!) ... niewiele podmiotów (i modeli) – Jak założyć fundusz VC w Polsce? – Brak dobrego „wehikułu” Co robi sektor VC w Polsce? Restrukturyzacja Duże spółki w fazie rozwoju Głównie finansowanie, usługi finansowe i wsparcie przy finansowaniu Branże: spożywcza, farmaceutyczna, medyczna, handel detaliczny SPIJANIE ŚMIETANKI... 19 => Walka o projekty i kapitał? 25 listopada 2006 Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw – Dobra decyzja inwestycyjna ... ... wartość dla akcjonariusza ... ocena ex ante ex post, a intencje ... władanie korporacyjne (corporate governance) Model –> Dane spółek notowanych na GPW 20 25 listopada 2006 Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw MILLER-MODIGLIANI, A WYRAŹNA KORELACJA? ASYMETRIA INFORMACJI NIEZALEŻNOŚĆ MENADŻERSKA (Greenwald, Stiglitz, Weiss; 1984) (Jensen; 1986 + Vogt; 1994) I CF DŁUG 21 I CF ??? 25 listopada 2006 Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw – Dobra decyzja inwestycyjna ... ... wartość dla akcjonariusza ... ocena ex ante ex post, a intencje ... władanie korporacyjne (corporate governance) Model –> Dane spółek notowanych na GPW – Model Q Tobina /+Vogt/ Dowolność menedżerska => nadinwestowanie Silniejsza w spółkach z udziałem skarbu państwa Ekonomicznie ważny czynnik KORUPCJA... 22 => Niewiedza? Inercja „ładu” prawnego? 25 listopada 2006 Nadinwestowanie – – Rola instytucji (m.in.): Optymalny (=> jeden właściwy!) poziom inwestycji Optymalni (=> właściwi!) inwestorzy Model Q Tobina dla GPW Nadinwestowanie Niewłaściwi aktorzy => Niedoskonałość instytucjonalna 23 25 listopada 2006 Niskie inwestycje przedsiębiorstw – Wolne środki + wykorzystanie mocy + niskie inwestycje ? => Problem w przedsiębiorcach (niska skłonność) – Koszt kapitału (WACC)? Potrzeby inwestycyjne versus wolne środki Rola pośredników finansowych w generowaniu inwestycji (Hellman, Lindsey i Puri, 2004). – – 24 25 listopada 2006 WNIOSKI – Jaki kapitalizm? – Charakter wniosków – Brak odpowiedzi na „TAK”. Dziedzina, a metoda (narzędzie) 25 Transformacja, regulacja... Ekonomia instytucjonalna a makroekonometria. 25 listopada 2006 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! 26 25 listopada 2006