docWymagania szczegółowe na oceny szkolne z geografii w klasie
download 
Reklamacja Transkrypt
Wymagania szczegółowe na oceny szkolne z geografii w klasie
Wymagania szczegółowe na oceny szkolne z geografii w klasie pierwszej Dział programu Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra I. Znaczenie geografii w życiu człowieka. - wskazuje formy przyrodnicze i antropogeniczne w okolicy szkoły, - podaje przykłady działalności człowieka w środowisku przyrodniczym - wykorzystuje globus do określania cech południków i równoleżników w siatce geograficznej, - wskazuje na globusie: bieguny, równoleżniki, południki, zwrotniki, koła podbiegunowe, półkule, - wyznacza na globusie kierunki główne i pośrednie - wykazuje różnice pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a środowiskiem geograficznym - podaje przykłady zastosowania wiedzy geograficznej w życiu, - podaje kryteria wydzielenia swojego regionu - docenia słuszność idei zrównoważonego rozwoju, - ocenia wiarygodność i przydatność źródeł informacji - wymienia dowody Arystotelesa na kulistość Ziemi, - określa kształt Ziemi i podaje jej wymiary, - odróżnia siatkę geograficzną od kartograficznej, - podaje cechy siatki geograficznej, - zaznacza na globusie punkty o podanych współrzędnych geograf. - porządkuje skale wg kryterium wielkości, - zamienia skale liczbowe na mianowane i liniowe, - stosuje różne skale do obliczania odległości w terenie, - określa cechy wspólne i cechy różne siatki kartograficznej i geograficznej, - lokalizuje miejsca i obszary na mapie znając ich współrzędne geograficzne, - rozpoznaje w terenie obiekty na podstawie mapy topograficznej, - rozpoznaje wybrane formy terenu na rysunku - na podstawie rysunków podaje dowody na kulistość Ziemi, - rozróżnia na modelu elipsoidę i geoidę, - odszukuje na globusie obiekty geograficzne na podstawie współrzędnych, - określa korzystając z globusa, współrzędne geograficzne miejsc i obszarów Ziemi. - podaje przykłady zastosowań współrzędnych geograficznych w praktyce, - przyporządkowuje dowody na kształt Ziemi do ich twórców. - przekształca skalę mapy, - wymienia przykłady zastosowań map o różnej skali i treści, - planuje wycieczkę turystyczną za pomocą mapy lub planu, - przedstawia cechy map wielko i małoskalowych, - odczytuje z mapy wielkości cięcia poziomicowego, - opisuje rzeźbę terenu i stan zagospodarowania na podstawie mapy topograficznej ( turystycznej), - porządkuje wybrane profile hipsometryczne do linii profilu na mapie - oblicza skalę mapy na podstawie znanych odległości na mapie i w terenie, - porównuje siatkę geograficzną z wybraną siatką kartograficzną, - rozpoznaje formy terenu, korzystając z rysunku poziomicowego, - ocenia wpływ rzeźby terenu na zróżnicowane warunki życia ludności, - podaje przykłady zastosowania siatki płaszczyznowej, walcowej i stożkowej II. Planeta Ziemia III. Mapa jako źródło informacji geograficznej. - wymienia elementy mapy, - oblicza odległości na podstawie podziałek, - rozróżnia na rysunku poziomicowym formy wypukłe i wklęsłe, - oblicza wysokość względną i bezwzględną na podstawie rysunku poziomicowego, - odczytuje informacje z mapy topograficzno-turystycznej, IV. Ruchy Ziemi i ich następstwa. - wskazuje związek między wysokością Słońca w południe a porami roku, - określa cechy oświetlenia Ziemi w różnych porach roku na podstawie rysunków, - podaje główne cechy stref oświetlania Ziemi na podstawie rysunków, poziomicowym, - podaje przykłady map o różnych skalach, - określa zależności treści mapy od wielkości skali, - posługuje się mapą topograficzną w terenie. - przedstawia założenia teorii Ptolemeusza i Kopernika, - określa wpływ różnic prędkości liniowej na kształt Ziemi, - wykazuje związek między pozorną wędrówką Słońca a ruchem obrotowym Ziemi, - na podstawie obserwacji cienia gnomonu określa pore dnia, - wykazuje związek między czasem a długością geograficzną, - rozróżnia czasy strefowe i urzędowe w Europie na przykładach wybranych państw, - oblicza czas słoneczny na podstawie znanej długości geograficznej, - posługuje się mapą stref czasowych, - określa cechy i następstwa ruchu obiegowego Ziemi, - określa związek między czasem strefowym a urzędowym w Polsce, - wykazuje związek stref oświetlenia Ziemi z wysokością Słońca nad widnokręgiem w ciągu roku, - oblicza różnicę czasu słonecznego między wschodem - opisuje budowę Układu Słonecznego, - objaśnia terminy: gwiazda, Słońce, planeta, planetoida, kometa, meteoroid, meteoryt, - odróżnia kształt kuli od elipsoidy i geoidy, - oblicza wysokość górowania Słońca w różnych szerokościach geograficznych w dniach równonocy i przesileń, - objaśnia termin białe noce, wskazuje na mapie obszary ich występowania, - opisuje działanie sił: odśrodkowej i Coriolisa, - wyjaśnia różnice między rokiem przestępnym i zwykłym, - wskazuje związki między cechami a następstwami ruchu obrotowego Ziemi, - oblicza długość geograficzną na podstawie znanej różnicy czasu, - określa daty na wschód i zachód od południka 180, - wykazuje związek między zasięgiem występowania dni i nocy polarnych a zenitalnym górowaniem Słońca w strefie międzyzwrotnikowej - wymienia metody wyznaczania kierunku północnego, - oblicza wysokość Słońca nad horyzontem za pomocą gnomonu, - rozpoznaje z pośród podanych lata przestępne, - oblicza czas słoneczny z uwzględnieniem przekraczania międzynarodowej linii zmiany daty, - ocenia wpływ następstw ruchu obiegowego Ziemi na warunki życia ludzi, - rozróżnia cechy i następstwa ruchu obiegowego i obrotowego, - oblicza różnice między czasem strefowym, miejscowym i urzędowym w różnych miejscowościach, - wyjaśnia związek między położeniem osi ziemskiej w stosunku do płaszczyzny obiegu a występowaniem pór roku, - okre4śla zależność między istnieniem stref oświetlania Ziemi a trybem życia i sposobem gospodarowania ludzi, - uzasadnia związek między a zachodem Polski V. Zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Ziemi. - omawia na podstawie rysunku budowę atmosfery, - odczytuje z map tematycznych wielkości sum opadów i wartości temperatur, - opisuje wpływ czynników klimatotwórczych na kształtowanie klimatu danego obszaru, - podaje przykłady wpływu działalności człowieka na klimat, - oblicza średnią temperaturę roczną i średnią sumę opadów oraz amplitudę roczną temperatur - charakteryzuje na podstawie klimatogramu panujące w danym miejscu warunki klimatyczne, - odczytuje z mapy strefę i typ klimatu dla danego miejsca na Ziemi, - określa na podstawie mapy cechy danej strefy klimatycznej, - wymienia w kolejności strefy klimatyczne Ziemi, - charakteryzuje, korzystając z map tematycznych, rozmieszczenie typów formacji roślinnych oraz rozmieszczenie typów gleb na Ziemi, - opisuje na podstawie rysunku budowę wnętrza Ziemi, procesy zachodzące na granicach płyt, wyjaśnia sposób powstawania form terenu w strefach - wyjaśnia związek pomiędzy wysokością Słońca nad widnokręgiem a temperaturą powietrza, - uzasadnia rolę atmosfery dla istnienia życia na Ziemi, - oblicza temperaturę powierza na różnych wysokościach, - odczytuje i porównuje informacje dotyczące wielkości przebiegu temp. powietrza oraz sum opadów przedstawione na diagramach klimatycznych oraz w tabelach statystycznych, - wykonuje na podstawie danych statystycznych rysunek diagramu klimatycznego, - opisuje na podstawie mapy zasięgi stref i typów klimatu na Ziemi, - rozpoznaje na podstawie wykresu strefę i typ klimatu, - opisuje i porównuje na podstawie fotografii typy formacji roślinnych Ziemi, - wymienia w kolejności pietra roślinne w górach, - odczytuje z mapy geologicznotektonicznej informacje na temat płyt litosfery ( nazwy, rodzaje, kierunek przesuwania), - wskazuje na mapie hipsometrycznej przykłady form terenu w strefach zderzania i rozrywania płyt litosfery, - uzasadnia związek pomiędzy tektoniką płyt a - wykazuje wpływ czynników klimatotwórczych na warunki klimatyczne różnych miejsc na Ziemi, - uzasadnia przebieg i zróżnicowanie temp. powietrza i sum opadów atm. W danym miejscu, - uzasadnia wpływ warunków klimatycznych na roślinność danego obszaru, rozmieszczenie strefowe oraz piętrowe, - ocenia wpływ panujących warunków klimatycznych na zróżnicowane warunki życia ludności, - przedstawia zasady wydzielania stref i typów klimatu, - rozpoznaje na fotografiach oraz na podstawie opisów formacje roślinne, - przyporządkowuje formacje roślinne i główne typy gleb do odpowiadających im typów klimatu, - określa i uzasadnia które formacje roślinno-glebowe pozostały w znacznej części naturalne do dziś a które zostały przekształcone przez człowieka, - przedstawia argumenty uzasadniające konieczność ochrony formacji roślinnych i gleb, - podaje przykłady stref zderzania i rozrywania płyt strefami czasowymi a linią zmiany daty - ocenia wpływ działalności człowieka na klimat w skali lokalnej i globalnej, - wykazuje wpływ warunków lokalnych na zmiany warunków klimatycznych, w tym tworzenie się miejskiej wyspy ciepła, - wykazuje związek pomiędzy wydzielaniem stref i typów klimatu a czynnikami klimatotwórczymi, - przedstawia przydatność danej strefy klimatyczno-roślinnoglebowej dla życia i gospodarowania człowieka, - wyjaśnia przyczyny i podaje dowody ruchu płyt litosfery, - uzasadnia tektoniką płyt zmiany w środowisku przyrodniczym Ziemi, - podaje przykłady sposobów działań mających na celu zmniejszenie skutków zjawisk sejsmicznych i wulkanicznych, - uzasadnia asejsmiczność obszaru Polski, - uzasadnia konieczność ochrony naturalnej roślinności na stokach górskich oraz obszarach lessowych, - uzasadnia charakter pracy rzeki w zależności od jej spadku, - uzasadnia sposób zagospodarowania wybrzeża w zależności od jego rodzaju, - uzasadnia atrakcyjność zderzania się i rozrywania płyt litosfery, - odczytuje z mapy informacje na temat rozmieszczenia trzęsień ziemi i wulkanów, - potrafi przedstawić sposoby zachowania się w czasie trzęsień ziemi, - opisuje na podstawie rysunków i fotografii formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia skał ( w tym zjawisk krasowych), ruchów masowych i działalności wiatru - wymienia zewnętrzne czynniki rzeźbotwórcze, - określa na podstawie fotografii, możliwe zagrożenia związane z ruchami masowymi - opisuje na podstawie rysunków i fotografii formy terenu powstałe w wyniku działalności rzek i mórz, - uzasadnia zróżnicowaną działalność morza na wybrzeżu niskim i wysokim, - opisuje na podstawie rysunków i fotografii cechy form terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów rozmieszczeniem zjawisk wulkanicznych i sejsmicznych, - rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia skał ( w tym zjawisk krasowych), ruchów masowych i działalności wiatru, - rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu powstałe w wyniku działalności rzek i mórz - rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów VI. Zróżnicowanie przyrodnicze polityczne i kulturowe Europy. - wskazuje na mapie granicę między Europa i Azją, - wyjaśnia wpływ ciepłego prądu morskiego na klimat - wyjaśnia wpływ czynników klimatotwórczych na kształtowanie się klimatu Europy, litosfery, - oblicza temp. w skorupie ziemskiej posługując się stopniem geotermicznym, - przedstawia skutki przyrodnicze i społecznogospodarcze procesów wulkanicznych i sejsmicznych, - wskazuje wpływ różnych czynników na skutki trzęsień ziemi, - wykreśla granice płyt na podstawie rozmieszczenia trzęsień ziemi, - wykazuje związki pomiędzy warunkami klimatycznymi a rodzajami wietrzenia skał, - przedstawia procesy powstawania form rzeźby terenu wytworzonych w wyniku wietrzenia skał, ruchów masowych i działalności wiatru, - przedstawia sposoby i uzasadnia konieczność stosowania metod zapobiegającym ruchom masowym, - przedstawia procesy powstawania form rzeźby terenu w wyniku działalności rzek i mórz, - przedstawia procesy powstawania form rzeźby terenu w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów - analizuje diagramy klimatyczne wybranych miejsc Europy charakterystyczne dla różnych typów klimatu, turystyczną oraz konieczność ochrony krajobrazów polodowcowych - określa cechy środowiska przyrodniczego Europy na podstawie analizy map tematycznych i przekroju VII. Krajobrazy Europy. Europy, - wskazuje na mapie główne pasma górskie, wyżyny, niziny, depresje oraz rzeki - odczytuje z mapy politycznej Europy nazwy państw i ich stolice, - wskazuje różnice w kulturze wybranych narodów, - podaje przykłady wpływu chrześcijaństwa na kulturę Europy - uzasadnia wpływ stref klimatycznych na zróżnicowanie roślinności Europy, - podaje przykłady wpływu gór na klimat Europy, - rozpoznaje na mapie konturowej największe państwa, - wyjaśnia wpływ kultury starożytnej Grecji i Rzymu na kulturę Europy, - czyta i interpretuje mapy tematyczne Europy Północnej - przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego oraz wskazuje na mapie państwa zaliczane do Europy Północnej, - wskazuje na mapie Francji regiony rolnicze, wymienia przykłady płodów rolnych i artykułów spożywczych które Francja eksportuje, - przedstawia cechy rolnictwa Francji na podstawie analizy wykresów i danych liczbowych dotyczących plonów i zbiorów płodów rolnych, - na podstawie analizy map przedstawia cechy Okręgu Nadreni Północnej –Westfalii, - wyjaśnia wpływ rozbudowy okręgu na stan środowiska przyrodniczego, - omawia położenie Londynu na tle kraju i kontynentu, - odczytuje i analizuje dane - wykazuje związek między elementami środowiska przyrodniczego a kierunkami działalności gospodarczej człowieka w krajach Europy PN, - omawia rozmieszczenie upraw i chowu zwierząt we Francji, - określa czynniki wpływające na intensywność rolnictwa, - porównuje rozwój rolnictwa we Francji i w Polsce, - wymienia czynniki przyrodnicze i społecznogospodarcze wpływające na powstanie i rozwój Okręgu Północnej Nadrenii-Westfalii, - wyjaśnia przyczyny restrukturyzacji przemysłu w Okręgu Nadrenii PółnocnejWestfalii, - na podstawie mapy w podręczniku formułuje wnioski dotyczące przestrzennego rozwoju Londynu, - odczytuje z mapy fizycznej współrzędne geograficzne krańcowych punktów Europy, - charakteryzuje położenie Europy na mapie świata, - podaje przykłady współzależności między klimatem, roślinnością i glebami w Europie - przedstawia pozytywne i negatywne skutki zróżnicowania kulturowego ludności Europy - rozróżnia główne grupy językowe i języki ludności - prezentuje na forum klasy wybrany kraj Europy Pn - wyjaśnia wpływ środowiska przyrodniczego na zróżnicowanie rozmieszczenia upraw i chowu zwierząt we Francji, - wyjaśnia dlaczego typ rolnictwa francuskiego określa się jako wyspecjalizowany, intensywny i towarowy - przedstawia znaczenie rolnictwa w gospodarce kraju, - omawia pozytywne i negatywne skutki restrukturyzacji przemysłu Okręgu Północnej NadreniiWestfalii, - wymienia funkcje Londynu, krajowe i międzynarodowe, - podaje przykłady atrakcji turystycznych Londynu, - wskazuje pozytywne i negatywne skutki życia ludności w wielkim mieście, hipsometrycznego, - ocenia środowisko przyrodnicze kontynentu pod względem warunków jakie stwarza dla życia i gospodarczej działalności człowieka, - wskazuje na mapie Europy regiony występowania wyznań, języków i narodowości, - wskazuje potrzebę tolerancji i poszanowania wartości innych narodów - wykazuje i ocenia wartość środowiska przyrodniczego dla człowieka i gospodarki, - ocenia wpływ rozwoju techniki na warunki życia ludności zatrudnionej w rolnictwie - przedstawia główne problemy społeczne wynikające z restrukturyzacji przemysłu na przykładzie Okręgu Północnej Nadrenii-Westfalii - uzasadnia konieczność zgodnego współżycia ludności o różnych narodowościach, kulturach, językach, wyznaniach - na podstawie różnych źródeł przedstawia informacje na temat zabytków kultury śródziemnomorskiej - dostrzega korzyści i zagrożenia dla środowiska przyrodniczego i ludności wynikające z gwałtownego rozwoju turystyki w regionie liczbowe dotyczące wielkich miast Europy i świata, - na podstawie map tematycznych podaje cechy środowiska geograficznego Alp i krajów alpejskich, - na podstawie map tematycznych podaje cechy środowiska geograficznego Europy Pd, - wykorzystuje Internet do zbierania informacji o wybranym regionie Europy - uzasadnia dlaczego Londyn jest światową metropolią, - wyjaśnia przyczyny zróżnicowania kulturowego ludności Londynu, - wymienia nazwy i wskazuje na mapie miasta Alp które są słynne z atrakcji turystycznych, - wskazuje wpływ Alp na środowisko przyrodnicze krajów alpejskich, - omawia kierunki rozwoju gospodarczego krajów alpejskich, - na podstawie folderów turystycznych regionu i Internetu przedstawia walory turystyczne Europy Pd - podaje przykłady atrakcji turystycznych, przyrodniczych i kulturowych Europy Pd - potrafi opracować plan wycieczki: cele, środki transportu, czas trwania, koszt, miejsca noclegów - przedstawia rozwój terytorialny Londynu od XIII do XX wieku, - wyjaśnia wpływ gór na zróżnicowanie gospodarki wraz z wysokością nad poziom morza - na podstawie wykresu przedstawia współzależności pięter roślinności i gleb w górach - wskazuje związek między warunkami środowiska przyrodniczego a rozwojem turystyki w krajach alpejskich, - omawia i prezentuje wybrany obiekt kultury śródziemnomorskiej - przedstawia walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze regionu Europy Pd dla rozwoju turystyki i prezentuje dowolną techniką propozycje opracowanej wycieczki po wybranym regionie Europy śródziemnomorskim - wskazuje wpływ zabytków kultury greckiej, rzymskiej i arabskiej na rozwój turystyki w regionie - potrafi podsumować własne działania, określić pozytywne i negatywne skutki przeprowadzonych działań - projektuje przebieg trasy wycieczki - zbiera, opracowuje i prezentuje informacje o wybranych odcinkach trasy wycieczki i wybranych obiektach odwiedzanych na wycieczce Wymagania szczegółowe na oceny szkolne z geografii w klasie drugiej Dział programu Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra I. . POŁOŻENIE I ▪omawia położenie geograficzne Polski w Europie ▪wskazuje na mapie Europy obszar Polski ▪przedstawia korzyści wynikające z położenia Polski w Europie odczytuje z mapy współrzędne geograficzne Polski ▪potrafi odczytać z mapy stref czasowych różnicę czasu strefowego i urzędowego Polski i innych krajów Europy ▪wykazuje na wybranych przykładach związek między położeniem geograficznym prawidłowo stosuje termin: czas strefowy ▪wyjaśnia różnicę czasu między Polską a innymi krajami Europy ▪przedstawia znaczenie położenia Polski na granicy Unii Europejskiej ▪wyjaśnia związki między wyjaśnia różnicę długości trwania dnia w Polsce w zależności od szerokości geograficznej miejscowości ▪przedstawia praktyczne znaczenie dla Polski istnienia strefy wód terytorialnych i ekonomicznych ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE POLSKi 1. Położenie Polski w Europie Polski a cechami środowiska przyrodniczego naszego kraju 2. Podział administracyjny Polski 3. Najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski wskazuje na mapie województwa Polski i wymienia ich stolice odczytuje i analizuje dane statystyczne GUS dotyczące poszczególnych województw ▪wyjaśnia na czym polega trójstopniowy podział administracyjny kraju ▪▪ prawidłowo stosuje terminy: era, okres geologiczny, minerał, skała, góry fałdowe, góry zrębowe, góry wulkaniczne, epoka lodowcowa ▪odczytuje podział dziejów Ziemi z tablicy stratygraficznej ▪wykazuje zaciekawienie przeszłością geologiczną ▪omawia na podstawie schematu podział skał na magmowe, osadowe i metamorficzne ▪odczytuje z tabeli nazwy głównych skał występujących w Polsce ▪wymienia skały użyteczne powstałe w czasie zalewów morza (sól, wapienie) ▪przedstawia rolę węgla kamiennego w gospodarce Polski ▪wskazuje przykłady występowania form polodowcowych w Polsce ▪prawidłowo stosuje terminy: tablica stratygraficzna, surowce skalne ▪zna zasadę określania względnego wieku warstwy skalnej ▪omawia na podstawie schematu układ warstw skalnych w górach fałdowych, zrębowych i wulkanicznych ▪wykazuje różnice między skałami na podstawie ich cech zewnętrznych ▪podaje przykłady praktycznego zastosowania skał ▪wykazuje przydatność badań geologicznych dla gospodarki państwa ▪porównuje korzystając z map zalewy mórz na obszarze Polski w poszczególnych okresach geologicznych ▪rozpoznaje na rysunku rośliny z których tworzył się węgiel kamienny położeniem geograficznym Polski a cechami środowiska przyrodniczego naszego kraju . ▪wykazuje potrzebę ▪prawidłowo stosuje terminy: administracja, władza samorządowa ▪rozpoznaje na mapie konturowej województwa i ich stolice ▪wykazuje znaczenie dobrego gospodarowania regionem przez władze samorządowe ▪rozpoznaje skały znajdujące się w szkolnym zestawie skał ▪rozpoznaje na obrazach i rysunkach formy terenu wykształcone przez lądolód oraz lodowce górskie ▪wykazuje atrakcyjność turystyczną krajobrazu polodowcowego na pojezierzach i w górach ▪wykazuje na przykładach, że formy terenu, skały mogą być dokumentami przeszłości geologicznej Polski ▪wykazuje konieczność racjonalnego wykorzystywania skał (w tym surowców mineralnych) w gospodarce ▪rozpoznaje rodzaje skał występujące we własnym uczestniczenia w wyborach władz samorządowych ▪potrafi skierować odpowiednie sprawy do załatwienia w urzędzie wojewódzkim, urzędzie powiatowym, urzędzie gminy, urzędzie miasta prawidłowo stosuje terminy: względny i bezwzględny wiek Ziemi ▪docenia znajomość przeszłości geologicznej do zrozumienia współczesnych procesów geologicznych ▪wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych rodzajów skał występujących w Polsce ▪wyjaśnia wpływ ruchów górotwórczych na ukształtowanie terenu i krajobraz regionu ▪podaje przykłady skał wykorzystywanych jako materiał jubilerski ▪wykazuje potrzebę znajomości budowy geologicznej kraju ▪wyjaśnia przyczyny i skutki transgresji morskich ▪docenia piękno krajobrazu regionów zbudowanych ze skał wapiennych’ .wykazuje związek między ▪prawidłowo stosuje terminy: platforma prekambryjska, ostańce, ukształtowanie powierzchni, rzeźba, formy terenu 4. Klimat Polski 5. Zasoby naturalne Polski i własnego regionu ▪prawidłowo stosuje terminy: izoterma, okres wegetacyjny ▪odczytuje informacje z map klimatycznych Polski: izoterm, opadów atmosferycznych, długości trwania okresu wegetacyjnego prawidłowo stosuje terminy: czynniki klimatotwórcze, wiatr halny, bryza, masy powietrza atmosferycznego ▪wykazuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat Polski ▪wymienia i omawia cechy klimatu Polski prawidłowo stosuje terminy: lesistość kraju, surowiec mineralny ▪prawidłowo stosuje terminy: dział wód, degradacja gleby ▪wyjaśnia przyczyny zmian lesistości Polski analizuje i wyciąga wnioski z wykresu obrazującego czystość polskich rzek ▪wykazuje konieczność racjonalnego korzystania z ▪analizuje wykres dotyczący struktury wiekowej drzew w Polsce ▪przedstawia rozmieszczenie głównych kompleksów leśnych w swoim regionie ▪wyjaśnia sposoby powstawania (genezę) wybranych typów jezior w Polsce ▪wykazuje na przykładach związek między deficytem wód w regionie, jego położeniem, ▪prawidłowo stosuje termin: masy powietrza atmosferycznego, roczne amplitudy temperatury ▪odczytuje informacje z mapy pogody ▪wyjaśnia proces powstawania wiatru halnego i bryzy ▪oblicza temperaturę powietrza w górach po przejściu wiatru halnego ▪na podstawie map i danych meteorologicznych określa cechy klimatu wybranych regionów Polski analizuje i interpretuje treść map dotyczących lesistości Polski i rozmieszczenia największych kompleksów leśnych w Polsce ▪oblicza lesistość wybranego regionu ▪wskazuje na mapie Polski dorzecza, działy wód, zlewiska ▪potrafi wyznaczyć na mapie dział wód między dorzeczami występowaniem polodowcowych form terenu a przeszłością geologiczną obszaru zasięg zlodowaceń w Polsce i podaje ich nazwy ▪analizuje powstanie i porównuje formy terenu znajdujące się w poszczególnych regionach geograficznych Polski. ▪rozpoznaje na profilu terenu poszczególne regiony Polski prawidłowo stosuje termin: klimatyczne pory roku ▪prognozuje pogodę w Polsce na podstawie mapy pogody ▪przedstawia znaczenie prognozowania pogody dla życia człowieka i gospodarki ▪ocenia wpływ klimatu Polski na życie i gospodarkę ▪akceptuje ochronę wybranych kompleksów leśnych w Polsce ▪dostrzega pozytywne funkcje lasów w życiu człowieka i w gospodarce ▪uzasadnia związek między występowaniem typów lasów w Polsce a warunkami środowiska przyrodniczego ▪wyjaśnia wpływ różnych czynników na wielkość zasobów wodnych Polski i surowców mineralnych w Polsce ▪wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski ▪uzasadnia konieczność ochrony środowiska przyrodniczego przed zniszczeniem (degradacją) II. LUDNOŚĆ I GOSPODARKA POLSKI 1. Ludność Polski ▪prawidłowo stosuje terminy: przyrost naturalny, imigracja, emigracja, gęstość zaludnienia, miasto, funkcje miasta, sektor gospodarki narodowej, bezrobocie ▪odczytuje z wykresu wartość przyrostu naturalnego w Polsce od 1946 roku do czasów współczesnych ▪porównuje, korzystając z wykresu średnią długość życia ludności Polski i państw sąsiadujących ▪wykazuje związek między poziomem rozwoju gospodarczego kraju a przeciętną długością życia jego mieszkańców ▪dostrzega i akceptuje czynniki wpływające na przedłużenie długości życia ludności Polski ▪odczytuje z mapy wartość gęstości zaludnienia w Polsce gęstością zaludnienia, rozwojem przemysłu ▪omawia na podstawie schematu wpływ czynników glebotwórczych na powstawanie gleb ▪wykazuje konieczność ochrony gleb w Polsce ▪wskazuje na mapie regiony i miejsca występowania głównych surowców mineralnych w Polsce ▪przedstawia podział wód, deficyt wód, nadwyżki wód, czynniki glebotwórcze ▪prawidłowo stosuje terminy: przyrost rzeczywisty, wyż demograficzny (kompensacyjny), migracja, struktura biologiczna, struktura zatrudnienia, aglomeracja monocentryczna, aglomeracja policentryczna (konurbacja) ▪wyjaśnia różnicę między przyrostem naturalnym a przyrostem rzeczywistym ludności ▪wskazuje na mapie Polski największe miasta oraz miasta pełniące ważne funkcje ▪przedstawia korzyści i niedogodności życia w dużych miastach ▪wskazuje na mapie Polski bagna, regiony występowania wód artezyjskich ▪wyjaśnia sposoby powstawania (genezę) jezior w Polsce ▪analizuje i interpretuje mapę rozmieszczenia gleb w Polsce ▪wyjaśnia związek między genezą a występowaniem gleb w Polsce własnego regionu ▪wykazuje praktyczność wiedzy na temat klas czystości wód rzek i jezior Polski ▪ocenia stopień przydatności i wykorzystania polskich rzek w gospodarce kraju ▪przedstawia sposoby oszczędzania wód powierzchniowych i podziemnych ▪prawidłowo stosuje terminy: Polonia, struktura wieku, struktura płci, wiek aktywności zawodowej, wiek przedprodukcyjny, wiek produkcyjny, wiek poprodukcyjny ▪oblicza przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty ludności na podstawie podanych danych ▪oblicza saldo migracji ▪wykazuje wpływ różnych czynników na kształtowanie się przyrostu naturalnego w Polsce od czasów powojennych do czasów współczesnych ▪oblicza gęstość zaludnienia ▪wskazuje na problemy mieszkańców w regionach słabo i gęsto zaludnionych w Polsce ▪wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w strukturze zatrudnienia ludności Polski ▪wyjaśnia przyczyny zróżnicowania wielkości ▪prawidłowo stosuje terminy: demografia, saldo migracji, prognoza liczby ludności, współczynnik feminizacji, starzenie się społeczeństw, urbanizacja ▪odczytuje i interpretuje dane dotyczące przyrostu rzeczywistego ludności Polski w okresie po 1946 roku do czasów współczesnych ▪wykazuje wpływ zmian politycznych i gospodarczych na kierunek migracji ▪dostrzega i rozumie problemy ludności pozostającej bez pracy politycznych i gospodarczych w Polsce na wielkość i kierunki migracji Polaków ▪oblicza współczynnik feminizacji ludności ▪wykazuje wpływ różnych czynników na kształt piramidy płci i wieku ludności ▪korzystając z mapy i danych statystycznych przedstawia zróżnicowanie struktury zatrudnienia i wielkość bezrobocia w województwach Polski ▪odczytuje z wykresu procent ludności mieszkającej w miastach 2. Rolnictwo – I sektor gospodarki narodowej ▪prawidłowo stosuje terminy: użytki rolne, użytki zielone, nieużytki, plon, zbiór przedstawia na wykresie procentowy udział form rolniczego użytkowania ziemi w Polsce ▪wskazuje na mapie regiony o największych powierzchniach upraw: pszenicy, buraków cukrowych i ziemniaków ▪wymienia rośliny uprawiane w Polsce i swoim regionie ▪omawia na podstawie map rozmieszczenie chowu zwierząt w Polsce ▪odczytuje korzystając z danych statystycznych nazwy województw posiadających największy udział w powierzchni łąk i pastwisk ▪prawidłowo stosuje terminy: struktura upraw, chów, hodowla ▪wykazuje zależności między formami rolniczego użytkowania ziemi a elementami środowiska przyrodniczego regionów ▪wyjaśnia przyczyny i podaje przykłady w swoim regionie i w kraju zmian w strukturze użytkowania ziemi ▪porównuje i wyjaśnia przyczyny rolniczego użytkowania ziemi we własnym województwie i w innych województwach ▪wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rolniczego użytkowania ziemi w kraju ▪wykazuje wpływ czynników przyrodniczych i bezrobocia w różnych ▪wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania struktury zatrudnienia ludności Polski ▪wyjaśnia wpływ restrukturyzacji gospodarki na zwiększanie liczby bezrobotnych ▪podaje przykłady przeciwdziałania bezrobociu przez państwo i organizacje samorządowe ▪analizuje związki zachodzące między poziomem i rodzajem wykształcenia a możliwością prawidłowo stosuje terminy: struktura wielkości i własności gospodarstw rolnych ▪omawia na podstawie map, wykresów, danych statystycznych strukturę wielkości i własności gospodarstw rolnych w Polsce ▪wskazuje na mapie województwa, które posiadają największy obszar użytków rolnych, gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk ▪wyjaśnia przyczyny zróżnicowania upraw w Polsce i we własnym regionie ▪wykazuje wpływ rozwoju przemysłu na rozwój rolnictwa ▪określa czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju . ocenia warunki środowiska przyrodniczego Polski i swojego regionu dla rolniczego użytkowania ▪wyjaśnia potrzebę racjonalnego użytkowania powierzchni kraju i własnego regionu ▪wykazuje wpływ żyzności gleb i klimatu na rozmieszczenie upraw ▪wykazuje znaczenie uprawy roślin w wyżywianiu ludności kraju ▪wyjaśnia związek między rozwojem rolnictwa a warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi w Polsce i we własnym regionie ▪ocenia rolnicze wykorzystanie ziemi w Polsce 3. Przemysł – II sektor gospodarki narodowej prawidłowo stosuje terminy: odnawialne i nieodnawialne źródła energii, energetyka, elektrownia cieplna hydroelektrownia ▪rozróżnia źródła energii odnawialnej i nieodnawialnej ▪przedstawia strukturę produkcji energii w Polsce na podstawie danych statystycznych ▪wskazuje na mapie Polski regiony o największych zasobach energii odnawialnej ▪uzasadnia potrzebę zastępowania źródeł energii nieodnawialnej energią odnawialną pozaprzyrodniczych na rozmieszczenie upraw ▪odróżnia chów zwierząt od hodowli ▪wyjaśnia znaczenie chowu zwierząt w wyżywieniu ludności ▪prawidłowo stosuje terminy: dział przemysłu, gałąź przemysłu, ośrodek przemysłowy, okręg przemysłowy, przemysł wysokich technik ▪wyjaśnia znaczenie rozwoju energetyki dla gospodarki państwa i życia ludności ▪wskazuje na mapie Polski regiony o największych zasobach energii nieodnawialnej ▪ocenia wpływ stosowania różnych źródeł energii na stan środowiska przyrodniczego i zdrowie człowieka ▪wyjaśnia potrzebę oszczędzania energii elektrycznej ▪wyjaśnia wpływ rozwoju nauki i techniki na powstawanie nowych gałęzi przemysłu ▪uzasadnia szybki rozwój wybranych gałęzi przemysłu w Polsce i we własnym regionie ▪wyjaśnia wpływ przemysłu na rozwój gospodarki kraju chowu zwierząt gospodarskich ▪uzasadnia współzależność rozwoju chowu zwierząt i rozwoju przemysłu ziemi i we własnym regionie ▪wykazuje znaczenie rolnictwa w eksporcie Polski ▪prawidłowo stosuje terminy: struktura produkcji energii elektrycznej, elektrownia szczytowo-pompowa ▪przedstawia argumenty za lub przeciw budowie elektrowni jądrowych w Polsce ▪wskazuje na mapie Polski rozmieszczenie największych elektrowni cieplnych i hydroelektrowni ▪wyjaśnia związek między warunkami środowiska przyrodniczego a występowaniem źródeł energii odnawialnej ▪ocenia wpływ rozwoju energetyki odnawialnej na stan środowiska przyrodniczego kraju i własnego regionu ▪omawia na podstawie mapy gospodarczej Polski położenie okręgów i ośrodków przemysłowych w Polsce ▪wyjaśnia przyczyny rozwoju przemysłu wysokich technik ▪wyjaśnia przyczyny zmian w strukturze przemysłu Polski i własnego regionu ▪dostrzega i wyjaśnia przyczyny różnic w rozwoju ▪prawidłowo stosuje terminy: struktura przemysłu, restrukturyzacja, prywatyzacja ▪przewiduje i ocenia zmiany w środowisku przyrodniczym związane z eksploatacją surowców energetycznych ▪wykazuje związek występowania surowców energetycznych z budową geologiczną ▪uzasadnia wykorzystanie źródeł energii w Polsce i w swoim regionie ▪omawia na podstawie map i wykresów rozmieszczenie głównych gałęzi przemysłu w Polsce: przemysłu hutniczego, elektromaszynowego, chemicznego, spożywczego ▪wykazuje wpływ najszybciej rozwijających się gałęzi przemysłu na stan środowiska przyrodniczego ▪ocenia znaczenie przemysłu wysokich technik dla środowiska przyrodniczego i gospodarki ▪wykorzystując różne źródła informacji (np. prasę, radio i telewizję) omawia zmiany w 4. Usługi – III sektor gospodarki narodowej 5. Ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce ▪prawidłowo stosuje terminy: usługi, transport, łączność ▪korzystając ze schematu omawia podział usług ▪omawia wpływ usług na rozwój gospodarczy i kulturalny kraju i własnego regionu ▪odczytuje z rocznika statystycznego wielkości określające gęstość sieci kolejowej i drogowej w Polsce ▪wskazuje na mapie obszary w Polsce o najmniejszej i największej gęstości sieci transportowej ▪podaje przykłady wpływu transportu na rozwój osadnictwa i gospodarki kraju oraz stan środowiska przyrodniczego ▪prawidłowo stosuje termin park narodowy ▪odczytuje z map nazwy obiektów chronionych w Polsce i we własnym regionie ▪wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat wybranych obiektów chronionych w Polsce i we własnym regionie prawidłowo stosuje terminy: usługi finansowe, usługi turystyczne, gęstość sieci transportowej ▪prezentuje wybraną metodą i techniką wybrany region turystyczny Polski ▪wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju usług w kraju i regionie ▪korzystając z map turystycznych charakteryzuje wybrane regiony turystyczne Polski ▪podaje przykłady wpływu turystyki na zamożność obywateli i rozwój gospodarczy kraju i regionu ▪wskazuje na mapie porty morskie i śródlądowe, kanały oraz porty lotnicze ▪uzasadnia wpływ gęstości sieci kolejowej i drogowej na rozwój społeczny i gospodarczy kraju ▪porównuje gęstość sieci kolejowej i drogowej w Polsce z innymi krajami Europy ▪prawidłowo stosuje terminy: park krajobrazowy, rezerwat przyrody, pomnik przyrody ▪wyjaśnia przyczyny objęcia ochroną wybranych obiektów przyrodniczych i kulturowych w Polsce i we własnym regionie ▪czyta i analizuje mapy przemysłu Polski i krajów Europy Zachodniej ▪prawidłowo stosuje terminy: walory turystyczne, walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju turystyki ▪wymienia nowe rodzaje usług i nowe zawody, które pojawiły się na rynku pracy w ostatnich latach ▪opisuje walory turystyczne Polski na podstawie map tematycznych ▪wskazuje na mapie główne regiony turystyczne kraju ▪omawia rozmieszczenie sieci kolejowej i drogowej swojego regionu na podstawie map tematycznych ▪opisuje warunki rozwoju transportu wodnego, śródlądowego i morskiego na podstawie map tematycznych ▪podaje przykłady towarów przesyłanych różnymi rodzajami transportu Polski ▪wykazuje związek między przeszłością historyczną a istnieniem wybranych obiektów kulturowych w Polsce i we własnym regionie strukturze przemysłu w Polsce i we własnym regionie ▪prawidłowo stosuje termin agroturystyka ▪ocenia wpływ usług na rozwój osadnictwa i rozwój gospodarczy kraju i własnego regionu ▪wykazuje wpływ środowiska przyrodniczego i kulturowego na rozwój różnych rodzajów turystyki w Polsce ▪prezentuje walory turystyczne: przyrodnicze i pozaprzyrodnicze wybranych regionów Polski ▪wykazuje atrakcyjność turystyczną regionów ▪wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gęstości sieci transportowej w kraju ▪docenia rolę rozwoju nowoczesnego transportu i łączności dla rozwoju gospodarki kraju ▪wymienia przykłady osiągnięć wybitnych Polaków ▪potrafi wyszukać w różnych źródłach informacje o ważnych obiektach przyrodniczych i kulturowych znajdujących się w odwiedzanym regionie ▪rozpoznaje na fotografiach obiekty wpisane na Listę III. REGIONY GEOGRAFICZNE POLSKI 1. Region w którym mieszkam – własny region 2. Niziny Polski ▪potrafi zachować się w obiektach chronionej przyrody oraz w obiektach kultury ▪prawidłowo stosuje terminy: region, środowisko przyrodnicze ▪wskazuje swój region na mapie ▪wykazuje zainteresowanie swoim regionem, miejscem w którym się urodził i w którym żyje ▪odczytuje dane statystyczne dotyczące wielkości powierzchni i liczby ludności w swoim regionie prawidłowo stosuje terminy: brzeg klifowy, brzeg niski, wydma, mierzeja ▪wskazuje na mapie regiony geograficzne wchodzące w skład pobrzeża, pojezierzy, nizin środkowopolskich ▪identyfikuje na podstawie fotografii krajobraz pojezierzy ▪odróżnia w terenie i na fotografii krajobraz staroglacjalny i młodoglacjalny ▪uzasadnia konieczność ochrony jezior dotyczące zanieczyszczenia i przekształcenia środowiska przyrodniczego Polski ▪wykazuje dominanty swego regionu na tle środowiska przyrodniczego Polski ▪przedstawia położenie swego regionu (województwo, powiat, gmina, region Europy) ▪prawidłowo stosuje terminy: ▪prawidłowo stosuje terminy: prawidłowo stosuje terminy: zalew, delta, krajobraz młodoglacjalny, krajobraz staroglacjalny ▪wyjaśnia przyczyny powstawania brzegu wysokiego i brzegu niskiego ▪wyjaśnia związek między wydarzeniami geologicznymi (epoka lodowcowa), a rzeźbą pojezierzy i nizin ▪wyjaśnia znaczenie nizin w gospodarce państwa ▪wyjaśnia znaczenie występowania wód artezyjskich w Kotlinie Warszawskiej ▪uzasadnia konieczność ochrony brzegów morskich ▪omawia położenie Warszawy oraz jej funkcję stołeczną Światowego Dziedzictwa Przyrody i Kultury UNESCO ▪prawidłowo stosuje terminy: dominanta, ojczyzna, krajobraz ▪prawidłowo oznacza swój region na mapie konturowej Polski ▪wykazuje współzależność między elementami środowiska przyrodniczego w swoim regionie przedstawia korzystając ze schematu kryteria wyróżniania regionu ▪wyjaśnia termin patriotyzm lokalny ▪prawidłowo stosuje terminy: osady polodowcowe, morena czołowa, morena denna, sandry, pradolina ▪wyjaśnia przyczyny zróżnicowania krajobrazu pasa pobrzeża ▪wyjaśnia występowanie procesów krasowienia na Polesiu Lubelskim ▪na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w pasie nizin ▪wykazuje zależność między warunkami tworzenia się delty a żyznością gleb ▪przedstawia propozycje zagospodarowania pojezierzy i nizin środkowopolskich w rozwoju rolnictwa i komunikacji w Polsce ▪prawidłowo stosuje terminy: puszcza, wody artezyjskie, funkcja stołeczna miasta, procesy krasowe ▪podaje propozycje zagospodarowania naszego wybrzeża ▪propaguje walory regionu uznanego jako „zielone płuca Polski” ▪docenia znaczenie nizin ▪przedstawia przyczyny utworzenia w pasie pobrzeża parków narodowych: Słowińskiego i Wolińskiego ▪wskazuje na mapie kompleksy leśne i parki narodowe w pasie nizin ▪ocenia przydatność rolniczą gleb w poszczególnych regionach nizin 3. Wyżyny Polski 4. Kotliny Podkarpackie 5. Polskie góry kopalnia głębinowa, zagłębie ▪wskazuje na mapie regiony geograficzne wchodzące w skład pasa wyżyn ▪rozpoznaje na schematach i fotografii formy krasowe występujące na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej ▪wskazuje na mapie główne miasta regionów ▪wskazuje na mapie miejsca wydobycia ważnych surowców mineralnych w pasie wyżyn ▪przedstawia problemy związane z zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego na Wyżynie Śląskiej ostańce, gołoborza, pokrywa lessowa, czarnoziem ▪wyjaśnia przyczynay zróżnicowania krajobrazu w pasie wyżyn regiony geograficzne wchodzące w skład pasa wyżyn ▪ wyjaśnia wpływ uprzemysłowienia na środowisko przyrodnicze regionu - omawia przyczyny i skutki deficytu wód w regionie - wymienia dominanty przyrodnicze regionów -wymienia walory turystyczne regionów ▪wskazuje na mapie regiony geograficzne wchodzące w skład kotlin podkarpackich ▪ukazuje znaczenie Oświęcimia dla Polaków i społeczności międzynarodowej ▪wskazuje na mapie miejsca występowania ropy naftowej, gazu ziemnego, siarki w regionie ▪wyjaśnia znaczenie regionu w przemyśle kraju ▪wyjaśnia rolę Krakowa dla kultury i gospodarki kraju ▪wymienia główne zabytki Krakowa ▪prawidłowo stosuje terminy: góry zrębowe, góry fałdowe ▪prawidłowo stosuje terminy: fałdowanie hercyńskie, ▪prawidłowo stosuje terminy: hałda, deficyt wód, formy krasowe, wywierzysko ▪na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w pasie wyżyn ▪wyjaśnia związek między rodzajem skał a glebą (wapienie-rędziny, lessczarnoziemy) ▪omawia główne funkcje miast położonych w pasie wyżyn ▪wymienia dominanty gospodarcze regionów ▪uzasadnia konieczność ochrony przyrody w Ojcowskim Parku Narodowym ▪prawidłowo stosuje terminy: zapadlisko tektoniczne, kotlina ▪na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w regionie ▪prawidłowo stosuje terminy: turnie, grań, piargi, cyrk ▪prawidłowo stosuje terminy: wyrobisko, wapienie jurajskie, gips, jar, wąwóz ▪na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w regionie ▪wykazuje podobieństwa i różnice warunków rozwoju rolnictwa na Wyżynie Sandomierskiej i Wyżynie Lubelskiej ▪wyjaśnia przyczyny zróżnicowania krajobrazu Niecki Nidziańskiej, Wyżyny Kielecko--Sandomierskiej i Wyżyny Lubelskiej ▪proponuje trasę wycieczki na „szlaku orlich gniazd” ▪docenia znaczenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego dla rozwoju gospodarczego regionu ▪przedstawia Majdanek jako symbol męczeństwa i ofiar II wojny światowej ▪przedstawia znaczenie dla światowego dziedzictwa kultury zabytków Krakowa i Wieliczki ▪wskazuje warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa w kotlinach podkarpackich wskazuje na mapie miejsca fałdowanie alpejskie ▪wskazuje na mapie Karpaty i Sudety, Rysy i Śnieżkę ▪omawia położenie Karpat i Sudetów na mapie Europy ▪wykorzystując dostępne źródła informacji wykonuje folder promujący Sudety lub Karpaty jako region turystyczny ▪uzasadnia potrzebę ochrony środowiska przyrodniczego Sudetów i Karpat 6. Morze Bałtyckie 7. Walory turystyczne wybranego regionu geograficznego – Kotlina Warszawska ▪prawidłowo stosuje terminy: głębia, cieśnina, zatoka, zalew, mierzeja, morze śródlądowe ▪korzystając z mapy omawia położenie Bałtyku, lokalizuje cieśniny, zatoki, zalewy, mierzeje, wyspy na Bałtyku ▪na podstawie mapy wymienia cechy środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego ▪korzystając z map w atlasie omawia położenie Warszawy i Puszczy Kampinoskiej w Polsce i na Nizinie Mazowieckiej ▪wskazuje na mapie pasma górskie Sudetów i Karpat oraz kotliny śródgórskie ▪wyjaśnia powstawanie i skutki wiatru halnego ▪proponuje trasę wycieczki w Sudety lub w Karpaty z wykorzystaniem map tematycznych. ▪wie czego dotyczą nazwy ważnych obiektów turystycznych: np Dolina Kościeliska, Giewont, Gubałówka, Morskie Oko, Szklarka ▪prawidłowo stosuje termin zasolenie morza ▪podaje przyczyny małego zasolenia, niskiej temperatury wód i niewielkich pływów morskich na Morzu Bałtyckim ▪wyjaśnia związki między środowiskiem przyrodniczym Bałtyku a jego gospodarczym wykorzystaniem ▪rozpoznaje na obrazach wybrane obiekty turystyczne Warszawy ▪przedstawia rolę Warszawy jako stolicy ▪zbiera, porządkuje i opracowuje informacje o walorach wybranego regionu turystycznego Polski ▪poprawnie posługuje się lodowcowy ▪wskazuje na mapie większe miasta Sudetów i Karpat oraz znane ośrodki uzdrowiskowe położone w górach ▪wyjaśnia pochodzenie współczesnej rzeźby Sudetów i Karpat ▪wyjaśnia określenie „Czarny Trójkąt Europy” ▪wykazuje różnice w środowisku przyrodniczym między poszczególnymi regionami Karpat występowania surowców mineralnych w Sudetach i Karpatach ▪wskazuje na mapie parki narodowe w Karpatach i Sudetach ▪analizuje mapę podziału Karpat i Sudetów przyjmując jako kryterium budowę geologiczną ▪wyjaśnia wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na rzeźbę Karpat i Sudetów ▪ zna osiągnięcia Ignacego Łukasiewicza ▪wymienia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku ▪wykazuje na konieczność współpracy państw bałtyckich w celu ochrony środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego ▪prawidłowo stosuje terminy: pływy morskie, okres zlodzenia, konwencja międzynarodowa ▪wskazuje na mapie porty morskie w Polsce oraz znane nadmorskie miejscowości turystyczne ▪wskazuje na mapie szlaki komunikacji promowej ▪wyjaśnia znaczenie wybranych obiektów turystycznych w poznawaniu historii naszego kraju ▪wskazuje na planie dzielnice Warszawy oraz wybrane obiekty turystyczne omawia walory turystyczne Warszawy i Puszczy Kampinoskiej porównuje na podstawie map porównuje na podstawie map IV. SĄSIEDZI POLSKI 1. Zróżnicowanie środowiska przyrodniczego państw sąsiadujących z Polską 2. Niemcy 3. Czechy i Słowacja ▪poprawnie posługuje się terminami: położenie geograficzne, środowisko przyrodnicze korzystając z map omawia położenie geograficzne państw sąsiadujących z Polską ▪określa na podstawie mapy położenie geograficzne Niemiec ▪porównuje na podstawie tabel i wykresów PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca w Niemczech i innych krajach sąsiadujących z Polską ▪porównuje udział grup wiekowych ludności w Polsce i krajach sąsiadujących ▪wie jakie warunki należy spełnić, aby przekroczyć granicę Niemiec ▪poprawnie posługuje się terminem państwo śródlądowe ▪wskazuje na mapie Europy Czechy i Słowację oraz główne krainy geograficzne, rzeki i miasta tych państw ▪odczytuje i porównuje wielkość produkcji energii terminami: gęstość zaludnienia, przyrost naturalny ▪omawia zmiany granic Polski po roku 1990 ▪przedstawia argumenty świadczące o potrzebie poznania państw sąsiadujących z Polską ▪wykazuje na przykładach korzyści płynące ze współpracy Polski z krajami sąsiadującymi ▪poprawnie posługuje się terminami: produkt krajowy brutto, okręg przemysłowy ▪wykazuje przyczyny powstania okręgów przemysłowych Niemiec ▪podaje argumenty świadczące o wysokiej pozycji gospodarczej Niemiec w Europie ▪potrafi w rozmowie z kolegą z Niemiec wykazać się podstawowymi wiadomościami dotyczącymi jego kraju ▪wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne w Niemczech (np. rzeki, regiony geograficzne, miasta) ▪odczytuje informacje z map tematycznych Czech i Słowacji ▪porównuje wielkość bezrobocia w Polsce i krajach sąsiadujących ▪wykazuje zależność między środowiskiem a rozwojem turystyki w Czechach i na położenie geograficzne państw sąsiadujących z Polską ▪wyjaśnia na przykładach wpływ przynależności państw do Unii Europejskiej i Wspólnoty Niepodległych Państw na ich gospodarkę położenie geograficzne państw sąsiadujących z Polską państw sąsiadujących ▪uzasadnia konieczność współpracy państw sąsiadujących ze sobą, na przykładzie Polski i jej sąsiadów ▪poprawnie posługuje się terminami: saldo bilansu handlowego, euroregion ▪wykazuje wpływ środowiska przyrodniczego na rozwój gospodarczy Niemiec ▪charakteryzuje w oparciu o mapy tematyczne środowisko przyrodnicze Niemiec ▪porównuje na podstawie tabel i wykresów saldo bilansu handlowego Niemiec i innych krajach sąsiadujących z Polską ▪wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarki Niemiec ▪uzasadnia konieczność porozumienia i współpracy Polski z Niemcami ▪przedstawia przykłady współpracy Polski z Niemcami w różnych obszarach ▪uzasadnia znaczenie PKB/mieszkańca jako wskaźnika poziomu życia ludności ▪określa główne cele euroregionu w którym uczeń mieszka (dotyczy uczniów mieszkających w euroregionie) ▪poprawnie posługuje się terminami: atrakcyjność turystyczna, współpraca przygraniczna ▪korzystając z map określa główne cechy środowiska geograficznego Czech i Słowacji ▪porównuje i określa ▪uzasadnia wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na rozwój gospodarczy Czech i Słowacji ▪określa główne cele euroregionu w którym uczeń mieszka (dotyczy uczniów mieszkających w euroregionie) elektrycznej na mieszkańca w Czechach na tle innych krajów Europy Słowacji ▪wykazuje atrakcyjność turystyczną Czech i Słowacji 4. Ukraina określa na podstawie mapy położenie geograficzne Ukrainy ▪odczytuje informacje z map tematycznych Ukrainy ▪potrafi w rozmowie z kolegą z Ukrainy wykazać się podstawowymi wiadomościami dotyczącymi jego kraju ▪porównuje przyrost naturalny na Ukrainie z innymi krajami Europy Środkowowschodniej ▪wykazuje związki między warunkami środowiska przyrodniczego a sposobami gospodarowania na Ukrainie ▪wskazuje na mapie najważniejsze miasta Ukrainy 5. Białoruś i Litwa ▪korzystając z mapy charakteryzuje położenie geograficzne Litwy i Białorusi ▪wskazuje na mapie najważniejsze miasta Litwy i Białorusi ▪uzasadnia konieczność prowadzenia dobrosąsiedzkich stosunków między Polską a Litwą i Białorusią ▪przedstawia korzyści wynikające dla Litwy z przynależności kraju do Unii Europejskiej ▪przedstawia znaczenie transportu w gospodarce Białorusi ▪porównuje przyczyny trudnej sytuacji gospodarczospołecznej Litwy i Białorusi ▪wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne na Litwie i Białorusi (np. rzeki, regiony geograficzne, miasta) ▪wykazuje wpływ kolei transsyberyjskiej na zagospodarowanie Syberii ▪wykazuje związek między występowaniem surowców mineralnych a powstaniem okręgów przemysłowych w Rosji 6. Rosja poprawnie posługuje się terminami: obwód (jednostka podziału terytorialnego Rosji), kolej transsyberyjska, okręg przemysłowy, tolerancja ▪odczytuje informacje z map tematycznych Rosji ▪rozumie konieczność przyczyny różnic między kierunkami rozwoju gospodarczego Czech i Słowacji ▪poprawnie posługuje się terminami: przemiany gospodarcze, restrukturyzacja gospodarki, reformy gospodarcze ▪odczytuje i porównuje pozycję Ukrainy i innych sąsiadów Polski w rozwoju transportu drogowego ▪wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne na Ukrainie korzystając z map charakteryzuje środowisko przyrodnicze Litwy i Białorusi ▪wyjaśnia związki między warunkami środowiska przyrodniczego a sposobami gospodarowania na Litwie i Białorusi poprawnie posługuje się terminem gospodarka ekstensywna ▪charakteryzuje na podstawie map środowisko przyrodnicze regionów geograficznych Rosji ▪wykazuje związek między powierzchnią użytków rolnych przedstawia współczesne przemiany gospodarcze na Ukrainie i wyjaśnia ich wpływ na warunki życia ludności ▪wykazuje zrozumienie dla przemian politycznych, gospodarczych społecznych dokonujących się na Ukrainie ▪określa główne cele euroregionu w którym uczeń mieszka ▪wykazuje związki Polski z Litwą w czasach historycznych i współcześnie ▪określa na jakiej podstawie można przekroczyć granicę polsko- litewską i granicę polsko- białoruską ▪określa główne cele euroregionu w którym uczeń mieszka (dotyczy uczniów mieszkających w euroregionie) ▪wykazuje na przykładach współzależność między elementami środowiska przyrodniczego Rosji (w tym Obwodu Kaliningradzkiego) ▪czyta i interpretuje tabele i wykresy dotyczące sytuacji porozumienia i tolerancji między różnymi narodowościami zamieszkującymi Rosję ▪wykazuje na przykładach współzależność między środowiskiem przyrodniczym a sposobami gospodarowania w Rosji (w tym Obwodu Kaliningradziego) warunki życia ludności 7. Ludność i gospodarka Polski na tle państw sąsiadujących ▪zbiera porządkuje i opracowuje materiały o kraju będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka ▪dostrzega korzyści dla Polski płynące z jej położenia geograficznego wśród państw należących do Unii Europejskiej i Wspólnoty Niepodległych Państw ▪wykazuje wpływ przemian polityczno-gospodarczych w Rosji na warunki życia ▪wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne Rosji (np. rzeki, regiony geograficzne, miasta) ▪potrafi wykazać się podstawową wiedzą dotyczącą środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz problemów demograficznych Rosji a gospodarką ekstensywną w rolnictwie Rosji ▪odczytuje i porównuje wskaźniki rozwoju społecznogospodarczego Polski i jej sąsiadów ▪wykazuje na przykładach związki między środowiskiem przyrodniczym a sposobami gospodarowania w państwach sąsiadujących Polską ▪wykazuje związki między rozwojem gospodarczym a warunkami życia ludności w państwach sąsiadujących z Polską przypadającą na jednego mieszkańca a gospodarką ekstensywną w rolnictwie Rosji ▪dostrzega konieczność współpracy Polski z Rosją społeczno-gospodarczej Rosji (wydobycie surowców mineralnych, produkcja wyrobów przemysłowych, długość życia, plony pszenicy itd.) ▪określa główne cele euroregionu w którym uczeń mieszka (dotyczy uczniów mieszkających w euroregionie) ▪korzysta z różnych źródeł informacji (map, tabel, wykresów, tekstów źródłowych) omawiając i porównując ludność i gospodarkę krajów sąsiadujących z Polską ▪wykazuje na wybranych przykładach współzależność między wybranymi wskaźnikami społeczno-gospodarczymi a rozwojem gospodarczym państw sąsiadujących z Polską ▪potrafi interpretować i przetwarzać informacje napływające z różnych źródeł dotyczące państw sąsiadujących z Polską ▪uzasadnia konieczność utrzymywania dobrych stosunków z państwami sąsiadującymi z Polską ▪dostrzega i wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego poziomu życia ludności w Polsce w porównaniu z państwami sąsiadującymi Wymagania szczegółowe na oceny szkolne z geografii w klasie trzeciej Dział programu Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra I. Lądy i oceany - stosuje terminy: wysokość względnna i bezwzględna, niziny, wyżyny, góry, depresje, - wskazuje na mapie formy ukształtowania lądów; - odczytuje z mapy nazwy i - stosuje terminy: izobata, stok kontynentalny, - wskazuje na mapie granice - przedstawia kryteria wyróżniania wielkich form ukształtowania lądów i II. Azja – kontynent kontrastów morza, zatoki, cieśniny; -wskazuje na mapie kontynenty i oceany oraz ich granice; - wskazuje na mapie formy ukształtowania lądów i dna morskiego; - oblicza wysokość względną przebieg prądów morskich; - wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia i temperatury wód - stosuje terminy: monsun letni i zimowy, przyrost naturalny, hinduizm, hindus, islam, muzułmanin, judaizm, obszar sejsmiczny, tajga, tundra; - lokalizuje na mapie wybrane regiony geograficzne; - ocenia wpływ klimatu na życie ludności Azji, - wskazuje na mapie rozmieszczenie najstarszych na świecie cywilizacji, wymienia ich najważniejsze osiągnięcia; - wskazuje na mapie obszary upraw ryżu w Azji Pd- w; - wskazuje na mapie regiony rolnicze Chin; - wymienia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności Chin; - wskazuje związek pomiędzy hinduizmem a życiem społeczeństwa; - dostrzega wkład Indii w rozwój kultury masowej np.. Bollywood; - odczytuje z mapy nazwy ośrodków i okręgów przemysłowych Japonii; - stosuje terminy: ruchy górotwórcze, slumsy, aglomeracja mon i poli ocentryczna, megalopolis, FAO, eksplozja demograficzna, urbanizacja, okręg przemysłowy, PKB, konflikt religijny, - lokalizuje na mapie wybrane obiekty np. rzeki, jeziora, szczyty - wyjaśnia związek między rozkładem ciśnień a kierunkiem wiania monsunu, - odczytuje z map informacje dotyczące klimatu i gleb dla obszarów najstarszych cywilizacji, - przedstawia znaczenie rzek dla rozwoju osadnictwa i kształtowania cywilizacji, - wyjaśnia zależności pomiędzy elementami środowiska a obszarami upraw ryżu, - wskazuje na mapie regiony geograficzne Chin - odczytuje z danych statystycznych pozycje Chin w gospodarce światowej, - przedstawia znaczenie kontynentów, formy ukształtowania dna oceanicznego - stosuje terminy: zbiór, plon, „Zielona Rewolucja”, saldo bilansu handlowego, zespół miejski, technopolia, przemysł h-t, OPEC, konflikt narodowościowy, - wykazuje zróżnicowanie regionów Azji pod względem możliwości rozwoju osadnictwa, - odczytuje z map współrzędne geograficzne, - wyjaśnia wpływ środowiska przyrodniczego na rozmieszczenie najstarszych cywilizacji, - - ocenia role ryżu w zywieniu człowieka, - wskazuje na mapie rozmieszczenie surowców mineralnych w Chinach - wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki polityki demograficznej Chin - wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Chin, - oblicza saldo obrotów handlu zagranicznego, - wymienia wybrane obiekty turystyczne Chin, - odczytuje dane statystyczne oceanów; - wyjaśnia związek między rozmieszczeniem lądów a układem prądów morskich; - wykazuje związek między ruchem płyt litosfery a rozmieszczeniem form ukształtowania lądów i dna oceanicznego - stosuje terminy: jedwabny szlak, pola tarasowe, tempo gospodarki, przemysł petrochemiczny, wskaźnik HDI, naród grupa etniczna, integracja gospodarcza,; - wyjaśnia przyczyny kontrastów klimatycznych Azji; - wyjaśnia przyczyny wystepowania obszarów bezodpływowych i słonych jezior, - wykazuje wpływ osiągnięć najstarszych azjatyckich cywilizacji na życie współczesnych społeczeństw, - oblicza wysokość plonów, - wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a regionalnym zróżnicowaniem gospodarki Chin, - wykazuje wpływ polityki na kształtowanie stosunków społeczno-rodzinnych w Chinach, - wyjaśnia przyczyny III. Afryka - problemy przyrodnicze i społecznogospodarcze - przedstawia wpływ czynników społeczno – kulturowych na rozwój gospodarki Japonii; - wymienia nazwy znanych firm Japonii i uzasadnia ich popularność na świecie - odczytuje z mapy dane dotyczące klimatu Bliskiego Wschodu; - ocenia znaczenie ropy naftowej w gospodarce współczesnego świata; - wskazuje na mapie miejsca konfliktów zbrojnych - wyjaśnia potrzebę kształtowania postaw tolerancji wobec wyznawców różnych religii; - wskazuje na mapie Azji przykłady bogatych i biednych państw gospodarki Chin na świecie, - wyjaśnia znaczenie terminu „młode społeczeństwo” - charakteryzuje na podstawie mapy środowisko przyrodnicze Japonii, - wymienia czynniki decydujące o rozwoju japońskich technopolii, - oblicza gęstość zaludnienia, - wskazuje na mapie kraje Bliskiego Wschodu, - przedstawia wpływ wydobycia ropy naftowej na rozwój motoryzacji, - wymienia główne zasady religii oraz obiekty religijnokulturowe, - wymienia wybrane osiągnięcia przemysłu krajów Azji, - przedstawia warunki życia mieszkańców w wielkich miastach Azji, - wykazuje wpływ szybkiego tempa rozwoju Chin i Indii na poziom życia mieszkańców tych państw. dotyczące gospodarki Indii, - wyjaśnia przyczyny istnienia kontrastów społecznych i gospodarczych w Indiach, - odczytuje i interpretuje dane statystyczne dotyczące gospodarki Japonii, - wyjaśnia przyczyny rozwoju nowoczesnej gospodarki Japonii, - wyjaśnia rolę ropy naftowej w rozwoju gospodarczym regionu, - wymienia główne kierunki rozwoju gospodarki krajów Bliskiego Wschodu, - wyjaśnia przyczyny zróżnicowania narodowościowego Bliskiego Wschodu, - wyszukuje w prasie i internecie dane dotyczące ludności i gospodarki krajów Azji, współczesnych przemian zachodzących w gospodarce Indii, - uzasadnia konieczność współpracy międzynarodowej w rozwiązywaniu problemów społeczno-gospodarczych pństw słabo rozwiniętych gospodarczo, - przedstawia rozwiązania technologiczne służące zapobieganiu skutkom trzęsień ziemi w Japonii, - porównuje środowiska przyrodnicze państw Bliskiego Wschodu, - wyjaśnia cele i zadania OPEC oraz wpływ organizacji na gospodarkę współczesnego świata, - wyjaśnia różnice pomiędzy konfliktem religijnym a konfliktem narodowościowym - uzasadnia potrzebę współpracy międzynarodowej w rozwiązywaniu konfliktów w regionie, - podaje przykłady zmian zachodzących w rozwoju gospodarczo-społecznym państw Azji. - stosuje terminy: deszcz zenitalny, sawanna, rzeki okresowe, Sahel, - odczytuje i interpretuje klimatogramy, - wyjaśnia przyczyny występowania rzek i jezior - stosuje terminy: niż baryczny, wyż baryczny, Sudan, rasa negroidalna, maniok, jam, proso, - odczytuje współrzędne krańcowych punktów, - wymienia przykłady zwierząt - stosuje terminy: rzeki epizodyczne, wadi, racjonalna gospodarka wodna, wskaźnik urbanizacji, emigracja wymuszona użytki rolne, - wykazuje zależności pomiędzy położeniem geograficznym a - stosuje terminy: symetryczność klimatycznoroślinna, proces pustynienia, Polska Akcja Humanitarna, FAO, UNICEF, wirus Ebola, - uzasadnia potrzebę kontroli wycinania drzew w lesie IV. Ameryka Północna i Południowa okresowych, - oblicza na podstawie mapy odległość w terenie, - wskazuje na mapie strefę Sahelu, - uzasadnia konieczność prowadzenia koczownczego trybu zycia w strefie Sahelu, - wyjaśnia przyczyny przyrodnicze, gospodarcze i społeczne niedożywienia ludności Afryki, - odczytuje dane statystyczne dotyczące długości życia mieszkańców - uzasadnia potrzebe szczepień i odpowiedniego wyposażenia w leki turysty wyjeżdżającego do Afryki, - ocenia możliwości rozwoju rolnictwa żyjących w różnych strefach klimatycznych, - wymienia i wskazuje na mapie kraje strefy Sahelu, - propaguje działania Polskiej Akcji Humanitarnaj, - wskazuje kraje o zróżnicowanym dziennym spożyciu białka i kalorii, - wymienia i uzasadnia znaczenie roślin w wyżywieniu ludności Afryki, - wyjaśnia przyczyna i skutki chorób, - wykazuje zależności pomiędzy rozwojem społecznogospodarczym a stanem zdrowia ludności, - wyjaśnia przyczyny szybkiego wzrostu liczby ludności, - przedstawia przyczyny i skutki wywożenia murzynów jako niewolników do Ameryki strefowością klimatyczną, - wykazuje związek pomiędzy strefami klimatycznymi a rozmieszczeniem świata organicznego, - wskazuje przyczyny pustynienia strefy Sahelu, - wskazuje rolę edukacji w walce z głodem w Afryce, - porównuje przyczyny rozwoju AIDS w Afryce i w innych regionach świata, - dostrzega i wykazuje zrozumienie dla problemów zdrowotnych społeczeństwa Afryki, - korzystajęc z map ocenia środowisko przyrodnicze wybranych regionów dla potrzeb rozwoju rolnictwa, - przedstawia znaczenie wybranych regionów Afryki dla rozwoju turystyki światowej równikowym, - wykazuje związek pomiędzy zasobami wodnymi a sposobami gospodarowania w regionie, - wymienia obszary i uzasadnia występowanie konfliktów o wodę w strefie Sahelu. - przedstawia rolę FAO w walce z głodem w Afryce, - przedstawia zasady prawidłowego odżywiania człowieka, - ocenia działania organizacji pozarządowych na rzecz rozwiązywania problemów głodu, - wymienia akcje humanitarne w walce z malarią i AIDS, - lokalizuje na mapie wystepowanie surowców mineralnych w Afryce, - wskazuje miejsca występowania atrakcji turystycznych, - porównuje urbanizację w Afryce z urbanizacją w Europie - stosuje terminy: ruchy górotwórcze, obszary sejsmiczne, preria, pampa, las tropikalny, favela, Dolina Krzemowa, - wskazuje potrzeba tworzenia obszarów chronionych, - wskazuje na mapie regiony geograficzne, - wyszukuje informacje o - stosuje terminy: Ameryka Łacińska, mulat, metys, urbanizacja , aglomeracja mono i policentryczna, megalopolis, okręg przemysłowy, - odczytuje współrzędne krańcowych punktów, - wskazuje na mapie wybrane obiekty geograficzne, - oblicza średnią roczna - stosuje terminy: naród, kultura angloamerykanska, latynoamerykańska, afroamerykanin, racjonalna gospodarka leśna, urbanizacja pozorna, przemysł wysokich technologii, technopolie, - wymienia cechy regionów geograficznych obu Ameryk, - wykazuje współzalezności - stosuje terminy:abolicjonizm, zambos, aleja tornad, korncern, korporacja,NAFTA, republiki bananowe, - porównuje srodowisko przyrodnicze obu Ameryk, - wskazuje na mapie obszary rozmieszczenia cywilizacji Indian, wymienia osiągnięcia tych cywilizacji; V. Australia kulturze Indian w przeszłości i współcześnie, - docenia osiągnięcia rdzennych mieszkańców Ameryki, - uzasadnia potrzebę ochrony lasów równikowych, - wskazuje na mapie wielkie miasta Brazylii, - charakteryzuje wybrane miasto Brazylii, - oblicza średnią temperaturę powietrza, - wskazuje na mapie regiony rolnicze USA; - odczytuje dane statystyczne dotyczące pozycji USA w gospodarce światowej, - omawia osiągnięcia i rolę przemysłu wielkich technologii w USA, - wskazuje na mapie państwa i dostrzega problemy gospodarcze i społeczne państw Ameryki. temperaturę i amplitudę powietrza, - czyta i interpretuje mapę gęstości zaludnienia Ameryk, - przedstawia korzysci i wady wynikajace z emigracji; - przedstawia zróżnicowanie rasowe i językowe Ameryki - wskazuje zmiany zalesienia Amazonii na podstawie map, - wymienia przyczyny intensywnej wycinki drzew Amazonii, wyjaśnia zagrożenia lokalne i globalne wynikające z wylesiania, - wykazuje związek pomiędzy warunkami przyrodniczymi a lokalizacją miast Brazylii, - wymienia cechy wybranych regionów geograficznych USA, - wskazuje na mapie obszary koncentracji przemysłu USA, - omawia zróżnicowaną pozycję gospodarczą państw obu Ameryk, zna nazwy i lokalizuje na mapie stolice państw Ameryk, - wyszukuje w różnych źródłach informacje o obszarach chronionych USA. pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego obu Ameryk, - wyjaśnia przyczyny występowania trzęsien ziemi i czynnego wulkanizmu w Andach i Kordylierach, - wyjasnia role kanału Panamskiego, - wyszukuje informacje o wielokulturowości miast, reginów państw Ameryki, - wykazuje wpływ czynników przyrodniczych, gospodarczych, społecznych i historycznych na rozmieszczenie ludności, - porównuje zróżnicowanie kulturowe Ameryki Pn. i Pd.; - wymienia piętra roślinne lasu równikowego; - omawia skutki przyrodnicze i społeczne gospodarki leśnej w Amazonii; - charakteryzuje wybrana miasta, wyjaśnia przyczyny problemów społecznych występujących w wielkich miastach Brazylii, - wymienia największe amerykańskie koncerny przemysłowe, wykazuje ich znaczenie w gospodarce świata. - wyszukuje informacje na temat składu gatunkowego lasów Amazonii; - uzadania rolę lasu równikowego w procesie globalnego ocieplenia; - prezentuje ideę zrównoważonego rozwoju gospodarczego na przykładzie Amazonii; - wyjaśnia wpływ kolonizacji na rozwój przestrzenny miast Brazylii; - oblicza czas podróży samolotem z Polski do Ameryki z uwzględnieniem położenia miejsc startu i lądowania w róznych strefach czasowych; - wyszukuje informacje na temat katastrof ekologicznych i sposobie łagodzenia ich skutków; - charakteryzuje sieć transportową USA na tle środowiska przyrodniczego i osadnictwa; - ocenia rolę USA w gospodarce światowej; - określa rolę nauki w kształtowaniu pozycji USA na swiecie. - wyjaśnia przyczyny i skutki zróżnicowanego pozimu gospodarczego państw amerykańskich. - stosuje terminy: klimat zwrotnikowy, Aborygen; - wskazuje na mapie regiony - stosuje terminy: deficyt wody, studnie artezyjskie; - wykazuje zależność pomiędzy - stosuje terminy: ekstensywna gospodarka rolna; - uzasadnia występowanie stref - stosuje terminy: endemit; - wskazuje związek pomiędzy przeszłością geologiczna a VI. Obszary okołobiegunowe – Arktyka i Antarktyka geograficzne Australii, omawia zróżnicowanie świata roślinnego i zwierzęcego; - wyjaśnia określenie „odwrócenie pór roku” w Australii w stosunku do Europy; - czyta i interpretuje mapę rozmieszczenia ludności, wyjaśnia wpływ środowiska przyrodniczego na rozmieszczenie; - dostrzega trudności środowiskowe dla zagospodarowania kontynentu; - odczytuje z mapy współrzędne geograficzne krańcowych miejsc kontynentu. klimatem a środowiskiem organicznym kontynentu; - wymienia przyczyny występowania wód artezyjskich; - wyjaśnia potrzebę racjonalnego gospodarowania zasobami wody; - wykazuje związek pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a gospodarką rolną - wykazuje korzystając z tabeli pozycje Australii w handlu surowcami mineralnymi; klimatycznych i typów klimatu Australii; - ocenia warunki środowiska przyrodniczego dla zycia człowieka i rozwoju gospodarki; - wskazuje na mapie obszary występowania surowców mineralnych; - omawia wybrane atrakcje turystyczne Australii. występowaniem endemitów; - omawia różnorodną rolę eukaliptusów w kształtowaniu środowiska Australii; - wykazuje związek pomiędzy osadnictwem a rozmieszczeniem sieci transportowej; - oblicza różnice czasu słonecznego i strefowego między czasem w Polsce a czasem w Australii. - wykazuje tolerancję względem społeczeństwa wielokulturowego. .- stosuje terminy geograficzne: biegun, koło podbiegunowe, lądolód, polarnik; - odczytuje wartości z klimatogramów; - wymienia cechy środowiska przyrodniczego; - rozumie potrzebę ochrony przyrody obszarów - stosuje terminy - stosuje terminy: dziura - stosuje terminy: zorza geograficzne: dzień i noc polarna, pustynia lodowa: - odczytuje wybrane informacje z map fizycznych Arktyki i Antarktyki - odczytuje z kalendarium informacje dotyczące zdobywania zagospodarowania obszarów ozonowa, efekt cieplarniany; polarna, Traktat Antarktyczny; okołobiegunowych. okołobiegunowych - porównuje warunki srodowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki; - oblicza wysokość słońca nad horyzontem w różnych porach roku; - określa kierunki geograficzne na podstawie Gwiazdy Polarnej; - wyszukuje informacje o polskich polarnikach; - zajmuje stanowisko wobec globalnych skutków efektu cieplarnianego. - przedstawia sposoby przystosowania się świata organicznego do panujących warunków klimatycznych; - wymienia najważniejsze wydarzenia w poznawaniu obszarów okołobiegunowych; - wyjaśnia rolę i znaczenie traktatu Antarktycznego w ochronie Antarktyki; - oblicza skale mapy
