Uwarunkowania rynku pracy

„Trendy na rynku pracy
w Polsce i w Unii Europejskiej”
Dominik Łazarz
Dyrektor Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej w Rzeszowie
(działającego pod auspicjami Ministerstwa Spraw Zagranicznych)
Wykładowca akademicki Katedry Polityki Społecznej i Gospodarczej
Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Rynek pracy - bezrobocie
Analizując trendy w okresie ostatnich kilku lat widać, iż przystąpienie
Polski do Unii Europejskiej spowodowało drastyczny spadek bezrobocia
(w maju 2004 roku wynosiło ono blisko 20%), przy czym ostatni kryzys
światowy spowodował wzrost osób pozostających bez pracy (na styczeń
2011 wskaźnik ten wynosi 13,1% wg danych GUS), najniższe notowane było
w październiku 2008 tj. 8,8% (wg danych Głównego Urzędu
Statystycznego).
Na najbliższe lata przewiduje się powolny spadek bezrobocia m.in. wg
prognoz Ministerstwa Finansów na koniec 2011 roku obniży się do 9,9%,
a w latach 2012-2014 wyniesie odpowiednio: 8,6%, 7,3% i 7,0%.
@ Dominik Łazarz
Bezrobocie i jego charakterystyka
Stopa bezrobocia rejestrowanego w % (wg województw)
2004
MAZOWIECKIE
14.7
WIELKOPOLSKIE
15.9
ŚLĄSKIE
16.9
MAŁOPOLSKIE
15.0
ŁÓDZKIE
19.5
POMORSKIE
21.4
DOLNOŚLĄSKIE
22.4
PODLASKIE
16.1
OPOLSKIE
20.0
LUBELSKIE
17.8
ŚWIĘTOKRZYSKIE
22.0
PODKARPACKIE
19.1
KUJAWSKO-POMORSKIE 23.6
LUBUSKIE
25.6
ZACHODNIO-POMORSKIE 27.5
WARMIŃSKO-MAZURSKIE 29.2
2005
13.8
14.6
15.5
13.8
17.9
19.2
20.6
15.6
18.7
17.0
20.6
18.5
22.3
23.0
25.6
27.2
2006
11.8
11.7
12.7
11.3
14.7
15.3
16.6
13.3
16.2
15.5
17.7
16.4
19.2
19.0
21.5
23.6
2007
9.0
7.8
9.2
8.7
11.2
10.7
11.4
10.4
11.9
13.0
14.9
14.2
14.9
14.0
16.4
18.7
* stan na koniec grudnia 2010
Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS
@ Dominik Łazarz
2008
7.3
6.4
6.9
7.5
9.2
8.4
10.0
9.7
9.8
11.2
13.7
13.0
13.3
12.5
13.3
16.8
2009
9.0
9.1
9.2
9.7
11.6
12.0
12.5
12.6
12.6
12.8
14.7
15.5
15.8
15.9
16.5
20.2
2010*
9.4
9.2
9.9
10.4
12.1
12.2
13.0
13.2
13.1
13.0
14.7
15.8
16.6
15.6
17.4
20.0
Bezrobocie i jego charakterystyka
Bezrobotni długotrwale w Polsce (w tys. osób)
Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS, 2010
@ Dominik Łazarz
Bezrobocie i jego charakterystyka
 W całej Unii Europejskiej tendencje w odniesieniu do stopy bezrobocia są
podobne, tj. przez kilka ubiegłych lat obserwowano jego spadek, jednak w ostatnich
kilkunastu miesiącach notuje się jego wzrost, przy czym bieżące dane wskazują na
powolne zmiany tej niekorzystnej tendencji.
 Wg danych Eurostatu za grudzień 2010 w całej Wspólnocie średnie
bezrobocie wyniosło 9,6% (było o 0,1 % wyższe niż w analogicznym okresie
2009). Interesującym może być fakt, iż bezrobocie dla w całej Unii Europejskiej
obecnie jest niższe o jeden punkt procentowy w porównaniu ze Stanami
Zjednoczonymi.
 Państwa o najniższym wskaźniku osób pozostających bez zatrudnienia (dane na
grudzień 2010) to Holandia (4,3%), Luksemburg (4,8%) i Austria (5,0%), zaś o
najwyższej: Hiszpania - ponad 20% oraz Litwa i Łotwa (18,3%).
@ Dominik Łazarz
Bezrobocie i jego charakterystyka
W 2010 r. stopa bezrobocia spadła wg danych Eurostat w ośmiu
państwach Unii Europejskiej, nie zmieniła się w Wielkiej Brytanii, a
zwiększyła się w osiemnastu krajach.
Największy spadek zaobserwowano na:
 Malcie (z 7,3 do 6,2 proc.),
 Szwecji (z 8,9 do 7,8 proc.),
 Niemczech (z 7,4 do 6,6 proc.)
 Finlandii (z 8,8 do 8,1 proc.).
Największy wzrost odnotowano na :
 Litwie (z 14,3 do 18,3 proc.),
 Grecji (z 9,7 do 12,9 proc.),
 Bułgarii (z 8,6 do 10,1 proc.)
 Słowenii (z 6,4 do 7,8 proc.).
@ Dominik Łazarz
Rynek pracy a „szara strefa”
 Niepokojącym zjawiskiem na rynku pracy związanym pośrednio
z występowaniem bezrobocia jest zjawisko tzw. szarej strefy. Należy zauważyć,
iż pojęcie to może dotyczyć różnych aspektów życia gospodarczego, jednak bardzo
mocno związane jest z tzw. „pracą na czarno”, czyli wykonywaniem pracy bez
odprowadzania podatków do budżetu państwa.
 Najnowsze informacje GUS mówią, że w 2009 roku ilość osób zatrudnionych
w szarej strefie w Polsce wyniosła ok. 1,2 mln i była wyższa w porównaniu
z rokiem wcześniejszym o ok. 3%.
 Z raportów Komisji Europejskiej wynika, iż szara strefa w UE występuje
zdecydowanie słabiej w krajach zachodniej UE, niż w nowych państwach
Wspólnoty. Najniższy poziom notuje się w Austrii, Wielkiej Brytanii i Holandii,
najwyższy w Grecji oraz we Włoszech, jeżeli chodzi państwa członkowskie,
które przystąpiły do UE w ostatnich latach to liderami w zakresie szarej strefy
są Bułgaria oraz Rumunia.
@ Dominik Łazarz
Rynek pracy a „szara strefa”
Motywy podejmowania pracy w szarej strefie (w %)
wg mieszkańców Podkarpacia.
Źródło: Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie
@ Dominik Łazarz
Rynek pracy a „szara strefa”
Obszary w których najczęściej występuje zatrudnienie
nierejestrowanego (w %) wg mieszkańców Podkarpacia.
Usług budowlano - remontowych
35.08
Rolniczym
11.79
Handlu
11.04
Drobnych usług domowych
8.78
Przemysłu
6.35
Medycznym
5.78
Usług transportowych
4.68
Usług hotelarskich i restauracyjnych
4.28
Edukacyjnym
4.25
Drobnych usług specjalistycznych
4.11
Usług finansowych
0.00
3.24
6.00 12.00 18.00 24.00 30.00 36.00
Źródło: Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie
@ Dominik Łazarz
Uwarunkowania rynku pracy
- aktywni zawodowo
Aktywni zawodowo* w Polsce (w mln osób)
Bank Danych Regionalnych GUS, listopad 2010
* aktywni zawodowo, inaczej mówiąc siła robocza, która wg definicji Głównego
Urzędu Statystycznego obejmuje wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej uznane
za pracujące lub bezrobotne
@ Dominik Łazarz
Uwarunkowania rynku pracy
- aktywni zawodowo
Aktywni zawodowo ogółem wg wykształcenia (w tys. osób)
Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS, 2010
@ Dominik Łazarz
Uwarunkowania rynku pracy
Pracujący w gospodarcze narodowej
(w tys. osób) w podziale na sektory
Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS, 2010
@ Dominik Łazarz
Uwarunkowania rynku pracy
sektor generujący największą ilość stanowisk pracy
 dominującą rolę sektora usług w Polsce, gdzie w 2009 roku pracowało
w nim ponad 8,8 mln osób, tj. o ponad 1,5 mln więcej niż w roku
przystąpienia Polski do UE
 w przypadku podziału ze względu na płeć, dane za 2009 rok wskazują,
iż w usługach pracuje więcej kobiet tj. blisko 5 mln w porównaniu
z mężczyznami (ponad 3,8 mln)
 w całej Unii Europejskiej również usługi generują największą ilość
miejsc pracy (ok. 150 mln), największy udział zatrudnionych w tym
sektorze (ponad 75%) jest w: Anglii, Holandii, Belgii, Francji, Cyprze,
Szwecji, najmniej w Polsce (niecałe 60%).
@ Dominik Łazarz
Uwarunkowania rynku pracy
- bierność zawodowa
Bierni zawodowo w Polsce wg przyczyn (w tys. osób)
Bank Danych Regionalnych GUS, 2010
@ Dominik Łazarz
Uwarunkowania rynku pracy
- zapotrzebowanie pracodawców w 2010 roku
Manpower Inc. (światowy liderem w sektorze usług pośrednictwa pracy) opracował
listę najbardziej poszukiwanych w 2010 roku pracowników w Polsce. Z badań tych
wynika, że ponad 50% polskich pracodawców miło problemy, ze znalezieniem
pracowników o odpowiednich i wystarczających kwalifikacjach, zwłaszcza w
kategorii wykwalifikowanych pracowników fizycznych, menedżerów projektów
oraz kucharzy i szefów kuchni
Wg tegoż badania pozostałe najbardziej poszukiwane zawody w 2010 roku to
(wg kolejności):
 kierowcy
 pracownicy sekretariatu, asystenci dyrekcji, asystenci ds. administracji
 pracownicy hoteli i restauracji
 pracownicy księgowości i finansów
 inżynierowie
 pracownicy działów IT
 pracownicy recepcji.
@ Dominik Łazarz
Uwarunkowania rynku pracy
- zapotrzebowanie pracodawców w 2010 roku
Średnio na rynku europejskim, co czwarty pracodawca miał trudności ze
znalezieniem odpowiednio wykwalifikowanej kadry, wg badań największy
problem mają, jak już było wspomniane wcześniej, firmy z Polski, ale także:
Rumuni (36%), Austrii i Włoch (po 35%) Węgier (30%), zaś najmniejsze
pracodawcy z: Irlandii (tylko 4%) Anglii (co dziesiąty).
Największe zapotrzebowanie w UE w 2010 roku występowało na
wykwalifikowanych pracowników fizycznych. Kolejne miejsca zajęli (wg
kolejności):
 przedstawiciele handlowi,
 technicy (produkcji, procesu produkcji i utrzymania ruchu),
 kierowcy,
 pracownicy księgowości i finansów,
 inżynierowie,
 kucharze i szefowie kuchni,
 pracownicy sekretariatu i asystenci ds. administracji,
 pracownicy działów IT,
wykwalifikowany personel medyczny.
@ Dominik Łazarz
„Trendy przyszłościowe na
europejskim rynku pracy”
Wprowadzenie
Zachodzące szybkie zmiany na świecie powodują, że szczegółowe przewidywanie
długookresowych
tendencji
na
europejskim
rynku
pracy
jest
rzeczą
względnie
problematyczną, dlatego większość prognoz opracowana jest na najbliższe kilka lat
(w perspektywie 2015/2020) dla całych sektorów i grup zawodowych.
Zajmują się tym wyspecjalizowane placówki międzynarodowe przede wszystkim:
 European Centre for the Development of Vacational Training (Cedefop),
 International Labour Office,
 Manpower Inc.
@ Dominik Łazarz
Zmiany zatrudnienia do 2020 według sektorów
dla krajów Unii Europejskiej*
Przewidywane zmniejszenia w zatrudnieniu według sektorów gospodarki
w perspektywie 2006-2020, najbardziej dotkną sferę usług podstawowych (do których
zalicza się m.in. rolnictwo, górnictwo) oraz niewielkim stopniu przemysł wytwórczy.
W budownictwie nastąpi nieznaczny wzrost, zaś największe zapotrzebowanie będzie
występować w sektorze biznesu i innych usługach (ponad 14 mln miejsc pracy) oraz
usługach publicznych (około 5 mln).
Z prognoz Cedefop wynika, iż do roku 2020 najwięcej stanowisk powstanie właśnie w
sektorze usług, w tym dla biznesu, w ochronie zdrowia, pomocy społecznej, usługach
osobistych, cateringu i hotelarstwie, a także dystrybucji. Ponadto do 2020 roku
przewiduje się, że 75% wszystkich pracowników będzie zatrudnionych w usługach.
*dane bez Bułgarii i Rumunii, ale łącznie ze Szwajcarią i Norwegią
@ Dominik Łazarz
Poziom zatrudnienia w sektorze usług - tendencje do 2015 roku
dla Unii Europejskiej
Źródło: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, na podstawie danych Cedefop 2008
@ Dominik Łazarz
Przewidywany popyt na pracę (w mln) w latach 20062020 wg kategorii zawodowych dla krajów UE
W latach 2006-2020 przewidywany popyt na pracę dla krajów Unii Europejskiej
wzrośnie w kategorii specjalistów, do których zalicza się inżynierów, specjalistów
z zakresu nauk ścisłych oraz ochrony zdrowia, a także w tych samych dziedzinach
w kategorii technicy (średni personel). Należy podkreślić, że podobne tendencje już
teraz obserwowane są również w Polsce.
Największy spadek przewiduje się w kategoriach zawodowych takich jak
pracownicy sektora rolnictwa i rybołówstwa oraz rzemieślnicy. Nieznaczny spadek
nastąpi wśród pracowników sił zbrojnych.
@ Dominik Łazarz
Przewidywany popyt na pracę (w mln) w latach 2006-2020
wg kategorii zawodowych dla krajów UE
(dane bez Bułgarii i Rumunii, ale łącznie ze Szwajcarią i Norwegią)
Wzrost/spadek
popytu na pracę
Zastępowanie
wolnych
stanowisk pracy
Całkowita ilość
wolnych miejsc
pracy
Siły zbrojne
-0,085
0,490
0,405
Prawnicy, starsi urzędnicy i
kierownicy
4,317
7,276
11,593
Specjaliści
5,926
9,497
15,423
Technicy i inny średni personel
7,550
11,301
18,851
Pracownicy biurowi
-1,880
9,611
7,731
3,212
13,464
16,676
-2,240
3,689
1,449
-2,460
12,519
10,059
945
6,714
7,659
5,067
10,357
15,424
20,353
84,919
105,272
2006-2020
Pracownicy usług osobistych i
handlu (sprzedawcy)
Pracownicy sektora rolnictwa i
rybołówstwa
Rzemieślnicy i pochodne
(robotnicy przemysłowi)
Operatorzy maszyn, monterzy i
pochodne
Pracownicy przy pracach
prostych
Razem
Źródło: Skill needs in Europe. Focus on 2020, Cedefop, Luxembourg 2008
@ Dominik Łazarz
Wymagane kwalifikacje
Udział zatrudnionych wg kwalifikacji dla krajów Unii Europejskiej
Udział
w procentach
2001
2006
2015
2020
Niskie kwalifikacje
27,0
26,2
20,8
18,5
Średnie kwalifikacje
49,9
48,6
49,9
50,0
Wysokie kwalifikacja
23,0
25,3
29,3
31,5
Razem
100,0
100,0
100,0
100,0
Źródło: Skill needs in Europe. Focus on 2020, Cedefop, Luxembourg
Popyt wg kwalifikacji dla krajów Unii Europejskiej
2006-2020/
Kwalifikacje
Wzrost popytu
Zastępowanie
wolnych stanowisk
Wolne miejsca
pracy (suma)
Niskie
-12,353
22,014
9,661
Średnie
13,132
41,542
54,674
Wysokie
19,574
21,363
40,937
Razem
20,353
84,919
105,272
Źródło: Skill needs in Europe. Focus on 2020, Cedefop, Luxembourg
@ Dominik Łazarz
Z powyższych prognoz wynika, iż w latach 2006-2020 w całej Unii Europejskiej może
powstać około 20 mln nowych miejsc pracy, a ponad 80 mln zostanie zwolnione przez
osoby opuszczające rynek pracy, w tym ze względu odchodzenie na emeryturę.
Dodatkowo dane Eurostatu wskazują, iż liczba osób w wieku produkcyjnym (15-64
lata) w krajach UE, zmniejszy się w 2020 w porównaniu do 2006 o około 6 milionów.
Połączenie tych danych z tendencją starzenia się społeczeństwa powoduje,
iż w przyszłości może dojść do niedoboru kadr na rynku europejskim. Zmiany te będą
mocno wpływać, na rodzaj umiejętności i kompetencji potrzebnych na rynku pracy.
W kolejnych latach będziemy obserwować wzrost popytu na elastyczną kadrę
wysoko wykwalifikowanych pracowników i stanowiska pracy wymagające wyższych
umiejętności.
@ Dominik Łazarz
Tendencje na rynku pracy w zakresie pożądanych
kompetencji i umiejętności
Europejskie tendencje podążają w kierunku rozwoju gospodarki opartej na wiedzy oraz
rozwoju technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych, jak i usług, co powoduje
potrzebę większego ukierunkowania na edukację i polepszanie kapitału ludzkiego.
W związku tym wymagania dotyczące kwalifikacji kadr będą nakierowane na
kompetencję i umiejętności kluczowe jakimi są:
 sprawność uczenia się i samodoskonalenia,
 rozwiązywania problemów,
 szybkiej analizy przy wykorzystaniu informacji z różnorakich źródeł,
 komunikowania,
 organizowania pracy, opanowania technik i narzędzi pracy, projektowania działań, a także
przyjmowania odpowiedzialności za wyniki.
@ Dominik Łazarz
Unia Europejska a globalne tendencje
na rynku pracy
Economical and Social Research Institute w latach 2010-2020 zawody,
w których nastąpi największy przyrost zapotrzebowania na całym świecie będą w obszarze
biznesu i zarządzania nim. Duży przyrost nastąpi również w zawodzie naukowców oraz
zawodzie opiekunów. Największy spadek zapotrzebowania wystąpi w rolnictwie
oraz w pracach manualnych (robotnicy).
W tym samym raporcie autorzy analizują zmiany jakie w latach 2010-2020 wystąpią
różnych sektorach gospodarki. Największy wzrost zatrudnienia nastąpi w biznesie
i finansach. Kolejnym sektorem gospodarki rejestrującym wzrost zapotrzebowania na siłę
roboczą będą usługi handlowe. Na trzecim miejscu plasuje się sektor transportu
i komunikacji. Sektory, w których zapotrzebowanie na siłę roboczą spadnie w największym
stopniu to rolnictwo, przemysł wytwórczy maszyn i wyposażenia oraz przemysł chemiczny
@ Dominik Łazarz
PODSUMOWANIE
trendów na rynku pracy
Współczesny europejski rynek pracy, a co za tym idzie wymagania odnośnie do
zapotrzebowania na konkretne zawody, a także umiejętności i kompetencje pracowników
ulegają znacznym zmianom. Związane jest z europejską (a praktycznie ogólnoświatową)
tendencją rozwoju nowych technologii informatycznych i telekomunikacyjnych, coraz
większym oparciem gospodarek na wiedzy.
Dodatkowo zmiany zachodzą także w strukturze społecznej co widać zwłaszcza w krajach
wysoko uprzemysłowionych, gdzie m.in. rozwój systemu ochrony zdrowia i poprawa
warunków socjalnych powoduje wydłużanie okresu życia. Jednak po drugiej stronie mamy
wyraźne tendencję zmniejszania ilości urodzeń, prowadzące do spadku siły roboczej, co wg
ekspertów może mieć bardzo niekorzystne oddziaływanie w przyszłości zwłaszcza dla
czołowych gospodarek świata.
@ Dominik Łazarz
PODSUMOWANIE
trendów na rynku pracy
Obserwuje się dalszy wzrost szeroko pojętego sektora usług, zarówno w Polsce, jak
i w Unii Europejskiej oraz na całym świecie. Eksperci oceniają, że do 2015 roku ilość
miejsc pracy w tej sferze wzrośnie co najmniej o pół miliarda na całym świecie.
Zdecydowana większość tych stanowisk powstanie w Azji, ale również dziesiątki milionów
w Europie, Ameryce Północnej i Południowej, jak i na Bliskim Wschodzie.
W sektorze usług główne pożądane umiejętności będą dotyczyć obsługi klienta m.in.
umiejętności komunikacyjne oraz informatyczne. Na wszystkich stanowiskach wymagane
będą umiejętności tzw. horyzontalne, takie jak komunikatywność, umiejętność
rozwiązywania problemów i analitycznego myślenia oraz zarządzania czasem.
Należy również dodać, iż trendy związane z rozwojem gospodarki z poszanowaniem
środowiska naturalnego spowodują wzrost zatrudnienia w sektorach produkcji energetyki
ekologicznej, ochrony środowiska, utylizacji odpadów, leśnictwie oraz transporcie i
budownictwie. Wg prognoz Światowej Organizacji Pracy do 2020 roku, podwoi się
wartość rynku związanego z usługami oraz produktami ekologicznymi.
@ Dominik Łazarz
Dziękuję za uwagę
Dominik Łazarz