Badanie zaopatrzenia rynku internetowego oraz targów i

Badanie zaopatrzenia rynku internetowego oraz targów i

Badanie zaopatrzenia rynku
internetowego oraz targów i sklepów
specjalistycznych na terenie Warszawy
w Tradycyjną Medycynę Azjatycką oraz
inne produkty zawierające części
zwierząt i roślin chronionych
Konwencją CITES
Warszawa, 2010
© WWF Polska, Światowy Fundusz na Rzecz Przyrody
ul.Wiśniowa38
02-520Warszawa
tel.:+48 22 8498469
fax:+48 22 6463672
ISBN:
978-83-60757-44-4
Autorzy:
Magdalena Romanowicz, WWF Polska
Zuzanna Podgórska, WWF Polska
Skład i druk: „MARKETINGBOX” Rafał Pudło
Nakład:
100 sztuk
Zdjęcie na okładce: © Wil Luiijf / WWF-Canon
Niniejszy raport powstał w ramach realizacji projektu WWF Polska
"Wzmocnienie instytucjonalne i budowa poparcia społecznego dla wdrażania Konwencji
Waszyngtońskiej w Polsce"
Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu
Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także
ze środków budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.
2
WSTĘP
Tradycyjna medycyna azjatycka (TMA) jest stosowana od ponad 3000 lat na całym
świecie. Według WHO około 80% ludzi na świecie korzysta z tego typu medykamentów.
TMA to nie tylko leki, ale także sposób życia. W Azji bezpośrednio wiąże się ona z kulturą
i tradycją przekazywaną od pokoleń, a obecnie dzięki większemu przepływowi informacji
oraz wzrastającej emigracji ludności azjatyckiej, dociera również na inne kontynenty. Często
produkty TMA mają konkurencyjną cenę w porównaniu z lekami oferowanymi przez
koncerny farmaceutyczne, przez co ich atrakcyjność wzrasta. Ponadto rosnąca popularność
i moda na alternatywne formy leczenia takie jak akupunktura, homeopatia, fitoterapia czy
ajurweda popularyzują te niekiedy egzotyczne dla nas produkty.
Zwiększona konsumpcja na całym świecie leków TMA zagraża przetrwaniu wielu
dzikich populacji zwierząt i roślin. Nadal największymi konsumentami i eksporterami
produktów zawierających w swym składzie dzikie i często chronione gatunki są Chiny i Indie.
Szacuje się, że do wyrobu TMA używa się 1700 gatunków roślin i 50 gatunków zwierząt.
Chiński znak „zioło” oznacza bowiem zarówno rośliny jak i produkty pochodzenia
zwierzęcego czy też minerały. W Chinach 80% roślin używanych do wyrobu TMA
pozyskiwanych jest z natury, w Indiach jest to aż 95%, z chowu sztucznego lub rozmnażania
pochodzi jedynie około 10% gatunków.
Pozyskiwanie zwierząt jak i roślin z natury łączy się bardzo często z procederem
nielegalnego importu i eksportu a także zbieractwem czy kłusownictwem. Aby ochronić
przed wyginięciem gatunki zagrożone ze względu na wykorzystywanie ich
w międzynarodowym handlu, zadecydowano o konieczności specjalnej ochrony tych
gatunków aktem prawa międzynarodowego.
Konwencja o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków
Zagrożonych Wyginięciem (CITES) od ponad 30 lat stanowi jeden z najważniejszych
międzynarodowych aktów prawnych odnoszących się do ochrony gatunkowej1. Obecnie jej
stronami są 172 państwa, w tym wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej2. CITES
została ustanowiona w celu utrzymania międzynarodowego handlu dzikimi zwierzętami
i roślinami na poziomie, który nie będzie stanowił zagrożenia dla ich występowania
w środowisku naturalnym. Konwencja Waszyngtońska reglamentuje handel ponad 34.000
gatunków fauny i flory opierając się na systemie zezwoleń i świadectw determinującym
podejmowanie transgranicznej działalności handlowej. Gatunki podlegające ochronie
wyliczone zostały w trzech załącznikach do Konwencji, a przynależność do określonego
załącznika uwarunkowana została statusem ochronnym oraz poziomem międzynarodowego
handlu.
Konwencja Waszyngtońska jest aktem prawa międzynarodowego publicznego,
a mechanizm jej działania polega na poddaniu międzynarodowego obrotu dzikimi gatunkami
odpowiedniej kontroli. System kontroli przewiduje, że import oraz eksport (w tym także
reeksport) gatunków objętych Konwencją możliwe są jedynie po uzyskaniu odpowiednich
zezwoleń lub świadectw (muszą być one zgodne z tzw. kwotami eksportowymi, które mogą
1
2
Powoływana również jako Konwencja Waszyngtońska oraz Konwencja.
Powoływana dalej jako UE.
3
być ustalane przez poszczególne Państwa – Strony lub przez Konferencję Stron Konwencji).
Gatunki te zostały zamieszczone w trzech załącznikach do Konwencji:
Załącznik I obejmuje wszystkie gatunki zagrożone wyginięciem, które są lub mogą być
przedmiotem handlu. Handel okazami tych gatunków powinien być poddany szczególnie
ścisłej reglamentacji w celu zapobieżenia dalszemu zagrożeniu ich istnienia i może być
dozwolony jedynie w wyjątkowych okolicznościach.
Załącznik II obejmuje:
(a) wszystkie gatunki, które wprawdzie niekoniecznie już teraz są zagrożone wyginięciem, nie
mniej mogą stać się takimi, jeżeli handel okazami tych gatunków nie zostanie poddany ścisłej
reglamentacji mającej zapobiec eksploatacji nie dającej się pogodzić z ich utrzymaniem, oraz
(b) niektóre gatunki, które powinny być przedmiotem reglamentacji w celu poddania
skutecznej kontroli handlu okazami gatunków objętych załącznikiem II w myśl punktu (a).
Załącznik III obejmuje wszystkie gatunki, co do których jedna ze Stron uzna swoją właściwość
do objęcia ich reglamentacją mającą na celu zapobieżenie lub ograniczenie eksploatacji tych
gatunków i wymagającą współpracy innych Stron w zakresie kontroli handlu.
Rzeczpospolita Polska ratyfikowała przystąpienie do Konwencji 12 grudnia 1989
roku. Weszła ona w życie w Polsce 12 marca 1990 roku3. Unia Europejska implementuje
CITES w swoich rozporządzeniach i polskie prawo bezpośrednio im podlega. Gatunki
chronione Konwencją, są w prawie unijnym ujęte w Aneksy i bardzo często prawo unijne jest
znacznie bardziej restrykcyjne, co oznacza, że handel danymi gatunkami jest bardziej
ograniczony lub wręcz zakazany. Odpowiedzialność karną za nieprzestrzeganie
obowiązującego prawodawstwa Wspólnotowego przewiduje nasze prawo krajowe tzn.
Ustawa o ochronie przyrody. Według prawa krajowego, nielegalny handel gatunkami
chronionymi w Aneksach do Rozporządzeń UE jest przestępstwem, karanym pozbawieniem
wolności od trzech miesięcy do pięciu lat. Za złamanie prawa obowiązującego na terenie UE
grożą także dodatkowe sankcje karne obejmujące grzywnę oraz konfiskatę przewożonego czy
też oferowanego w handlu towaru.
Główny akt regulujący przedmiotową materię stanowi Rozporządzenie 338/97. Celem
niniejszego rozporządzenia jest ochrona gatunków dzikiej flory i fauny oraz zagwarantowanie
ich zachowania poprzez regulację handlu nimi. Aktualne Aneksy do Rozporządzenia 338/97
zawierające listy gatunków objętych ochroną ustanowiono na mocy Rozporządzenia Komisji
(WE) Nr 709/2010 z dnia 22 lipca 2010 r. zmieniającego rozporządzenie Rady (WE)
nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi4,
zgodnie z którym Aneksy A-D do Rozporządzenia 338/97 oraz uwagi w sprawie wykładni
tych aneksów zastępuje się tekstem znajdującym się w aneksie do rozporządzenia
zmieniającego. Warto zaznaczyć, że w Aneksach A–D zamieszczono również gatunki
nieuwzględnione w CITES. Zgodnie z art. 3 Rozporządzenia 338/97:
1. Aneks A obejmuje:
a) gatunki wymienione w załączniku I do Konwencji, w stosunku do których Państwa
Członkowskie nie zgłosiły zastrzeżeń;
b) każdy gatunek:
3
Oświadczenie rządowe o ratyfikacji oraz tekst Konwencji zostały ogłoszone w Dz.U. z 1991 r. Nr 27 poz. 112.
Poprawki do polskiego przekładu Konwencji zostały ogłoszone w Dz.U. z 2000 r. Nr 66 poz. 802.
4
Dz.U. UE z 12.8.2010 , L 212/1, powoływane dalej jako Rozporządzenie 709/2010.
4
i) na wykorzystanie którego istnieje lub może istnieć zapotrzebowanie we Wspólnocie lub
w handlu międzynarodowym, a któremu grozi wyginięcie albo jest tak rzadki, że jakikolwiek
poziom handlu może zagrozić jego przetrwaniu; lub
ii) który należy do rodzaju, którego większość gatunków lub który jest gatunkiem, którego
większość podgatunków została wymieniona w Aneksie A, zgodnie z kryteriami podanymi
w lit. a) lub b) (i), a których wymienienie w Aneksie ma istotne znaczenie dla skutecznej
ochrony tych taksonów.
2. Aneks B zawiera:
a) gatunki wymienione w załączniku II do Konwencji, inne niż wymienione w Aneksie A,
w stosunku do których Państwa Członkowskie nie zgłosiły zastrzeżeń;
b) gatunki wymienione w załączniku I do Konwencji, w stosunku do których zgłoszono
zastrzeżenie;
c) wszelkie inne gatunki nie wymienione w załącznikach I lub II do Konwencji;
i) będące przedmiotem handlu międzynarodowego na poziomie, który może być niezgodny:
- z możliwością ich przeżycia lub z możliwością przeżycia populacji w niektórych krajach, lub
- z zachowaniem całej populacji na poziomie zgodnym z rolą gatunku w ekosystemach,
w których występuje;
lub
ii) których wymienienie w Aneksie z powodu ich podobieństwa w wyglądzie do innych
gatunków wymienionych w Aneksie A lub B ma istotne znaczenie dla zapewnienia
skuteczności kontroli handlu okazami takich gatunków;
d) gatunki, w stosunku do których ustalono, że wprowadzenie żywych okazów do siedlisk
przyrodniczych we Wspólnocie stanowiłoby zagrożenie ekologiczne dla dzikich gatunków
rodzimej fauny i flory Wspólnoty.5
Jak wynika z szacunków, ponad 200 gatunków roślin oraz 50 gatunków zwierząt
a w tym 50 gatunków roślin i 20 gatunków zwierząt chronionych postanowieniami Konwencji
Waszyngtońskiej – CITES, zagrożonych jest wyginięciem na skutek używania ich w TMA.
Leki tradycyjnej medycyny występują w różnych postaciach. Dzielą się na trzy kategorie:
czysty środek (wyciąg z 1 rośliny, zwierzęcia lub minerału), mieszanina środków (to wyciągi
z kilku produktów używane, jako herbatki, zupki itp.) lub leki zarejestrowane, które w swoim
składzie zawierają ww. składniki (mogą być rafinowane do kapsułek, proszków, tabletek,
toników, woskowych kulek, granulatów itp.).
Również na polskim rynku możemy spotkać szeroką gamę produktów, w których
skład wchodzą gatunki zagrożone wyginięciem. Są to różnego rodzaju maści, plastry,
nalewki, tłuszcz, kadzidła, tabletki, kremy itp. Według Konwencji CITES i prawa Unii
Europejskiej, chronione są nie tylko żywe okazy, lecz także produkty z nich wykonane, i ich
części pochodne. Definicja okazu została podana w art. I lit. B Konwencji
o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych
Wyginięciem. Wynika z niej jednoznacznie, że „w rozumieniu tej Konwencji okazem gatunku
zamieszczonego w jej załącznikach jest każde zwierzę lub roślina, żywe lub martwe, a także
każda łatwo rozpoznawalna ich część lub produkt otrzymany ze zwierzęcia lub rośliny
z danego gatunku” oraz „wszelkie specyfiki, które zgodnie z dołączonym dokumentem,
opakowaniem, oznakowaniem lub etykietą, lub jeżeli wynika to z jakichkolwiek innych
okoliczności (np. tekstu opisu w ofercie sprzedaży), mają zawierać lub zawierają części lub
produkty pochodne z roślin, grzybów lub zwierząt z danych gatunków (także wówczas, jeśli
ich nie zawierają)” 6.
5
Fragment dotyczący przepisów prawnych zaczerpnięto z opracowania WWF Polska, autorstwa dr Marcina
Pchałka i dr Leszka Meringa
5
Celem tego raportu jest zbadanie zaopatrzenia rynku internetowego, targów oraz
sklepów specjalistycznych na terenie Warszawy w produkty zawierające w swym składzie
gatunki chronione przez Konwencję CITES. Niniejszy raport przedstawia wyniki badania
rynku produktów Tradycyjnej Medycyny Azjatyckiej od lutego do grudnia 2010r. Autorzy
raportu nie oceniają właściwości leczniczych badanych produktów. Opinie zawarte w raporcie
odzwierciedlają jedynie opinie autorów.
1. METODOLOGIA
Metodologia została ustalona przez specjalistów WWF Polska po konsultacji
z ekspertem TMA oraz w oparciu o istniejące raporty. Wyniki badania opisywano
w specjalnych formularzach, zawierających informacje niezbędne do odpowiedniego
porównania i opisania wyników.
Na terenie Warszawy zbadano 5 sklepów, w których ofercie znajdowały się produkty
zawierające chronione prawem gatunki, używane w tradycyjnej medycynie azjatyckiej.
Skontrolowano 4 edycje targów medycyny naturalnej, prowadzonych cyklicznie w stolicy.
Ponadto zbadano w okresie trwania monitoringu ofertę internetową, w tym sklepy
internetowe, apteki internetowe, sklepy zielarskie, portale aukcyjne itp.
2. WYNIKI BADANIA
Podczas badania rynku stwierdzono, że produkty zawierające składniki otrzymywane
z chronionych gatunków występują w wieli różnych formach m.in., jako:
− Maści
− Plastry
− Tłuszcz
− Korzeń
− Nalewki
− Kadzidła
− Tabletki
− Maseczki
− Spray’e
− Kremy
W sklepach zielarskich i farmakologicznych znajdowały się najczęściej środki na
odchudzanie, kosmetyki, suplementy diety, kadzidła i maści, które w swym składzie
6
Opinia PROP w sprawie zakresu pojęcia „okaz” w odniesieniu do produktów medycyny naturalnej, z dnia 12
czerwca 2010r. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 709/2010 z 22 lipca 2010r. „Pod pojęciem „części i
produkty”, które podlegają ograniczeniom, należy rozumieć wszelkie fragmenty roślin, grzybów i zwierząt z
chronionych gatunków, także przetworzone w sposób uniemożliwiający ich łatwe rozpoznanie (np. wytopiony
tłuszcz), wszelkiego rodzaju wyciągi i ekstrakty z ich tkanek lub całych osobników, wszelkie wytwory
produkowane przez organy tych roślin i zwierząt, w tym nasiona, korę, liście, kwiaty i ich części, jaja i ich
skorupy, pierze, włosy, wylinki, krew, produkty gruczołów (np. piżmo, ślina, jad, żółć) – także takie, które
mogły być pobrane przyżyciowo i mogą być odtworzone przez te rośliny, grzyby czy zwierzęta”. „Okazem są
wszelkie specyfiki, które zgodnie z dołączonym dokumentem, opakowaniem, oznakowaniem lub etykietą, lub
jeśli wynika to z jakichkolwiek innych okoliczności (np. tekstu opisu w ofercie sprzedaży), mają zawierać lub
zawierają części lub produkty pochodne z roślin, grzybów lub zwierząt z danych gatunków (także wówczas, jeśli
w rzeczywistości ich nie zawierają)”.
6
zawierały rośliny i zwierzęta, chronione prawem unijnym objęte Aneksami A i B7. Ponadto na
ponad 40 portalach internetowych, znajdowały się zwykle po 2 i więcej oferty produktów
zawierających chroniony gatunek. Na targach medycyny naturalnej odbywających się
cyklicznie w Warszawie i w innych miastach Polski, znaleziono natomiast: kadzidła
z chronionym gatunkiem tzw. agaru, tłuszcz z niedźwiedzia, maseczki z koralowców, tabletki
zawierające chroniony gatunek storczyka, korzeń żeń –szenia, kremy z pijawki lekarskiej, jak
również tabletki zawierające korę śliwy afrykańskiej oraz plastry zawierające kości lamparta
i piżmo.
2.1 CHARAKTERYSTYKA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
CHRONIONE GATUNKI ROŚLIN:
1. Saussurea costus/ Saussurea lappa/ Costi amari/ Sosjura olejkodajna/ kostus. Jest to bylina
z rodziny astrowatych, przypominająca wyglądem łopian, lecz o nieco mniejszych liściach.
Występuje w zimnych rejonach Azji Wschodniej, Europy i Północnej Ameryki. Zapisana
w Aneksie A Rozporządzenia UE, co oznacza że handel okazami tego gatunku,
pochodzącymi z natury jest zakazany na terenie Unii Europejskiej.
Powszechnie używana w Ajurwedzie i TMA. Używaną najczęściej częścią jest korzeń
o właściwościach:
− tonizujących i pobudzających
− przeciwskurczowych
− wiatropędnych
− antyseptycznych
− poprawiających potencję (niekiedy używany jako afrodyzjak)
− pomaga na dolegliwości żołądkowe i pęcherzyk żółciowy
− przy chorobach wątroby (np. żółtaczka)
− działa stymulująco – m. in. na skórę i mózg
− stosowany również przy astmie
− ponadto pozyskany z niego olejek eteryczny używa się w przemyśle
perfumeryjnym oraz jako składnik kadzidełek i płukanek do włosów
(spowalnia siwienie)
Badanie wykazało, że na polskim
rynku znaleźć można 6 produktów
zawierających ten chroniony gatunek.
Portale internetowe miały w swojej
sprzedaży 117 ofert. W skontrolowanych
sklepach znaleziono 4 oferty produktów
zawierających ten gatunek, na targach
medycyny naturalnej zidentyfikowano
również 4 produkty.
Fot. 1 Lidan Paishi Pian
© WWF Polska
7
Fot. 2 Chiński
medykament ze zdjęciem
Saussurea costus
© WWF Polska
Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 709/2010 z dnia 22 lipca 200r.
7
8%
3%
Padma Basic
1%
Septilin
18%
Anti Wrinkle
Cream
Purim
50%
Lidan Paishi
Pian
20%
NU Bao
Jiaonang
Rys. 1 Procentowy udział produktów na rynku zawierających Saussurea costus
Jak wynika z uzyskanych danych, najczęściej oferowanym do sprzedaży produktem
zawierającym kostus jest Padma Basic, suplement na poprawę krążenia, wzmocnienie
odporności i naczyń krwionośnych. Produkt ten zawiera także drugi chroniony gatunek
chroniony CITES Pterocarpus santalinus – sandałowiec (Rys.1). Na drugim miejscu jest
krem przeciwzmarszczkowy, który dostępny jest szeroko zarówno w Internecie,
specjalistycznych sklepach, jak i na cyklicznie odbywających się targach. Trzecim, pod
względem liczby ofert, jest Septilin; lek wzmacniający organizm, podnoszący odporność i
działający stymulująco. Jest on dostępny głównie w Internecie, rzadziej w sklepach i na
targach. Kolejny produkt, to Purim; suplement diety posiadający właściwości antyseptyczne,
antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwalergiczne. Mniejszy udział w tym rankingu
odgrywa zaznaczony kolorem żółtym lek, który może mniej znany w Polsce, jest dość
popularny na świecie – Lidan Paishi Pian. Jego dostępność jest ograniczona, lecz znaleźć go
można na targach medycyny naturalnej oraz w Internecie. Stosuje się go głównie przy
objawach kamicy żółciowej. Ostatni medykament w rankingu to NU Bao Jianonang; lek
trudno dostępny w Internecie i sklepach. Można go dostać natomiast na targach od
prywatnych importerów. Stosowany w leczeniu kobiecych dolegliwości.
Tabela 1 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Saussurea costus
Liczba ofert produktów
zawierających
Saussurea costus
Sklepy
Targi
Internet
4
4
117
2. Orchis mascula/ Salabmirsi/ Salep orchid/ Storczyk męski lub nakrapiany. Ta niewysoka
bylina osiąga od 20 do 60cm wysokości. Jej pierwotny zasięg obejmował większość Europy,
północno – zachodnie rejony Afryki, Azję Mniejszą i Kaukaz. Jest to gatunek występujący
w górach na wysokościach ok. 2500 m n. p. m. Rzadko spotykany na południu Polski.
Chroniona jest cała rodzina Orchidaceae, znajdująca się w Aneksie B (wybrane gatunki
chronione są Aneksem A).
8
Storczyk męski używany jest do produkcji:
− kosmetyków (przeciwzmarszczkowych, przeciw przebarwieniom,
nawilżających, oczyszczających, brązujących)
− środków na potencję
− środków na prostatę
− środków na poprawę funkcji umysłowych
Na polskim rynku jest wiele produktów zawierających ten chroniony gatunek
storczyka. Rys. 2 obrazuje 9 z nich8, najczęściej oferowanych w sprzedaży. Z wykresu
wynika, że największą liczbę ofert stanowią kosmetyki, łatwo dostępne w większości
sklepów. Warto jednak wspomnieć, że niektórzy producenci używają storczyka męskiego
uprawianego na terenie UE. Niemniej jednak, 23% procent z przedstawionych poniżej
produktów jest suplementami diety, których importer informuje, że rośliny użyte do ich
produkcji pozyskiwane są z naturalnych siedlisk.
Tabela 2 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Orchis mascula
Liczba ofert produktów
zawierających
Orchis mascula
Sklepy
Targi
Internet
13
2
134
Garnier Orchidea Vital
Eveline "Magia
Orchidei"
AA Kwiat Orchidei
19%
9%
Speman
7%
5%
23%
Tentex Forte
2%
Mentat
2%
Confido
1%
Produkt z serii Exclusive
Bronze
Produkt z serii Deborah
Bioetyc
32%
Rys. 2 Procentowy udział produktów zawierających Orchis mascula dostępnych na polskim rynku
W sumie wszystkich dostępnych ofert odnotowano 149. Warto zauważyć, że niektóre
kosmetyki zawierające ten chroniony gatunek storczyka są szeroko dostępne na rynku i aby
sprawdzić całą ofertę, konieczne jest skontrolowanie producentów tych produktów a nie
sprzedawców detalicznych.
3. Panax ginseng/ Ginseng/ Eleutherococcus senticosus/ Żeń-szeń syberyjski. Ta mityczna
roślina zwana „człowiek korzeń” lub też „wszechlekiem”, jest niewielkich rozmiarów
kolczastym krzewem porastającym dalekie regiony Azji Wschodniej, Chin, Japonii i Rosji.
8
Raport nie podaje pełnych nazw produktów, lecz często nazwę skrótową całych serii kosmetyków stosowanych
w sprzedaży.
9
Spotkać go można najczęściej na obrzeżach górzystych lasów. Najcenniejszą częścią żeń –
szenia jest jego korzeń. Gatunek znajduje się w Aneksie B. Chroniona prawodawstwem jest
wyłącznie populacja Federacji Rosyjskiej tzw. żeń-szeń syberyjski. W przeciwieństwie do
dostępnego na rynku (i nie objętego CITES) żeń-szenia
koreańskiego, działa on uspokajająco, wzmacnia odporność
fizyczną i psychiczną.
Stosowany jest przy:
− profilaktyce przeziębień
− nerwicach, lękach,
− osłabieniu organizmu
− bezsenności powodowanej stresem
Regulacjami UE objęte są wyłącznie całe i krajane
korzenie oraz ich części. Badanie rynku wykazało, że większość
obecnych dostawców ma możliwość stałego zaopatrywania się w
ten produkt. Warto również zauważyć, że zarówno w Internecie,
Fot. 3 Korzeń żeń-szenia
jak i na targach medycyny naturalnej dominuje jedna firma syberyjskiego © WWF Polska
oferująca, wśród swoich produktów korzeń żeń-szenia
syberyjskiego. Ponieważ monitoring nie objął większej liczby sklepów zielarskich, wyniki
dotyczące tego gatunku mogą być znacznie zaniżone ponieważ jest popularnym produktem
leczniczym w Polsce.
Tabela 3 Liczba ofert produktów zawierających w swoim składzie Panax ginseng
Liczba ofert produktów
zawierających
Panax ginseng
Sklepy
Targi
Internet
1
3
7
4. Hoodia gordonii/ Hoodia9. Jest to niewielkich rozmiarów
sukulent porastający naturalnie pustynie południowych części
Afryki, Bostwany, Namibii i Angoli. Od wieków lokalna
społeczność stosowała go, jako suplement diety skutecznie
hamujący apetyt. Ekstrakt, z którego robi się wszelkie preparaty
nazywany jest P57. Roślina zaliczana jest do Aneksu B.
Skuteczność hoodii nie jest potwierdzona żadnymi
naukowymi badaniami, jednak jej popularność na świecie wciąż
wzrasta. Sprzedawana jest w postaci tabletek (11 rodzajów
suplementów), plastrów (2 produkty), ekstraktów w płynie
(1 oferta) lub całych roślin10. Na terenie UE nie prowadzi się
upraw tego sukulenta. Pomimo to, szeroko dostępna jest oferta
Fot. 4 Plastry skonfiskowane
na poczcie
© Izba Celna w Poznaniu
internetowa, gdzie przeważa jeden importer ze Stanów
Zjednoczonych. Na portalu aukcyjnym Allegro odnotowano
172 oferty sprzedaży produktów zawierających w składzie tę
9
Chronione są wszystkie części i pochodne z wyjątkiem opatrzonych etykietą „Wyprodukowane z materiału
Hoodia spp. uzyskanego z kontrolowanego zbioru i produkcji we współpracy z organami administracyjnymi
CITES Bostwany/Namibii/Afryki Południowej na mocy umowy BW/NA/ZAxxxxxx”
10
W innych krajach jest ona dostępna również pod postacią nalewek, herbaty, syropu, sprey-ów, proteinowych
shake-ów a nawet owocowych batonów.
10
chronioną roślinę lub nią samą. Wśród tych ofert wyraźnie wyróżnia się dwóch sprzedawców,
którzy reklamują suplementy diety pochodzenia amerykańskiego, w dużych ilościach na
każdej z kilkudziesięciu aukcji. Ponadto, właścicielem 8 serwisów internetowych
sprzedających produkty z Hoodia gordonii jest jedna firma. W swoim regulaminie informuje
ona, że obowiązują ją wyłącznie regulacje prawne USA, a zastosowanie prawa UE nie jest
możliwe. Nieliczni sprzedawcy deklarowali posiadanie certyfikatów CITES jednak te, które
zamieszczono na stronach internetowych nie są przedstawione w formie pozwalającej na
sprawdzenie ich autentyczności
Tabela 4 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Hoodia gordonii
Liczba ofert produktów
zawierających
Hoodia gordonii
6%
Sklepy
Targi
Internet
1
0
393
13%
13%
68%
Tabletki
Plastry
Ekstrakt
Roślina
Rys. 3 Procentowy udział produktów zawierających Hoodia gordonii dostępnych na polskim rynku
5. Aquilaria agallocha/ Agar 31/ Ramin/ drzewo
aloesowe. Drzewo z rodziny kozłkowatych,
naturalnie występujące w Indiach, Kambodży,
Indonezji i na Półwyspie Malajskim. Wytwarza
aromatyczną
żywicę,
używaną
szeroko
w aromaterapii i przemyśle perfumeryjnym.
Gatunek chroniony znajdujący się w Aneksie B.
Chronione są wszystkie części rośliny poza
częściami roślin sztucznie uprawianych (na które
też potrzebne są zaświadczenia świadczące o ich
legalności).
Na rynku dostępne są głównie w postaci:
kadzidełek (odnaleziono 4 typy); ręcznie Fot. 5 Kadzidła zawierające Agar 31
robionego mydła naturalnego; olejku do ciała; © WWF Polska
olejku eterycznego oraz korzenia. Oferty były dostępne we wszystkich badanych miejscach.
11
12%
6%
Kadzidła
Olejek eteryczny
Korzeń
12%
70%
Olejek do ciała
Rys. 4 Procentowy udział poszczególnych produktów zawierających Aquilaria agallocha
Tabela 5 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Aquilaria agallocha
Targi medycyny
Internet
naturalnej
Liczba ofert
26
4
zawierających Aquilaria
agallocha
Sklepy
1
6. Prunus africana/śliwa afrykańska/ Stinkwood/ Pygeum/ Iron Wood/ African prune itd. To
zimozielone drzewo występujące naturalnie na terenach Afryki Subsaharyjskiej i na
niektórych wyspach (m.in. Madagaskar, Sao Tome, Grande Comore). Nie jest uprawiana na
terenie UE, lecz legalnie importuje się ją na dużą skalę do produkcji leków na prostatę.
Najbardziej pożądana jest kora drzewa. Przez wiele lat rabunkowa działalność człowieka
doprowadziła niemal do zagłady tego gatunku. Tysiące drzew rocznie jest okorowywanych na
potrzeby przemysłu medycznego oraz kosmetycznego. Gatunek włączony do Aneksu B.
Wśród produktów zawierających w swym składzie śliwę afrykańską (głównie jej korę)
dominują leki na prostatę. Ponadto roślina ta używana jest także do produkcji szamponów
i pianek hamujących wypadanie włosów, preparatów antycellulitowych i na rozstępy, kremów
pod oczy i przeciwzmarszczkowych.
Tabela 6 Liczba produktów dostępnych na rynku zawierających Prunus africana
Targi medycyny
Internet
naturalnej
Liczba ofert
98
0
zawierających Prunus
africana
12
Sklepy
1
Procerin Pianka
1%
5%
1%
Poldanen
1%
Tadenan 50
4%
Nanogen
Nanoguard
5%
42%
6%
Rilastil Spray
Prostidiag
Rilastil Krem
13%
Lierac Diopticreme
22,45%
Neopoldanen
Inulina Colplustabs
Rys. 5 Procentowe zestawienie środków zawierających Prunus africana
7. Pterocarpus santalinus/ Red sandalwood/ Santalum rubrum/ Sandalo rojo/ Sandałowiec
czerwony. Drzewo to dorasta do 8m i rodzime jest dla regionów południowych Indii. Obecnie
ze względu na ogromne zapotrzebowanie, uprawia się go także w Afryce, na Sri-Lance
i Filipinach. Używany nie tylko w przemyśle perfumeryjnym, ale także w medycynie
azjatyckiej, ajurwedzie czy do produkcji wyrobów artystycznych. W Chinach za dynastii
Qing produkowano nawet meble z drewna sandałowca. Aneks B obejmuje drewno okrągłe,
zrębki drzewne, proszek i ekstrakty z tego drzewa. W Polsce produkty dostępne na rynku to:
• kadzidła
• lek wspomagający krążenie i wzmacniający naczynia krwionośne oraz odporność
• sproszkowane drzewo czerwonego sandałowca
• różańce
• perfumy
• pigmenty
• rzeźby
Jak wynika z wykresu poniżej (Rys. 6), największą liczbę ofert stanowi popularny na
rynku lek, który oprócz sandałowca czerwonego zawiera również chroniony przez CITES
gatunek Saussurea lappa. Liczba rzeźb dostępnych na rynku jest trudna do określenia,
ponieważ w badaniu nie były brane pod uwagę sklepy np. z chińskimi antykami czy galerie.
Kadzidła, które są dostępne nie tylko na targach, w sklepach zielarskich czy w internecie, ale
również na targowiskach czy sklepach „indyjskich” są drugim, co do liczby występowania
produktem. Są one bardzo popularne na rynku i niekontrolowane w żaden sposób. W składzie
13
perfum podaje się natomiast Pterocarpus santalinus, jako bazę zapachową, brak jest jednak
informacji skąd pochodzą składniki do tych wyrobów.
W skontrolowanych sklepach znajdowano wyłącznie kadzidła zawierające ten
gatunek, na targach medycyny naturalnej również nie znaleziono innych produktów. Podczas
badania rynku nie kontrolowano perfumerii.
Padma basic
1%
1%
Kadzidła
1%
4%
Perfumy
14%
52%
27%
Sproszkowane
drewno
Różaniec
Pigment
Rzeźba
Rys. 6 Procentowe zestawienie produktów na rynku, zawierających Pterocarpus santalinus
Tabela 7 Liczba ofert zawierających Pterocarpus santalinus w poszczególnych miejscach sprzedaży
Targi medycyny
Internet
Sklepy
naturalnej
Liczba ofert
125
4
3
zawierających
Pterocarpus santalinus
2.2 CHARAKTERYSTYKA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
CHRONIONE GATUNKI ZWIERZĄT:
Badanie wykazało znacznie mniejszą ilość produktów zawierających części zwierząt,
które są dostępne na polskim rynku w porównaniu z ofertą specyfików roślinnych. W wielu
regionach świata nadal istnieje błędne i niepoparte żadnymi badaniami medycznymi
przekonanie, że cudowne właściwości zwierząt są w stanie przejść na ludzi po ich
skonsumowaniu. Na przykład sproszkowane części zwierząt mają przynieść siłę tygrysa
(głównie kości) czy nosorożca (róg). Z niedźwiedzi brunatnych na terenie Europy pozyskuje
14
się głównie tłuszcz, lecz w pozostałych częściach świata zabija się je często włącznie dla
woreczka żółciowego.
W Polsce ilość produktów z zagrożonych gatunków zwierząt nie jest tak wysoka,
w dużej mierze ze względu na wysoką cenę, oraz na odmienność kulturową. Dlatego też
Polacy korzystają najczęściej ze znanych im środków wykonywanych ze zwierząt żyjących na
terenie Europy. Wyjątkiem będą tak egzotyczne gatunki jak pławikonik czy koralowce, oraz
pojawiające się na targach medycyny naturalnej tzw. „plastry z tygrysa”, zawierające części
tygrysów i lampartów.
1. Hirudo medicinalis/ Pijawka lekarska. Niegdyś żyjąca w naszych
wodach pijawka ciesząca się od wieków dobrą sławą ze względu na
substancję zwaną hirudyną. Hirudoterapia jest nadal stosowana,
jednak na znacznie mniejszą skalę. Słodkowodna, lubiąca płytkie i
muliste stawy pijawka swym zasięgiem obejmowała Zachodnią i
Południową Europę, aż po góry Ural. Obecnie częściej spotkać ją
można dużo częściej w sztucznych hodowlach niż w naturze. Na
polskim rynku spotkać można głównie różnorodne maści na bazie
pijawek, pochodzące najczęściej z za wschodniej granicy kraju.
Oferta jest jednak bogatsza także o żywe okazy tych zwierząt,
chociażby w niektórych sklepach zoologicznych czy hodowlach.
Fot. 6 7 Flebostar z
pijawką lekarską
© WWF Polska
7%
1%
30%
Krem
Leczenie pijawką
Żywe zwierzęta
Tabletki
62%
Rys. 7 Procentowe zestawienie środków zawierających Hirudo medicinalis
Tabela 8 Liczba ofert z Hirudo medicinalis
Liczba ofert
zawierających Hirudo
medicinalis
Internet
Targi medycyny
naturalnej
Sklepy
74
4
2
15
Pijawki lekarskie sprzedawane są w Polsce, jako żywe zwierzęta, składniki kremów
i tabletek, czy hodowane na terapie, których oferty są również powszechne. Pijawka jest
„jednorazowa”, czyli używa się jej do zabiegu tylko raz, a potem zabija w celu uniknięcia
przenoszenia różnorodnych chorób. Kremy są to popularne medykamenty, łatwo dostępne w
większości miejsc sprzedaży. Badanie wykazało trzy najczęściej pojawiające się produkty,
z czego wszystkie produkowane są na rynek ukraiński i polski (opakowania dwujęzyczne). Są
to: Wirowit, Flebostar oraz Kalisia silver.
2. Ursus arctos/niedźwiedź brunatny. Chroniony w Aneksie A i B.
Drapieżnik ten jest wszystkożerny, żyje w puszczach, tajgach i
górzystych lasach zwykle z daleka od ludzi. Pierwotnie występował
licznie w całej Europie Północnej oraz Azji. Jego waga sięga od 200 do
800 kg a w pozycji wyprostowanej może mierzyć nawet 3 m.
To majestatyczne zwierzę przestaje być w obecnych czasach
synonimem siły i potęgi. Doprowadzony na skraj wyginięcia gatunek
traktowany jest wyjątkowo okrutnie na potrzeby tradycyjnej
medycyny. Na zachodzie zabijany jest głównie dla woreczka
żółciowego, na wschodzie Europy na tłuszcz. Częstą praktyką w
Chinach, jest utrzymywanie żywych zwierząt, więzionych w małych
klatkach przez całe życie i pobieranie od nich żółci przez sztucznie
wytworzoną przetokę.
Tłuszcz z niedźwiedzia stosowany jest najczęściej przy
schorzeniach układu oddechowego (m.in. przy pylicy) oraz na ogólne Fot. 7 Tłuszcz z
niedźwiedzia
wzmocnienie organizmu. Sprawy handlu w internecie spotykają się © WWF Polska
zwykle z szybką interwencją policji. Głośne były w ciągu ostatnich lat
sprawy aresztowań za tego typu handel (np. w Poznaniu), niestety jak wykazało badanie nadal
jest to produkt dostępny na rynku. Na odbywających się cyklicznie targach medycyny
naturalnej zakupić można tłuszcz z tego gatunku w cenie trzykrotnie wyższej niż oferowana
w internecie. Średnio sprzedawca detaliczny na tego typu targach ma ze sobą 3 – 4 butelki
250ml. każdego dnia (targi trwają od piątku do niedzieli włącznie). Nie odnaleziono ofert
tłuszczu z niedźwiedzia w żadnym z kontrolowanych sklepów.
3. Hippocampus spp./ Pławikonik/ konik morski. Pławikoniki zaliczone są do Aneksu B. To
egzotyczne i piękne zwierzę jest rybą i należy do rodziny igliczniowatych. Osiąga niewielkie
rozmiary od kilku do kilkunastu centymetrów. Ma
charakterystycznie ślimakowato zawinięty ogon.
Zamieszkuje wody oceaniczne regionów stref od
tropikalnych do umiarkowanych. Żywi się
planktonem. W Polsce poza miłośnikami
akwarystyki, zastosowanie dla nich znaleźli
również producenci leków na choroby układu
moczowego i nerek.
W chwili obecnej, wyrokiem sądu, lek ten
został wycofany z obiegu. Pławikonik używany
do
produkcji specyfiku odławiany był nielegalnie
Fot. 8 Pławikonik © Wild Wonders of Europe
z
natury.
Nie
ma
ponadto
żadnych
/Zankl / WWF
udokumentowanych badań, potwierdzających rzekomą skuteczność tego właśnie zwierzęcia
16
na poprawę stanu zdrowia pacjentów. W poniższych statystykach przedstawione zostaną
oferty produktów, które dostępne były przez większość roku. Zatem wszystkie poniższe dane
dotyczyć będą ofert sprzedaży, których ślady były lub nadal są widoczne na rynku, lecz nie są
aktualne. Jedynym medykamentem dostępnym obecnie na rynku, zawierającym
Hippocampus jest Nu Bao Jiaonang, specyfik na dolegliwości kobiece i drogi moczowe
dostępny wyłącznie na targach medycyny naturalnej.
Tabela 9 Liczba ofert zawierajacych Hippocampus spp.
Liczba ofert
zawierających
Hippocampus spp.
Internet
Targi medycyny
naturalnej
Sklepy
19
1
0
3. Anguilla anguilla/ Węgorz europejski. Gatunek chroniony w Aneksie B. Ten popularny
w Polsce gatunek ryby jest zagrożony wyginięciem. Obejmuje swym zasięgiem europejskie
morza, rzeki i jeziora w zachodniej i
środkowej części kontynentu oraz niektóre
regiony Oceanu Atlantyckiego. Osiąga od
70cm do 1,5m długości (w zależności od płci).
Raport ten nie obejmuje handlu gatunkiem
przeznaczonym
do
konsumpcji,
lecz
dostępnymi medykamentami wykonanymi z
tego zwierzęcia. Odnaleziono jeden produkt w
Internecie, który zawiera ten gatunek. Jest to
tran z węgorza, czyli wyciąg z ości, polecany
na w stanach wzmożonej aktywności
psychicznej i fizycznej oraz dla osób Fot. 9 Węgorz europejski © Erling Svensen /
cierpiących na chroniczne zmęczenie. Badanie WWF-Canon
wykazało 5 ofert tego produktu. Na targach ani w skontrolowanych sklepach nie znaleziono
żadnego produktu zawierającego ten chroniony gatunek.
4. Ssaki: tygrys, lampart i piżmowiec.
Panthera tigris/ Tygrys. Gatunek ściśle chroniony w Aneksie A.
W kulturze azjatyckiej od tysięcy lat tygrys odgrywa ogromną rolę,
jako symbol mocy i siły, jest także jednym z chińskich znaków
Zodiaku. Tymczasem liczba tych charyzmatycznych zwierząt
żyjących na wolności drastycznie spada. Terytorium zajmowane
przez tygrysy zmniejszyło się w ciągu ostatnich 100 lat aż o 93%.
Poza niszczeniem siedlisk tygrysów przez człowieka, drugim
największym zagrożeniem dla jego przetrwania jest kłusownictwo.
Tygrysy zabijane są przede wszystkim na potrzeby Tradycyjnej
Medycyny Azjatyckiej, w której wykorzystuje się sproszkowane
części ich ciał. Przedmiotem nielegalnego handlu są również skóry
tych zwierząt. Tygrysy należą do różnych podgatunków. Do dziś
przetrwało sześć z nich (tygrys syberyjski, bengalski, indochiński, Fot. 10 Panthere tigris
malajski, południowochiński, sumatrzański). Trzy wyginęły altaica © Klein & Hubert /
WWF
bezpowrotnie (tygrys balijski, jawajski i kaspijski) w XX wieku.
17
W Polsce produkty z tygrysa nie są tak popularne jak w
krajach azjatyckich, niemniej jednak można znaleźć na targach
medycyny naturalnej specyfiki wykonane z tych zwierząt. Azjaci
do produkcji medykamentów używają każdej części zwierzęcia.
Od genitaliów (afrodyzjak), poprzez pazury, mięso, wnętrzności po
szkielet, na którym wyrabiane jest wino. Ponieważ coraz trudniej
jest zdobyć części tego ginącego gatunku, we wschodniej
medycynie coraz częściej spotyka się jego zamiennik, którym jest
inny ginący kot – lampart (Panthera pardus). Jak wszystkie dzikie
kotowate, lampart jest ściśle chroniony i handel tym gatunkiem jest
zabroniony ( Aneks A).
Podczas badania w Warszawie odnaleziono plastry,
zawierające kość tygrysa, mające uśmierzać bóle kości i stawów.
Dwóch azjatyckich sprzedawców oferowało te produkty na swoim Fot. 11 Panthera pardus
stoisku podczas targów medycyny naturalnej. Byli to stali © Fritz Pölking / WWF
uczestnicy tego wydarzenia, cyklicznie
pojawiający się na targach. Drugi ze
składników plastrów (oraz wielu innych
produktów
m.
in.
przemysłu
perfumeryjnego) to piżmo. Jest to
wydzielina gruczołów samca piżmowca
(Moschus moschiferus) chronionego także
Konwencją CITES Aneks B11.Jest to ssak
zamieszkujący górzyste lasy PółnocnoWschodniej Azji, niestety jego populacja
została zagrożona wyginięciem z powodu
odstrzału tego gatunku.
Fot. 12 Plaster z kością lamparta © WWF Polska
Fot. 14 Moschus moschiferus © Grigori Mazmanyants /
WWF Canon
11
Fot. 13 Plaster z kością lamparta
© WWF Polska
Cały rodzaj Moschus spp. jest chroniony: populacje Afganistanu, Bhutanu, Indii, Birmy (Myanmaru), Nepalu i
Pakistanu – Aneks A/Załącznik I, pozostałe Aneks B/Załącznik II
18
3. PODSUMOWANIE
Podczas badania odnotowano 7 głównych gatunków roślin oraz 6 gatunków zwierząt,
dostępnych w produktach oferowanych na Polskim rynku. Są to: Saussurea costus, Orchis
mascula, Eleutherococcus senticosus, Hoodia gordonii, Aquillaria agallocha, Prunus
africana, Pterocarpus santalinus, Hirudo medicinalis, Ursus arctos, Hippocampus spp.,
Anguilla anguilla,Panthera pardus.
Pa
na
x
An
gu
ill
a
Pa
nt
he
ra
Us
ru
s
H
iru
do
A
qu
H
ila
ip
ria
po
ca
m
pu
s
H
oo
di
a
O
rc
hi
Sa
s
us
su
Pt
re
er
a
oc
ar
pu
s
Pr
un
us
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Rys. 8 Zbiorcza liczba (targi, sklepy, internet) ofert na rynku, zawierających gatunki z list CITES
Na Rys. 8 wyraźnie wyróżnia się Hoodia gordonii, obecna na rynku w bardzo dużych
ilościach. Jest ona dostępna w wielorakiej gamie produktów na odchudzanie, a oferta
skierowana jest do szerokiego spektrum odbiorców.
25
20
15
10
5
s
Pa
nt
he
ra
U
rs
u
a
ng
ui
ll
A
ip
po
ca
m
pu
s
Pt
er
oc
ar
pu
s
H
Pa
na
x
iru
do
H
rc
hi
s
O
ria
Sa
us
su
re
a
qu
ila
A
H
oo
d
ia
0
Rys. 9 Liczba produktów zawierających gatunki roślin i zwierząt z list CITES
19
W sumie, na jednym z najbardziej popularnych portali aukcyjnych – Allegro,
odnaleziono 305 ofert produktów zawierających chronione przez Konwencję Waszyngtońską
gatunki roślin. Niestety przy większości opisów leków brak jest szczegółowych informacji na
temat legalności pochodzenia składników.
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
qu
il a
ria
A
Pa
na
x
Pt
er
oc
ar
pu
s
H
iru
do
ea
Sa
us
su
r
Pr
un
us
rc
hi
s
O
H
oo
di
a
0
Rys. 10 Dostępność produktów z list CITES na portalu Allegro
Oferta internetowa większości produktów zawierających chronione gatunki
skierowana była głównie do osób dbających o swój wygląd oraz do miłośników kultury
Dalekiego Wschodu. W sklepach sprzedawano produkty z polską etykietą, dobrze opisane
a sprzedawca był poinformowany o ich działaniu i właściwościach. Były to głównie produkty
kosmetyczne i medykamenty dużych, często międzynarodowych firm. Na targach medycyny
naturalnej znaleźć można natomiast leki bardzo egzotyczne, najczęściej nieopatrzone ulotką w
języku polskim. W momencie zakupu, można zapoznać się wyłącznie z lakoniczną informacją
na stole, dotyczącą zastosowania poszczególnych medykamentów (np. na hemoroidy, na
serce, na układ moczowy itp.). Pobieżnej informacji udziela również sprzedający, jednak
żaden z nich nie był w stanie udzielić wyczerpujących odpowiedzi co do dawkowania
specyfiku czy jego wpływu na organizm (np. skutków ubocznych). Z pewnością
najróżnorodniejsze leki znajdują się na targach, gdzie sprzedający oferują specyfiki nie tylko
z Rosji czy Ukrainy, ale także Chin, Korei czy innych krajów azjatyckich. Trudno jest także
określić, jaką ilością leków dysponują, gdyż na widok publiczny wystawiona jest jedynie
część ich oferty. Zauważyć również można, że są to stali sprzedawcy, którzy mają swoich
stałych klientów, poszukujących najczęściej konkretnych leków.
Tabela nr 10 przedstawia zestawienie liczbowe wszystkich ofert zamieszczonych
w internecie (portale aukcyjne w tym Allegro, sklepy zielarskie, bazary, apteki, kliniki etc),
w zestawieniu z wybranym portalem aukcyjnym Allegro. Wyraźnie widać, że znaczna liczba
produktów sprzedawana jest właśnie na tego typu stronach.
20
Tabela 10 Zestawienie ofert internetowych z ofertami na portalu Allegro
Gatunek
Internet
Portal aukcyjny
Allegro
Saussurea costus
117
12
Orchis mascula
134
52
Eleutherococcus senticosus
7
7
Hoodia gordonii
393
183
Aquilaria agallocha
26
5
Prunus africana
98
39
Pterocarpus santalinus
118
7
Hirudo medicinalis
74
10
Anguilla anguilla
5
0
Suma
972
315
Tabela 11 przedstawia zestawienie wszystkich gatunków oraz liczbę ofert, które
odnotowano podczas badania. W sumie zarejestrowano 72 produkty, które w swoim składzie
zawierają gatunki zagrożone wyginięciem, dostępne w 1043 ofertach sprzedaży.
Tabela 11 Zestawienie liczbowe wszystkich ofert na rynku zawierających chronione gatunki
Gatunek
Całkowita
liczba ofert
Liczba
produktów
Targi
Sklepy
Internet
Saussurea
costus
125
6
4
4
117
Orchis mascula
149
9
2
13
134
Eleutherococcus
senticosus
11
1
3
1
7
Hoodia gordonii
394
21
0
1
393
Aquilaria
agallocha
31
8
4
1
26
Prunus africana
99
10
0
1
98
Pterocarpus
santalinus
125
7
4
3
118
Hirudo
medicinalis
80
5
4
2
74
Anguilla
anguilla
5
1
0
0
5
Ursus arctos
1
1
1
0
0
Hippocampus
spp.
20
2
1
0
19
Panthera pardus
3
1
3
0
0
1043
72
26
26
99
Suma
21
4. WNIOSKI I REKOMENDACJE
•
•
•
•
•
Handel międzynarodowy gatunkami chronionymi przez Konwencję CITES oraz
odpowiednie rozporządzenia Unii Europejskiej jest ograniczony lub wręcz zakazany.
Regulacje prawne zawarte w powyższych aktach prawnych regulują zasady handlu
tymi gatunkami i produktami z nich wykonanymi. Oznacza to obowiązek posiadania
przez sprzedawców odpowiednich dokumentów stwierdzających legalność
pochodzenia produktu. Podczas prowadzenia badania nie stwierdzono aby
oferowanym produktom towarzyszyły odpowiednie dokumenty. W przypadku dużych
firm oferujących produkty lecznicze lub kosmetyki jest wskazane podjęcie działań
informujących o obowiązujących przepisach prawnych.
Tradycyjna medycyna azjatycka oraz inne produkty zawierające gatunki CITES są
dostępne na rynku polskim w dużej liczbie. Problem ten wymaga więc podjęcia
konkretnych działań przez instytucje wdrażające prawodawstwo oraz egzekwujące
obowiązujące przepisy.
Niezbędne są działania informacyjne dla konsumentów, ponieważ jest to temat nowy
i z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że wiedza w tym zakresie pośród
konsumentów jest bardzo niska.
W przypadku ofert dotyczących np. tłuszczu z niedźwiedzia czy kości tygrysa,
którymi handel na terenie Unii Europejskiej jest zakazany nie ma możliwości
przedstawiania przez sprzedawców dokumentów stwierdzających legalność
pochodzenia produktu. Dlatego konieczne jest podjęcie odpowiednich kroków
mających na celu wyeliminowanie tych produktów z rynku polskiego.
Większość z wymienionych medykamentów pakowanych jest w Polsce, poza
specyfikami dostępnymi na targach, pochodzącymi albo z Rosji albo z krajów
azjatyckich, które nie są zaopatrzone w żadną konkretną informację dotyczącą ich
działania czy też składu w języku polskim. Potrzebne są działania mające na celu
zainicjowanie współpracy z sektorem handlowym i ograniczenie sprzedaży
produktów, do których produkcji wykorzystuje się chronione gatunki flory i fauny.
22
SPIS TREŚCI:
WSTĘP....................................................................................................................................... 3
1. METODOLOGIA .................................................................................................................. 6
2. WYNIKI BADANIA ............................................................................................................. 6
2.1 CHARAKTERYSTYKA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH CHRONIONE
GATUNKI ROŚLIN: ......................................................................................................... 7
2.2 CHARAKTERYSTYKA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH CHRONIONE
GATUNKI ZWIERZĄT: ................................................................................................. 14
3. PODSUMOWANIE ............................................................................................................. 19
4. WNIOSKI I REKOMENDACJE ......................................................................................... 22
SPIS TABEL:
Tabela 1 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Saussurea costus .............. 8
Tabela 2 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Orchis mascula................. 9
Tabela 3 Liczba ofert produktów zawierających w swoim składzie Panax ginseng ............... 10
Tabela 4 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Hoodia gordonii ............. 11
Tabela 5 Liczba ofert produktów zawierających w swym składzie Aquilaria agallocha ....... 12
Tabela 6 Liczba produktów dostępnych na rynku zawierających Prunus africana ................ 12
Tabela 7 Liczba ofert zawierających Pterocarpus santalinus w poszczególnych miejscach
sprzedaży.................................................................................................................................. 14
Tabela 8 Liczba ofert z Hirudo medicinalis............................................................................. 15
Tabela 9 Liczba ofert zawierajacych Hippocampus spp. ......................................................... 17
Tabela 10 Zestawienie ofert internetowych z ofertami na portalu Allegro.............................. 21
Tabela 11 Zestawienie liczbowe wszystkich ofert na rynku zawierających chronione gatunki
.................................................................................................................................................. 21
23
NOTATKI
24