SLOVIANSKI – GRAMATYKA OPISOWA – 2015 1. RZECZOWNIKI

SLOVIANSKI – GRAMATYKA OPISOWA – 2015
Polska wersja na podstawie strony internetowej Jana von Steenbergena.
http://steen.free.fr/slovianski/index.html
1. RZECZOWNIKI
Jak wszystkie naturalne języki słowiańskie, Slovianski ma 3 rodzaje gramatyczne (męski, żeński
i nijaki) oraz dwie liczby pojedynczą i mnogą. Wszystkie języki słowiańskie mają 6 lub 7 przypadków. Są
one wzajemnie spójne ze sobą. W Slovianskim mamy 6 przypadków: Mianownik (Nominativ), Biernik
(Akk.), Dopełniacz (Genitiv), Celownik (Dativ), Narzędnik (Instrumental), Miejscownik (Locative).
Wołacz został pominięty, gdyż nie jest osobnym przypadkiem, ale można go używać w Slovianskim.
Uproszczona forma Slovianski – P nie ma w ogóle odmiany, przypadki są wyrażane przez przyimki i szyk
zdania.
Poniżej znajdują się w tabelce końcówki odmiany rzeczowników przez liczby i przypadki. Formy
w nawiasach są stosowane po miękkich rdzeniach (w większości przypadków jest to kwestia zastosowania
reguły o/e oraz y/i.
Tabelka po prawej dla liczby pojedynczej
i po lewej dla liczby mnogiej:
1. W obu liczbach (przyp. tłum), kiedy rzeczownik męski jest nieżywotny, biernik ma tę samą formę
co mianownik. Kiedy jest żywotny – stosujemy dopełniacz. (por. odmianę słowa „dom” w bierniku
w poniższej tabelce).
2. W liczbie pojedynczej, w przypadku rzeczowników z końcówką –ija, zaleca się skracanie
końcówki odmienionej do –u. Np. „s Srbiu”, zamiast „s Srbijeju”. (pol. z Serbią).
Przykład odmiany rzeczownika nieżywotnego i żywotnych w rodzaju męskim
Po miękkiej samogłosce, końcówki –om, -ov, zmieniają się na –em/-ev.
Następnie odmiana rzeczowników nijakich (słowo, imię, morze)
Rzeczowniki nijakie kończą się na –o, lub –e po spółgłosce miękkiej, ale ta różnica w niewielkim
stopniu wpływa na odmianę. Jest ona regularna. Na Narzędnik i Miejscownik wpływają reguły o/e oraz y/i.
Kiedy rzeczownik kończy się na –e, użyj –u w liczbie pojedynczej narzędnika zamiast –e.
Odmiana rzeczowników rodzaju żeńskiego.
Konieczne jest wprowadzenie 2 odmian, dla słów kończących się na –a i kończących się spółgłoską
miękką. Zauważ, że rzeczowniki z miękkim rdzeniem mają –i, zamiast –e, w celowniku i narzędniku
w liczbie pojedynczej. Przykłady kobieta, ziemia, jedność.
Rzeczowniki nieregularne.
Mimo, że staraliśmy się unikać nieregularności za wszelką cenę w kilku przypadkach nie można ich
pominąć nie naruszając zasady naturalizmu. Następujące rzeczowniki mają nieregularną formę mnogą.
Trzeba je zapamiętać:
• človek (m.) „osoba, człowiek”, l.p. ľudi (ż.) „ludzie”
dete (n.) „dziecko”, l.p. deti (ż.) „dzieci”
• oko (n.) „oko”,
l.p. oči (ż.) „oczy”
• uho (n.) „ucho”,
l.p. uši (ż.) „uszi”
Regularne formy dla tych słów (človeki, oka etc.) mogą być używane, ale będą brzmiały dziwnie, niemniej
powinny być zrozumiane. Słowo dete jest nieregularne w innym aspekcie. Jest odmieniane, jak gdyby
mianownik w liczbie pojedynczej był *deteto, stąd dopełniacz deteta, celownik detetu etc.
•
Nazwy własne, ich zapisywanie i odmiana1
Zapis tych nazw (miast, obiektów geograficznych) budzi wątpliwości, których nie da się
jednoznacznie rozstrzygnąć. Sprawę utrudnia fakt istnienia i zapisywania Slovianskiego w dwóch
alfabetach – w cyrylicy i łacince. Zapis alfabetem łacińskim preferuje zapis obcych słów w oryginalnej
pisowni lub zapis wynikający z etymologii nazwy. Z kolei cyrylica preferuje zapis fonetyczny. Zapis
fonetyczny np. słów angielskich lub francuskich może być mylący, a także „brzydki” (przykład – Nju
Jork). W wielu przypadkach byłby problem z rozpoznaniem mniej znanych nazwisk lub nazw miast. Zapis
w formie oryginalnej jest jednak również nie wygodny, gdyż obce języki posiadają diakrytyki nie obecne w
Slovianskim. Nie korzystne byłoby też „tłumaczenie” nazw na podstawie odpowiadających rzeczowników
w Slovianskim (w przypadku nazw słowiańskich jak Biała Podlaska itp.). Tłumaczenie takie
wykrzywiałoby oryginał i pogarszało zrozumienie o jaki obiekt chodzi. Proponuje się, aby jeśli to nie
pogorszy zrozumienia usuwać diakrytyki, których nie można zapisać w Slovianskim, a zostawiać te, które
można uwzględnić w zapisie (ń>ň, ż>ž, sz>š, cz>č, w>v ale np. „ą” i „ę” zredukować do „a” i „e”).
Względem nazw polskich problemem może być „ć”, które w wersji Naucznym Slovianskim ma swój
odpowiednik, ale w ortografii uproszczonej ma tylko znak „č”.
Co do odmiany nazw własnych to w języku polskim są odmieniane jeśli są powszechnie znane, jeśli
nie pozostają zawsze w oryginalnej (mianownikowej) formie (np. „Jadę do Aberswith”, ale „do Paryża”).
W języku rosyjskim odmienia się tylko te, które pasują do stosowanych typów odmiany rzeczowników.
Podobnie w przypadku imion – dla imion powszechnie używanych przez narody słowiańskie, które mają
jasną ortografię, można zapisać w konwencji Slovianskiego (tzn. z haczkami), w przypadku obcych należy
pozostawić w formie oryginalnej.
Wołacz
Nie jest on przypadkiem takim jak pozostałe. Niektóre języki słowiańskie (Rosyjski, Białoruski,
Słowacki, Słoweński, Dolno-serbski, Połabski) nie mają go w ogóle lub formy szczątkowe. Inne mają
wołacz, ale zamieniają go na mianownik (Bułgarski, Macedoński, Kaszubski, częściowo też Polski). W
Górno-serbskim jest używany tylko dla rzeczowników męskich. Języki w których wołacz jest rzeczywiście
w użyciu to: Polski, Ukraiński, Serbo-chorwacki, Czeski. Z tych względów można zamiast niego używać
mianownika. Jednak jeśli chcesz używać wołacza to rekomenduje się poniższe formy:
• twarde, męskie rdzenie mają końcówkę -e: Ivan > Ivane!,
doktor > doktore!, človek > človeče!
• miękkie, żeńskie rdzenie mają -u:
prijateľ > prijateľu!,
muž > mužu!,
koň > koňu!
• męskie rzeczowniki z końcówką -èc zmieniają na -če:
hlapèc > hlapče!
• męskie i żeńskie słowa z końcówką -a zmieniają końcówkę na -o: sluga > slugo!, žena > ženo!,
zemja > zemjo!
• przy innych rzeczownikach (rodzaj nijaki, żeński z końcową spółgłoską) wołacza powinno się
unikać.
Nazwy miesięcy: Nazwy łacińskie preferują 3 grupy językowe (rosyjski, bułgarski, serbo-chorwacki),
pozostałe trzy preferują nazwy rodzime (czeski, polski, ukraiński). Przy czym jeśli potraktować serbochorwacki osobno to wówczas nazwy rodzime przeważają nad łacińskimi (cz, pl, ukr, hrw). Zaleca się
dostosować do odbiorcy – w przypadku zapisu cyrylicą można zastosować nazwy łacińskie, a przy zapisie
alfabetem łacińskim nazwy rodzime.
1 W oparciu o wypowiedzi na Slovianski Forum Zeta Boards
http://s8.zetaboards.com/Slovianski/index/
2. PRZYMIOTNIKI
Deklinacja przez przypadki, liczby i rodzaje jest zawsze regularna. Mocno dotknięta regułami o/e y/i.
Podstawowe końcówki (które stosują się nie tylko do przymiotników, ale także do zaimków
dzierżawczych, wskazujących etc.) są w tabeli poniżej. Istnieją dwie grupy przymiotników: twarde
(z końcówką -y w rodzaju męskim) i miękie (z końcówką -i w rodzaju męskim). W zależności od tego
stosuje się końcówki odmiany z -y lub -i. A zatem dla przymiotników miękich bądą to: -ih, -im, -imi, a dla
twardych: -yh, -ym, -ymi. Ponadto różnice dotycą liczby pojedynczej (-ogo, -omu, -om dla twardych,
a ego, -emu, -em dla miękich przymiotników), oraz końcówek rodzaju żeńskiego:
(-oj -oju dla przymiotników twardych, -ej, -eju dla przymiotników miękich).
Tabela dla odmiany twardej:
Tabela dla odmiany miękiej:
1. Tak jak przy rzeczownikach, biernik ma tę samą formę jak mianownik, kiedy towarzyszący
rzeczownik jest męski, nieżywotny, i ta sama forma jak dopełniacza, kiedy towarzyszący
rzeczownik jest ożywiony, rodzaju męskiego.
Poniżej odmiana twardego i miękkiego przymiotnika: dobry „dobry” and sveži „świeży”.
Przysłówek - może być utworzony od przymiotnika przez dodanie –o (-e po miękkiej spółgłosce).
Innymi słowy jest on taki sam jak forma neutralna: dobro „dobrze”, svěže „świeżo”.
Stopniowanie – można tego dokonać na dwa sposoby.
Prosty sposób polega na dodanie przedrostków više- (bardziej), mene- (mniej), naj- (najbardziej) and
najmene- (najmniej) przed przymiotnikiem i połączyć je myślnikiem. Drugi sposób polega na zamianie
końcówki –y/-i na –ejši dla stopnia wyższego, który może być zmieniony na najwyższy przez dodanie
prefiksu naj-. W przypadku przysłówków zamieniamy tylko końcówkę na –ej. Jest też inny prefiks preoznaczający „bardzo” lub „za bardzo”. Przymiotnik może być zanegowany przedrostkiem ne-.
Przykład stopniowania słowa przymiotnika „dobry”, „zły” i przysłówka „dobrze”, „źle”, „bardzo” :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
dobry „dobry”,
zly
vyše-dobry lub dobrejši „lepszy” (przymiotnik),
naj-dobry lub naj-dobrejši „najlepszy” (przymiotnik),
mene-dobry „mniej dobry”
najmene-dobry „najmniej dobry”
ne-dobry „nie dobry, zły”
pre-dobry „bardzo dobry, doskonały”
goršy „gorszy”
• dobro
„dobrze” (przysłówek)
• ne-dobro „nie dobrze”
• više-dobro lub dobrej „lepiej” (przysłówek), naj-dobro lub naj-dobrej „najlepiej”
• pre-dobro „bardzo dobrze”
• bolšo „bardzo”
• bolšej „bardziej”
• naj-bolšej „naj-bardziej”
• goršej „gorzej”,
• naj-goršej „najgorzej”
3. ZAIMKI
Jest to część mowy odmienna przez liczby, osoby i przypadki, a w 3os. lp. także przez rodzaje. Służy
określeniu przynależności, bliskości podmiotu zdania, zaprzeczeniu, zapytaniu oraz wyrażeniu
nieokreśloności dopełnienia.
osobowe:
Narzędnik: s kim ? z czym? ze mnoju/toboju/im/ jeju - tu różnica z polskim, w przypadku pozostałych
nie ma zmiękczenia „ci” w drugiej osobie, a w 3 os. l. mnogiej wypada początkowe „n”. Reszta tak jak w
polskim.
Dzierżawcze:
moj, moja, moje „mój”
mojego, mojemu, moim, mojem
• tvoj, tvoja, tvoje „twój”
tvojego, tvojemu, tvoim, tvojem
• naš, naša, naše „nasz”
našego, našemu, našim, našem
• vaš, vaša, vaše „wasz/e (lm.)” vašego, vašemu, vašim, vašem
• svoj, svoja, svoje „swój własny” (zwrotny) svojego, svojemu, svoim, svojem
W trzeciej osobie, najbardziej powszechne jest użycie dopełniacza zaimków osobowych: jego, jej, ih. Te
formy są nieodmienne. Lub można też użyć poniższych zaimków, które odmienia się jak przymiotniki:
• jegovy, jegova, jegovo „jego”
• jejny, jejna, jejno „jej”
• ihny, ihna, ihno „ich”
•
Kiedy posiadacz jest posiadającym wówczas stosuje się zwrotny zaimek svoj, bez względu czy ten
podmiot jest w trzeciej osobie czy nie: np. Ja myju svoje auto.
Tak jak przymiotniki, zaimki
osobowe odmieniają się przez
liczby, rodzaje i przypadki. Poniżej
przykłady odmiany zaimków „mój”
i „nasz”. Nie różni się ona od
polskiej.
vaš
vaša/vašu
vaše
vašego
vašemu
vašim
vašem
vašej
vašej
vašeju
vašej
vaših
vašim
vašimi
vaših
Wskazujące:
Głównym zaimkiem wskazującym w slovianskim jest toj „to”. Kiedy chcemy rozróżnić między tym tutaj,
a tamtym daleko używamy tu-toj dla „tutaj”, a tam-toj dla „tego tam”. Inną możliwością jest użycie sej
dla „to tutaj”, a toj dla „tego tam”.
Z wyjątkiem mianownika sej, toj, tu-toj, oraz tam-toj są odmieniane jak przymiotniki. Językowi
polskiemu bliższe jest użycie odmienionego toj (por. tabelka).
Względne: Zamiennie użyte mogą być kotory? i koji?. Oba odmieniają się przez przypadki.
Pytające:
Główne formy to kto? i čo? (lub što?). Od nich pochodzą zaimki nieokreślone: nekto „ktoś”, kto-buď
„kto bądź”, ničo „nic”, vsečo „wszystko”. Kto i co odmieniają się przez przypadki:
Jednym z wynalazków filologicznych Zamenhoffa jest tabela powiązanych ze sobą zaimków. Celem
twórców języka było zachować regularność, ale też zachować rozpoznawalność przez użytkowników wielu
języków słowiańskich. Niektóre formy regularne zostały zamienione na formy które są powszechne
w językach naturalnych.
Zaimki pytające, wskazujące,
skąd?
stąd
nieokreślone,
przeczące,
skądś
uniwersalne.
skąd-bud
s nikąd
se všąd
skąd inąd
1
2
3
4
Zawsze gdy stosujemy kotory, koji może być użyte zamiennie.
Zawsze gdy stosujemy čo, što może być użyte zamiennie.
Zawsze gdy stosujemy kak lub kaki, jak/jaki może być użyte zamiennie.
Zawsze gdy stosujemy kogda lub -gda, kogdy (-gdy) może być użyte zamiennie.
W tabeli powyżej, przysłówki są zaznaczone na czarno, przymiotniki na niebiesko, zaimki wskazujące i
dzierżawcze na zielono, pytające i nieokreślone na czerwono. Formy nieregularne to niektóre zaimki
wskazujące (tj. w rzeczywistości są inne) zaznaczono pochyło.
4.
Liczebniki:
Łączą się z rzeczownikami i uzgadniają się względem rodzaju i przypadka z rzeczownikiem, którego
określają. Odmieniają się przez dołączenie końcówek przymiotnika.
główne:
porządkowe: Tworzymy przez dodanie końcówki –y.
1st — prvy
2nd — drugi
3rd — treti
4rd — četvrty
5 - pet’y
6 - šest’y
7 - sedmy
8 - osmy
9 - devet’y
10 - deset’y
100th — sotny or stoty
1000th — tysečny
Poniżej przykład odmiany liczebnika drugi przez osoby i przypadki. Zastosowano końcówki odmiany
miękkich przymiotników (np. świeży).
Kogda? V 1984r. tyseč deveťsto osmdeseť četvrtom gode – w złożeniach tworzących daty tylko
ostatnia cyfra podlega odmianie (četvrtom – czwartym)
5.
CZASOWNIKI
Odmiana czasowników jest zmorą dla uczących się języków słowiańskich. Czasowniki są odmieniane
w trzech osobach, w dwóch (czasem nawet trzech) liczbach, a oprócz tego w rodzajach. Zależnie od języka
istnieje wiele czasów, trybów, imiesłowów i innych konstrukcji zdaniowych. Być może najtrudniejszą
rzeczą jest aspekt dokonany i niedokonany. Większość czasowników ma wersję dokonaną i niedokonaną.
Zazwyczaj muszą być zapamiętywane osobno. Do tego dochodzą różnice w odmianie czasowników
należących do różnych grup (wyróżnianych według końcówek). W slovianskim odmiana czasowników
została znacznie uproszczona, ale z zachowaniem pewnego stopnia naturalności. W rezultacie:
• Czasowniki są odmieniane w 3 osobach i w dwóch liczbach. Są trzy czasy: teraźniejszy, przyszły i
przeszły. Co więcej istnieje tryb rozkazujący, nazwy czynności (rzeczowniki odczasownikowe) oraz
imiesłowy.
• Odmiana jest regularna, chyba, że nie da się uniknąć nieregularności.
• Słowiański system wielu odmian został ograniczony do dwóch. Rdzenia bezokolicznikowego i
rdzenia dla czasu teraźniejszego.
• Ograniczono liczbę czasowników, których rdzenie w czasie teraźniejszym nie mogą być regularnie
wywiedzione od bezokolicznika.
• Zestandaryzowano końcówki, więc niezależnie od odmiany, każda forma będzie rozpoznana.
• Aspekt został zestandaryzowany, ponieważ występuje we wszystkich językach słowiańskich. Obie
formy dokonana i niedokonana są umieszczone w słowniku.
RDZEŃ BEZOKOLICZNIKOWY I RDZEŃ CZASU TERAŹNIEJSZEGO
W słowiańskim bezokolicznik ma zawsze końcówkę –ti. Rdzeń bezokolicznikowy jest tworzony przez jej
usunięcie. Jest to podstawa do stworzenia form czasu przeszłego, bezokolicznika, rzeczownika
odczasownikowego, imiesłowu biernego, trybu przypuszczającego (czyli inaczej warunkowego – przyp.
tłum.).
W większości przypadków rdzeń czasu teraźniejszego może być regularnie wywiedziony z
bezokolicznika, zatem bezokolicznik wystarczy do odmiany całego czasownika. Zwykle rdzeń
bezokolicznikowy i czasu teraźniejszego są takie same. Rdzeń czasu teraźniejszego tworzy się usuwając
końcówkę –ti z bezokolicznika np.
delati > dela-, prositi > prosi-, nesti > nes- jednak jest kilka
wyjątków :
 mają j dodane do rdzenia bezokolicznika: np. biti > bij-, čuti > čuj bezokoliczniki kończące się na -ovati mają rdzeń czasu teraźniejszego -uj-: kovati > kuj-,
dekovati > dekuj bezokoliczniki kończące się na -nuti mają rdzeń czasu teraźniejszego -n-: tegnuti > tegn-,
dvignuti > dvignW tych przypadkach odmiana polega na utworzeniu rdzenia czasu teraźniejszego i dodawaniu do
niego odpowiednich końcówek. Część czasowników ma osobny rdzeń czasu teraźniejszego. Zwykle są to
czasowniki z mieszanych klas a/j, a/i oraz ě/i. Czynny użytkownik slovianskiego będzie musiał nauczyć
się obu form. Zauważy jednak, że drugi rdzeń jest tworzony w przewidywalny sposób. Jeśli rdzeń
teraźniejszy nie będzie tworzony od bezokolicznika w sposób regularny, będzie to zaznaczone w słowniku.
Poniżej kilka przykładów:
pisati (piš-) „pisać”, plakati (plač-) „płakać”, hoteti (hoč-) „chcieć”, spati (spi-) „spać”, videti (vidi-)
„widzieć”,
zvati (zov-) „zwołać”, brati (ber-) „brać (f. niedokonana)”, vzeti (vozm-) „wziąć (f.
dokonana)”.
Ten system daje dość dokładne przybliżenie odmiany czasowników w językach słowiańskich. Wiemy, że
da on kilka form brzmiących sztucznie i jest to bardziej skomplikowane niż w esperanto, który ma w
całości regularną gramatykę. Jednak dalsze uproszczenia doprowadziłyby do większych różnic w
porównaniu do oryginalnych języków słowiańskich i slovianski byłby mniej zrozumiały dla osób go nie
znających. Z kolei większe przybliżenie do aktualnych języków nie jest możliwe bez wprowadzenia
większej ilości klas czasowników, co skomplikowałoby odmianę.
Bezokolicznik:
Wszystkie bezokoliczniki mają końcówkę -ti: delati „robić, działać”, umeti „umieć”, prositi „prosić”,
nesti „nieść”, pisati „pisać”, čuti „czuć”, dekovati „dziękować”, tegnuti „ciągnąć”.
Generalnie bezokolicznik jest regularny, końcówka –ti nie zmienia rdzenia. Stąd mamy w slovianskim:
mogti „móc”, pekti „piec”, begti „biec” zamiast moči, peči i beči. Jedynymi wyjątkami są czasowniki z
końcowym d i t, które mają bezokoliczniki tworzone przez –sti jak: klasti „kłaść”, pasti „padać”, gnesti
„gnieść” etc. Aby odróżnić te formy od nesti i podobnych, są one oznaczone w słowniku klasti (klad-ti),
gnesti (gnet-ti).
5.1. Czas teraźniejszy:
5.2.
Końcówki czasu teraźniejszego:
 kiedy rdzeń czasu teraźniejszego kończy się samogłoską: l. poj. -m, -š, -Ø,
w l. mnogiej: -mo, -te, -jut;
 kiedy rdzeń czasu teraźniejszego kończy się spółgłoską: l. poj. -u, -eš, -e,
w l. mnogiej: -emo, -ete, -ut.
Uwagi:
• W przypadku rdzeni spółgłoskowych –k i –g zmienia się na -č and -ž przed -e.
Stąd: mog-eš > možeš itd.
• W 1 osobie liczby pojedynczej –ju może być użyte zamiast –m, oraz –em zamiast –u.
• W przypadku rdzeni kończących się na –i, w 3 osobie liczby mnogiej –ijut
może być zamienione na –et, co jest bliższe do sytuacji w rzeczywistych językach słowiańskich.
Przykłady odmiany:
Wyjaśnienie takiego wyboru końcówek:
1 os. l.poj. – Południowo-słowiański, słowacki, dolno-łużycki mają tylko końcówkę –m, Wschodniosłowiańskie mają tylko końcówkę -(j)u. Polski, czeski, górno-Łużycki mają obie. Różnice są
niewielkie, ale u ma niewielką przewagę przed spółgłoskami, podczas gdy –m, ma małą przewagę
po samogłoskach. W przypadku rdzeni typu i, Polski ma –ju, a czeski –im. Aby uniknąć
problemów związanych z u (jak prosi-ju > prošu) wybraliśmy -im.
1 os. l.m. Końcówka –me (obecna w czeskim, słowackim, bułgarskim, macedońskim), jest nieco częstsza
od -mo (ukraiński, serbo-chorwacki), -my (polski, łużycki) i –m (rosyjski, białoruski). Jednak
ponieważ -o, jest regularnym odzwierciedleniem –ъ, to –mo uznano za preferowane.
2 os. l.poj. i lm. – wszystkie języki mają –š i odpowiednio –te.
3 os. l.poj. – wszystkie zachodnie i południowe języki słowiańskie mają końcówkę zerową, rosyjski ma –t,
ukraiński i białoruski mają obie.
3 os. lm. – tutaj występuje duże zamieszanie. Występują takie końcówki -at, -a, -u, -ut, -e, -jo, -i itd.
Końcowe –t występuje w wschodnio-słowiańskich, bułgarskim, macedońskim. Wybór końcówki –
-ut jest podyktowany etymologią.
5.2. czas przeszły:
Końcówkami czasu są: -l (dla r. męskiego), On
-la (dla żeńskiego), Ona
- lo (nijaki),
Ono
-li (liczba mnoga) dodane do rdzenia bezokolicznikowego. my/wy/oni
Przykłady:
Jeden czasownik jest nieregularny „iść” idti - šel, šla, šlo, šli „szli”. Odnosi się to do złożeń.
Formom tym może towarzyszyć czasownik „być” – byti, ale może być pominięte. Ja jesm delal „Ja
działałem” oznacza to samo co ja delal.
5.3. czas przyszły:
Jest on tworzony z dodaniem odmienionego czasownika „być” do bezokolicznika. Formy są takie jakby
czasownik o rdzeniu bud- był odmieniany w czasie teraźniejszym.
Zamiast bezokolicznika, można napotkać też taką samą formę jaka jest używana w czasie przeszłym
(właściwie imiesłów) ja budu delal. Użycie czasu teraźniejszego – czasownika dokonanego dla wyrażenia
przyszłości nie powinno mieć miejsca, gdyż będzie niezrozumiane przez Słowian południowych.
Odmiana „być” w czasie przyszłym ja budu
my budemo
ty budeš
vy budete
on/ona/ono bude oni budut
Tylko jeden czasownik „być” jest nieregularny.
5.4. Tryb przypuszczający:
Jest tworzony przez dodanie partykuły by do czasu przeszłego ja by delal(a) „Ja bym działała/robiła”.
Możliwe jest też utworzenie trybu przypuszczającego w przeszłości (ang. past conditional) przez dodanie
czasownika w czasie przeszłym do formy przypuszczającej.
• ja byl by pisal „Ja bym był pisał.” (męski)
• ja byla by pisala „Ja bym była pisała.” (żeński)
5.5. forma rozkazująca:
Ma ona postać dla 1 osoby l.poj. 1 os. lm. i 2 os. lm. np. delaj „do!” (do 1 osoby), delajmo „działajmy!”,
delajte „działajcie!” (do wielu osób). Forma ta może być rozpoznana przez środkowe –j- dodane do
rdzenia czasu teraźniejszego. Jeśli rdzeń kończy się na –j to nie jest dodawane 2 raz. Jeśli rdzeń kończy się
na spółgłoskę dodaje się i.
Przykłady:
5.6. Imiesłowy:
Są dwa typy imiesłowów (w polskim wyróżnia się 4): czynny i bierny.
Czynne w j. polskim mają końcówki –ący, -ąca, -ące. Bierne mają końcówki: -ny, -na, -ne, -ty, -ta,
-te.
• Imiesłów czynny jest derywowany od rdzenia czasu teraźniejszego. Ma końcówkę –uč kiedy ten
rdzeń kończy się spółgłoską i –juč, kiedy kończy się samogłoską. Innymi słowy, możesz zbudować
je przez wymianę końcówki -t z 3 osoby l.m. na -č. Te formy są przysłówkami. Aby stworzyć
przymiotnik dodaj końcówkę -i po –uč. Na przykład: delati > delajuč(i) „działając”,
nesti > nesuč(i) „niosąc”.
Imiesłów bierny jest tworzony przez dodanie -ny do rdzenia bezokolicznika, kiedy kończy się
samogłoską oraz -eny, kiedy kończy się spółgłoską: delany „robiony”, neseny „niesiony”.
Jednakże:
o W przypadku rdzeni typu I , końcówka jest -^eny zamiast *-iny. Jeśli poprzedzająca
spółgłoska jest już palatalizowana, ta końcówka zmienia się w –eny. Jeśli natomiasy
poprzedzająca spółgłoska jest wargowa, zmienia się w -jeny. Przykłady: prositi > prošeny
„proszony”, govoriti > govořeny „mówiony”, postrašitì > postrašeny „przestraszony”,
ľubiti > ľubjeny „kochany”
o *-ťeny, *-ďeny, *-sťeny, *-zďeny zmienia się na: -čeny, -dženy, -ščeny, -ždženy
o w przypadku rdzeni z końcówką -nu, końcówkę stanowi -neny zamiast *-nuny
o wszystkie jednosylabowe rdzenie z wyjątkiem tych kończących się na -a (te z rdzeniem
czasu teraźniejszego kończącym się na -j) mają -ty zamiast –ny.
Imiesłowy odmieniają się przez liczby i rodzaje męski i żeński.
•
•
Czasownik może być szybko zmieniony w rzeczownik przez zastąpienie końcówki imiesłowu -ny/ty końcówkami -nje/-tje. Przykłady: delanje „działanie”, govořenje „mówienie”.
Przykłady:
5.7. strona bierna:
Jest tworzona jak w angielskim, przez połączenie czasownika „być” z imiesłowem biernym.
• ja jesm neseny „Ja jestem niesiony”
• ja byl neseny „Ja byłem niesiony.”
• ja budu neseny „Ja będę niesiony.”
• ja byl by neseny „Ja byłbym niesiony.”
Zdanie „Pica je delana” jest poprawne, ale zaleca się unikać takich konstrukcji, gdyż będą one wyglądać
niezdarnie szczególnie u słowian, którzy rzadko używają „być” w czasie teraźniejszym. Poza tym podczas
gdy dla jednych słowian taka konstrukcja będzie naturalna, dla innych imiesłów bierny nie może być użyty
z czasem teraźniejszym. Stąd jeśli podmiot jest znany, lepiej jest użyć strony czynnej. Jeśli nie jest znany,
jak w przypadku jedzenia możliwe jest użycie 3 osoby liczby mnogiej bez podmiotu
„Delajut picu”
(robią pizzę). Nawet częściej można spotkać formę Pica dela se (pizza robi się) i powinna być tłumaczona
jako „Ktoś robi pizzę./Jest robiona”.
6. PRZYIMKI
Większość przyimków łączy się z dopełniaczem (genitiv). Jest to prawdziwe szczególnie dla tych
wywiedzionych od rzeczowników, przymiotników lub przysłówków. W przypadku przyimków
odnoszących się do czasu i miejsca poniższe można przyjąć za wzór, choć z pewnymi wyjątkami.
• dopełniacz jest stosowany, kiedy wskazuje się na ruch z miejsca.
• biernik jest stosowany, gdy wskazuje się dla oznaczenia ruchu w kierunku/ do miejsca.
• narzędnik lub mianownik jest stosowany, gdy nie następuje żaden ruch.
W przypadku Slovianskiego-P, który nie posiada przypadków, wszystkie przyimki łączą się z
mianownikiem (z biernikiem w przypadku zaimków osobowych). Oprócz tego od (czasem s) zastępuje
dopełniacz, k zastępuje celownik, s (i czasem posredstvom) narzędnik, natomiast na służy jako
„uniwersalny przyimek”. Przyimki powinny być używane zgodnie z ich logicznym znaczeniem, a nie
zgodnie z narodowymi idiomami.
Poniżej lista przyimków w slovianskim.
Z dopełniaczem:
bez – bez
blizko – blisko
dľa – dla
do – do, w kierunku
iz – z (o miejscu)
iz-medžu – z pomiędzy
iz-nad – z nad
iz-pod – z pod
iz-pred – z przed
iz-za – z za
krome – z wyjątkiem
mimo – past
naprotiv – naprzeciw
od – of, from (away from); since; by (agent)
odnosno – odnośnie, co do
Z celownikiem:
blagodareč/dekujuč – dziękować
k – ku, w stronę (kierunek)
Z biernikiem:
črez/prez – przez, poprzez
okolo – dookoła, wokół
pomimo – pomimo
poprek – poprzek
posle – after
posred – pomiędzy, wśród
posredstvom – za pośrednictwem
povrh – na górze/ wierzch
sred – pomiędzy, wśród
suprotiv – w przeciwieństwie do
u – w miejscu
vdolž – wzdłuż
vmesto – zamiast, w miejsce
vnutr – wewnątrz
vsled – w ślad, because of
za – za (o czasie)
protiv – przeciwko
soglasno – zgodnie z
Z narzędnikiem:
s – razem z, z użyciem, z
Z miejscownikiem:
pri – przez; podczas (też o czasie)
Z biernikiem i narzędnikiem:
Poniższe 5 przyimków odnosi się do miejsca i czasu. Narzędnik jest stosowany gdy miejsce jest trwałe
(Kot spi pod stolom – "Kot śpi pod stołem.” Biernik wyraża ruch w jakimś kierunku (Kot izbegl pod stol –
"Kot uciekł pod stół.”) Przyimek za może być użyty także z dopełniaczem, ale ponieważ przynależy i tak
do tej samej kategorii co reszta, wymienia się go tutaj osobno.
medžu – pomiędzy (o miejscu i czasie)
nad – ponad, poza
pod – pod
pred – przed, z przodu, (o miejscu i czasie)
za – za (o miejscu), po (o czasie) ; (+ biernik. także:) – ponieważ, z powodu, w zamian za, in favour of,
zamiast
Z biernikiem i miejscownikiem:
Przyimki “v” i “na” zachowują się tak samo jak poprzednia kategoria, z wyjątkiem trwałego miejsca,
miejscownik jest używany zamiast narzędnika. Pozostałe dwa mają inne znaczenia.
na (+miejsce) – na, at; (+ biernik) – on(to), unto
v (+ miejsce) – w, wewnątrz; (+ biernik) – into
ob (+ loc.) – about; concerning, regarding; (+ biernik) – with regard to
po (+ miejsce) – po ; in the manner of; over (all over the place); (+ biernik) – for, up to
Poniższa lista zawiera konstrukcje przyimkowe:
od strany (+ dopełniacz) – od strony (agent in passive constructions)
s izkľučenjem (+ dopełniacz) – z wykluczeniem, wykluczając
s pomočju (+ dopełniacz) – z pomocą
v imene (+ dopełniacz) – w imię
v čase (+ dopełniacz) – w czasie, podczas
v različju od (+ dopełniacz) – w odróżnieniu od
v vremene (+ dopełniacz) – podczas
ne gledejuč na (+ biernik) – pomimo, nie patrząc na, notwithstanding
bez obzira na (+ biernik) – bez uwzględnienia
s obzirom na (+ biernik) – z uwzględnieniem
v svezi s (+ inst.) – w związku z
Wiele przyimków może być użyta jako prefiksy. Patrz: sekcja - słowotwórstwo.
SPÓJNIKI
a–i
a takože – tak jak, tak samo jak
aby, čoby/štoby, da by – aby, żeby
akoli, jako, jestli – jeśli
ale – ale
či, li – czy, jeśli
čo (što), da, že – that
dopoka – tak długo jak, doputy
dopoka ne – dopóki nie
hoť – choć, chociaż
i – and ibo – since, because
ili – lub
ili ... ili ... – albo ... albo ...
jak/kak ... tak i ... – zarówno ... jak i ...
jakby/kakby – jakby
kogda/kogdy – kiedy
koľko ... toľko ... – the ... the ...
než, neželi – niż, aniżeli
ni ... ni ... – ani ... ani ...
tomu čo/što/že – dlatego (temu, że)
za to čo/što/že – dlatego
- z kolei
SKŁADNIA - SZYK ZDANIA – Zadawanie pytań:
Prerefowany szyk to Podmiot-Orzeczenie-Dopełnienie. Nie jest to ściśle obowiązkowe, ale należy
pamiętać, że zamiana dopełnienia z podmiotem skutkuje zmianą znaczenia.
Są dwa typy pytań. Pytania proste (tak/nie) – mogą być zadawane na kilka sposobów:
• zdanie oznajmujące ze zmianą intonacji: Otec kupil knigu? „Tata kupił książkę?”
• poprzedzenie zdania oznajmującego partykułą či: Či otec kupil knigu? „Czy tata kupił książkę?”
• dodanie partykuły -li po czasowniku. Kupil li otec knigu? (rzecz znana ze staropolskiego)
Pytania złożone zaczynają się od zaimka pytającego lub przysłówka Koju knigu kupil otec? „Którą
książkę kupił tata?”, Gde otec kupil tu knigu? „Gdzie tata kupił tą książkę?”. W tym typie pytań, znaczenie
jest jasne dzięki użytemu przypadkowi.
– Kotora žena ľubi togo muža? „Która kobieta kocha tego mężczyznę?” (kobieta=podmiot,
mężczyzna=dopełnienie)
– Kotoru ženu ľubi toj muž? “Którą kobietę kocha ten mężczyzna?” (mężczyzna = podmiot, kobieta =
dopełnienie)
Jeśli to konieczne, możliwe jest stosowanie strony biernej, która jest zawsze jasna.
Zdania okolicznikowe celu, są tłumaczone z użyciem čoby lub da by, po czym następuje forma
czasownika w czasie przeszłym:
 Turisty posetijut Niderlandiju, čoby fotografovali tulipany. „Turyści odwiedzają Holandię, aby robić
zdjęcia tulipanom.”
 Turisty posetili Niderlandiju, čoby fotografovali tulipany. „Turyści odwiedzili Holandię, aby robić
zdjęcia tulipanom.”
 Ona prinosi jabloka, da by deti byli zdrave. „Przynosi jabłka, żeby dzieci były zdrowe.”
 Ona prinosila jabloka, da by deti byli zdrave. „Przyniosła jabłka, żeby dzieci były zdrowe.”
Poziomy uproszczenia
Slovianski nie jest językiem narodowym, ani nie zamierza takiego udawać. Bazuje on na 15
językach narodowych, z których każdy ma swą własną fonologię odpowiednią ortografię dostosowaną do
dźwięków. Ogólnie mówiąc, można stwierdzić, że im bardziej na południe, tym mniejsza jest liczba
zestawu dźwięków w językach słowiańskich. Slovianski próbuje być gdzieś pośrodku, a zatem jego
fonologia bazuje na dźwiękach, które występują we wszystkich lub większości języków słowiańskich.
Pytanie tylko jak wiele powinno się ich uwzględniać. Jeśli liczba dźwięków jest duża to sprawia to
problemy z ich zapisywaniem, szczególnie dla słowian południowych, którzy mają mniejszy zestaw
dźwięków i nie mają znaków alfabetu do oznaczania dźwięków występujących gdzie indziej. Im więcej
dźwięków tym trudniej je pisać na zwykłej klawiaturze. Jeśli natomiast przyjmie się zbyt mało dźwięków,
wówczas trudności będzie sprawiało czytanie tym, którzy mają bogatszy zestaw dźwięków w języku
macierzystym. A zatem uproszczenie dla piszącego/mówiącego jest utrudnieniem dla czytelnika/słuchacza
i na odwrót. Obie opcje mają swoje plusy i minusy, a to która opcja jest najlepsza zależy od tego gdzie i
przez kogo slovianski będzie używany.
Slovianski rozwiązuje ten problem stosując znaki diakrytyczne. Zamiast dokonywać arbitralnych
wyborów, te znaki mogą, ale nie muszą być używane, aby dodać szczegóły fonologiczne i etymologiczne.
Każdy użytkownik języka może wybrać jak bardzo chce być precyzyjny w wymowie lub jak bardzo chce
się posunąć w uproszczeniu słów. Zatem, zamiast posiadać zamknięty system fonologii i ortografii,
Slovianski obejmuje kilka form ortograficznych, od najbardziej poprawnego uwidocznienia różnic
dźwięków w (Naučny Medžuslovjanski = „Naukowym Międzysłowiańskim”) do uproszczonej
ortografii w której kilka bliskich dźwięków traktowane jest jako jeden bez odcieni (tą formę zapisu
nazwano Slovianto). Główną różnicą między tymi formami jest duża lub bardzo mała liczba liter z
diakrytykami. Pozwala to stosować jedną gramatykę i jeden słownik dla wszystkich form ortografii.
Naučny Medžuslovjanski ma 19 znaków dla samogłosek i 34 znaki dla spółgłosek. Slovianski w zapisie
„standardowym” ma tylko 6 znaków dla samogłosek i 27 znaków dla spółgłosek.
Alfabet
Około połowa języków słowiańskich używa alfabetu łacińskiego, podczas gdy druga połowa stosuje
cyrylicę. Co więcej oba alfabety występują w dwóch wykluczających się wersjach. Jedna, którą stosują
języki czeski, słowacki, słoweński i chorwacki z użyciem haczek, oraz wersja z dwuznakami i
diakrytykami w polskim, kaszubskim, śląskim (serbski i łacinka białoruska miesza te dwa systemy).
Rosyjski, ukraiński, białoruski i bułgarski używają cyrylicy ze znakami й, ь, ю, ale Serbski i Macedoński
stosują wersję z znakami ј, љ and њ. Przyjęcie jednego sposobu zapisu mogłoby sugerować, że inne formy
są niepoprawne lub niestandardowe. Byłoby to zniechęcające. Inna możliwość to cztery alfabety, ale nie
jest to praktyczne bo tworzy wiele problemów. Trzeba więc przyjąć inne podejście.
Ponieważ końe, konje, konie i kone występują we wszystkich językach słowiańskich reprezentując to samo
zwierzę nie ma sensu spierać się która wersja jest oficjalna. W związku z tymi problemami porzucono ideę
oficjalnej ortografii. Przyjęto wiele sposobów zapisu bazując na proponowanym prototypie, która jest
podstawą dla zapisu slovianskiego – osobno dla łacinki i cyrylicy. Obydwa systemy muszą:
- być logiczne i spójne
- zrozumiałe intuicyjnie dla każdego znającego dany alfabet
- muszą stanowić podstawę właściwiej wymowy wyrazów, jeśli to możliwe jeden dźwięk powinien być
zapisany jednym znakiem
- znaki nie powinny być mieszane, ale zapis nie powinien być specyficzny dla jednego języka
słowiańskiego
- znaki powinny się poprawnie wyświetlać na standardowym ekranie i być możliwe do zapisania na
klawiaturze qwerty (czyli nie może być niecodziennych symboli i znaków)
Ani łacinka, ani cyrylica nie może w pełni zaspokoić tych wszystkich postulatów tak aby każdy słowianin
mógł pisać i odczytywać końcowy zapis. A zatem w przypadku znaków łacińskich przyjęto 23 znaki (bez
q, w, x), podczas gdy miękkość i palatalizację zaznacza się przez haček (nie ma polskich dwuznaków). W
przypadku cyrylicy, stosujemy znaki, które mają wspólne różne ortografie cyrylickie z dodatkowym j z
serbskiego i macedońskiego jako odpowiednik łacińskiego j oraz jer ь z wersji rosyjskiej/ukraińskiej jako
odpowiednik haček (dla zapisu zmiękczonych/palatalizowanych: D, L, N, T, R). Dla
, š i ž są osobne znaki cyrylicy. Ci którzy nie mogą napisać pewnych znaków na swojej klawiaturze mają
kilka alternatyw. Ważne, aby w danym zapisie być konsekwentnym. Usunięcie haček powoduje, że
pogarsza się zrozumienie zachodnich i wschodnich słowian.
W przypadku problemów z ň można go zapisać jako nj lub ń. Jeśli ten dźwięk jest na końcu wyrazu
można zapisać n’. W zapisie cyrylicą – й.
W przypadku problemów z č, š i ž można zapisać to jako cx, sx, zx choć będzie to wyglądało
nieprzyjemnie.
Inną opcją jest zapis c^, s^, z^.
Litery: A, E, J, K, M, O, T pisze się tak samo jak znakami łacińskimi. (Haczek to dodanie jeru)
Łacińskie H to cyrylickie X.
Łacińskie N to cyrylickie H
Łacińskie P to cyrylickie R.
Łacińskie S to cyrylickie C
Łacińskie U to cyrylickie Y.
Łacińskie V to cyrylickie B
Litery B, C, D, F, G, I, L, R, Sz, Y, Z, Ż mają odmienne, swoiste znaki. Wśród nich grecka delta, gamma,
phi.
Cyrylickie Z to arabska cyfra 3. W kursywnej cyrylicy i ortografi pisanej małe t to spółgłoska „m”.
Wymowa
Spółgłoski p, t, k, b, d, f, s, z, m, n, r są wymawiane tak samo we wszystkich językach słowiańskich.
Niemcy i Anglicy powinni nie stosować aspiracji. W przypadku innych spółgłosek wymowa nieco się różni
zależnie od języka macierzystego.
W przypadku spółgłosek zmiękczanych istnieją jeszcze większe różnice. Miękkie samogłoski t’, d’, ř
mogą być także wymawiane twardo, zwłaszcza na końcu sylab. Co do samogłosek jest różnica w
otwartości/zamknięciu oraz przedniości/tylności ich wymowy.
Aby uniknąć zamieszania, powinno się unikać ruskiego/białoruskiego akania (wymowy nieakcentowanych
samogłosek jako a lub e).
Fleksja powinna być jak najbardziej regularna. A jednak poniższe reguły powinny być zastosowane, aby
osiągnąć też zbliżenie do naturalności.
Zamiana y/i oraz o/e
Po miękkiej spółgłosce (j, š, ž, ť, ď, ň, ř, ľ) tak samo jak po c:
- w końcówkach zaczynających się od y, ta samogłoska jest zmieniana na i.
- w końcówkach zaczynających się na o, ta samogłoska jest zmieniana na e.
Stąd, mimo, że podstawowe końcówki przymiotników i zaimków to: -y, -ogo, -ym, -om itd. to niektóre
przymiotniki i zaimki mają –i, -ego, -im, -em. Porównaj žen-y ze zmienionym zemj-i, okn-o z ze
zmienionym moř-e, grod-ov ze zmienionym kraj-ev.
Reguła zamiany y na i powinna być stosowana po k, g i h.
Przykłady: legk-y > legk-i, drug-y, drug-i, suh-y> suh-i.
Nie oznacza to jednak, że spółgłoska jest zmiękczana.
Języki słowiańskie różnią się jeśli chodzi o stopień w którym ta reguła powinna obowiązywać. Na przykład
w rosyjskim miękka spółgłoska+ o jest rzadkie, a język polski ma pewne pozostałości istnienia tej reguły
(królowa >królewski). Zaleca się stosować tę regułę do końcówek rzeczowników. Przyrostki powinny
pozostawać nie zmienione dla przejrzystości.
- Y nie może następować po spółgłosce miękkiej
- każda spółgłoska poprzedzająca i (z wyjątkiem k, g, h) jest miękka z definicji.
Dlatego zapisujemy ti, li, ri, si zamiast t’i, l’i, ři, śi.
Słowotwórstwo:
Słowa slovianskiego bazują na istniejących językach słowiańskich i kiedy nie zgadzają się za sobą
decyduje częstotliwość wystąpień. Ale taka metoda nie zawsze jest zadowalająca. Aby uniknąć
niespójności musimy założyć, że słowa używające tego samego rdzenia, używają tego rdzenia w tej samej
formie. Ponieważ wszystkie języki słowiańskie wywodzą się od wspólno-słowiańskiego w wyniku
pewnych zmian fonetycznych, byłoby stosowne aby slovianski był tworzony przez derywację ze wspólnosłowiańskiego (choć nie jest on na nim bezpośrednio oparty). To spowoduje, że slovianski będzie
łatwiejszy do rozpoznania dla każdego, jeśli tylko wie jaki dźwięk w jego języku jest reprezentowany w
slovianskim. Można się tego łatwo nauczyć czytając teksty.
polskie
y
wą
ie, ia
ią, ię
ą, ę
-ro-ło-rzeoł-/ -łu-/ -eł
slovianski
y
vu
e
e
u
-ra-la-re-ol-
przykłady
byti, syr
vutroby
bely, svet
jezyk, svety
put’, ruka
grad, krava
glava, mlady
breg, pred
polny, žol
dz
końcowe ś
dž
medžu
st’
dolgost’ (długość), elektri
nost’
g (ukr. cz-sł. h)
-szcz-
g
šč
glava,
razpuščenje
Tworzenie przymiotnika z rzeczownika.
Jeśli rdzeń kończy się spółgłoską k, g, h to po dodaniu końcówki (-ka, -ko, -ni, -nik, -ok, -ski, -stvo)
przymiotnika dochodzi do zmian tych trzech dźwięków.
k > č (ruka > ručny) ręczny
g > ž (kniga > knižny) książkowy
h > š (muha > muška) muszka
Z drugiej strony miękkie samogłoski t’, d’, ň, ř, l’ stają się twarde przed końcówkami –ny, -nik, -ski,
-stvo.
Dźwięk s w końcówkach –ski, -stvo usuwa się po spółgłoskach , ž, š i c/s/z.
Np. muž > mužki / mužtvo (mężczyzna > męski, męstwo)
Zdrobnienia:
dodaje się końcówki –ok (dla słów r. męskiego z końcową twardą spółgłoską,
-ik (dla r. męskiego z miękką spółgłoską)
–ka (dla słów rodzaju żeńskiego)
pojęcia abstrakcyjne (rzeczowniki) można utworzyć przez końcówkę –stvo
Końcówka –ost’ tworzy nazwy od przymiotników dobrost’ (polskie ść)
dla nazw ludzi robiących coś (rzeczownik) przez końcówkę –nik lub tel’(mężczyźni), -ka (kobiety)
np. prijatel’ka, glavnik, naučitel’ (polskie -ciel)
Nazwy czynności od czasownika tworzy się przez końcówkę –nje, czasem –tje)
delanje – działanie, żitje (życie)
Przymiotniki od rzeczowników :
przypadki)
końcówki –ski (do osób), -ji (do nazw zwierząt, osób), -ny (inne
no
ny, morski, pisemny,
lovie
ij
-ovy, -ovaty mogą określać przymiotniki wskazujące podobieństwo.
bez-X-ny – to konstrukcja przymiotników, oznaczających brak czegoś – beznadejny, bezprikladny
Imiesłowy mają końcówkę –ny (neseny – niesiony) lub – ju
i (pol. -jąc) –lši -vši (pl. -łszy -wszy)
Końcówkami czasowników są: -ovati, -iti
Przedrostki:
do- oznacza dokonany aspekt czynności – dojdti (dojść), doleteti (dolecieć), dopisati (dopisać)
iz- odpowiada pl. wy- oznacza rozproszenie, skierowanie na zewnątrz (izgnati, izbirati, izdati, wygnać,
wybrać,
wydać )
nateż oznacza aspekt dokonany, spełnienie czegoś - napisati (napisać), nabrati (nabrać)
nad- oznacza przekroczenie czegoś ponad limit – nadpisati (nadpisać)
nedo- oznacza aspekt niedokończony nedopisati, nedopolniti nedokončiti (niedopisać, niedopełnić,
niedokończyć)
o-/ob- oznacza czynność wykonywaną na jakimś przedmiocie okružiti (okrążyć)
obezoznacza pozbawienie kogoś z czegoś
od- oznacza pozbycie się czegoś odidti (odejść), oddati (oddać), odgovoriti (odpowiedzieć)
pooznacza rozpoczęcie czynności pojdti (podejść)
pod- poniżej, z pod
prepoprzez, zmienianie, za bardzo (prejdti – przejść, prebudovati – przebudować)
pred- przed, robić coś wcześniej, za bardzo – predvideti, predplatiti, predstaviti, presoliti
priblisko, obok, dodatkowo – prijdti (przyjść), pripisati (przypisać)
pro- poprzez, podczas - protekti (przecieknąć)
raz- oznacza środek czynności/stanu, rozdrobnienie razcvetati (rozkwitać), razditi (rozdać)
so-/s- oznacza zakończenie czynności, łączenie svezati (związać), sobrati (zebrać), sdelati (zdziałać),
sbudovati
suczynność łącząca – surabotati (pracować razem), suhoditi (schodzić się)
uzwiększenie, zmniejszenie/ aspekt dokonany ulepšiti (ulepszyć)
vskierowanie do wewnątrz vojdti (wejść) , vnesti (wnieść), vslušati se (wsłuchać się), včitati se
(wczytać się)
vyna zewnątrz lub aspekt dokonany vyjdti (wyjść), vynesti (wynieść), vysušiti (wyschnąć)
voz- oznacza kierunek w górę/ rozpoczęcie czynności vozleteti (wzlecieć), voizdti (wyjść), vozbuditi
(wzbudzić)
zazamknięcie, czynność do wewnątrz zapakovati (zapakować), zatvoriti (zamknąć), zasmotreti se
(zapatrzyć
się)
W mowie należy unikać ukraińskiego ikawizmu (wymowy e i o jako „i” np. Lviv, Dnipr), jak i rosyjskiego
akania (wymowy „o” nieakcentowanego jako samogłoskę „a” mimo zapisu litery „o” np. moloko> wym.
małako „mleko”, okno> wym. akno).