wykład - Instytut Archeologii UWr

Paweł Konczewski
e-mail: [email protected]
Archeologia konfliktów zbrojnych – wybrane zagadnienia
1.
Wojna – przedmiot badań wielokierunkowych. Nauki zajmujące się wojnami oraz
pomocne przy badaniu konfliktów zbrojnych: historia wojen i wojskowości, historia
architektury militarnej, bronioznawstwo i mechanoskopia, munduroznawstwo, geografia i
kartografia historyczna, toponimia, geologia, geofizyka, antropologia fizyczna i medycyna
sądowa. Archeologia wojen: Lokalizacja pola bitwy, fortyfikacje, wyposażenie stron
konfliktu, mogiły, zniszczenia.
Wybór literatury:
Lynch T., Cooksey J. 2007, Battlefield Archaeology, Tempus Publishing, Chalford.
Kajzer L. 1996, Wstęp do archeologii historycznej w Polsce, Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Scott D., Babits L., Hacker Ch. (red.) 2009, Fields of Conflict. Battlefield
Archaeology from the Roman Empire to the Korean War, Potomac Books, Inc.
Washington, D. C.
2.
Metody poszukiwania i eksploracji pól bitewnych. Fotografia lotnicza i satelitarna.
Badania powierzchniowe, wykopaliska sondażowe i szerokopłaszczyznowe. Geofizyka
archeologiczna, wykorzystanie detektorów metali. Geograficzne systemy informacji
przestrzennej.
Wybór literatury:
Misiewicz K., 2006, Geofizyka archeologiczna, Instytut Archeologii i Etnologii
Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Racinet Ph. 2001, Archeologia globalna i badania interdyscyplinarne. Uwagi
metodyczne na marginesie nowszych badań z zakresu archeologii średniowiecza,
ACTA UNIVERSITATIS NICOLAI COPERNICI ARCHAEOLOGIA XXVIII –
Nauki Humanistyczno-Społeczne – Zeszyt 349, s. 19-57.
3.
Archeologiczne świadectwa pradziejowych i starożytnych konfliktów zbrojnych:
Jaskinia Maszycka, mezolityczne cmentarzyska w Afryce płn. Obronne osiedla z neolitu i
epoki brązu. Wojskowość starożytnych Germanów. Bitwa w Lesie Teutoburskim (9 r.
n.e.).
Wybór literatury:
Hill P., Wileman J. 2004, Landscapes of War, The Archaeology of Aggression and
Defence, Tempus Publishing, Gloucestershire.
Ilkjaer J. 2007, Illerup Ådal. Czarodziejskie zwierciadło archeologii, Wydawnictwo
Trio, Warszawa.
4.
Archeologia bitew doby średniowiecza: Hastings (1066), Legnica (1241), Płowce
(1331), Visby (1361), Shrewsbury (1403), Grunwald (1410).
Wybór literatury:
Nadolski A. 1990, Grunwald: Problemy wybrane, Olsztyn.
Świętosławski W. 1997, Archeologiczne ślady najazdów tatarskich na Europę
środkową w XIII w., Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Łódź.
5.
Walki o średniowieczne grody i zamki: Ostrów Lednicki, gród Czerwień, zamek w
Bolesławcu nad Prosną, gródek w Plemiętach, wojny husyckie – zamki Karpień i
Szczerba. warownia rycerzy – rabusiów w Olszanicy. Wały Śląskie – przykład fortyfikacji
granicznej doby średniowiecza.
Wybór literatury:
Wrzesiński J. 2007, Pole bitwy na dnie jeziora?, [w:] Sałaciński S (red.), Archeologia na
polach bitewnych w Polsce, „Z Otchłani Wieków”, nr 1-4, Stowarzyszenie Naukowe
Archeologów Polskich, Warszawa.
6.
Przemiany europejskich fortyfikacji w XV- XVIII wieku. Twierdze: Königstein,
Wrocław, Drezdenko – podobieństwa architektoniczne i różnorodność funkcji.
Wybór literatury:
Neumann H. 2000, Festungsbau-Kunst und –Technik. Deutsche Wehrbauarchitektur vom
XV. bis XX Jahrhundert. Mit einer Bibliographie deutschspraciger Publikation über
Festunforschung und Festungsnutzung, Weltbild Verlag GmbH, Augsburg
Taube A. 2000, Festung Königstein, Leipzig.
7.
Dwie wojny XVII wieku w świetle źródeł archeologicznych: Angielska Wojna
Domowa i Wojna Trzydziestoletnia.
Wybór literatury:
Harrington P. 2004, English Civil War Archaeology, BT Batsford, London.
8.
Wojny i wojskowość polska XVII w. w źródłach archeologicznych: Bitwy pod
Kircholmem (1605), Chocimiem (1621 i 1673), Zborowem (1649), Beresteczkiem (1651)
i Batohem (1652).
Wybór literatury:
Swiesznikow I. K. 1992, Bitwa pod Beresteczkiem, Lwów (Cвешиіков I. K., 1992,
Бітва під Берестечҝом, Лъвів).
9.
Warownie pogranicza Polsko – Ottomańskiego w XVI-XVII wieku: Kamieniec
Podolski, Chocim, Okopy Świętej Trójcy, Żwaniec.
Wybór literatury:
Nicieja S. S. 2006, Twierdze kresowe Rzeczypospolitej. Historia, legendy, biografie,
Iskry, Warszawa.
Rasszczupkin A. 2009, Kamieniec Podolski – Antemurale Christianorum,
Wydawnictwo „OIUM”, Kamieniec Podolski.
10.
Fortyfikacje w dobie staropolskiej.: Bołszowce, Birże, Krzywcze. Obozy warowne
wojsk polskich: Zbaraż, Zborów, Batoh, Halicz.
Wybór literatury:
Adamczyk J. L. 2004, Fortyfikacje stałe na polskim przedmurzu od połowy XV do końca
XVII wieku, Politechnika Świętokrzyska, Kielce
11.
Pola bitew XVIII – 1. poł. XIX wieku: Wrocław i Lutynia (1757) Sarbinowo (1758),
Gołymin i Pułtusk (1812), Tormersdorf (1813), walki o Warszawę w 1831 r.
Wybór literatury:
Zawadzki P. 2007, Polegli pod Tormersdorf… Mogiły Bitewne z 1813 roku w świetle
badań archeologicznych, [w:] Sałaciński S (red.), Archeologia na polach bitewnych w
Polsce, „Z Otchłani Wieków”, nr 1-4, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów
Polskich, Warszawa, s. 70-83.
Zdrojewski M. 2006, Prawidłowa lokalizacja reduty nr 54 z okresu powstania
listopadowego – Reduta Ordona, Zeszyty Wolskie, nr 8, Warszawa, s. 97-109.
12.
Przemiany w sposobach prowadzenia wojen i bitwy 2. poł. XIX w: Sadowa (1866),
Little Big Horn (1876).
Wybór Literatury:
Fox Jr. R. A. 1993, Archaeology, History, and Custer´s Last Battle: The Little Big
Horn Reexamined, University of Oklahoma Press, Norman and London.
13.
Linia frontu: Walki na Froncie Zachodnim i nad Dniestrem (I wojna św.) oraz na
Dolnym Śląsku i Łużycach (II wojna św.). Oblężenie Wrocławia w 1945 r. – pozostałości
we współczesnym krajobrazie miasta.
Wybór literatury:
Shaw A. R., Kenyon D. 2008, Digging the Trenches. The Archaeology of the Western
Front, Pen & Sword Books Ltd., Barnsley
14.
Mogiły wojenne. Zasady postępowania w razie odkrycia szczątków ofiar obu wojen
światowych - akty prawne. Instytucje zajmujące się grobami wojennymi: Rada Pamięci
Walk i Męczeństwa, Niemiecki Ludowy Związek Grobów Wojennych. Możliwości
identyfikacji zmarłych i interpretacji zdarzeń: Bronów, Toporów, Siedlce.
Wybór literatury:
Kola A. 2005, Archeologia Zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w
Charkowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
15.
Archeolodzy i współczesne działania wojenne: dokumentowanie pobojowisk
metodami archeologicznymi (Falklandy). Poszukiwanie i eksploracja grobów ofiar
konfliktów (Bośnia, Kosowo). Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach objętych
działaniami wojennymi (Irak, Afganistan).
Wybór literatury:
Ferllini R. (red.) 2007, Forensic Archaeology and Human Rights Violations, Charles C
Thomas Publisher, LTD, Springfield.
Lemiesz M. 2008, Archeologia na wojnie – na ratunek Mezopotamii, Archeologia
Żywa, nr 1 (40), s. 12-19.
Luchtanas A. 2007, Misja Afganistan, Archeologia Żywa, nr 1 (40), s. 20-22.